Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əlövsət Abdullayev (17 fevral 1920, Şamaxı rayonu – 28 may 1993, Bakı) — Azərbaycan dilçisi, filologiya elmləri doktoru (1963), professor (1964), Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1974).
| Əlövsət Abdullayev | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 17 fevral 1920 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 28 may 1993 (73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | filologiya |
| Elmi dərəcəsi | filologiya elmləri doktoru |
| İş yerləri | Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin dekanı (1962-1967); prorektoru (1972-1976), Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının müdiri (1967-1985) |
| Təhsili | |
| Mükafatları | Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı |
Həyatı
Əlövsət Zakir oğlu Abdullayev 1920-ci il fevral ayının 17-də Şamaxı rayonunun Məlikçobanlı kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini Şamaxının Məlikçobanı və Ucarın Yuxarı Şilyan kənd məktəblərində almışdır.
1936-cı ildə Şamaxı Pedaqoji Texnikumuna daxil olub, 1939-cu ildə həmin müəssisədə təhsilini əla qiymətlərlə başa vurmuş, bir il kənddə müəllim işləmiş, sonra Bakıya gələrək Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olmuşdur. Böyük Vətən müharibəsi başlananda Əlövsət müəllim təhsilini yarımçıq qoyaraq çəbhəyə yola düşmüş, döyüşlərdə iştirak etmiş, yaralandığı üçün ordudan tərxis olunmuşdur.
1943–1946-cı illərdə Məlikçobanı kəndində məktəb direktoru vəzifəsində çalışmışdır. Faşist Almaniyası məğlub edildikdən sonra yenidən universitetə qayıtmış, 1950-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirmişdir.
Yüksək hazırlığını və elmə olan dərin marağını nəzərə alaraq onu aspiranturaya qəbul etmişlər.
Ə. Z. Abdullayev 1954-cü ildə "Müasir Azərbaycan dilində xüsusiləşmələr" mövzusunda namizədlik dissertasiyası, 1963-cü ildə isə müasir dilçiliyimizin ən qaranlıq, ən az tədqiq olunmuş sahəsindən-tabeli mürəkkəb cümlələrdən doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Əlövsət müəllimin 50 illik əmək fəaliyyətinin təxminən 40 ili universitetlə bağlıdır, burada tələbəlikdən professorluğadək şərəfli bir həyat yolu keçmişdir.
Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin dekanı (1962–1967), prorektoru (1972–1976), Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının müdiri (1967–1985) olmuşdur. Tədqiqatları Azərbaycan dilinin sintaksisinə aiddir. Beynəlxalq türkologiya konqres və konfranslarında məruzələrlə çıxış etmişdir.
1993-cü ildə may ayının 28-də Bakıda vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
Elmi yaradıcılığı
Alimin elmi maraq dairəsi olduqca geniş olmuşdur. O, dilçiliyin sintaksis, morfologiya, tarixi qrammatika, orfoepiya, etimologiya, nitq mədəniyyəti və s. sahələrilə məşğul olmuşdur. Əlövsət Abdullayev Azərbaycan dilinin ən aktual problemləri üzrə 140-dan çox əsərin, o cümlədən 15-dən artıq tədris ədəbiyyatı və monoqrafiyanın müəllifidir (bunlardan bəziləri ortaqlı yazılmışdır). Xüsusiləşmə və əlavə kateqoriyaları, ədatlar, predikativlər, qarışıq tipli mürəkkəb cümlələr, tabeli murəkkəb cümlələrin tərkib hissələrinin transformasiya hadisəsinə uğraması və digər məsələlər ilk dəfə Ə. Abdullayev tərəfindən işlənmiş və ali məktəb proqramlarına daxil edilmişdir. Onun etimologiya üzrə işləri keçmişə, tarixin yaddaşına əsl səyahət kimi yenilik ruhu, arqumentlərinin əhatəliliyi, əsaslılığı ilə bu sahədə əvvəllər aparılmış tədqiqatlardan fərqlənir. Məsələn, "ki" bağlayıcısının genezisi, "elə", "belə" sözlərinin etimologiyası, yönlük halın mənşəyi, qədim instrumental hal və müasir dilimizdə onun qalıqlarından bəhs edən əsərlər xüsusilə dəyərlidir.
