Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Şarl de Qoll (fr. Charles André Joseph Marie de Gaulle; 22 noyabr 1890 – 9 noyabr 1970) — fransız generalı və siyasətçisi. İkinci dünya müharibəsində alman faşistlərinə qarşı rəhbərlik etmişdir. 1944–46-cı illərdə Fransada yaradılmış müvəqqəti hökumətə başçılıq etmişdir. 1958-ci ildə Əlcəzair müharibəsi zamanı o, yeni hökumətin yaradılması üçün tapşırıq alır. Qoll bu ərəfədə konstitusiya islahatını həyata keçirir və Beşinci respublikanın əsasını qoyur. Qoll elə həmin il yeni respublikanın prezidenti seçilir. O, 1959–69-cu illərdə Fransanın prezidenti kimi yeni respublikanın formalaşmasında böyük rol oynamışdır. Onun qoyub getdiyi "Qollizm" ideologiyası bu gün də Fransa siyasətində böyük rol oynayır.
| Şarl de Qoll | |
|---|---|
| Charles de Gaulle | |
 | |
| 8 yanvar 1959 – 28 aprel 1969 | |
| Əvvəlki | Rene Koti |
| Sonrakı | Jorj Pompidu |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Charles André Joseph Marie de Gaulle |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Lill,  Fransa |
| Vəfat tarixi | (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | Kolombe, Fransa |
| Vəfat səbəbi | Anevrizma[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Partiya | Fransa Xalqının Birliyi Yeni Respublika Naminə İttifaq Respublika Naminə Demokratlar İttifaqı |
| Fəaliyyəti | dövlət xadimi, memuarçı, hərbi nəzəriyyəçi[d], zabit, siyasətçi |
| Atası | Anri de Qoll |
| Anası | Jann Mayo |
| Həyat yoldaşı | İvonn Vendru |
| Uşaqları | Filip Elizabet Ann |
| Dini | Katolik |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Azad Fransa |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | briqada generalı |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Tərcümeyi-halı
De Qoll Lilldə təhsilli, katolik, konseravtiv ancaq sosial olan və mütərəqqi intellektual ailədə anadan olmuşdur. Onun bababsı tarixçi, nənəsi yazıçı idi. Qollun atası öz şəxsi məktəbini yaratmamışdan əvvəl müxtəlif katolik məktəblərində dərs deyir. Dreyvus qalmaqalı zamanı onun ailəsi konsevativ və millətçilərdən üz döndərirlər və antisemitist baxışlarından Alfred Dreyvusu təqib edirlər. 1908-ci ildə de Qoll Sen-Sire şəhərində yerləşən hərbi məktəbə daxil olur və oranı 1912-ci ildə leytenant rütbəsində başa vurur. Sonra o Fransa ordusuna daxil olur. O, 33-cü piyada alayına göndərilir. Bu alayın komandiri 1910-cu ildən Henri Fillip Peten idi.
Birinci dünya müharibəsi
Birinci dünya müharibəsi zamanı 12 avqust 1914-cü ildən de Qoll 5-ci ordunun tərkibində hərbi döyüşlərdə iştirak edir. Üç gün sonra Dianada o yaralanır və ordu sıralarına müalicə olunduqdan sonra oktyabr ayında qayıda bilir. 10 mart 1915-ci ildə Menil-le-yurlu ətrafında gedən döyüşlərdə o yenidən yaralanır. 33-cü alaya qayıtdıqdan sonra onun rütbəsi artılır və o kapitan kimi rota komandiri olur. Verden döyüşlərində Duomon kəndində (1916) o, üçüncü dəfə yaralanır. Döyüş meydanında atılmış de Qoll Fransa rəhbərliyi tərəfindən ölümündən sonra hərbi mükafatlara layiq görülür. Ancaq o sağ qalır. Onu düşmən tərəfi Maysen hərbi hospitalında müalicə edirlər və qəsrdə həbsdə saxlayırlar.
De Qoll qaçmağa cəhd edir. Onunla birlikdə gələcək marşal Tuxaçevski də türmədə yatır. Onların arasında hərbi nəzəriyyə haqqında ümumi fikir yaranır. Həbsxanada de Qoll alman ədəbiyyatı oxuyur, Almaniya haqqında daha çox məlumat toplayır. Bu, ona sonrakı illərdə orduya rəhbərlik etməkdə kömək edir. O vaxtları o, ilk kitabını yazır: "Düşmən ordusunda parçalanma" (1916).
De Qoll Birinci dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra 11 noyabr 1918-ci ildə azadlığa çıxır. 1919–21-ci illərdə de Qoll Polşada olur. O, burada Varşavanın yaxınlığında yerləşən Rembertdə keçmiş imperator qvardiyası məktəbində taktika nəzəriyyəsindən dərs deyir. 1920-ci ilin iyul-avqust aylarında sovet-polşa müharibəsində iştirak edir. Bu dövrdə rus ordusuna onunla vaxtilə bir türmədə yatan Tuxaçevskiy rəhbərlik edirdi. Müharibədən sonra o Polşada daimi qalmaqdan imtina edərək vətəninə dönür və 6 aprel 1921-ci ildə İvonne Vandra ilə evlənir. bir il sonra 28 dekabrda onun oğlu Filipp anadan olur. İlk vaxtlarda o Sen-Sir məktəbində dərs deyir, sonralar isə Ali Hərbi Məktəbə buraxılır. 15 may 1924-cü ildə onun qızı Elizabet dünyaya gəlir. 1928-ci ildə ikinci qızı (Daun sindromundan əziyyət çəkən Anna) anadan olur. O, 1948-ci ildə vəfat edir.
İkinci dünya müharibəsi
İkinci dünya müharibəsi başlayan anda de Qoll polkovnik rütbəsinə malik idi. 14 may 1940-cı ildə ona yeni alaya komdanlıq etməyi həvalə edirlər (5000 əsgər və 85 tank). İyun ayının 1-dən o briqada generalınn vəzifəsini icra etməyə başlayır. Bu vəzifə müharibənin başlanan il ilə əlaqədar olaraq rəsmi təsdiq oluna bilmir və o, müharibədən sonra yalnız polkovnik pensiyası alır. 6 iyunda baş nazir Pol Reyno onu müdafiə nazirinin müavini vəzifəsinə təyin edir. Bu vəzifədə olan general barışıq şərtlərini qəbul etmir və 15 iyunda hökumət marşal Petenə keçdikdən sonra o Böyük Britaniyaya mühacirət edir.
