Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qoca Yusif Paşa (1730, Gürcüstan – 1800, Ciddə, Məkkə bölgəsi[d]) — I Əbdülhəmid və III Səlimin səltənətində 2 dəfə - ümumlikdə 4 il 6 ay 20 gün sədrəzəm olmuş Osmanlı dövlət adamı. Böyük oğlu Mir Mahmud Əfəndidən olan nəvəsi Əhməd Muxtar Bəyəfəndi isə Sultan Əbdüləziz və II Əbdülhəmid dönəmlərində şeyxülislam olmuşdur.
| Qoca Yusif Paşa | |
|---|---|
| osman. خوجه يوسف پاشا | |
 | |
| 24 yanvar 1786 – 7 iyun 1789 | |
| Əvvəlki | Şahin Əli Paşa |
| Sonrakı | Kəndxuda Həsən Paşa |
| 27 fevral 1791 – 3 may 1792 | |
| Əvvəlki | Çələbizadə Həsən Paşa |
| Sonrakı | Mələk Mehmed Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Uşaqları | Mir Mahmud Əfəndi Mehmed Nazif Əfəndi |
| Dini | Sünni, İslam |
| Rütbəsi | Admiral |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Təxminən 1730-cu ildə dünyaya gəlmişdir. 1748-ci ildə liman rəisi kaptan Həsən ağa tərəfindən satın alınaraq yetişdirilmiş gürcü əsilli bir kölədir. Uzun illər xidmət etdikdən sonra azad edilsə də, ölümünədək ağasının yanında qalmışdır. Ardından qış aylarında fərqli işlərdə çalışaraq pul qazanmış, yay aylarında isə gəmi ticarətiylə məşğul olaraq sərvət toplamağa başlamışdır. Bu məqsədlə dəfələrlə Misirə səyahət etmişdir. Gələcəkdə hamisi olan və onun üçün dövlət xidmətinə yol açan gürcü əsilli Qazi Həsən bəylə də bu səyahətlərin birində tanış olmuşdur. Həsən bəyin paşa ünvanı alaraq kaptan-ı dərya olmasının ardından (noyabr 1770) Yusif ağa da onunla birlikdə yüksəlməyə başladı. Öncə paşanın xəzinədarı, daha sonra qapı kəndxudası kimi xidmət etməyə başladı.
I Əbdülhəmid dönəminin ən güclü simasına çevrilən Qazi Həsən Paşa, Şahzadə Səlimi taxta çıxarmaq istəyən Xəlil Həmid Paşanın edamında (27 aprel 1785) və gənc şahzadənin digər tərəfdarlarının aradan qaldırılmasında mühüm rol oynamışdır. Sədarət rütbəsinə çıxmaqdansa, öz adamlarını bu vəzifəyə gətirərək pərdə arxasında dövləti idarə etməyi üstün tutan Qazi Həsən Paşa, yaxın adamlarından Yusif ağanı heç bir dövlət təcrübəsi olmadan sədrəzəm Şahin Əli Paşanın yerinə gətirtmək istəsə də, buna nail ola bilmədi. Buna baxmayaraq Yusif ağa 16 avqust 1785-ci ildə vəzir ünvanıyla Moreya hakimliyinə təyin olundu. Təyinat xəbərini aldıqdan dərhal sonra Həsən Paşanın qəbuluna gələrək əlini öpdüyü rəvayət edilir. Ardından 12 sentyabrda Yusif Paşa möhtəşəm bir alayla xidməti bölgəsinə yola düşdü. Yerinə durmadan başqa dövlət adamlarını təyin etdirməyə çalışan Həsən Paşa ilə münasibətləri pisləşən sədrəzəm Şahin Əli Paşa dəstəkçilərini ətrafına toplamağa çalışsa da, bu səyləri heç bir nəticə vermədi.