Ə. Abdullayevin "Müasir Azərbaycan dilində tabeli mürəkkəb cümlələr" monoqrafiyası uzun və gərgin axtarışların nəticəsidir. Bu qiymətli əsər ölkə türkoloqları tərəfindən böyük maraqla qarşılanmışdır. Bunlardan başqa, alim iki böyük akademik nəşrin ("Azərbaycan dilinin qrammatikası" və "Müasir Azərbaycan dili") və 4 cildlik "Müasir Azərbaycan dili" dərsliyinin müəlliflərindən biri olmuşdur. Sonuncu fundamental əsərə görə o, 1974-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. Ə. Abdullayev 1992-ci ildən isə Əməkdar Elm Xadimidir.
İctimai fəaliyyəti
Professor Ə. Abdullayev həm də böyük ictimai iş aparmışdır. O, Azərbaycan EA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun və Universitetin elmi şuralarının, Azərbaycan Ensiklopediyasının redaksiya şurasının, Respublikada Azərbaycan Dilinin Tətbiqi və Əlifba komissiyalarının üzvü olmuşdur. Eyni zamanda BDU-nun "Elmi əsərləri"nin Dil və ədəbiyyat seriyasının baş redaktoru, universitetin ümumi, humanitar elmlər, filologiya elmləri doktoru və namizədi dərəcələri verən şuralarının, Azərbaycan Elmlər Akademiyası Dilçilik İnstitutunun, Respublika Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyəti yanında dilçilik üzrə əlaqələndirmə şuralarının, Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin tədris metodika şurasının üzvü olmuşdur.
Ə. Abdullayevin adı yalnız ölkəmizdə deyil, onun hüdudlarından kənarda da məşhurdur. O, bir sıra Ümumittifaq və beynəlxalq məclislərdə Azərbaycan dilçilik elmini ləyaqətlə təmsil etmişdir. Görkəmli dilçi alim müxtəlif illərdə Bakıda, Moskvada, Sankt-Peterburqda, Səmərqənddə, Kazanda, Tiflisdə keçirilmiş elmi konfranslarda, Berlində, Ankarada, İstanbulda, Daşkənddə toplanmış beynəlxalq qurultay və konqreslərdə iştirak etmiş, məruzələr oxumuşdur. O, dilçilərin Səmərqənd konfransında (1966) sintaksis bölməsinə rəhbərlik etmişdir. 1969-cu ildə Berlində Beynəlxalq altayşunaslar konqresində (PİAK) "Türk dillərində yönluk halın mənşəyi haqqında"kı məruzəsi yaxşı qarşılanmış və orada nəşr edilmişdir.
1972-ci ildə Ə. Abdullayev Türk Dil Qurumunun dəvətilə Ankarada I türk dili qurultayında iştirak etmişdir. Orada Mahmud Kaşqari bölməsini açmaq və birinci iclası idarə etmək şərəfi Azərbaycan aliminə qismət olmuşdur. Əlövsət müəllimin acılışdakı nitqi və oxuduğu məruzə Ankarada həmin qurultayın materiallarında çap edilmişdir.
1986-cı il PİAK-ın Daşkənddə keçirilmiş konqresində Ə. Abdullayev "Azərbaycan-monqol dil əlaqələri" adlı məruzə ilə iştirak etmişdir. Əlövsət müəllimin həyatında ən əlamətdar hadisələrdən biri türkologiya qarşısında böyük xidmətlərinə görə onun 1983-cü ildə Türkiyədə Türk Dil Qurumunun müxbir üzvü, 1984-cü ildə həqiqi üzv seçilməsidir. Ə. Abdullayev Türk Dil Qurumuna müxbir üzv seçilmiş üçüncü azərbaycanlı alim olmuşdur. Ölümündən üç il sonra, Türk Dil Qurumu onun 1996-cı ildə Ankarada "Türk dillərinin tarixi inkişafı məsələləri" adlı kitabını nəşr etmişdir. Həmin monoqrafiya elm aləmində yüksək dəyərləndirildiyindən 2007-ci ildə təkrar çap olunmuşdur.
Onun rəhbərliyi altında 23 namizədlik, 3 doktorluq dissertasiyası müdafiə edilmişdir. O cümlədən, müdafiə edənlərdən 3 nəfər qaraçay-balkar, 1 nəfər qumuq dili üzrədir.
Mükafatları
- "Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı" — (26 aprel 1974)
- Əməkdar Elm Xadimi fəxri adı — (1992)
- "Böyük Vətən müharibəsində Almaniya üzərində qələbəyə görə" medalı — (9 may 1945)
- Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət heyətinin "Fəxri Fəman"ı — (31 oktyabr 1969)
- SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət heyəti "Əmək igidliyinə görə" medalı — (7 aprel 1970),
- Böyük Vətən müharibəsinin 7 yubiley medalı.
