Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əyləc — fırlanan (val, ) və ya düzxətli hərəkətdə olan maşın və ya maşın hissələrinin hərəkətini ləngidən və ya dayandıran mexaniki, hidravlik, pnevamtik və ya elektrik işləyən qurğudur. Əyləc xarici (mexaniki) və daxili sürtünmə (mayelərdə) və ya elektrik enerjisini (burulğanlı cərəyanlı əyləc) istifadə etməklə yaradılır. Ümumi şəkildə əyləclərin aşağıdakı funksiyaları vardır:
- Hərəkətli hissələrin dayandırılması,
- Hərəkətli hissələrin sürətinin tənzimlənməsi,
- Hərəkət edən maşın gücünün ölçülməsi üçün onun əylənməsi,
- Sükutda olan hissənin vəziyyətininin saxlanması.
Əyləclərin növləri onların işləmə prinsipindən asılı olaraq təyin edilir . Məsələn, sürtünmə əyləci kimi dodaqlı, barabanlı, diskli və çox diskli əyləclər; burulğanlı elektrik cərəyanla işləyən, müqavimət və cərəyanın əksinə; su ilə işləyən əyləc; hava müqaviməti (təyyarələrdə enmədə istifadə edilən lövhə) və təzyiq əleyhinə (buxar maşınlarında) işləyənlər mövcuddurlar. Mexaniki prinsiplə işləyən əyləclərdə hərəkətli hissədə olan kinetik enerji mexaniki enerjiyə, çox hallarda isə istilik enerjisinə çevrilir. Aşağıda bunlardan bir neçəsinin quruluşu təsvir edilmişdir.
Diskli əyləclə hərəkət edən hissəyə bərkidilmiş disk bir və ya iki tərəfli olaraq üzərinə qat çəkilmiş kötüklər arasında sıxılır . Kötüklərin disk üzərində sıxılması hidravlik olaraq yerinə yetirilir. Təzyiq götürüldükdə kötüklər yaylar vasitəsilə geriyə dartılırlar. Onlar sərt və ya hərəkətli olaraq bərkidilirlər. Diskli əyləclərin istismarı nisbətən asandır. Kötüklərin üz qatı yeyildikdə onları asanlıqla dəyişmək olur. Çatışmayan cəhəti dayandırma zamanı bu konstruksiyanın gücləndirici effektə malik olmamasıdır. Ona görə də, bu əyləclər tətbiq edilən maşınlarda əlavə olaraq aşağı təzyiq ilə işləyən sistemdən istifadə edilir. Onlar əsasən qabaq təkərlərdə tətbiq tapırlar. Diskli əyləclərdə sıxıcı qüvvənin yaradılması üsuluna görə hidravlik sistemlə bərabər yayla işləyən diskli əyləclər də mövcuddur. Yaylı diskli əyləc üfüqi və şaquli vəziyyətdə hərəkətləri saxlamaq üçün tətbiq edilir. Əsas tətbiq sahəsi maşınqayırma, külək dəyirmanları, nəqledicilərdir. Onlar böyük fırlanma momenti üçün nəzərdə tutulur və yüksək istilikötürmə qabiliyyətinə görə daha davamlıdırlar.
Barabanlı əyləc avtomobillər üçün nəzərdə tutulmuş sürtünmə əyləcidir. O, xarici baraban, daxildən təsir edəbilən iki əyləc dodaqları və dodaqları barbanın divarlarına sıxmaq üçün hidravlik silindrdən ibarətdir. Dodaqlar barabanın divarına hidravlik olaraq sıxıldıqda yaranan sürtünmə qüvvəsi hərəkəti ləngidir və ya dayandırır. Təzyiq götürüldükdə isə yaylar dodaqları geriyə çəkir və barabanın xarici fırlanan hissəsini sərbəst buraxır. Barabanlı əyləclərin üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, qapalı sistemdə işləyən baraban əyləclər xarici mühitin təsirindən (məsələn: su, duz, toz) daha yaxşı qorunur. Buna görə də, təmir intervalı disk əyləclərinə nisbətən çox böyükdür. Çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir ki, fasiləsiz işlədikdə qızır və nəticədə əyləc qatı yeyilir, baraban istidən deformasiya edərək öz formasını itirir və dodaqlar səthə düzgün sıxılmır.
Lentli əyləc də sürtünmə ilə işləyən əyləc olub, başqalarından fərqi ondadır ki, burada barabanın xaricinə lent dolamaqla sürtünmə yaradılır. Bu üsul texnikada çox az tətbiq olunur. Əsas tətbiq sahəsi kranlardır.
İstinadlar
- Rezo Əliyev. Maşınqayırma leksikonu. I hissə, Bakı: Appostrof nəşriyyatı, 2012, 430 s.