İlk sədarəti
Nəhayət 5 ay sonra Sultan Əbdülhəmidin Qazi Həsən Paşanın evinə etdiyi gizli ziyarətin ertəsi günü – 24 yanvar 1786-cı ildə Şahin Əli Paşa vəzifədən alındı və yerinə gözlənildiyi kimi Yusif Paşa gətirildi. 24 fevralda İstanbula gələn Yusif Paşa saray münəccimi tərəfindən uğurlu olaraq seçilən cümə axşamı günü möhrü təslim aldı. Ancaq bu təyinat sarayda xoş qarşılanmadı. Sarayın baş həkimi Hafiz Xeyrullah Əfəndi və şeyxülislam Dürrizadə Mehmed Arif Əfəndinin 10 fevralda vəzifədən alınmaları, birinin sürgünə, digərinin isə ev həbsinə məhkum edilmələri məhz bu təyinata müxalif olduqlarını göstərir.
Yeni sədrəzəmin ilk işi 1 martda atası kimi sevdiyi Qazi Həsən Paşanı ziyarət etmək oldu. Ardından İstanbulda artan yanğın hadisələrinə qarşı tədbir görməyə başlayan Yusif Paşa yeniçəri və sekban ağasını dəyişdirdi. Daha sonra oğulları Mir Mahmud Əfəndi və Mehmed Nazif Əfəndini fərqli mədrəsələrdə müdərris olaraq təyin etdi. Üstəlik bunlardan Mir Mahmud Əfəndinin Sultan Əbdülhəmidin nəvəsi Atiyətullah xanımla (Dürrüşəhvar Sultanın qızı) evləndirilməsi Yusif Paşanın mövqeyini daha da gücləndirdi. Qazi Həsən Paşanı donanma ilə birlikdə Misirdəki üsyanı yatırmaq üzrə göndərməsiylə sədarəti təkbaşına idarə etməyə başlayan Yusif Paşa 8 may 1786-cı ildə Qalata yaxınlığındakı bir yanğını təftiş etdiyi əsnada binadan yıxıldı. Qəza əsnasında paşanın qolu sındı və dişi qırıldı.
Rusların Krım yarımadasını ilhaq etməsi və bunu 8 yanvar 1783-cü ildə hazırlanan bir sənədlə rəsmi şəkildə elan etməsinin ardından müharibə vəziyyətinə hazırlıq görülməsi məcburi hal aldı. Üstəlik yarımadanın idarəsiylə birlikdə bölgədə yaşayan müsəlmanların da rus işğalı altına düşməsi əhali arasında sədrəzəmə və sultana qarşı narazılığın artmasına səbəb olmuşdu. Digər tərəfdən sülh tərəfdarı olan Sultan Əbdülhəmidin müharibə qərarından çəkinməsi bu etirazların artmasına, hətta taxtın əl dəyişməsi söhbətlərinə yol açdı.
Nəticədə Krım məsələsində vasitəçi olmaqdan imtina edən rus səfiri Bulqakov Yeddiqüllə zindanlarına salındı və ertəsi ilin yazında yola çıxmaq şərtiylə Rusiyaya müharibə elan olundu (16 avqust 1787). 9 fevral günü Osmanlı ordusunun yola düşməsiylə Avstriya səfiri müharibədə ruslarla birgə döyüşəcəklərini elan etdilər və Osmanlı ordusu 2 cəbhədə döyüşməyə məcbur qaldı. 6 aylıq hazırlıq dönəminin ardından Avstriyalıların ani olaraq tərəf dəyişməsi və bunun öncədən düşünülməməsi Yusif Paşanın plansız hərəkət etməsiylə əlaqələndirildi. Bununla birlikdə Misirdəki üsyanı yatırıb zəfərlə dönən Qazi Həsən Paşa da onu bu səhvi səbəbilə sərt tənqid etdi. Keçmiş hamisinin bu sərt tənqidinə cavab olaraq Yusif Paşa keçmiş hamisinin mal varlığını Sultan Əbdülhəmidə hədəf göstərərək xəzinədəki nağd çatışmazlığının həlli kimi, Həsən Paşadan bir gecədə 12 min kisəyə yaxın qızılın alınmasına nail oldu.