Əsərləri
Müəllifi olduğu monoqrafiya və dərsliklər
- Обособление в современном азербайджанском языке. АКД, Изд. АГУ им. С.М. Кирова, 1953
- Müasir Azərbaycan dilində sintaktik əlaqələr (uzlaşma, idarə, yanaşma). ADU, 1956
- Köməkçi nitq hissələri. ADU , 1958
- Müasir Azərbaycan dili, sintaksis. ADU, 1959, həmmüəllif
- Сложноподчиненные предложения в современном азербайджанском языке, ADU, 1963
- Müasir Azərbaycan dili, sintaksis, II kitab, Azərtədrisnəşr, 1962, həmmüəllif
- Müasir Azərbaycan dilində tabeli mürəkkəb cümlələr, Azərtədrisnəşr, 1964
- Azərbaycan dili (ali məktəblər üçün dərslik), Azərtədrisnəşr, 1964, həmmüəllif
- Müasir Azərbaycan dili, IV kitab, "Maarif", 1972, həmmüəllif
- Müasir Azərbaycan dilində tabeli mürəkkəb cümlələr, 2-ci nəşr, "Maarif", 1974
- Грамматика карачаево-балкарского языка. Нальчик, 1976, həmmüəllif.
- Sintaksisin aktual məsələləri, Bakı, 1987
- Müasir Azərbaycan dili, IY c., Sintaksis, Bakı: "Şərq-Qərb", 2007
- Azərbaycan dili məsələləri, Bakı: BU nəşriyyatı, 1992
- Türk dillerinin tarixsel gelişme sorunları. Atatürk kültür, dil ve tarih yüksek kurumu, Ankara, 1996
Məqalələri
|
|
|
Xarici dillərdə
|
|
|
ASE-nın ayrıca cildi üçün yazılmış məqalələr
|
|
|
Haqqında yazılanlar
 | Əlövsət müəllim bütün türkologiyada sintaksisin, xüsusən tabeli mürəkkəb cümlə probleminin ən yaxşı tədqiqatçılarından idi, bunanla belə, o ən yaxşı bildiyi məsələlərdə də, müsahibinin fikrini xüsusi səbir və ehtiramla dinləməyi bacarırdı. Əlövsət Abdullayev dilçilik fəhmi, dil duyumu çox güclü idi, o, elmə də kitablar yox, ilk növbədə, məhz dil duyumu, fəhmi ilə gəlmişdi. Şamaxının Məlikçobanlı kəndindən zəhmetkeş bir ailədə böyüyərək Azərbaycana övlad, Respublika Dövlət Mükafatı Laureatı, Türk Dil qurumunun müxbir üzvü titullarına yiyələnmişdir. İsmayıl Əhmədov |  |
| | Əlövsət Abdullayev Azərbaycan dilçiliyi tarixində, ilk öncə, dilimizin qrammatik quruluşu, xüsusən onun sintaksisin tədqiq edənlərin ən görkəmli nümayəndəsi kimi qalmışdır. Ə.Abdullayevin qrammatik vasitələrin mənşəyi barəsində yazdığı əsərlər də diqqəti cəlb edir. Onun "Azərbaycan dilində işlənən "ki" bağlayıcısının mənşəyi haqqında", "Türk dillərində yönlük hal şəkilçisinin mənşəyi haqqında" məsələləri yüksək elmi səviyyədə yazılmışdır. Xüsusi elmi marağa səbəb olduğundan bu məqalələrdən birincisi rus və alman dillərində də çap edilmişdir. Ağamusa Axundov | |
| | Morfologiyaya aid, Azərbaycan dilinin lüğət tərkibinə aid və ümumiyyətlə, türkologiyanın bir sıra ümumi problemlərinə aid araşdırmaları var. Son zamanlar onun Türkiyədə çıxan kitabları da göstərdi ki, get-gedə onun mülahizələrinə, fikirlərinə maraq artır. Nizami Cəfərov | |
| | Cəsarətlə demək olar ki , bu gün Azərbaycan dilçiliyinin müasir problemlərinin əsas elmi ağırlığı Əlövsət Abdullayevin yetirmələrinin çiynindədir və Bakı Dövlət Universitetində müasir dilin tədrisində də onlar pedaqoji səriştələri, müəllimlik qabiliyyətləri ilə öyünə bilərlər. Böyük sintaksis mütəxəssisi olan Əlövsət Abdullayev Azərbaycan dilçiliyinin müxtəlif sahələrinə zaman-zaman təhlili nəzər salırdı; dil tarixinin, dialektologiyanın, üslubiyyatın və başqa ixtisasların az işlənmiş kateqoriyalarına diqqəti yönəldirdi. Tofiq Hacıyev | |
