Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çələbizadə Həsən Paşa (Ruse – 13 fevral 1791, Şumen[d], Silistrə əyaləti) — III Səlim səltənətində ümumilikdə 10 ay 27 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı.
| Çələbizadə Həsən Paşa | |
|---|---|
| 16 mart 1790 – 13 fevral 1791 (ləqəbi: Seyid, Şərif, Ruscuqlu) | |
| Əvvəlki | Qazi Həsən Paşa |
| Sonrakı | Qoca Yusif Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 fevral 1791 |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | baş kəsmə |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
Ruscuq əyanlarından Çələbi Hacı Süleyman ağanın oğludur. Həyatının ilk illəri haqqında yetərli məlumat yoxdur. Sultan Mustafa dövründəki rus səfərlərinə qatıldığı və Krım xanı Krım Gərayla birlikdə basqınlarda iştirak etdiyi bilinir. Qapıçıbaşı təyin edilsə də, atası kimi əyan olmaq istədiyini bildirərək bundan imtina etdi. Bu hərəkəti ilə bürokratiyanı qəzəbləndirən Həsən ağa sabiq Krım xanlarından Səlim Gərayın yanına sığınaraq onun vasitəçiliyi ilə bağışlandı və Ruscuqda yaşamasına icazə verildi. Ardından Avstriya cəbhəsindəki müharibələrə qatıldı və sədrəzəm Muhsinzadə Mehmed Paşanın təqdirini qazandı. 8 sentyabr 1773-cü ildə vəzirlik rütbəsilə İlbasan sancaqbəyi təyin edildi. Ancaq verilən tapşırıqları vaxtında yerinə yetirməməsi səbəbilə 1775-ci ilin iyulunda vəzirlikdən uzaqlaşdırıldı.
Daha sonrakı illərdə sədarət kəndxudası Çəlik Mustafa Paşanın istəyilə 28 avqust 1787-ci ildə vəzirlik rütbəsi verilərək Vidin mühafizəsi ilə vəzifələndirildi. Sədrəzəm Qazi Həsən Paşanın Şumnuda vəfatının ardından ordugaha yaxın olması səbəbilə ordu mənsubları tərəfindən sədarətə dəvət edilən Şərif Həsən Paşa dərhal ordugaha gəldi və 1 aprel 1790-cı ildə sədarət vəkili oldu. Yeni sədrəzəmin təyini üçün şeyxülislam Həmidizadə Mustafa Əfəndi ilə aparılan müzakirələrin ardından 16 aprel 1790-cı ildə rsəmi şəkildə sədarətə gətirildi.
Sədrəzəm Şərif Həsən Paşanın 11 aya yaxın davam edən sədarəti dönəmində Yergöyü qalası fəth edildi. Avstriya ilə 18 sentyabrda imzalanan atəşkəsin ardından Rusiya ilə sülh müzakirələri başladı. Ancaq Krımın geri alınması şərti bu müzakirələri xeyli gecikdirdi. Bu müzakirələr davam edərkən Sultan Səlim Rusiyaya hücum etməklə bağlı ard-arda fərmanlar göndəriridi. Sədrəzəm isə orduya etibar etmədiyini, buna baxmayaraq dərhal irəliləyəcəyini bildirdi. Bir müddət sonra İsveç və Lehistanla ittifaqa girən ruslar bir çox mühüm qalanı ələ keçirdilər. Bütün bu məğlubiyyətlərin səbəbkarı olaraq kaptan-ı dərya və Krım tatarlarını günahlandıran Şərif Həsən Paşa ordunun könülsüz vuruşmasından şikayətləndi. Onun bu şikayətləriylə yanaşı, orduya yeni əsgər toplaması da üsyan etməsi olaraq qəbul edilmiş, nəticədə vəzifədən alınması və edam olunması haqqında qərar qəbul edilmişdir. Sultan Səlim tərəfindən göndərilən fərmanlarla sədrəzəm sakitləşdirildi və vəzifədə qalacağı bildirildi. Ancaq 13 fevral 1791-ci ildə Şumnudakı köşkü mühasirəyə alındı və sədarət möhürü zorla əlindən alınaraq Belqrad qalasının təslim alınmasıyla vəzifələndirildiyi bildirildi. Ancaq köşkündən çıxarılarkən açılan atəşlə öldürüldü. Kəsilən başı İstanbula göndərildi və burada nümayiş etdirildi. Üstəlik öldürülməsinin ardından qardaşı Çələbi Mehmed ağa da ələ keçirilərək edam olundu. Ordugahdan göndərilən cəsədi İstanbulda Əziz Mahmud Hüdayi ziyarətgahının həyətinə dəfn olundu.