Sultan Əbdülhəmid 22 fevral günü yola çıxan Yusif Paşaya, daha öncə yalnız Körpülülərə verilmiş, çox geniş səlahiyyətlər vermişdi. Yusif Paşa isə gözləntiləri qarşılamaq üçün ilk növbədə zəif hesab edilən Avstriya cəbhəsinə yönəldi. Quruda sədrəzəmin, dənizlərdə isə onun keçmiş hamisi Qazi Həsən Paşanın uğursuz hərbi əməliyyatları, üstəlik nəticədə Özi qalasının itirilməsi (17 dekabr) və qaladakı müsəlman əhalinin qılıncdan keçirilməsi bu ikilini gözdən saldı. Bu faciədə adı hallanan Yusif Paşa paytaxta yazdığı məktubda bütün bunların təqsirkarı kimi keçmiş hamisini günahlandırdı.
Sultan Əbdülhəmidin vəfatı və III Səlimin taxta çıxmasının (7 aprel 1789) ardından sədarətdə saxlanılan Yusif Paşa işğal edilən Boğdan bölgəsindəki birliklərin toplanmasıyla, Sultan Səlimin keçmiş düşmənlərindən olan hamisi Qazi Həsən Paşa isə rus cəbhəsində döyüşməklə vəzifələndirildi. Ancaq 1 may 1789-cu ildə baş verən ağır məğlubiyyətin ardından Yusif Paşa sədarətdə çox qala bilmədi və 7 iyunda vəzifədən alındı. Əvəzinə Avstriya cəbhəsində hərbi uğrular qazanan Kəndxuda Həsən Paşa sədarətə gətirildi. Yusif Paşanın rütbəsi isə Vidin sərdarlığına endirildi.
İkinci sədarəti
Ancaq ordu daxilində və sədarətdə edilən dəyişikliklər cəbhədəki məğlubiyyətlərin qarşısını ala bilmədi. Son çarə olaraq Sultan Səlim keçmiş düşməni olan Qazi Həsən Paşanı belə sədarətə gətirməkdən çəkinmədi (3 dekabr 1789). Başda yeni sədrəzəm olmaqla, digər ordu mənsubları dərhal sülhün təmin edilməsini təklif etdilər. Ancaq 31 yanvar 1790-cı ildə Prussiya ilə bağlanan ittifaqa arxalanan Sultan Səlimin, xüsusilə Rusiya cəbhəsində qələbə qazanmaq ümidi var idi. Qazi Həsən Paşanın ani ölümü (30 mart 1790) və xələfi Çələbizadə Həsən Paşanın edamının (11 fevral 1791) ardından sədarət ikinci dəfə Yusif Paşaya təslim edildi və öz başlatdığı müharibəni özünün sonlandırması tapşırıldı.
Qazi Həsən Paşa sədarəti əsnasında Yusif Paşanı kaptan-ı dəryalığa təyin etmək istəsə də, şeyxülislam Həmidizadə Mustafa Əfəndi bu qərara qarşı çıxmışdı. Çələbizadə Həsən Paşanın sədarətində isə vəzifəsi Bosniya hakimliyinə endirilmişdi. Yusif Paşanın ikinci dəfə sədarətə gətirilməsi Osmanlı ordusunun müttəfiqi Prussiya tərəfindən dəstəklənirdi. 27 fevralda möhürü təslim alan Yusif Paşa Şumnudakı ordugaha gələrək xidmətə başladı.
Ordunun daxilindəki vəziyyət yeni sədrəzəmə, nəinki Krım yarımadasını geri almağa, hətta ordunun itkisiz şəkildə geri çəkilməsinə belə imkan vermirdi. Üstəlik müttəfiq Prussiya ruslarla döyüşməkdən imtina etdiyini açıqlamışdı. 6 avqustda baş tutan ağır məğlubiyyətdən 2 gün sonra Kalas yaxınlığında ikitərəfli sülh müzakirələri başladı. Orduda isə öncə sədarət kəndxudası Mustafa Rəşid Əfəndinin, daha sonra isə sədrəzəmin çadırında keçirilən gizli məclisin nəticəsi olaraq ordu mənsubları dərhal müharibənin başa çatdırılmasına qərar verdilər. Ancaq ordunun bu qərarını paytaxtdakı sultana kimin bildirəcəyi problem oldu. Bu səbəblə ordu mənsublarının imzaladığı ortaq bir sənəd hazırlandı və paytaxta göndərildi.