Elə həmin bu zaman parçası de Qolun tərcümeyi halında dönüş rolunu oynayır. "Ümidlər memuarları"nda o yazır: "18 iyun 1940-cı ildə vətənin çağırışına səs verərək, öz ruhunu və namusunu qorumağa heç bir başqa imkanı qalmayan de Qoll, tək, heç kimə tanış olmayan bütün Fransanın taleyini öz üzərinə götürməli idi". Həmin gün BBC onun xalqa müqavimət göstərmək üçün çağırışı radioda yayımlayır. Tezliklə generalın "Bütün fransızlara" müraciəti vərəqlər şəklində ölkədə yayılmağa başlayır:
- "Fransa döyüşü uduzdu, amma o müharibəni uduzmayıb! Heçnə itirilməyib, çünki bu müharibə dünya müharibəsidir. O gün gələcək, Fransa azad olacaq… Bax buna görə mən bütün Fransızlara müraciət edərək mənim ətrafımda mübarizə, özünüqurban və ümid naminə birləşməyə çağırıram".
General hökumətini satqınçılıqda ittiham edərək, "bütün məsuliyyəti ilə Fransanın adından çıxış etdiyini vurğulayır. Beləliklə de Qoll "Azad (sonralar- döyüşən) Fransa" təşkilatının başında duraraq işğalçılara və Vişi rejiminə qarşı mübarizə aparmağa çağırır.
De qolun əsas məqsədi Afrika, İndoçin və Okeaniyada olan Fransa koloniyalarını fransız patriotları tərəfinə çəkməkdən ibarət idi. De qoll Dakarı zəbt etmək cəhdi boşa çıxdıqdan sonra o Konqoda İmperiya müdafiə şurası yaradır. Bu andan başlayaraq de Qoll öz fəaliyyəttinin milli və tarixi köklərini müəyyənləşdirir.
"Azad Fransa"nın əsas qələbəsi 22 iyun 1941-ci ildən sonraya təsadüf edir. 1941–42-ci illərdə işğal olunmuş Fransa ərazilərində partizan döyüşləri güclənir. 1941-ci ildə almanların əsir düşənləri güllələməsindən sonra, de Qoll bütün fransızları mübarizəyə qalxmağa və işğalçılara tabe olmamağa səsləyir.
Bu ərəfədə onun fəaliyyəti qərbdə elə də müsbət qarşılanmırdı. "Azad fransızlar" müharibənin gedişinə mane olmaqda ittiham olunurdular. 7 noyabr 1942-ci ildə amerika əsgərləri Əlcəzair və Mərakeşə çıxaraq orada Vişi hökumətini dəstəkləyən yerli fransız rəisləri ilə danışıqlar aparırlar. Bu anda de Qoll Amerika və İngilis rəhbərliyini inandırmağa çalışır ki, vişistlərlə birgə işləmək Fransa tərəfində olanlarda ruh düşkünlüyü yaradacaq. De Qoll ilə müttəfiqlər arasında olan bu anlaşılmazlığa görə də, Şimali Afrikada onların birgə döyüş aparmaları baş tutmur.
4 iyun 1944-cü ildə de Qoll Vinston Çörçill tərəfindən Londona çağırılır. İngilis baş naziri Normandiyaya ordu çıxışı haqqında olan planlarını de Qolla bildirir. Həm də ona bildirilir ki, onun köməyinə ehtiyac yoxdur. General Eyzenhaun tərəfindən fransız xalqına yazılmış müraciətdə hamının yeni hökumət seçilənədək mütəffiqlərin ordusuna tabe olmağa çağırırdı. De Qollun kəskin etirazından sonra ona radioda fransız xalqı qarşısında çıxış etməyə imkan verirlər. Öz çıxışında o, "Döyüşən Fransa" hökumətinin legitimliyi haqqında danışaraq Amerika komandanlığına tabe olmamağa çağırır.
Fransanın azad edilməsi
6 iyun 1944-cü ildə mütəffiq ordusu Normkandiyaya uğurla daxil olurlar və bununla Avropada ikinci döyüş cəbhəsi açılmış olur. De Qoll azad olunmuş Fransız torpağında qısa müddət olduqdan sonra Vaşinqtona səfər edir. Səfərin məqsədi Fransaya öz müstəqilliyini qaytarmaq idi.
İşğalçılara qarşı mübarizə aparan polkovnik Rol-Tanqinin komandalığı altında Parisə yol açıldıqdan sonra 25 iyun 1945-ci ildə de Qoll azad olunmuş şəhərə gəlir. Parisdə de Qollun görüşünə minlərlə adam çıxır, izdihamlı görüş olur.
De Qolla azad olunmuş ərazilərdə mütəffiqlərin hökumətini yox, yerli hökumətin yaradılması nəsib olur. O, Fransanın teleyini mütəffiqlərin ixtiyarına vermək istəməyərək, bunu Fransız xalqının öz həll edəcəyi məsələ olduğunu vurğulayırdı.4 aprel 1944-cü ildə Fransa milli azadlıq hərkatı iki kommunist kommissarını qəbul edir. 27 noyabr 1944-cü ildə de Qoll müharibənin əvvəllində SSRİ-yə qaçmış Fransa kommunist partiyasının baş katibi Marius Torezi əfv edir və bununla 1945-ci ilin fevralında Yaltada keçirilən görüşdə Fransanın müttəfiqlər tərəfindən Almaniyanın işğalında iştirakının tanınmasına nail olur. 1945-ci ilin dekabrında Fransa ilə SSRİ 20 illik qarşılıqlı yardım və dostluq müqaviləsi imzalayır.
