Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərq dağ qorillası və ya Dağ qorillası (lat. Gorilla beringei beringei) — primatlar dəstəsinə, qorillalar (Gorilla) cinsinə, Şərq qorillası növünə aid olan yarımnöv. Növ adı alman zabiti Fridrix Robert fon Berinqenin (1865–1940) şərəfinə adlandırılmışdır. O, ilk dəfə qorillaları Briunqa dağlarında aşkarlamışdır. Yarımnöv nəsli kəsilmək ərəfəsindədir. 2012-ci il məlumatına görə onların sayı 880 başı keçmir.
| Şərq dağ qorillası | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Şərq dağ qorillası | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Areal
Dağ qorillaları Mərkəsi Afrikanın Böyük Rift Dərəsi rayonunda yayılmışdır. Onlar 6 sönmüş vulkanın ətəklərində, 40 km uzunluğa və 3–19 km enə, 2200–4300 metr hündürlüyə malik ərazidə yayılmışlar. Cəmi iki iri olmayan populyasiya mövcuddur. Ruanda, Uqanda və Konqo Demokratik Respublikasının vulkanik zirvələrinin ətəklərində yayılmışdır.
Xüsusiyyətləri
Bu yarımnövün nümayəndələri ölçülərinə görə yalnız Şərq düzənlik qorillalarından geri qalır. Erkəklər ortalama 195 kq çəkiyə və 150 sm bouya malik olurlar. dişilər isə 100 kq çəkiyə və 130 sm boya malikdirlər.
Qərb və şərq qorillaları arasında 29 morfoloji fərq mövcuddur. Bu yarımnövə daxil olan qorillaların xəzləri daha sıx və uzun olur. Bu isə onların yayılma arealı ilə əlaqədardır. Bütün qorillalar kimi onlar da tünd qəhvəyi gözlərə sahib olurlar.
Həyat tərzi
Onlar əsasən qorpaq üzərində dörd ətrafı üzərində hərəkət edirlər. Bununla belə onlar asanlıqla ağaclara dırmana bilirlər. Bu əsasən cavan fərdlər arasında daha çox müşahidə edilir.
Dayan Rossinin hesabatına görə dağ qorillaları 58 növ bitkidən qida kimi istifadə edirlər. Bu bitkilər siyahısına Şeytanqanqalı, Gicitkən, yabanı kərəviz və qatıqotu (Galium) kimilər daxildir. Yarpaqlar, tumurcuqlar və köklər didasının 86 %-ni, meyvələr isə 2 %-ni təşkil edir. Onlar həmcinin ağac qabığ və kökləri, tırtılları və iblisləri belə yeyirlər. İri erkək fərdlər gün ərzində 34 kq istehlak etdiyi halda, dişilər isə 18 kq-dan artıq yarpaq yemirlər.
Araşdırılma tarixi və qorunma
1902-ci ildə kapiytan Robert fon Beringe (1865–1940) Alman Qərbi Afrikasının sərhədlərini təyin edərkən 2 qorilla ovlayır. Onlardan birinin qalıqları Berlindəki muzeyə aparılır. Paul Maçı (1861–1926) təsnifata əsdasən bu qorillanın ayrı bir yarımnöv olmasını təyin edir və ona Gorilla beringei adını verir.
1925-ci ildə amerikalı naturalist Karl Eykli dağ qorillalarını tətqiq edərək, Belçika kralı I Albertə ətrafında heyvanların qorunması məqsədi ilə qoruğun yaradılması üçün müraciət edir.
1959-cu ildə Corc Şaller 20 aylıq müşahidədən sonra "Dağ qorillaları" və "Qorilla ili kitablarını yazmışdır. bu qorillalar haqqında yazılmış ilk ətraflı və müfəssəl əsərlər olmuşdur.
1967-ci ildən primatoloq primatoloq Dayan Rossi qorillaların 18 illik müşahidəsinə başlamışdır. 1983-cü ildə ilkj avtobioqrafik əsəri olan "Dumandakı qorillalar" kitabını yazmışdır. 1988-ci ildə eyni adlı kitab əsasında film çəkilmişdir. 2002-ci ildə Ruanda hökumət nümayəndəsi "The Wall Street Journal" qəzetində məktub dərc etdirərək Dayman Rossi üçün "Ağ irqçı, hansı ki, meymunlar Afrika xalqından üstündür" ifadəsini işlətmişdir. Onun tərəfindən təşkil edilən fond bu gündə qorillaların qorunması məsələsində olduqca effektivdir.
Hal-hazırda qorillalar yaşadığı bütün ərazilər qoruma altındadır: Konqoda Virunqa Milli Parkı, Ruandada Vulkanlar Milli Parkı, Uqandada Bvindi keçilməz Milli Parkı və Mqaxinqa qorillaları Milli Parkı. Bununla belə onların yaşadığı bölgədə siyasi qeyri-sabitlik hələdə hökm sürməkdədir.
