Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərq qorillası (lat. Gorilla beringei) — xullar fəsiləsinin qorilla cinsinə aid heyvan növü. Növ alman zabiti Fridrix Robert fon Berinqenin (1865—1940) şərəfinə adlandırılmışdır. O, ilk dəfə qorillaları Briunqa dağlarında aşkarlamışdır.
| Şərq qorillası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Qranddəstə: Mirdəstə: Dəstə: Yarımdəstə: İnfradəstə: Parvdəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: ???: Şərq qorillası | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Təsnifat
Şərq qorillası iki yarımnövə bölünür:
- Gorilla beringei beringei , 1903 — Şərq dağ qorillası. Populyasiyanın sayı 700 başdır. Ruanda, Uqanda və Konqo Demokratik Respublikasının vulkanik zirvələrinin ətəklərində yayılmışdır.
- , 1914 — . Az təhlükədə olan yarımnövdür. Populyasiyanın sayı 5 min baş olaraq qiymətləndirilir. Konqo və Uqandanın düzənlik ərazilərində yayılmışdır.
Xarici görünüş
Şərq qorillaları iri başa, enli sinəyə və uzun ayaqlara sahib olurlar. burunları hamar və böyük dəliklərə sahibdirlər. tükləri əsasən qara rəngdə olur. Yetkin erkəklərin bel nahiyyəsində gümüşü zolaq vardır. Xəz demək olar ki, üz, pəncə və sinə nahiyyələri istisna olaraq bütün bədəni örtür. Yaş artıqca boz rəng çalarları artır.
Dağ qorillaları düzənlik qorillaların nisbətdə kiçik olurlar. Yetkin erkəyin çəkisi 160 kq, bəzən isə 220 kiloqrama çatır. Dişilər isə 70—114 kq rasında dəyişir. Bədənlərinin uzunluğu erkəklərdə 185 sm, dişilərdə isə 150 sm olur.
Davranış
Ailələr şəklində yaşayırlar və burada erkəklər dominantlıq edir. Qərb qorilılalarından fərqli olaraq ailələrdə daha çox heyvan olur (35 baş). Sərhədllər qorunmasa da, bəzən toqquşmalar baş verə bilir.
Dişilər adətən cütləşmədən öncə öz ailə qrupunu tərk edərək digər qruplara qatılırlar. Onlar daha çox subay erkəklərlə birləşib yeni ailə qruplar əmələ gətirirlər. Bu hadisə onların 8 yaşında baş verir. Erkəklər isə ailəni 11 illiyində tərk edirlər. Onlar bir müddət tənha yaşayırlar. 15 və ya yuxarı yaşlarda yeni ailə qururlar.
Köklər, yarpaqlar, oduncaqlar, güllər, meyvələr, onurğasız canlılar və göbələklərlə qidalanırlar.
Şərq qorillalrında dəqiq çütləşmə dövrü deyilən bir anlayış yoxdur. Dişilər 3—4 ildən bir bala doğur. Bu müddəti baların bəsləməsinə və tərbiyəyə sərf edirlər. Boğazlıq 8.5 ay davam edir. yeni doğulan balalar boz-çəhrayı rəngdə olure. Artıq 9 həftəliyində dırmana bilirlər. Südlə bəslənmə 3,5 il davam edir. Yetkinliyə dişilər 10, erkəklər isə 15 yaşında çatırlar. Orta ömür müddəti 40—50 ildir.
Yayılması
Şərq qorillaları Konqo Demokratik respublikasının düzənlik və subalp meşələrində, Uqanda və Ruandanın cənub-qərbində yayılmışlar. Otla zəngin meşələri üstün tuuturlar.
Qurunma statusu
Ruanda, Uqanda və Konqonun subalp ərazilərində sayıları 2003-cü ildə 380 baş olaraq qiymətlədirilirdi. 1989-cu ildən sayları cəmi 60 baş olaraq artmışdır. Bu artımlar ancaq qoruq ərazilərində müşahidə edilmişdir. Bvindi Milli Parkında isə sayları 1997—2003 illər ərazində 300-dən 320 qədər artmışdır. 2006-cı ildə isə məlum olur ki, parkda cəmi 300 baş qorilla vardır. Populyasiyanın ümümi sayı isə 680 başdır. Qorillalar insanların sıx yaşadığı ərazilərdə cəmləşmişlər. Bu isə insanlardan xəstəlik keçirmək və ev heyvanlarından zərər almaq ehtimalını artırır. Xüsusən Virunqa vulkanı rayonunda siyasi qeyri stabillik vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdir.
1995-ci il məlumatına görə düzənlik qorillalarının sayı 16 900 baş olmuşdur. Ancaq son zamanlar onların sayında azalma müşahidəı edilmişdir. Yarımnövün yayılma arealı 21 600 km²-dir. Bu isə 1969-ci ilə nisbətdə 25% çoxdur. Mövcud siyasi qeyri stabillik və onların ətinin yeyilməsi faktları qoruma məsələsində problemlər doğurur.