| | Azərbaycan dilçiliyində M.Ş.Şirəliyevlə həqiqi elmi araşdırılmasına başlanan tabeli mürəkkəb cümlə Ə.Z.Abdullayev tərəfindən öz tədqiqat zirvəsinə yüksəlmişdir. Professor Ə.Z.Abdullayev tabeli mürəkkəb cümlənin yalnız Azərbaycan dilçiliyində yox, habelə bütün türkologiyada aparıcı tədqiqatçılarındandır. Tabeli mürəkkəb cümlə məhz onun tədqiqatında hərtərəfli, şaxəli və dərin elmi şəkildə tədqiq olunmuşdur. Telli Səlimli | |
| | Birincisi, o, həqiqətən böyük dilçi alim idi; tabeli mürəkkəb sahəsində yalnız Azərbaycan dilçiliyində deyil, ümumən türkologiyada söz sahibi sayılırdı. Dövlət mükafatı almış "Müasir Azərbaycan dili" dərsliyində də həmin bəhsin müəllifi o idi. Təkcə bi faktı qeyd etmək kifayətdir ki, Əlövsət Abdullayevin xüsusilə tabeli mürəkkəb cümlə sahəsindəki araşdırmaları əlli ildən çox idi ki, öz təravətini azacıq da olsa, itirmədən dilçiliyə xidmət edir. Məhəbbət Mirzəliyeva | |
İstinadlar
- Bakı Dövlət Universitetinin professorları, "Bakı Universiteti" nəşriyyatı, 2014, s.251
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I cild, Bakı, 2009, s.30
- Əlövsət Abdullayev. “Tədqiqlər” jurnalı №2. 2000.
- Ağamusa Axundov. Dil və ədəbiyyat. I. Bakı. 2003. səh. 512. ISBN .
- Telli Səlimli. Professor Ə.Z.Abdullayev və Azərbaycan dilçiliyi. Bakı: "Elm və Təhsil". 2017. səh. 10-11. ISBN .
- Məhəbbət Mirzəliyeva. Tədqiqlər. II. Bakı. 2010. səh. 37-38. ISBN .
Xarici keçidlər
- Əlövsət Zakir oğlu Abdullayev
- Azərbaycan dilçiliyi kafedrası
- Görkəmli alimlər və məzunlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elovset Abdullayev 17 fevral 1920 Samaxi rayonu 28 may 1993 Baki Azerbaycan dilcisi filologiya elmleri doktoru 1963 professor 1964 Azerbaycan SSR Dovlet mukafati laureati 1974 Elovset AbdullayevDogum tarixi 17 fevral 1920 1920 02 17 Dogum yeri Samaxi rayonu Azerbaycan SSRVefat tarixi 28 may 1993 1993 05 28 73 yasinda Vefat yeri Baki AzerbaycanElm sahesi filologiyaElmi derecesi filologiya elmleri doktoruIs yerleri Azerbaycan Dovlet Universitetinin filologiya fakultesinin dekani 1962 1967 prorektoru 1972 1976 Azerbaycan dilciliyi kafedrasinin mudiri 1967 1985 Tehsili Baki Dovlet UniversitetiMukafatlari Azerbaycan SSR Dovlet mukafati laureatiHeyatiElovset Zakir oglu Abdullayev 1920 ci il fevral ayinin 17 de Samaxi rayonunun Melikcobanli kendinde anadan olmusdur Ilk tehsilini Samaxinin Melikcobani ve Ucarin Yuxari Silyan kend mekteblerinde almisdir 1936 ci ilde Samaxi Pedaqoji Texnikumuna daxil olub 1939 cu ilde hemin muessisede tehsilini ela qiymetlerle basa vurmus bir il kendde muellim islemis sonra Bakiya gelerek Azerbaycan Dovlet Universitetinin filologiya fakultesine daxil olmusdur Boyuk Veten muharibesi baslananda Elovset muellim tehsilini yarimciq qoyaraq cebheye yola dusmus doyuslerde istirak etmis yaralandigi ucun ordudan terxis olunmusdur 1943 1946 ci illerde Melikcobani kendinde mekteb direktoru vezifesinde calismisdir Fasist Almaniyasi meglub edildikden sonra yeniden universitete qayitmis 1950 ci ilde Azerbaycan Dovlet Universitetini bitirmisdir Yuksek hazirligini ve elme olan derin maragini nezere alaraq onu aspiranturaya qebul etmisler E Z Abdullayev 1954 cu ilde Muasir Azerbaycan dilinde xususilesmeler movzusunda namizedlik dissertasiyasi 1963 cu ilde ise muasir dilciliyimizin en qaranliq en az tedqiq olunmus sahesinden tabeli murekkeb cumlelerden doktorluq dissertasiyasi mudafie etmisdir Elovset muellimin 50 illik emek fealiyyetinin texminen 40 ili universitetle baglidir burada telebelikden