İstinadlar
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- . 2019-12-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-24.
- "Giants of the Jungle". 2013-05-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-24.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serq dag qorillasi ve ya Dag qorillasi lat Gorilla beringei beringei primatlar destesine qorillalar Gorilla cinsine Serq qorillasi novune aid olan yarimnov Nov adi alman zabiti Fridrix Robert fon Berinqenin 1865 1940 serefine adlandirilmisdir O ilk defe qorillalari Briunqa daglarinda askarlamisdir Yarimnov nesli kesilmek erefesindedir 2012 ci il melumatina gore onlarin sayi 880 basi kecmir Serq dag qorillasiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Serq dag qorillasiBeynelxalq elmi adiGorilla beringei beringei Paul Matschie 1903Sekil axtarisiITIS 945352NCBI 1159185EOL 34034153FW 232981ArealDag qorillalari Merkesi Afrikanin Boyuk Rift Deresi rayonunda yayilmisdir Onlar 6 sonmus vulkanin eteklerinde 40 km uzunluga ve 3 19 km ene 2200 4300 metr hundurluye malik erazide yayilmislar Cemi iki iri olmayan populyasiya movcuddur Ruanda Uqanda ve Konqo Demokratik Respublikasinin vulkanik zirvelerinin eteklerinde yayilmisdir XususiyyetleriBu yarimnovun numayendeleri olculerine gore yalniz Serq duzenlik qorillalarindan geri qalir Erkekler ortalama 195 kq cekiye ve 150 sm bouya malik olurlar disiler ise 100 kq cekiye ve 130 sm boya malikdirler Qerb ve serq qorillalari arasinda 29 morfoloji ferq movcuddur Bu yarimnove daxil olan qorillalarin xezleri daha six ve uzun olur Bu ise onlarin yayilma areali ile elaqedardir Butun qorillalar kimi onlar da tund qehveyi gozlere sahib olurlar Heyat terziOnlar esasen qorpaq uzerinde dord etrafi uzerinde hereket edirler Bununla bele onlar asanliqla agaclara dirmana bilirler Bu esasen cavan ferdler arasinda daha cox musahide edilir Ruanda Vulkanlar milli parki Dayan Rossinin hesabatina gore dag qorillalari 58 nov bitkiden qida kimi istifade edirler Bu bitkiler siyahisina Seytanqanqali Gicitken yabani kereviz ve qatiqotu Galium kimiler daxildir Yarpaqlar tumurcuqlar ve kokler didasinin 86 ni meyveler ise 2 ni teskil edir Onlar hemcinin agac qabig ve kokleri tirtillari ve iblisleri bele yeyirler Iri erkek ferdler gun erzinde 34 kq istehlak etdiyi halda disiler ise 18 kq dan artiq yarpaq yemirler Arasdirilma tarixi ve qorunma1902 ci ilde kapiytan Robert fon Beringe 1865 1940 Alman Qerbi Afrikasinin serhedlerini teyin ederken 2 qorilla ovlayir Onlardan birinin qaliqlari Berlindeki muzeye aparilir Paul Maci 1861 1926 tesnifata esdasen bu qorillanin ayri bir yarimnov olmasini teyin edir ve ona Gorilla beringei adini verir 1925 ci ilde amerikali naturalist Karl Eykli dag qorillalarini tetqiq ederek Belcika krali I Alberte etrafinda heyvanlarin qorunmasi meqsedi ile qorugun yaradilmasi ucun muraciet edir 1959 cu ilde Corc Saller 20 ayliq musahideden sonra Dag qorillalari ve Qorilla ili kitablarini yazmisdir bu qorillalar haqqinda yazilmis ilk etrafli ve mufessel eserler olmusdur 1967 ci ilden primatoloq primatoloq Dayan Rossi qorillalarin 18 illik musahidesine baslamisdir 1983 cu ilde ilkj avtobioqrafik eseri olan Dumandaki qorillalar kitabini yazmisdir 1988 ci ilde eyni adli kitab esasinda film cekilmisdir 2002 ci ilde Ruanda hokumet numayendesi The Wall Street Journal qezetinde mektub derc etdirerek Dayman Rossi ucun Ag irqci hansi ki meymunlar Afrika xalqindan ustundur ifadesini isletmisdir Onun terefinden teskil edilen fond bu gunde qorillalarin qorunmasi meselesinde olduqca effektivdir Hal hazirda qorillalar yasadigi butun eraziler qoruma altindadir Konqoda Virunqa Milli Parki Ruandada Vulkanlar Milli Parki Uqandada Bvindi kecilmez Milli Parki ve Mqaxinqa qorillalari Milli Parki Bununla bele onlarin yasadigi bolgede siyasi qeyri sabitlik helede hokm surmekdedir IstinadlarMammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 2019 12 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 09 24 Giants of the Jungle 2013 05 16 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 24 Xarici kecidler