Son illəri
Beləcə, Yusif Paşa başlatdığı müharibəni böyük itkilərlə bitirmiş şəkildə paytaxta geri döndü. Paytaxta geri dönərkən artıq vəzifədən alınacağı barədə şayələr gəzməkdə idi. Paytaxta döndükdən sonra vaxtilə ordugahda hazırlanan ortaq sənədə imza atan bütün ordu mənsubları vəzifədən alındı. Yusif Paşa da bu silsilədən geri qalmadı və 3 may 1792-ci ildə sədarətdən alındı. Qısa müddət həbsdə tutulduqdan sonra Trabzon hakimliyinə təyin edildi və 21 may günü paytaxtdan ayrıldı. Çox keçmədən xələfi Mələk Mehmed Paşanın yardımı və öz xahişiylə Məkkə hakimliyinə təyin edildi (3 yanvar 1793). Ancaq bölgədə davam edən vəhhabi üsyanları və bu üsyanları yatırmaq üçün mərkəzdən yetərli dəstəyi ala bilməməsi Yusif Paşanın narazılığına səbəb oldu. Paytaxta yazdığı məktublarda başqa bir bölgəyə təyin edilməsini tələb etmiş, əks təqdirdə vəzifəsini atıb bölgədən qaçacağını bildirmişdir. Ancaq ani ölümü onu bu sıxıntılardan xilas etdi (iyun 1800).
Mənbə
- Yûsuf Paşa’nın Sefernâmesi (haz. Ahmet Üstüner, yüksek lisans tezi, 2005), SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- J. Lafitte-Clavé, Journal d’un officier français à Constantinople en 1784-1788, Archives du Ministère de la Guerre, Paris, Dépôt du Génie, Art. 14, nr. 118 (burada arşivde mahfuz yazma Journal’in D. Anayatis-Pelé tarafından hazırlanan daktiloya çekilmiş ve sayfa numarası verilmiş metni kullanılmaktadır), s. 74, 82, 152-153, 157-158, 165.
- R. M. Keith, Memoirs and Correspondence (ed. G. Smyth), London 1849, II, 374, 381-382, 387, 390.
- Mehmed Emin Edîb Efendi’nin Hayatı ve Târîhi (haz. Ali Osman Çınar, doktora tezi, 1999), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 242-247.
- W. Eton, 19. Yüzyılın Başında Osmanlı İmparatorluğu (trc. İbrahim Kapaklıkaya), İstanbul 2009, s. 59-60.
- Vâsıf, Târih (İlgürel), s. 79 vd., 283, 314-315.
- Zinkeisen, Geschichte, VI, 658, 814.
- Mustafa Nûri Paşa, Netâyicü’l-vukūât (nşr. Mehmed Gālib Bey), İstanbul 1327, IV, 17.
- a.mlf., “Cezayirli Hasan Paşa’ya Dair”, TM, VII-VIII (1942), s. 17-40.
- a.mlf., “Tarihte Vesikacılığın Ehemmiyetine Küçük Bir Misal”, TTK Belleten, II/7-8 (1938), s. 373-378.
- a.mlf., “Üçüncü Sultan Selim Zamanında Yazılmış Dış Ruznâmesinden 1206/1791 ve 1207/1792 Senelerine Ait Vekayi”, a.e., XXXVII/148 (1973), s. 607-662.
- a.mlf., “Sultan III. Selim ve Koca Yusuf Paşa”, a.e., XXXIX/154 (1975), s. 233-256.
- Kemal Beydilli, 1790 Osmanlı-Prusya İttifâkı: Meydana Gelişi-Tahlili-Tatbiki, İstanbul 1984, tür.yer.
- a.mlf., “Sekbanbaşı Risalesi’nin Müellifi Hakkında”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy. 12, İstanbul 2005, s. 221-224.