professorlugadek serefli bir heyat yolu kecmisdir Azerbaycan Dovlet Universitetinin filologiya fakultesinin dekani 1962 1967 prorektoru 1972 1976 Azerbaycan dilciliyi kafedrasinin mudiri 1967 1985 olmusdur Tedqiqatlari Azerbaycan dilinin sintaksisine aiddir Beynelxalq turkologiya konqres ve konfranslarinda meruzelerle cixis etmisdir 1993 cu ilde may ayinin 28 de Bakida vefat etmisdir FealiyyetiElmi yaradiciligi Alimin elmi maraq dairesi olduqca genis olmusdur O dilciliyin sintaksis morfologiya tarixi qrammatika orfoepiya etimologiya nitq medeniyyeti ve s sahelerile mesgul olmusdur Elovset Abdullayev Azerbaycan dilinin en aktual problemleri uzre 140 dan cox eserin o cumleden 15 den artiq tedris edebiyyati ve monoqrafiyanin muellifidir bunlardan bezileri ortaqli yazilmisdir Xususilesme ve elave kateqoriyalari edatlar predikativler qarisiq tipli murekkeb cumleler tabeli murekkeb cumlelerin terkib hisselerinin transformasiya hadisesine ugramasi ve diger meseleler ilk defe E Abdullayev terefinden islenmis ve ali mekteb proqramlarina daxil edilmisdir Onun etimologiya uzre isleri kecmise tarixin yaddasina esl seyahet kimi yenilik ruhu arqumentlerinin ehateliliyi esasliligi ile bu sahede evveller aparilmis tedqiqatlardan ferqlenir Meselen ki baglayicisinin genezisi ele bele sozlerinin etimologiyasi yonluk halin menseyi qedim instrumental hal ve muasir dilimizde onun qaliqlarindan behs eden eserler xususile deyerlidir E Abdullayevin Muasir Azerbaycan dilinde tabeli murekkeb cumleler monoqrafiyasi uzun ve gergin axtarislarin neticesidir Bu qiymetli eser olke turkoloqlari terefinden boyuk maraqla qarsilanmisdir Bunlardan basqa alim iki boyuk akademik nesrin Azerbaycan dilinin qrammatikasi ve Muasir Azerbaycan dili ve 4 cildlik Muasir Azerbaycan dili dersliyinin muelliflerinden biri olmusdur Sonuncu fundamental esere gore o 1974 cu ilde Azerbaycan Respublikasinin Dovlet mukafatina layiq gorulmusdur E Abdullayev 1992 ci ilden ise Emekdar Elm Xadimidir Ictimai fealiyyeti Professor E Abdullayev hem de boyuk ictimai is aparmisdir O Azerbaycan EA Nesimi adina Dilcilik Institutunun ve Universitetin elmi suralarinin Azerbaycan Ensiklopediyasinin redaksiya surasinin Respublikada Azerbaycan Dilinin Tetbiqi ve Elifba komissiyalarinin uzvu olmusdur Eyni zamanda BDU nun Elmi eserleri nin Dil ve edebiyyat seriyasinin bas redaktoru universitetin umumi humanitar elmler filologiya elmleri doktoru ve namizedi dereceleri veren suralarinin Azerbaycan Elmler Akademiyasi Dilcilik Institutunun Respublika Elmler Akademiyasi Reyaset Heyeti yaninda dilcilik uzre elaqelendirme suralarinin Azerbaycan Tehsil Nazirliyinin tedris metodika surasinin uzvu olmusdur E Abdullayevin adi yalniz olkemizde deyil onun hududlarindan kenarda da meshurdur O bir sira Umumittifaq ve beynelxalq meclislerde Azerbaycan dilcilik elmini leyaqetle temsil etmisdir Gorkemli dilci alim muxtelif illerde Bakida Moskvada Sankt Peterburqda Semerqendde Kazanda Tiflisde kecirilmis elmi konfranslarda Berlinde Ankarada Istanbulda Daskendde toplanmis beynelxalq qurultay ve konqreslerde istirak etmis meruzeler oxumusdur O dilcilerin Semerqend konfransinda 1966 sintaksis bolmesine rehberlik etmisdir 1969 cu ilde Berlinde Beynelxalq altaysunaslar konqresinde PIAK Turk dillerinde yonluk halin menseyi haqqinda ki meruzesi yaxsi qarsilanmis ve orada nesr edilmisdir 1972 ci