Müharibədən sonrakı illər
Artıq 16 may 1945-ci ildə de Qoll Fransanın Beynəlxalq təhlükəsizlik şurasına qəbul edilməsi üçün ərizə verir. O müharibədən sonra, 13 noyabr 1945-ci ildə müvəqqəti hökumətin başçısı təyin edilir. parlamentdə kommunistlər və sosial demokratlar arasında olan ziddiyətlərə görə o 20 yanvar 1946-cı ildə istefa verir. De Qoll dövlət komstutiyasında prezidentinin rolunun möhkəmləndirilməsinə cəhd etsə də, parlamentdə çoxluq hakimiyyətin onların əlində qalmasını istəyirdilər. De Qoll öz ideyalarını həyata keçirmək üçün 1947-ci ildə yeni siyasi hərəkat RPF (Fransız xalqının birləşməsi ilə) yaradır. Bu yolla o yeni konstitusiyanın qəbul edilməsinə nail olmaq istəyirdi. Bu alınmadığından o 1953-cü ildə Kolombe-le-dez-Eqliz (Colombey-les-Deux-Églises) şəhərinə köçür. Buradan o Fransada baş verən siyasi hadisələri müşahidə edir.
Fransanın dördüncü respublikasının lcəzair müharibəsində məğlubiyyətinədn sonra de Qollun yenidən siyasəyə qayıtmasına şərait yaranır. O 1 iyun 1958-ci ildə prezident Rene Koti tərəfindən, onun istəklərini nəzərə almaqla altı aylığa baş nazir vəzifəsinə təyin edilir. Bu imkandan istifadə edərək de Qoll yeni konstitusiyanın qəbul edilməsinə nail olur. Sentyabr ayında keçirilən referendumda yeni konstitusiya 83% səslə qəbul edilir. Beləliklə beşinci respublika yaranır. Bütün koloniyalar bundan sonra Respublikanın tərkib hissəi kimi qəbul eidlirdi. Həm də onlara müstəqilliklərini seçməyə imkan verilirdi. Bütün koloniyalar, Qvineyanı çıxmaq şərtilə, bu referendumda iştirak edirlər. Noyabr ayında keçirilən seçkilərdə de Qoll parlamet seçkilərdinə qalib gəlir. 21 dekabr 1958-ci ildə o 78% səs çoxluğu ilə bir başa prezident seçilir.
8 sentyabr 1961-ci ildə de Qolla "Gizli ordu təşkilatı" tərəfindən hazırlanmış sui qəsd edilir. Əlcəzairdəki müharibə 18 mart 1962-ci ildə Evianda bağlanan ikitərəfli razılaşma əsasında mümkün olur. Bundan sonra referndum keçirən Əlcəzair müstəqillik qazanır. Bunun arxasımca onlarxa Afrika dövlətləri və o cümlədən Vyetnam və Kombidca da müstəqillik qazanır. Bununla Fransa imperiyası dağılmış olur. Bu arada de Qollun əsas məqsədi dünyada ABŞ və SSRİ tərəfindən formalaşan yeni siyasi mühitdə Fansanın rolunu gücləndirməkdən ibarət idi.
ABŞ və NATO ilə ziddiyətlər
1959-cu ildə yeni seçilmiş prezident Əlcəzairdən çıxarılmış qoşunu fransa komandanlığı altına keçirir. Bu qərar bir tərəfli qəbul edildiyindən ABŞ rəhbərliyinin narazılığına səbəb olur. De Qoll dönə-dönə Fransanın istənilən qərarı ev sahibi kimi özü verməsini inad edir. 1960-cı ildə Saxra səhrasında ilk atom sınağı keçirilməsi uzun illər davam edən sınaqların başlanğıcını qoyur. De Qoll sınaq yerlərini şəxsən səyahət edir, texnologiyanın inkişafı ilə maraqlanırdı. 1965-ci il de Qollun prezidentlik fəaliyyəti dövründə hərbi bloka iki böyük zərbə vurulur. 4 fevralda general dolların beynəlxalq hesablaşmalarda tətbiqindən imtina edərək qızıla keçir. 9 sentyabrda prezident ölkəsinin NATO blokundan çıxmasını bildirir. 21 fevral 1966-cı ildə de Qollun ölkəsində yerləşmiş yedelli hərbçilərə qarşı mübarizəsi öz yüksək pilləsinə çatır. Pompidu hökumətinin göndərdiyi rəsmi notada 29 hərbi baza və 33 min hərbçinin ölkəsndən çıxarılması elan edilir.
Bundan sonra hökumət partiyası beynəlxalq aləmdə amerika əleyhinə çıxış etməyə başlayır. General İsrailin altı günlük müharibədəki hərəkətini və Vyetnam müharibəsini pisləyir.
Fransa və Avropa
De Qoll hakimiyyəti zamanı, 23 noyabr 1959-cu ildə "Avropa Atlantikadan Urala qədər" məşhur çıxışını edir. O anqlo-saksoniya qruplaşmasına qarşı Avropa dövlətlərinin birləşməsini təklif edir. Avropanın birliyinin yaradılmasında o yeni siyasi qüvvənin yaranmasına cəhd edirdi. Burada bir çox güzəştlərə gedir. Onun ilk və ən böyük güzəşti 1949-cu ildə Almaniya federativ respublikasının yaranmasına razılıq idi. Almaniya qısa müddətdə öz iqtisadiyyatını yendiən quraraq inkiaşf etdirir və Avropada mühüm bir dövlətə çevrilməyə çalışır. Bu anda o özünün bir dövlət kimi mövcudluğunu SSRİ ilə müqavilələrlə leqallaşdırmağa cəhd edir. De Qoll Almaniya kansleri Adenaurundan ingilis planına qarşı çıxmağa öhdəlik alır. De Qollun Almaniyaya səfəri bütün dünyanı dəhşətə gətirir. İki dünya müharibəsində Alman ordusuna qarşı vuruşan generalın bu hərkəti Avropa birliyinin yaradılmasında atılan ilk müf\druk addım idi.