- Fikret Sarıcaoğlu, Kendi Kaleminden Bir Padişah Portresi: Sultan I. Abdülhamid (1774-1789), İstanbul 2001, tür.yer.
- Salim Aydüz, “Osmanlı Devletinde Müneccimbaşılık Müessesesi”, TTK Belleten, LXX/257 (2006), s. 235.
İstinadlar
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/1, tür.yer.
- Hadîkatü’l-vüzerâ, III, 38-40.
- Cevdet, Târih, IV, 48-49, 363-364; V, 10-11, 63, 102-106, 133, 161-165, 194, 245-246, 261, 270; VII, 83-84.
- Taylesanizâde Hâfız Abdullah Efendi Tarihi: İstanbul’un Uzun Dört Yılı: 1785-1789 (haz. Feridun M. Emecen), İstanbul 2003, tür.yer.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qoca Yusif Pasa 1730 Gurcustan 1800 Cidde Mekke bolgesi d I Ebdulhemid ve III Selimin seltenetinde 2 defe umumlikde 4 il 6 ay 20 gun sedrezem olmus Osmanli dovlet adami Boyuk oglu Mir Mahmud Efendiden olan nevesi Ehmed Muxtar Beyefendi ise Sultan Ebduleziz ve II Ebdulhemid donemlerinde seyxulislam olmusdur Qoca Yusif Pasaosman خوجه يوسف پاشاOsmanli sedrezemi24 yanvar 1786 7 iyun 1789EvvelkiSahin Eli PasaSonrakiKendxuda Hesen PasaOsmanli sedrezemi27 fevral 1791 3 may 1792EvvelkiCelebizade Hesen PasaSonrakiMelek Mehmed PasaSexsi melumatlarDogum tarixi 1730Dogum yeri GurcustanVefat tarixi iyun 1800Vefat yeri Cidde Mekke bolgesi d Seudiyye ErebistaniFealiyyeti siyasetciUsaqlari Mir Mahmud Efendi Mehmed Nazif EfendiDini Sunni IslamRutbesi Admiral Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiTexminen 1730 cu ilde dunyaya gelmisdir 1748 ci ilde liman reisi kaptan Hesen aga terefinden satin alinaraq yetisdirilmis gurcu esilli bir koledir Uzun iller xidmet etdikden sonra azad edilse de olumunedek agasinin yaninda qalmisdir Ardindan qis aylarinda ferqli islerde calisaraq pul qazanmis yay aylarinda ise gemi ticaretiyle mesgul olaraq servet toplamaga baslamisdir Bu meqsedle defelerle Misire seyahet etmisdir Gelecekde hamisi olan ve onun ucun dovlet xidmetine yol acan gurcu esilli Qazi Hesen beyle de bu seyahetlerin birinde tanis olmusdur Hesen beyin pasa unvani alaraq kaptan i derya olmasinin ardindan noyabr 1770 Yusif aga da onunla birlikde yukselmeye basladi Once pasanin xezinedari daha sonra qapi kendxudasi kimi xidmet etmeye basladi I Ebdulhemid doneminin en guclu simasina cevrilen Qazi Hesen Pasa Sahzade Selimi taxta cixarmaq isteyen Xelil Hemid Pasanin edaminda 27 aprel 1785 ve genc sahzadenin diger terefdarlarinin aradan qaldirilmasinda muhum rol oynamisdir Sedaret rutbesine cixmaqdansa oz adamlarini bu vezifeye getirerek perde arxasinda dovleti idare etmeyi ustun tutan Qazi Hesen Pasa yaxin adamlarindan Yusif agani hec bir dovlet tecrubesi olmadan sedrezem Sahin Eli Pasanin yerine getirtmek istese de buna nail ola bilmedi Buna baxmayaraq Yusif aga 16 avqust 1785 ci ilde vezir unvaniyla Moreya hakimliyine teyin olundu Teyinat xeberini aldiqdan derhal sonra Hesen Pasanin qebuluna gelerek elini opduyu revayet edilir Ardindan 12 sentyabrda Yusif Pasa mohtesem bir alayla xidmeti