Mənbə
- BA, Cevdet-Askerî, nr. 43832, 52761.
- BA, Bahriye, nr. 9083, 12278.
- BA, Dahiliye, nr. 7885, 17054.
- BA, KK, Sadr-ı Âlî Mektûbî Kalemi Defteri, nr. 4, s. 13, 16, 148-159; nr. 6, s. 6-17.
- BA, Atîk Vüzerâ Defteri, nr. 2, s. 99.
- Enverî, Târih, İÜ Ktp., TY, nr. 5994, vr. 80b, 82b.
- Edîb, Târih, İÜ Ktp., TY, nr. 3220, vr. 73b, 81b-82a.
- Ahmed Câvid, Hadîka-i Vekāyi‘ (haz. Adnan Baycar, yüksek lisans tezi, 1992, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü), tür.yer.
- a.mlf., Verd-i Mutarrâ (Hadîkatü’l-vüzerâ içinde), s. 43-45.
- Vâsıf, Târih, II, 63, 267, 290.
- Zaîmzâde Mehmed Sâdık, Vak‘a-i Hamîdiyye, İstanbul 1289, s. 97, 105-107, 113-115.
- Câbî Ömer Efendi, Târih (haz. Mehmet Ali Beyhan, doktora tezi, 1992), İÜ Ed.Fak. Genel Ktp., nr. TE 9, s. 13, 29-30.
- R. M. Keith, Memoirs and Correspondence, London 1849, II, 371-372, 374.
- Cevdet, Târih, IV, 62, 67; V, 18-102.
- N. Iorga, Osmanlı Tarihi (trc. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara 1948, V, 87-88, 96-97.
- Zinkeisen, Geschichte, VI, 814.
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/1, tür.yer.; IV/2, s. 450-453.
- Kemal Beydilli, 1790 Osmanlı-Prusya İttifâkı: Meydana Gelişi-Tahlili-Tatbiki, İstanbul 1984, s. 98-99, 105, 107, 111, 114.
- J. H. Mordtmann – [E. Kuran], “Ḥasan Pas̲h̲a”, EI2 (İng.), III, 253.
İstinadlar
- Sicill-i Osmânî, II, 159-160.
- Danişmend, Kronoloji, IV, 48-51, 67-70, 486-488, 582-583, 600.
- Cevdet, Târih, IV, 47-51, 253-254, 274-279.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Celebizade Hesen Pasa Ruse 13 fevral 1791 Sumen d Silistre eyaleti III Selim seltenetinde umumilikde 10 ay 27 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Celebizade Hesen PasaOsmanli sedrezemi16 mart 1790 13 fevral 1791 leqebi Seyid Serif Ruscuqlu EvvelkiQazi Hesen PasaSonrakiQoca Yusif PasaSexsi melumatlarDogum yeri Ruse BolqaristanVefat tarixi 13 fevral 1791 1791 02 13 Vefat yeri Sumen d Silistre eyaleti Osmanli imperiyasiVefat sebebi bas kesmeFealiyyeti siyasetciHeyatiRuscuq eyanlarindan Celebi Haci Suleyman aganin ogludur Heyatinin ilk illeri haqqinda yeterli melumat yoxdur Sultan Mustafa dovrundeki rus seferlerine qatildigi ve Krim xani Krim Gerayla birlikde basqinlarda istirak etdiyi bilinir Qapicibasi teyin edilse de atasi kimi eyan olmaq istediyini bildirerek bundan imtina etdi Bu hereketi ile burokratiyani qezeblendiren Hesen aga sabiq Krim xanlarindan Selim Gerayin yanina siginaraq onun vasiteciliyi ile bagislandi ve Ruscuqda yasamasina icaze verildi Ardindan Avstriya cebhesindeki muharibelere qatildi ve sedrezem Muhsinzade Mehmed Pasanin teqdirini qazandi 8 sentyabr 1773 cu ilde vezirlik rutbesile Ilbasan sancaqbeyi teyin edildi Ancaq verilen tapsiriqlari vaxtinda yerine yetirmemesi sebebile 1775 ci ilin iyulunda vezirlikden uzaqlasdirildi Daha sonraki illerde sedaret kendxudasi Celik Mustafa Pasanin isteyile 28 avqust 1787 ci ilde vezirlik rutbesi verilerek Vidin muhafizesi ile vezifelendirildi Sedrezem Qazi Hesen