De Qollun ikinci güzəşti NATO-ya qarşı mübarizədə SSRİ-nin köməyinə arxalanmaq idi. Burada kommunist totalirzmi onun üçün ikinci plana keçmişdir. 1964-cü ildə iki dövlət arasında ticarət, daha sonra isə elmi-texniki əməkdaşlıq haqqında müqavilə bağlanır. 1966-cı ildə de Qoll dövlət başçısının dəvəti ilə SSRİ-yə 11 günlük rəsmi səyahətə gəlir. Bu ərəfədə iki tərəfli siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələrin gücləndirilməsi haqqında bir çox sazişlər bağlanır.
may 1968
1968-ci ildə Fransada baş verən iğtişaşlar de Qoll üçün böyük məsələ idi. De Qoll demosntarntların yüksək maaş tələbini qəbul etməyə hazır idi. O Reformlar haqqında referendum keçirməyə çalışsada sonra fikrini Corc Pompidunun təkidi ilə dəyişir və Pralamentin yığıncağını çağırır. Küələrdə baş verən iğtişaşlar Fransada iflic vəziyyətə salmağa yaxınlaşdığı bir anda de Qoll Parisə qoşun gətirilməsinə göstəriş verir. Bununla Parisdə siyasi ab-hava daha da pisləşir. O may ayının 29-u qəfildən yoxa çıxır. Onun geri qayıtmasından sonra məlum olur ki, de Qoll Əlcair müharibəsindən iştirak etmiş, Jak Massunun yanına Baden.badenə gedibiş. Bu səyahətin səbəbi gizli olaraq qalır. Çoxları onun generaldan əhaliyə qarşı qoşun yerdilməsinin mümüknülüyün xahiş etdiyi güman edilir.
Mayın 30-u de Qoll yeni seçkilərin keçirilməsini elan edir.
Seçki ərəfəsində de Qollun tərəfdaşları böyük mitinq təşkil edirlər. 30 may 1968-ci ildə keçirilən mitinqdə 300000 adam iştirak edir. İyun ayında keçirilən seçki de Qollun tərəfdaşları üçün böyük uğurla keçir. Onlar Parlamentdə olan 487 yerdən 358-ini tuturlar. İyul ayında Corc Pompidunun yerinə Moric Kuv de Murvil seçilir.
Referendum
Apardığı referendumda de Qoll hakimiyyətin regionlar və mərkəz arasında bölünməsi, regionlarda həmkarlar ittifaqının aktiv iştirakına şərait yaratmağa nail olur. De Qoll həm də onu elan edir ki, referendum səsvermədə qəbul edilərsə, o istefa verəcək. Buna görə də, hətta reform əleyhdarları referendumun müsbət nəticələnməsinə çalışmışdılar. Referendum 52,46% səs çoxluğu ilə qəbul edilir. 28 aprel 1969-cu ildə de Qoll prezidentlik vəzifəsindən istefa verir. Bundan sonra o məzuniyyət götürərək İrlanda istirahətə gedir. Sonra Kolombe-de-dez-Eglisesə köçür və orada öz memuarları üzərində işləyir. 1970-ci ildə İspaniyaya növbəti səfəri zamanı 9 noyabrda ürək tutmasından vəfat edir. 12 noyabrda onun dəfnində hələ generalın 1952-ci ildə yazdığı vəziyyətinə əsasən yalnız onun yaxın qohumları iştirak edir. O Kolombedə qızı Annanın yanında dəfn edilir.
Şarl de Qoll Bakıda
Şarl de Qoll İkinci dünya müharibəsinin iştirakçısı, partizan, Fransa Müqavimət Hərəkatının görkəmli nümayəndələrindən biri, Əhmədiyyə Cəbrayılovun izi ilə Bakıya gələrək, "Hacinski evində" qalmışdır. Bakıda olduğu müddətdə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyovun "Koroğlu" operasına da tamaşa etmişdir.
Şarl de Qollun azərbaycanlı silahdaşı
Əhmədiyyə Cəbrayılovun öz dilindən çıxan sözləri qeyd edək: "Mən bəstəboy, arıq bir oğlan idim. Partizanlara qoşulandan sonra aylarla onlar məni sınadılar. Saysız-hesabsız əməliyyat tapşırıqlarına gedərək, get-gedə partizanların rəğbətini qazanmağa nail oldum. Həmişə başıma fransız kepkası qoyardım ki, sadə fransızlardan seçilməyim. Bir gün elə oldu ki, Şarl de Qolla əməliyyata gedəsi oldum. De Qoll hansısa bir ərəfədə qabağa keçərkən ona dedim ki, sən keç arxaya və özüm qabağa keçdim. De Qoll dedi ki, niyə belə edirsən? Cavab verdim ki, əgər səni vursalar bütün Fransa partizanları, müqavimət hərakatı başsız qalacaq, əgər məni vurası olsalar, heç bir qorxusu yoxdur". De Qoll Əhmədiyyənin bu sədaqətindən, cəsarətindən vəcdə gəlir və onların birgə əməliyyatları həmin gün uğurla başa çatır. Lakin əsl dostluqlarının təməli elə o gün qoyulur. Sonralar saysız-hesabsız döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirən Əhmədiyyə 1945-ci ilin mayında birinci fransız ordusunun tərkibində döyüşlərə qatılır. 1946-cı ildə Əhmədiyyə qəti qərara gəlir ki, vətənə qayıtsın. Şarl de Qoll nə qədər onu dilə tutursa ki, getmə, sənə hər cür şərait yaradacağam, xeyri olmur. Nəhayət, 1946-cı il 25 noyabrda Armed Mişel SSRİ-yə qayıdır. Burada onu vətən xaini kimi qəbul edirlər və mükafatlarının bir hissəsini də əlindən alırlar. Şarl de Qoll Sovet rəhbərlərinin iştirakı ilə keçən məclislərin birində azərbaycanlıların şərəfinə badə qaldırır. Sağlıq söyləyərkən qeyd edir ki, partizanlıq etdikləri vaxtı Əhmədiyyə ilə barmaqlarını çərtərək qədim əyyamların adət-ənənəsinə uyğun qanlarını birləşdirərək qan qardaşı olublar. Əhd-peyman bağlayıblar ki, heç bir zaman bir-birini unutmayacaqlar. Son cümləsində, sovet rəhbərlərini riqqətə gətirəcək bir söz deyir: "Mən bu Azərbaycan oğluna görə, SSRİ ilə Fransanın yaxınlaşmasına qərar verdim".
İstinadlar
- http://www.rfi.fr/france/20101109-il-y-quarante-ans-derniers-mots-general-gaulle-j-ai-mal-le-dos.
- NDR.de (alm.). NDR.