Qalereya
İstinadlar
- Matschie Über einen Gorilla aus Deutsch-Ostafrika (alm.). // Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin / Hrsg.: G. N. F. z. Berlin 1903. burax. 6. S. 257. ISSN 0037-5942
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- Taylor, Andrea Beth; Goldsmith, Michele Lynn. Gorilla biology: a multidisciplinary perspective. Cambridge University Press. 2003. səh. 13. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serq qorillasi lat Gorilla beringei xullar fesilesinin qorilla cinsine aid heyvan novu Nov alman zabiti Fridrix Robert fon Berinqenin 1865 1940 serefine adlandirilmisdir O ilk defe qorillalari Briunqa daglarinda askarlamisdir Serq qorillasiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu EuarxontoqlireslerQranddeste Mirdeste PrimatkimilerDeste PrimatlarYarimdeste QuruburunlarInfradeste SimiiformesParvdeste Fesileustu Fesile HominidlerYarimfesile HomininaeTriba Cins Qorilla Serq qorillasiBeynelxalq elmi adiGorilla beringei Paul Matschie 1903Sekil axtarisiITIS 944295NCBI 499232EOL 2923523TesnifatSerq qorillasi iki yarimnove bolunur Gorilla beringei beringei 1903 Serq dag qorillasi Populyasiyanin sayi 700 basdir Ruanda Uqanda ve Konqo Demokratik Respublikasinin vulkanik zirvelerinin eteklerinde yayilmisdir 1914 Az tehlukede olan yarimnovdur Populyasiyanin sayi 5 min bas olaraq qiymetlendirilir Konqo ve Uqandanin duzenlik erazilerinde yayilmisdir Xarici gorunusSerq qorillalari iri basa enli sineye ve uzun ayaqlara sahib olurlar burunlari hamar ve boyuk deliklere sahibdirler tukleri esasen qara rengde olur Yetkin erkeklerin bel nahiyyesinde gumusu zolaq vardir Xez demek olar ki uz pence ve sine nahiyyeleri istisna olaraq butun bedeni ortur Yas artiqca boz reng calarlari artir Dag qorillalari duzenlik qorillalarin nisbetde kicik olurlar Yetkin erkeyin cekisi 160 kq bezen ise 220 kiloqrama catir Disiler ise 70 114 kq rasinda deyisir Bedenlerinin uzunlugu erkeklerde 185 sm disilerde ise 150 sm olur Bala qorillaDavranisAileler seklinde yasayirlar ve burada erkekler dominantliq edir Qerb qorililalarindan ferqli olaraq ailelerde daha cox heyvan olur 35 bas Serhedller qorunmasa da bezen toqqusmalar bas vere bilir Disiler adeten cutlesmeden once oz aile qrupunu terk ederek diger qruplara qatilirlar Onlar daha cox subay erkeklerle birlesib yeni aile qruplar emele getirirler Bu hadise onlarin 8 yasinda bas verir Erkekler ise aileni 11 illiyinde terk edirler Onlar bir muddet tenha yasayirlar 15 ve ya yuxari yaslarda yeni aile qururlar Kokler yarpaqlar oduncaqlar guller meyveler onurgasiz canlilar ve gobeleklerle qidalanirlar Serq qorillalrinda deqiq cutlesme dovru deyilen bir anlayis yoxdur Disiler 3 4 ilden bir bala dogur Bu muddeti balarin beslemesine ve terbiyeye serf edirler Bogazliq 8 5 ay davam edir yeni dogulan balalar boz cehrayi rengde olure Artiq 9 hefteliyinde dirmana bilirler Sudle beslenme 3 5 il davam edir Yetkinliye disiler 10 erkekler ise 15 yasinda catirlar Orta omur muddeti 40 50 ildir YayilmasiSerq qorillalari Konqo Demokratik respublikasinin duzenlik ve subalp meselerinde Uqanda ve Ruandanin cenub qerbinde yayilmislar Otla zengin meseleri ustun tuuturlar Qurunma statusuRuanda Uqanda ve Konqonun subalp erazilerinde sayilari 2003 cu ilde 380 bas olaraq qiymetledirilirdi 1989 cu ilden saylari cemi 60 bas olaraq artmisdir Bu artimlar ancaq qoruq erazilerinde musahide edilmisdir Bvindi Milli Parkinda ise saylari 1997 2003 iller erazinde 300 den 320 qeder artmisdir 2006 ci ilde ise melum olur ki parkda cemi 300 bas qorilla vardir Populyasiyanin umumi sayi ise 680 basdir Qorillalar insanlarin six yasadigi erazilerde cemlesmisler Bu ise insanlardan xestelik kecirmek ve ev heyvanlarindan zerer almaq ehtimalini artirir Xususen Virunqa vulkani rayonunda siyasi qeyri stabillik veziyyeti daha da gerginlesdirmisdir 1995 ci il melumatina gore duzenlik qorillalarinin sayi 16 900 bas olmusdur Ancaq son zamanlar onlarin sayinda azalma musahidei edilmisdir Yarimnovun yayilma areali 21 600 km dir Bu ise 1969 ci ile nisbetde 25 coxdur Movcud siyasi qeyri stabillik ve onlarin etinin yeyilmesi faktlari qoruma meselesinde problemler dogurur QalereyaIstinadlarMatschie Uber einen Gorilla aus Deutsch Ostafrika alm Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin Hrsg G N F z Berlin 1903 burax 6 S 257 ISSN 0037 5942 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Taylor Andrea Beth Goldsmith Michele Lynn Gorilla biology a multidisciplinary perspective Cambridge University Press 2003 seh 13 ISBN 978 0 521 79281 3