Pasanin Sumnuda vefatinin ardindan ordugaha yaxin olmasi sebebile ordu mensublari terefinden sedarete devet edilen Serif Hesen Pasa derhal ordugaha geldi ve 1 aprel 1790 ci ilde sedaret vekili oldu Yeni sedrezemin teyini ucun seyxulislam Hemidizade Mustafa Efendi ile aparilan muzakirelerin ardindan 16 aprel 1790 ci ilde rsemi sekilde sedarete getirildi Sedrezem Serif Hesen Pasanin 11 aya yaxin davam eden sedareti doneminde Yergoyu qalasi feth edildi Avstriya ile 18 sentyabrda imzalanan ateskesin ardindan Rusiya ile sulh muzakireleri basladi Ancaq Krimin geri alinmasi serti bu muzakireleri xeyli gecikdirdi Bu muzakireler davam ederken Sultan Selim Rusiyaya hucum etmekle bagli ard arda fermanlar gonderiridi Sedrezem ise orduya etibar etmediyini buna baxmayaraq derhal irelileyeceyini bildirdi Bir muddet sonra Isvec ve Lehistanla ittifaqa giren ruslar bir cox muhum qalani ele kecirdiler Butun bu meglubiyyetlerin sebebkari olaraq kaptan i derya ve Krim tatarlarini gunahlandiran Serif Hesen Pasa ordunun konulsuz vurusmasindan sikayetlendi Onun bu sikayetleriyle yanasi orduya yeni esger toplamasi da usyan etmesi olaraq qebul edilmis neticede vezifeden alinmasi ve edam olunmasi haqqinda qerar qebul edilmisdir Sultan Selim terefinden gonderilen fermanlarla sedrezem sakitlesdirildi ve vezifede qalacagi bildirildi Ancaq 13 fevral 1791 ci ilde Sumnudaki kosku muhasireye alindi ve sedaret mohuru zorla elinden alinaraq Belqrad qalasinin teslim alinmasiyla vezifelendirildiyi bildirildi Ancaq koskunden cixarilarken acilan atesle olduruldu Kesilen basi Istanbula gonderildi ve burada numayis etdirildi Ustelik oldurulmesinin ardindan qardasi Celebi Mehmed aga da ele kecirilerek edam olundu Ordugahdan gonderilen cesedi Istanbulda Eziz Mahmud Hudayi ziyaretgahinin heyetine defn olundu MenbeBA Cevdet Askeri nr 43832 52761 BA Bahriye nr 9083 12278 BA Dahiliye nr 7885 17054 BA KK Sadr i Ali Mektubi Kalemi Defteri nr 4 s 13 16 148 159 nr 6 s 6 17 BA Atik Vuzera Defteri nr 2 s 99 Enveri Tarih IU Ktp TY nr 5994 vr 80b 82b Edib Tarih IU Ktp TY nr 3220 vr 73b 81b 82a Ahmed Cavid Hadika i Vekayi haz Adnan Baycar yuksek lisans tezi 1992 IU Sosyal Bilimler Enstitusu tur yer a mlf Verd i Mutarra Hadikatu l vuzera icinde s 43 45 Vasif Tarih II 63 267 290 Zaimzade Mehmed Sadik Vak a i Hamidiyye Istanbul 1289 s 97 105 107 113 115 Cabi Omer Efendi Tarih haz Mehmet Ali Beyhan doktora tezi 1992 IU Ed Fak Genel Ktp nr TE 9 s 13 29 30 R M Keith Memoirs and Correspondence London 1849 II 371 372 374 Cevdet Tarih IV 62 67 V 18 102 N Iorga Osmanli Tarihi trc Bekir Sitki Baykal Ankara 1948 V 87 88 96 97 Zinkeisen Geschichte VI 814 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 1 tur yer IV 2 s 450 453 Kemal Beydilli 1790 Osmanli Prusya Ittifaki Meydana Gelisi Tahlili Tatbiki Istanbul 1984 s 98 99 105 107 111 114 J H Mordtmann E Kuran Ḥasan Pas h a EI2 Ing III 253 IstinadlarSicill i Osmani II 159 160 Danismend Kronoloji IV 48 51 67 70 486 488 582 583 600 Cevdet Tarih IV 47 51 253 254 274 279