- Prezidentin qan qardaşı [ölü keçid]
Xarici keçidlər
- Şarl de Qoll fondu (fransızca)
- Şəkil
- Trend Life: Бонжур, камарад!
- Əhmədiyyə Cəbrayılov — əfsanəvi partizan 2010-11-02 at the Wayback Machine
- Джабраилов Ахмедия Микаилович (Армед Мишель). "Разведка и контрразведка в лицах" — Энциклопедический словарь российских спецслужб. Автор-сост. А. Диенко, предисл. В. Величко. — М.: Русскій міръ, 2002.
- Ругия Алиева. Шарль де Голль и Ахмедия [ölü keçid].
- Семиряга М. И. Советские люди в европейском Сопротивлении, М., 1970
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Sarl de Qoll fr Charles Andre Joseph Marie de Gaulle 22 noyabr 1890 9 noyabr 1970 fransiz generali ve siyasetcisi Ikinci dunya muharibesinde alman fasistlerine qarsi rehberlik etmisdir 1944 46 ci illerde Fransada yaradilmis muveqqeti hokumete basciliq etmisdir 1958 ci ilde Elcezair muharibesi zamani o yeni hokumetin yaradilmasi ucun tapsiriq alir Qoll bu erefede konstitusiya islahatini heyata kecirir ve Besinci respublikanin esasini qoyur Qoll ele hemin il yeni respublikanin prezidenti secilir O 1959 69 cu illerde Fransanin prezidenti kimi yeni respublikanin formalasmasinda boyuk rol oynamisdir Onun qoyub getdiyi Qollizm ideologiyasi bu gun de Fransa siyasetinde boyuk rol oynayir Sarl de QollCharles de GaulleFransanin 18 ci prezidenti8 yanvar 1959 28 aprel 1969EvvelkiRene KotiSonrakiJorj PompiduSexsi melumatlarDogum adi Charles Andre Joseph Marie de GaulleDogum tarixi 22 noyabr 1890Dogum yeri Lill FransaVefat tarixi 9 noyabr 1970 79 yasinda Vefat yeri Kolombe FransaVefat sebebi Anevrizma d Defn yeri Sarl de Qollun qebri d Partiya Fransa Xalqinin Birliyi Yeni Respublika Namine Ittifaq Respublika Namine Demokratlar IttifaqiFealiyyeti dovlet xadimi memuarci herbi nezeriyyeci d zabit siyasetciAtasi Anri de QollAnasi Jann MayoHeyat yoldasi Ivonn VendruUsaqlari Filip Elizabet AnnDini KatolikHerbi xidmetQosun novu Azad FransaDoyusler Birinci Dunya muharibesi Ikinci Dunya muharibesi Verden doyusu Polsa Sovet muharibesi Fransa kampaniyasiRutbesi briqada generaliElmi fealiyyetiElm sahesi siyaset Vikianbarda elaqeli mediafayllar Adi tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib Tercumeyi haliDe Qoll Lillde tehsilli katolik konseravtiv ancaq sosial olan ve mutereqqi intellektual ailede anadan olmusdur Onun bababsi tarixci nenesi yazici idi Qollun atasi oz sexsi mektebini yaratmamisdan evvel muxtelif katolik mekteblerinde ders deyir Dreyvus qalmaqali zamani onun ailesi konsevativ ve milletcilerden uz donderirler ve antisemitist baxislarindan Alfred Dreyvusu teqib edirler 1908 ci ilde de Qoll Sen Sire seherinde yerlesen herbi mektebe daxil olur ve orani 1912 ci ilde leytenant rutbesinde basa vurur Sonra o Fransa ordusuna daxil olur O 33 cu piyada alayina gonderilir Bu alayin komandiri 1910 cu ilden Henri Fillip Peten idi Birinci dunya muharibesiBirinci dunya muharibesi zamani 12 avqust 1914 cu ilden de Qoll 5 ci ordunun terkibinde herbi doyuslerde istirak edir Uc gun sonra Dianada o yaralanir ve ordu siralarina mualice olunduqdan sonra oktyabr ayinda qayida bilir 10 mart 1915 ci ilde Menil le yurlu etrafinda geden doyuslerde o yeniden yaralanir 33 cu alaya qayitdiqdan sonra onun rutbesi artilir ve o kapitan kimi rota komandiri olur Verden doyuslerinde Duomon kendinde 1916 o ucuncu defe yaralanir Doyus meydaninda atilmis de Qoll Fransa rehberliyi terefinden olumunden sonra herbi mukafatlara layiq gorulur Ancaq o sag qalir Onu dusmen terefi Maysen herbi hospitalinda mualice edirler ve qesrde hebsde saxlayirlar De Qoll qacmaga cehd edir Onunla birlikde gelecek marsal Tuxacevski de turmede yatir Onlarin arasinda herbi nezeriyye haqqinda umumi fikir yaranir Hebsxanada de Qoll alman edebiyyati oxuyur Almaniya haqqinda daha cox melumat toplayir Bu ona sonraki illerde orduya rehberlik etmekde komek edir O vaxtlari o ilk kitabini yazir Dusmen ordusunda parcalanma 1916 De Qoll Birinci dunya muharibesi basa catdiqdan sonra 11 noyabr 1918 ci ilde azadliga cixir 1919 21 ci illerde de Qoll Polsada olur O burada Varsavanin yaxinliginda yerlesen Rembertde kecmis imperator qvardiyasi mektebinde taktika nezeriyyesinden ders deyir 1920 ci ilin iyul avqust aylarinda sovet polsa muharibesinde istirak edir Bu dovrde rus ordusuna onunla vaxtile bir turmede yatan Tuxacevskiy rehberlik edirdi Muharibeden sonra o Polsada daimi qalmaqdan imtina ederek vetenine donur ve 6 aprel 1921 ci ilde Ivonne Vandra ile evlenir bir il sonra 28 dekabrda onun oglu Filipp anadan olur Ilk vaxtlarda o Sen Sir mektebinde ders deyir sonralar ise Ali Herbi Mektebe buraxilir 15 may 1924 cu ilde onun qizi Elizabet dunyaya gelir 1928 ci ilde ikinci qizi Daun sindromundan eziyyet ceken Anna anadan olur O 1948 ci ilde vefat edir Ikinci dunya muharibesi Butun