ilde E Abdullayev Turk Dil Qurumunun devetile Ankarada I turk dili qurultayinda istirak etmisdir Orada Mahmud Kasqari bolmesini acmaq ve birinci iclasi idare etmek serefi Azerbaycan alimine qismet olmusdur Elovset muellimin acilisdaki nitqi ve oxudugu meruze Ankarada hemin qurultayin materiallarinda cap edilmisdir 1986 ci il PIAK in Daskendde kecirilmis konqresinde E Abdullayev Azerbaycan monqol dil elaqeleri adli meruze ile istirak etmisdir Elovset muellimin heyatinda en elametdar hadiselerden biri turkologiya qarsisinda boyuk xidmetlerine gore onun 1983 cu ilde Turkiyede Turk Dil Qurumunun muxbir uzvu 1984 cu ilde heqiqi uzv secilmesidir E Abdullayev Turk Dil Qurumuna muxbir uzv secilmis ucuncu azerbaycanli alim olmusdur Olumunden uc il sonra Turk Dil Qurumu onun 1996 ci ilde Ankarada Turk dillerinin tarixi inkisafi meseleleri adli kitabini nesr etmisdir Hemin monoqrafiya elm aleminde yuksek deyerlendirildiyinden 2007 ci ilde tekrar cap olunmusdur Onun rehberliyi altinda 23 namizedlik 3 doktorluq dissertasiyasi mudafie edilmisdir O cumleden mudafie edenlerden 3 nefer qaracay balkar 1 nefer qumuq dili uzredir Mukafatlari Azerbaycan SSR Dovlet Mukafati 26 aprel 1974 Emekdar Elm Xadimi fexri adi 1992 Boyuk Veten muharibesinde Almaniya uzerinde qelebeye gore medali 9 may 1945 Azerbaycan SSR Ali Sovetinin Reyaset heyetinin Fexri Feman i 31 oktyabr 1969 SSRI Ali Sovetinin Reyaset heyeti Emek igidliyine gore medali 7 aprel 1970 Boyuk Veten muharibesinin 7 yubiley medali EserleriMuellifi oldugu monoqrafiya ve derslikler Obosoblenie v sovremennom azerbajdzhanskom yazyke AKD Izd AGU im S M Kirova 1953 Muasir Azerbaycan dilinde sintaktik elaqeler uzlasma idare yanasma ADU 1956 Komekci nitq hisseleri ADU 1958 Muasir Azerbaycan dili sintaksis ADU 1959 hemmuellif Slozhnopodchinennye predlozheniya v sovremennom azerbajdzhanskom yazyke ADU 1963 Muasir Azerbaycan dili sintaksis II kitab Azertedrisnesr 1962 hemmuellif Muasir Azerbaycan dilinde tabeli murekkeb cumleler Azertedrisnesr 1964 Azerbaycan dili ali mektebler ucun derslik Azertedrisnesr 1964 hemmuellif Muasir Azerbaycan dili IV kitab Maarif 1972 hemmuellif Muasir Azerbaycan dilinde tabeli murekkeb cumleler 2 ci nesr Maarif 1974 Grammatika karachaevo balkarskogo yazyka Nalchik 1976 hemmuellif Sintaksisin aktual meseleleri Baki 1987 Muasir Azerbaycan dili IY c Sintaksis Baki Serq Qerb 2007 Azerbaycan dili meseleleri Baki BU nesriyyati 1992 Turk dillerinin tarixsel gelisme sorunlari Ataturk kultur dil ve tarih yuksek kurumu Ankara 1996Meqaleleri C Cabbarlinin Sevil eserinde tiplerin dili tezis S M Kirov adina ADU IV telebe elmi sesiyasi meruzelerin tezisleri 1949 Bir tercume haqqinda Azerbaycan gencleri qez 1952 129 Muasir Azerbaycan dilinde feili sifet terkibleri haqqinda Azerb Dovlet Un 1956 8 Azerbaycan dili ve edebiyyatin tedrisi Edebiyyat ve incesenet qez 1956 36 Muasir Azerbaycan dilinde edatlar haqqinda Azerbaycan mektebi jur 1958 1 Serefli heyat yolu Azerbaycan muellimi qez Baki 23 oktyabr 1958 239 Qocaman muellim Azerb muellimi qez 1958 19 X Elave Azerbaycan dilinin qrammatikasi sintaksis Azerb SSR EA nin nesriyyati 1959 Xususilesme Azerbaycan dilinin qrammatikasi sintaksis Azerb SSR EA nin nesriyyati 1959 Teyin Muasir Azerbaycan dili sintaksis ADU nesri 1959 Elaveler Muasir Azerbaycan dili sintaksis ADU nesr 1959 Cumlenin xususilesmis uzvleri