- Bağırov S. M., Nəzirov Q. H. Hərəkət tərkibinin avtomatik əyləcləri (ali təhsilin bаkаlаvr pilləsi üçün dərslik). Bakı: "Elm və təhsil", 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eylec firlanan val ve ya duzxetli hereketde olan masin ve ya masin hisselerinin hereketini lengiden ve ya dayandiran mexaniki hidravlik pnevamtik ve ya elektrik isleyen qurgudur Eylec xarici mexaniki ve daxili surtunme mayelerde ve ya elektrik enerjisini burulganli cereyanli eylec istifade etmekle yaradilir Umumi sekilde eyleclerin asagidaki funksiyalari vardir Hereketli hisselerin dayandirilmasi Hereketli hisselerin suretinin tenzimlenmesi Hereket eden masin gucunun olculmesi ucun onun eylenmesi Sukutda olan hissenin veziyyetininin saxlanmasi Avtomobilde istifade olunan diskli eylec Eyleclerin novleri onlarin isleme prinsipinden asili olaraq teyin edilir Meselen surtunme eyleci kimi dodaqli barabanli diskli ve cox diskli eylecler burulganli elektrik cereyanla isleyen muqavimet ve cereyanin eksine su ile isleyen eylec hava muqavimeti teyyarelerde enmede istifade edilen lovhe ve tezyiq eleyhine buxar masinlarinda isleyenler movcuddurlar Mexaniki prinsiple isleyen eyleclerde hereketli hissede olan kinetik enerji mexaniki enerjiye cox hallarda ise istilik enerjisine cevrilir Asagida bunlardan bir necesinin qurulusu tesvir edilmisdir Diskli eylecle hereket eden hisseye berkidilmis disk bir ve ya iki terefli olaraq uzerine qat cekilmis kotukler arasinda sixilir Kotuklerin disk uzerinde sixilmasi hidravlik olaraq yerine yetirilir Tezyiq goturuldukde kotukler yaylar vasitesile geriye dartilirlar Onlar sert ve ya hereketli olaraq berkidilirler Diskli eyleclerin istismari nisbeten asandir Kotuklerin uz qati yeyildikde onlari asanliqla deyismek olur Catismayan ceheti dayandirma zamani bu konstruksiyanin guclendirici effekte malik olmamasidir Ona gore de bu eylecler tetbiq edilen masinlarda elave olaraq asagi tezyiq ile isleyen sistemden istifade edilir Onlar esasen qabaq tekerlerde tetbiq tapirlar Diskli eyleclerde sixici quvvenin yaradilmasi usuluna gore hidravlik sistemle beraber yayla isleyen diskli eylecler de movcuddur Yayli diskli eylec ufuqi ve saquli veziyyetde hereketleri saxlamaq ucun tetbiq edilir Esas tetbiq sahesi masinqayirma kulek deyirmanlari neqledicilerdir Onlar boyuk firlanma momenti ucun nezerde tutulur ve yuksek istilikoturme qabiliyyetine gore daha davamlidirlar Barabanli eylec avtomobiller ucun nezerde tutulmus surtunme eylecidir O xarici baraban daxilden tesir edebilen iki eylec dodaqlari ve dodaqlari barbanin divarlarina sixmaq ucun hidravlik silindrden ibaretdir Dodaqlar barabanin divarina hidravlik olaraq sixildiqda yaranan surtunme quvvesi hereketi lengidir ve ya dayandirir Tezyiq goturuldukde ise yaylar dodaqlari geriye cekir ve barabanin xarici firlanan hissesini serbest buraxir Barabanli eyleclerin ustun ceheti ondan ibaretdir ki qapali sistemde isleyen baraban eylecler xarici muhitin tesirinden meselen su duz toz daha yaxsi qorunur Buna gore de temir intervali disk eyleclerine nisbeten cox boyukdur Catismayan ceheti ondan ibaretdir ki fasilesiz isledikde qizir ve neticede eylec qati yeyilir baraban istiden deformasiya ederek oz formasini itirir ve dodaqlar sethe duzgun sixilmir Lentli eylec de surtunme ile isleyen eylec olub basqalarindan ferqi ondadir ki burada barabanin xaricine lent dolamaqla surtunme yaradilir Bu usul texnikada cox az tetbiq olunur Esas tetbiq sahesi kranlardir IstinadlarRezo Eliyev Masinqayirma leksikonu I hisse Baki Appostrof nesriyyati 2012 430 s Bagirov S M Nezirov Q H Hereket terkibinin avtomatik eylecleri ali tehsilin bakalavr pillesi ucun derslik Baki Elm ve tehsil 2011