fransizlara cagiris vereqesi 1940 Ikinci dunya muharibesi baslayan anda de Qoll polkovnik rutbesine malik idi 14 may 1940 ci ilde ona yeni alaya komdanliq etmeyi hevale edirler 5000 esger ve 85 tank Iyun ayinin 1 den o briqada generalinn vezifesini icra etmeye baslayir Bu vezife muharibenin baslanan il ile elaqedar olaraq resmi tesdiq oluna bilmir ve o muharibeden sonra yalniz polkovnik pensiyasi alir 6 iyunda bas nazir Pol Reyno onu mudafie nazirinin muavini vezifesine teyin edir Bu vezifede olan general barisiq sertlerini qebul etmir ve 15 iyunda hokumet marsal Petene kecdikden sonra o Boyuk Britaniyaya muhaciret edir Ele hemin bu zaman parcasi de Qolun tercumeyi halinda donus rolunu oynayir Umidler memuarlari nda o yazir 18 iyun 1940 ci ilde vetenin cagirisina ses vererek oz ruhunu ve namusunu qorumaga hec bir basqa imkani qalmayan de Qoll tek hec kime tanis olmayan butun Fransanin taleyini oz uzerine goturmeli idi Hemin gun BBC onun xalqa muqavimet gostermek ucun cagirisi radioda yayimlayir Tezlikle generalin Butun fransizlara muracieti vereqler seklinde olkede yayilmaga baslayir Fransa doyusu uduzdu amma o muharibeni uduzmayib Hecne itirilmeyib cunki bu muharibe dunya muharibesidir O gun gelecek Fransa azad olacaq Bax buna gore men butun Fransizlara muraciet ederek menim etrafimda mubarize ozunuqurban ve umid namine birlesmeye cagiriram dd General hokumetini satqinciliqda ittiham ederek butun mesuliyyeti ile Fransanin adindan cixis etdiyini vurgulayir Belelikle de Qoll Azad sonralar doyusen Fransa teskilatinin basinda duraraq isgalcilara ve Visi rejimine qarsi mubarize aparmaga cagirir De qolun esas meqsedi Afrika Indocin ve Okeaniyada olan Fransa koloniyalarini fransiz patriotlari terefine cekmekden ibaret idi De qoll Dakari zebt etmek cehdi bosa cixdiqdan sonra o Konqoda Imperiya mudafie surasi yaradir Bu andan baslayaraq de Qoll oz fealiyyettinin milli ve tarixi koklerini mueyyenlesdirir Azad Fransa nin esas qelebesi 22 iyun 1941 ci ilden sonraya tesaduf edir 1941 42 ci illerde isgal olunmus Fransa erazilerinde partizan doyusleri guclenir 1941 ci ilde almanlarin esir dusenleri gullelemesinden sonra de Qoll butun fransizlari mubarizeye qalxmaga ve isgalcilara tabe olmamaga sesleyir Bu erefede onun fealiyyeti qerbde ele de musbet qarsilanmirdi Azad fransizlar muharibenin gedisine mane olmaqda ittiham olunurdular 7 noyabr 1942 ci ilde amerika esgerleri Elcezair ve Merakese cixaraq orada Visi hokumetini destekleyen yerli fransiz reisleri ile danisiqlar aparirlar Bu anda de Qoll Amerika ve Ingilis rehberliyini inandirmaga calisir ki visistlerle birge islemek Fransa terefinde olanlarda ruh duskunluyu yaradacaq De Qoll ile muttefiqler arasinda olan bu anlasilmazliga gore de Simali Afrikada onlarin birge doyus aparmalari bas tutmur 4 iyun 1944 cu ilde de Qoll Vinston Corcill terefinden Londona cagirilir Ingilis bas naziri Normandiyaya ordu cixisi haqqinda olan planlarini de Qolla bildirir Hem de ona bildirilir ki onun komeyine ehtiyac yoxdur General Eyzenhaun terefinden fransiz xalqina yazilmis muracietde haminin yeni hokumet secilenedek muteffiqlerin ordusuna tabe olmaga cagirirdi De Qollun keskin etirazindan sonra ona radioda fransiz xalqi qarsisinda cixis etmeye imkan verirler Oz cixisinda o Doyusen Fransa hokumetinin legitimliyi haqqinda danisaraq Amerika komandanligina tabe olmamaga cagirir Fransanin azad edilmesi General de Qoll xalqa muracieti zamani 20 avqust 1944 6 iyun 1944 cu ilde muteffiq ordusu Normkandiyaya ugurla daxil olurlar ve bununla Avropada ikinci doyus cebhesi acilmis olur De Qoll azad olunmus Fransiz torpaginda qisa muddet olduqdan sonra Vasinqtona sefer edir Seferin meqsedi Fransaya oz musteqilliyini qaytarmaq idi Isgalcilara qarsi mubarize aparan polkovnik Rol Tanqinin komandaligi altinda Parise yol acildiqdan sonra 25 iyun 1945 ci ilde de Qoll azad olunmus sehere gelir Parisde de Qollun gorusune minlerle adam cixir izdihamli gorus olur De Qolla azad olunmus erazilerde muteffiqlerin hokumetini yox yerli hokumetin yaradilmasi nesib olur O Fransanin teleyini muteffiqlerin ixtiyarina vermek istemeyerek bunu Fransiz xalqinin oz hell edeceyi mesele oldugunu vurgulayirdi 4 aprel 1944 cu ilde Fransa milli azadliq herkati iki kommunist kommissarini qebul edir 27 noyabr 1944 cu ilde de Qoll muharibenin evvellinde SSRI ye qacmis Fransa kommunist partiyasinin bas katibi Marius Torezi efv edir ve bununla 1945 ci ilin fevralinda Yaltada kecirilen gorusde Fransanin muttefiqler terefinden Almaniyanin isgalinda istirakinin taninmasina nail olur 1945 ci ilin dekabrinda Fransa ile SSRI 20 illik qarsiliqli yardim ve dostluq muqavilesi imzalayir Muharibeden sonraki illerArtiq 16 may 1945 ci ilde de Qoll Fransanin Beynelxalq tehlukesizlik surasina qebul edilmesi ucun erize verir