Muasir Azerbaycan dili sintaksis ADU nesr 1959 Teyin ve xeber budaq cumleleri haqqinda Azerbaycan mektebi 1959 10 Mubteda ve tamamliq budaq cumleleri haqqinda Azerbaycan dili ve edebiyyat tedrisi 1960 IV buraxilis Muasir Azerbaycan dilindeki qosulma budaq cumleli tabeli murekkeb cumleler haqqinda ADU nun elmi eserleri 1961 2 Sert budaq cumlesi Azerbaycan mektebi jur 1961 4 Muasir Azerbaycan dilindeki qovusmus budaq cumleler haqqinda Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1961 6 Feili sifet ve feili baglama terkibleri possesiv qurulusa malik olan soz birlesmeleridir Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1962 3 Netice budaq cumleli tabeli murekkeb cumleler Azerb SSR EA xeberleri 1962 7 Coxbudaqli tabeli murekkeb cumleler Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1963 1 Tabeli murekkeb cumlelerin qurulmasinda edatlarin rolu Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1963 6 Azerbaycan dilinde islenen ki baglayicisinin menseyi haqqinda Azerb SSR EA Edebiyyat ve Dil Institunun elmi eserleri 1963 17 ci cild Bacariqli kadrlar hazirlayaq Lenin terbiyesi ugrunda qez 1966 8 Dilcilerin Semerqend meclisi Lenin terbiyesi ugrunda qez 1966 23 Tabeli murekkeb cumleler ixtisas kursu proqrami ADU nesri 1967 Redaktorun qeydleri H Mirzezadenin Azerbaycan dilinin tarixi sintaksisi Maarif nesr 1968 Muasir Azerbaycan dilinde lay sekilcisinin aqibeti ve bele ele sozlerinin etimalogiyasi haqqinda Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1968 5 Bir nomreli problem Ulduz 1968 7 50 soz kitabcasi haqqinda Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1969 1 2 Turk dillerinde yonluk hal sekilcisinin menseyi haqqinda Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1969 3 4 Elm aleminde Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1969 3 4 Qarisiq tipli tabesiz murekkeb cumleler Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1969 5 6 Boyuk Sovet turkoloqu Baki qez 1969 282 Sevinirik fexr edirik Lenin terbiyesi ugrunda qez 1970 8 Bas ve budaq cumleler haqqinda Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1970 5 6 Muasir turk dillerinde komekci nitq hisseleri tanitim Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1970 2 Baglayicisiz tabeli murekkeb cumleler Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1971 4 Zamanin telebi Lenin terbiyesi ugrunda qez 1972 10 Tabeli murekkeb cumlelerin sadelesmesi prosesi Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1972 3 Kitabi Dede Qorqud dastanlarinda tabeli murekkeb cumleler Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1973 2 Turk dillerinde bagimli birlesik cumlelerin evrimi uzerine Turk dili Bilimsel Kurultayina sunulan Bildiriler Ankara Universitesinin basimevi Ankara 1975 N Nerimanov ve ana dili Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1976 6 Qedim in sekilcili hal formasi ve onun Azerbaycan dilinde sonraki veziyyeti I meqale Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1977 6 Qedim in sekilcili hal formasi ve onun Azerbaycan dilinde sonraki veziyyeti II meqale Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1978 1 Azerbaycan dilinde yiyelik halin vezifesi ADU Elmi eserleri 1978 4 Monqol Azerbaycan leksik paralelleri Ilk qeydler ADU Elmi eserleri 1979 3 Istedadli turkoloq ADU nun Elmi eserleri 1979 3 Istedadli dilci Serq qapisi qezeti 1979 151 Sifahi