bolgesine yola dusdu Yerine durmadan basqa dovlet adamlarini teyin etdirmeye calisan Hesen Pasa ile munasibetleri pislesen sedrezem Sahin Eli Pasa destekcilerini etrafina toplamaga calissa da bu seyleri hec bir netice vermedi Ilk sedareti Nehayet 5 ay sonra Sultan Ebdulhemidin Qazi Hesen Pasanin evine etdiyi gizli ziyaretin ertesi gunu 24 yanvar 1786 ci ilde Sahin Eli Pasa vezifeden alindi ve yerine gozlenildiyi kimi Yusif Pasa getirildi 24 fevralda Istanbula gelen Yusif Pasa saray muneccimi terefinden ugurlu olaraq secilen cume axsami gunu mohru teslim aldi Ancaq bu teyinat sarayda xos qarsilanmadi Sarayin bas hekimi Hafiz Xeyrullah Efendi ve seyxulislam Durrizade Mehmed Arif Efendinin 10 fevralda vezifeden alinmalari birinin surgune digerinin ise ev hebsine mehkum edilmeleri mehz bu teyinata muxalif olduqlarini gosterir Yeni sedrezemin ilk isi 1 martda atasi kimi sevdiyi Qazi Hesen Pasani ziyaret etmek oldu Ardindan Istanbulda artan yangin hadiselerine qarsi tedbir gormeye baslayan Yusif Pasa yeniceri ve sekban agasini deyisdirdi Daha sonra ogullari Mir Mahmud Efendi ve Mehmed Nazif Efendini ferqli medreselerde muderris olaraq teyin etdi Ustelik bunlardan Mir Mahmud Efendinin Sultan Ebdulhemidin nevesi Atiyetullah xanimla Durrusehvar Sultanin qizi evlendirilmesi Yusif Pasanin movqeyini daha da guclendirdi Qazi Hesen Pasani donanma ile birlikde Misirdeki usyani yatirmaq uzre gondermesiyle sedareti tekbasina idare etmeye baslayan Yusif Pasa 8 may 1786 ci ilde Qalata yaxinligindaki bir yangini teftis etdiyi esnada binadan yixildi Qeza esnasinda pasanin qolu sindi ve disi qirildi Ruslarin Krim yarimadasini ilhaq etmesi ve bunu 8 yanvar 1783 cu ilde hazirlanan bir senedle resmi sekilde elan etmesinin ardindan muharibe veziyyetine hazirliq gorulmesi mecburi hal aldi Ustelik yarimadanin idaresiyle birlikde bolgede yasayan muselmanlarin da rus isgali altina dusmesi ehali arasinda sedrezeme ve sultana qarsi naraziligin artmasina sebeb olmusdu Diger terefden sulh terefdari olan Sultan Ebdulhemidin muharibe qerarindan cekinmesi bu etirazlarin artmasina hetta taxtin el deyismesi sohbetlerine yol acdi Neticede Krim meselesinde vasiteci olmaqdan imtina eden rus sefiri Bulqakov Yeddiqulle zindanlarina salindi ve ertesi ilin yazinda yola cixmaq sertiyle Rusiyaya muharibe elan olundu 16 avqust 1787 9 fevral gunu Osmanli ordusunun yola dusmesiyle Avstriya sefiri muharibede ruslarla birge doyuseceklerini elan etdiler ve Osmanli ordusu 2 cebhede doyusmeye mecbur qaldi 6 ayliq hazirliq doneminin ardindan Avstriyalilarin ani olaraq teref deyismesi ve bunun onceden dusunulmemesi Yusif Pasanin plansiz hereket etmesiyle elaqelendirildi Bununla birlikde Misirdeki usyani yatirib zeferle donen Qazi Hesen Pasa da onu bu sehvi sebebile sert tenqid etdi Kecmis hamisinin bu sert tenqidine cavab olaraq Yusif Pasa kecmis hamisinin mal varligini Sultan Ebdulhemide hedef gostererek xezinedeki nagd catismazliginin helli kimi Hesen