O muharibeden sonra 13 noyabr 1945 ci ilde muveqqeti hokumetin bascisi teyin edilir parlamentde kommunistler ve sosial demokratlar arasinda olan ziddiyetlere gore o 20 yanvar 1946 ci ilde istefa verir De Qoll dovlet komstutiyasinda prezidentinin rolunun mohkemlendirilmesine cehd etse de parlamentde coxluq hakimiyyetin onlarin elinde qalmasini isteyirdiler De Qoll oz ideyalarini heyata kecirmek ucun 1947 ci ilde yeni siyasi herekat RPF Fransiz xalqinin birlesmesi ile yaradir Bu yolla o yeni konstitusiyanin qebul edilmesine nail olmaq isteyirdi Bu alinmadigindan o 1953 cu ilde Kolombe le dez Eqliz Colombey les Deux Eglises seherine kocur Buradan o Fransada bas veren siyasi hadiseleri musahide edir Fransanin dorduncu respublikasinin lcezair muharibesinde meglubiyyetinedn sonra de Qollun yeniden siyaseye qayitmasina serait yaranir O 1 iyun 1958 ci ilde prezident Rene Koti terefinden onun isteklerini nezere almaqla alti ayliga bas nazir vezifesine teyin edilir Bu imkandan istifade ederek de Qoll yeni konstitusiyanin qebul edilmesine nail olur Sentyabr ayinda kecirilen referendumda yeni konstitusiya 83 sesle qebul edilir Belelikle besinci respublika yaranir Butun koloniyalar bundan sonra Respublikanin terkib hissei kimi qebul eidlirdi Hem de onlara musteqilliklerini secmeye imkan verilirdi Butun koloniyalar Qvineyani cixmaq sertile bu referendumda istirak edirler Noyabr ayinda kecirilen seckilerde de Qoll parlamet seckilerdine qalib gelir 21 dekabr 1958 ci ilde o 78 ses coxlugu ile bir basa prezident secilir 8 sentyabr 1961 ci ilde de Qolla Gizli ordu teskilati terefinden hazirlanmis sui qesd edilir Elcezairdeki muharibe 18 mart 1962 ci ilde Evianda baglanan ikiterefli razilasma esasinda mumkun olur Bundan sonra referndum keciren Elcezair musteqillik qazanir Bunun arxasimca onlarxa Afrika dovletleri ve o cumleden Vyetnam ve Kombidca da musteqillik qazanir Bununla Fransa imperiyasi dagilmis olur Bu arada de Qollun esas meqsedi dunyada ABS ve SSRI terefinden formalasan yeni siyasi muhitde Fansanin rolunu guclendirmekden ibaret idi ABS ve NATO ile ziddiyetler1959 cu ilde yeni secilmis prezident Elcezairden cixarilmis qosunu fransa komandanligi altina kecirir Bu qerar bir terefli qebul edildiyinden ABS rehberliyinin naraziligina sebeb olur De Qoll done done Fransanin istenilen qerari ev sahibi kimi ozu vermesini inad edir 1960 ci ilde Saxra sehrasinda ilk atom sinagi kecirilmesi uzun iller davam eden sinaqlarin baslangicini qoyur De Qoll sinaq yerlerini sexsen seyahet edir texnologiyanin inkisafi ile maraqlanirdi 1965 ci il de Qollun prezidentlik fealiyyeti dovrunde herbi bloka iki boyuk zerbe vurulur 4 fevralda general dollarin beynelxalq hesablasmalarda tetbiqinden imtina ederek qizila kecir 9 sentyabrda prezident olkesinin NATO blokundan cixmasini bildirir 21 fevral 1966 ci ilde de Qollun olkesinde yerlesmis yedelli herbcilere qarsi mubarizesi oz yuksek pillesine catir Pompidu hokumetinin gonderdiyi resmi notada 29 herbi baza ve 33 min herbcinin olkesnden cixarilmasi elan edilir Bundan sonra hokumet partiyasi beynelxalq alemde amerika eleyhine cixis etmeye baslayir General Israilin alti gunluk muharibedeki hereketini ve Vyetnam muharibesini pisleyir Fransa ve Avropade Qoll ve Konrad Adenauer 1963 De Qoll hakimiyyeti zamani 23 noyabr 1959 cu ilde Avropa Atlantikadan Urala qeder meshur cixisini edir O anqlo saksoniya qruplasmasina qarsi Avropa dovletlerinin birlesmesini teklif edir Avropanin birliyinin yaradilmasinda o yeni siyasi quvvenin yaranmasina cehd edirdi Burada bir cox guzestlere gedir Onun ilk ve en boyuk guzesti 1949 cu ilde Almaniya federativ respublikasinin yaranmasina raziliq idi Almaniya qisa muddetde oz iqtisadiyyatini yendien quraraq inkiasf etdirir ve Avropada muhum bir dovlete cevrilmeye calisir Bu anda o ozunun bir dovlet kimi movcudlugunu SSRI ile muqavilelerle leqallasdirmaga cehd edir De Qoll Almaniya kansleri Adenaurundan ingilis planina qarsi cixmaga ohdelik alir De Qollun Almaniyaya seferi butun dunyani dehsete getirir Iki dunya muharibesinde Alman ordusuna qarsi vurusan generalin bu herketi Avropa birliyinin yaradilmasinda atilan ilk muf druk addim idi De Qollun ikinci guzesti NATO ya qarsi mubarizede SSRI nin komeyine arxalanmaq idi Burada kommunist totalirzmi onun ucun ikinci plana kecmisdir 1964 cu ilde iki dovlet arasinda ticaret daha sonra ise elmi texniki emekdasliq haqqinda muqavile baglanir 1966 ci ilde de Qoll dovlet bascisinin deveti ile SSRI ye 11 gunluk resmi seyahete gelir Bu erefede iki terefli siyasi iqtisadi ve medeni elaqelerin guclendirilmesi haqqinda bir cox sazisler baglanir may 19681968 ci ilde Fransada bas veren igtisaslar de Qoll ucun boyuk mesele idi De Qoll demosntarntlarin yuksek maas telebini qebul etmeye hazir idi O Reformlar haqqinda referendum kecirmeye calissada sonra fikrini Corc Pompidunun tekidi ile deyisir ve Pralamentin yigincagini cagirir Kuelerde bas veren igtisaslar Fransada iflic veziyyete salmaga yaxinlasdigi bir anda de Qoll Parise qosun getirilmesine gosteris verir Bununla Parisde siyasi ab hava daha da pislesir O may ayinin 29 u qefilden yoxa cixir Onun geri qayitmasindan sonra melum olur ki de Qoll Elcair muharibesinden istirak etmis Jak Massunun yanina Baden badene gedibis Bu seyahetin sebebi gizli olaraq qalir Coxlari onun generaldan ehaliye qarsi qosun yerdilmesinin mumuknuluyun xahis etdiyi guman edilir Mayin 30 u de Qoll yeni seckilerin kecirilmesini elan edir Secki erefesinde de Qollun terefdaslari boyuk mitinq teskil edirler 30 may 1968 ci ilde kecirilen mitinqde 300000 adam istirak edir Iyun ayinda kecirilen secki de Qollun terefdaslari ucun boyuk ugurla kecir Onlar Parlamentde olan 487 yerden 358 ini tuturlar Iyul ayinda Corc Pompidunun yerine Moric Kuv de Murvil secilir ReferendumDe Qollun xanimi ve qizinin Kolombede yerlesen qebri Apardigi referendumda de Qoll hakimiyyetin regionlar ve merkez arasinda bolunmesi regionlarda hemkarlar ittifaqinin aktiv istirakina serait yaratmaga nail olur De Qoll hem de onu elan edir ki referendum sesvermede qebul edilerse o istefa verecek Buna gore de hetta reform eleyhdarlari referendumun musbet neticelenmesine calismisdilar Referendum 52 46 ses coxlugu ile qebul edilir 28 aprel 1969 cu ilde de Qoll prezidentlik vezifesinden istefa verir Bundan sonra o mezuniyyet goturerek Irlanda istirahete gedir Sonra Kolombe de dez Eglisese kocur ve orada oz memuarlari uzerinde isleyir 1970 ci ilde Ispaniyaya novbeti seferi zamani 9 noyabrda urek tutmasindan vefat edir 12 noyabrda onun defninde hele generalin 1952 ci ilde yazdigi veziyyetine esasen yalniz onun yaxin qohumlari istirak edir O Kolombede qizi Annanin yaninda defn edilir Sarl de Qoll BakidaSarl de Qoll Ikinci dunya muharibesinin istirakcisi partizan Fransa Muqavimet Herekatinin gorkemli numayendelerinden biri Ehmediyye Cebrayilovun izi ile Bakiya gelerek Hacinski evinde qalmisdir Bakida oldugu muddetde Azerbaycan Dovlet Opera ve Balet Teatrinda dahi Azerbaycan bestekari Uzeyir Hacibeyovun Koroglu operasina da tamasa etmisdir Sarl de Qoll 1944 cu ilin noyabr ve dekabr aylarinda Bakida Hacincki evinde qalmisdir Baki Hacinskinin evi Sarl de Qollun azerbaycanli silahdasi Ehmediyye Cebrayilovun oz dilinden cixan sozleri qeyd edek Men besteboy ariq bir oglan idim Partizanlara qosulandan sonra aylarla onlar meni sinadilar Saysiz hesabsiz emeliyyat tapsiriqlarina gederek get gede partizanlarin regbetini qazanmaga nail oldum Hemise basima fransiz kepkasi qoyardim ki sade fransizlardan secilmeyim Bir gun ele oldu ki Sarl de Qolla emeliyyata gedesi oldum De Qoll hansisa bir erefede qabaga kecerken ona dedim ki sen kec arxaya ve ozum qabaga kecdim De Qoll dedi ki niye bele edirsen Cavab verdim ki eger seni vursalar butun Fransa partizanlari muqavimet herakati bassiz qalacaq eger meni vurasi olsalar hec bir qorxusu yoxdur De Qoll Ehmediyyenin bu sedaqetinden cesaretinden vecde gelir ve onlarin birge emeliyyatlari hemin gun ugurla basa catir Lakin esl dostluqlarinin temeli ele o gun qoyulur Sonralar saysiz hesabsiz doyus tapsiriqlarini yerine yetiren Ehmediyye 1945 ci ilin mayinda birinci fransiz ordusunun terkibinde doyuslere qatilir 1946 ci ilde Ehmediyye qeti qerara gelir ki vetene qayitsin Sarl de Qoll ne qeder onu dile tutursa ki getme sene her cur serait yaradacagam xeyri olmur Nehayet 1946 ci il 25 noyabrda Armed Misel SSRI ye qayidir Burada onu veten xaini kimi qebul edirler ve mukafatlarinin bir hissesini de elinden alirlar Sarl de Qoll Sovet rehberlerinin istiraki ile kecen meclislerin birinde azerbaycanlilarin serefine bade qaldirir Sagliq soyleyerken qeyd edir ki partizanliq etdikleri vaxti Ehmediyye ile barmaqlarini certerek qedim eyyamlarin adet enenesine uygun qanlarini birlesdirerek qan qardasi olublar Ehd peyman baglayiblar ki hec bir zaman bir birini unutmayacaqlar Son cumlesinde sovet rehberlerini riqqete getirecek bir soz deyir Men bu Azerbaycan ogluna gore SSRI ile Fransanin yaxinlasmasina qerar verdim Istinadlarhttp www rfi fr france 20101109 il y quarante ans derniers mots general gaulle j ai mal le dos NDR de alm NDR Prezidentin qan qardasi olu kecid Xarici kecidlerSarl de Qoll fondu fransizca Sekil Trend Life Bonzhur kamarad Ehmediyye Cebrayilov efsanevi partizan 2010 11 02 at the Wayback Machine Dzhabrailov Ahmediya Mikailovich Armed Mishel Razvedka i kontrrazvedka v licah Enciklopedicheskij slovar rossijskih specsluzhb Avtor sost A Dienko predisl V Velichko M Russkij mir 2002 Rugiya Alieva Sharl de Goll i Ahmediya olu kecid Semiryaga M I Sovetskie lyudi v evropejskom Soprotivlenii M 1970