Pasadan bir gecede 12 min kiseye yaxin qizilin alinmasina nail oldu Sultan Ebdulhemid 22 fevral gunu yola cixan Yusif Pasaya daha once yalniz Korpululere verilmis cox genis selahiyyetler vermisdi Yusif Pasa ise gozlentileri qarsilamaq ucun ilk novbede zeif hesab edilen Avstriya cebhesine yoneldi Quruda sedrezemin denizlerde ise onun kecmis hamisi Qazi Hesen Pasanin ugursuz herbi emeliyyatlari ustelik neticede Ozi qalasinin itirilmesi 17 dekabr ve qaladaki muselman ehalinin qilincdan kecirilmesi bu ikilini gozden saldi Bu faciede adi hallanan Yusif Pasa paytaxta yazdigi mektubda butun bunlarin teqsirkari kimi kecmis hamisini gunahlandirdi Sultan Ebdulhemidin vefati ve III Selimin taxta cixmasinin 7 aprel 1789 ardindan sedaretde saxlanilan Yusif Pasa isgal edilen Bogdan bolgesindeki birliklerin toplanmasiyla Sultan Selimin kecmis dusmenlerinden olan hamisi Qazi Hesen Pasa ise rus cebhesinde doyusmekle vezifelendirildi Ancaq 1 may 1789 cu ilde bas veren agir meglubiyyetin ardindan Yusif Pasa sedaretde cox qala bilmedi ve 7 iyunda vezifeden alindi Evezine Avstriya cebhesinde herbi ugrular qazanan Kendxuda Hesen Pasa sedarete getirildi Yusif Pasanin rutbesi ise Vidin serdarligina endirildi Ikinci sedareti Ancaq ordu daxilinde ve sedaretde edilen deyisiklikler cebhedeki meglubiyyetlerin qarsisini ala bilmedi Son care olaraq Sultan Selim kecmis dusmeni olan Qazi Hesen Pasani bele sedarete getirmekden cekinmedi 3 dekabr 1789 Basda yeni sedrezem olmaqla diger ordu mensublari derhal sulhun temin edilmesini teklif etdiler Ancaq 31 yanvar 1790 ci ilde Prussiya ile baglanan ittifaqa arxalanan Sultan Selimin xususile Rusiya cebhesinde qelebe qazanmaq umidi var idi Qazi Hesen Pasanin ani olumu 30 mart 1790 ve xelefi Celebizade Hesen Pasanin edaminin 11 fevral 1791 ardindan sedaret ikinci defe Yusif Pasaya teslim edildi ve oz baslatdigi muharibeni ozunun sonlandirmasi tapsirildi Qazi Hesen Pasa sedareti esnasinda Yusif Pasani kaptan i deryaliga teyin etmek istese de seyxulislam Hemidizade Mustafa Efendi bu qerara qarsi cixmisdi Celebizade Hesen Pasanin sedaretinde ise vezifesi Bosniya hakimliyine endirilmisdi Yusif Pasanin ikinci defe sedarete getirilmesi Osmanli ordusunun muttefiqi Prussiya terefinden desteklenirdi 27 fevralda mohuru teslim alan Yusif Pasa Sumnudaki ordugaha gelerek xidmete basladi Ordunun daxilindeki veziyyet yeni sedrezeme neinki Krim yarimadasini geri almaga hetta ordunun itkisiz sekilde geri cekilmesine bele imkan vermirdi Ustelik muttefiq Prussiya ruslarla doyusmekden imtina etdiyini aciqlamisdi 6 avqustda bas tutan agir meglubiyyetden 2 gun sonra Kalas yaxinliginda ikiterefli sulh muzakireleri basladi Orduda ise once sedaret kendxudasi Mustafa Resid Efendinin daha sonra ise sedrezemin cadirinda kecirilen gizli meclisin neticesi olaraq ordu mensublari derhal muharibenin basa catdirilmasina qerar verdiler Ancaq ordunun bu qerarini paytaxtdaki sultana kimin bildireceyi problem oldu Bu sebeble ordu mensublarinin imzaladigi ortaq bir sened hazirlandi ve paytaxta gonderildi Son illeri Belece Yusif Pasa baslatdigi muharibeni boyuk itkilerle bitirmis sekilde paytaxta geri dondu Paytaxta geri donerken artiq vezifeden alinacagi barede sayeler gezmekde idi Paytaxta dondukden sonra vaxtile ordugahda hazirlanan ortaq senede imza atan butun ordu mensublari vezifeden alindi Yusif Pasa da bu silsileden geri qalmadi ve 3 may 1792 ci ilde sedaretden alindi Qisa muddet hebsde tutulduqdan sonra Trabzon hakimliyine teyin edildi ve 21 may gunu paytaxtdan ayrildi Cox kecmeden xelefi Melek Mehmed Pasanin yardimi ve oz xahisiyle Mekke hakimliyine teyin edildi 3 yanvar 1793 Ancaq bolgede davam eden vehhabi usyanlari ve bu usyanlari yatirmaq ucun merkezden yeterli desteyi ala bilmemesi Yusif Pasanin naraziligina sebeb oldu Paytaxta yazdigi mektublarda basqa bir bolgeye teyin edilmesini teleb etmis eks teqdirde vezifesini atib bolgeden qacacagini bildirmisdir Ancaq ani olumu onu bu sixintilardan xilas etdi iyun 1800 MenbeYusuf Pasa nin Sefernamesi haz Ahmet Ustuner yuksek lisans tezi 2005 SU Sosyal Bilimler Enstitusu J Lafitte Clave Journal d un officier francais a Constantinople en 1784 1788 Archives du Ministere de la Guerre Paris Depot du Genie Art 14 nr 118 burada arsivde mahfuz yazma Journal in D Anayatis Pele tarafindan hazirlanan daktiloya cekilmis ve sayfa numarasi verilmis metni kullanilmaktadir s 74 82 152 153 157 158 165 R M Keith Memoirs and Correspondence ed G Smyth London 1849 II 374 381 382 387 390 Mehmed Emin Edib Efendi nin Hayati ve Tarihi haz Ali Osman Cinar doktora tezi 1999 MU Sosyal Bilimler Enstitusu s 242 247 W Eton 19 Yuzyilin Basinda Osmanli Imparatorlugu trc Ibrahim Kapaklikaya Istanbul 2009 s 59 60 Vasif Tarih Ilgurel s 79 vd 283 314 315 Zinkeisen Geschichte VI 658 814 Mustafa Nuri Pasa Netayicu l vukuat nsr Mehmed Galib Bey Istanbul 1327 IV 17 a mlf Cezayirli Hasan Pasa ya Dair TM VII VIII 1942 s 17 40 a mlf Tarihte Vesikaciligin Ehemmiyetine Kucuk Bir Misal TTK Belleten II 7 8 1938 s 373 378 a mlf Ucuncu Sultan Selim Zamaninda Yazilmis Dis Ruznamesinden 1206 1791 ve 1207 1792 Senelerine Ait Vekayi a e XXXVII 148 1973 s 607 662 a mlf Sultan III Selim ve Koca Yusuf Pasa a e XXXIX 154 1975 s 233 256 Kemal Beydilli 1790 Osmanli Prusya Ittifaki Meydana Gelisi Tahlili Tatbiki Istanbul 1984 tur yer a mlf Sekbanbasi Risalesi nin Muellifi Hakkinda Turk Kulturu Incelemeleri Dergisi sy 12 Istanbul 2005 s 221 224 Fikret Saricaoglu Kendi Kaleminden Bir Padisah Portresi Sultan I Abdulhamid 1774 1789 Istanbul 2001 tur yer Salim Ayduz Osmanli Devletinde Muneccimbasilik Muessesesi TTK Belleten LXX 257 2006 s 235 IstinadlarUzuncarsili Osmanli Tarihi IV 1 tur yer Hadikatu l vuzera III 38 40 Cevdet Tarih IV 48 49 363 364 V 10 11 63 102 106 133 161 165 194 245 246 261 270 VII 83 84 Taylesanizade Hafiz Abdullah Efendi Tarihi Istanbul un Uzun Dort Yili 1785 1789 haz Feridun M Emecen Istanbul 2003 tur yer