nitq haqqinda Dil medeniyyeti mecmuesi Baki Elm 1979 Azerbaycan dilciliyinin inkisaf prespektivleri Azerbaycan dilciliyi meseleleri toplusu ADU 1981 Xususilesme Muasir Azerbaycan dili III c Elm 1981 Elave Muasir Azerbaycan dili III c Elm 1981 Sovet hakimiyyeti illerinde dilciliyimizin inkisafi Azerb Dovlet Un elmi eserleri 1967 4 5 Tabesiz murekkeb cumle Muasir Azerbaycan dili III c Elm 1981 A Kazimbey Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 5 ci cild 1981 Dilciliyinin inkisaf yollari Edebiyyat ve incesenet qez 1982 52 Azerbaycan dilinde r z munasibeti haqqinda Azerbaycan filologiyasi meseleleri 1984 Bezi nitq hisselerinin mueyyenlesdirilmesine dair Azerbaycan dilinde adlarin morfologiyasi toplusu ADU 1984 Cumle uzvlerinin oyrenilmesinde ve tedrisinde morfologiya ile sintaksisin elaqesi tezis ADPI nesr 1984 Predikativler haqqinda Azerbaycan dili ve edebiyyatinin tedrisi j 1985 2 Azerbaycan dilinde r z nisbeti IV Milletlerarasi Turkoloji Kongresi I cilt Istanbul 1985 Azerbaycan dilciliyine tohfe Kitablar aleminde jur 1987 4 Azerbaycan toponimiyasinda Azerbaycan monqol paralelleri Azerbaycan onomastikasi problemleri II cild API Baki 1988 Edebi dil tariximizin tedqiqi numunesi Ulduz j Baki 1988 12 Onomastikaya bigane yanasmaq olmaz API Genc muellim qez 1988 15 aprel Azerbaycan edebi dili tanitma Azerbaycan muellimi qez 1988 13 aprel Istanbulda elifba simpoziumu Baki qezeti 1991 9 dekabr seh 3 Biz de bir sey basa dusuruk Azerbaycan qezeti 28 may 1991 Ana dili Onu her yerde basa dusurlermi Xalq qezeti 27 dekabr 1991 seh 3 Bizim bir sairimiz de var imis Aypara qezeti 1991 Elifba dartismasi Aypara qezeti 14 may 1991 seh 3 Turk dilinin yasi Baki qezeti 17 aprel 1991 seh 3 Yunus Emre ve Azerbaycan dili Dede Qorqud qezeti 18 iyun1991 seh 3 Turk xalqlarinin yaxinligi namine Baki qezeti 2 oktyabr 1992 seh 3 Urmiyadan gelen mektuba cavab Elm qezeti 17 yanvar 1992 seh 1 Xarici dillerde O proishozhdenii azerbajdzhanskogo soyuza ki tezisy Aktualnye voprosy sovr Yazykoznaniya i lingvisticheskoe nasledie E D Polivanova Samarkand 1964 K evolyucii tyurkskogo sintaksisa tezisy Materialy Vsesoyuznoj konferencii Osnovnye problemy evolyucii yazyka Samarkand 1966 Samarkandskij forum yazykovedov Za Leninskoe vospitanie 1966 23 0 1 K evolyucii sintaksicheskogo stroya tyurkskih yazykov Uch Zapiski AGU im S M Kirova 1967 1 K voprosu o proishozhdenii slozhnopodchinennyh predlozhenij v tyurkskih yazykah Uch Zapiski AGU im S M Kirova 1967 3 Puti vozniknoveniya slozhnopodchinennyh predlozhenij v tyurkskih yazykah tezisy Vsesoyuznaya nauchnaya konferenciya po tyurkskim yazykam Baku 1969 Krupnyj sovetskij tyurkolog Baku qez 1969 282 Berlinskij forum altaistov Sovetskaya tyurkologiya 1970 3 Soavtor G P Melnikov Mezhdunarodnaya konferenciya altaistov Izv AN SSSR seriya yazyka i literatura 1970 tom 29 vyp 4 Soavtor G P Melnikov i K M Musaev Ob etimologii slov bele ele Voprosy tyurkologii Elm Baku 1971 Puti vozniknoveniya slozhnopodchinennyh predlozhenij v tyurkskih yazykah Sovetskaya tyurkologiya 1970 3 Slozhnye predlozheniya uslozhnennogo tipa v azerbajdzhanskom yazyke Sovetskaya tyurkologiya 1971 3 Bessoyuznye slozhnopodchinennye predlozheniya Sovetskaya tyurkologiya 1971 4 1973 s 212 Zhit i truditsya vo imya lyudej Baku 16 oktyabr 1991 seh 2 Bizler de birseyler anliyoruz ama Alfabe meselesi kitabi uzerine Turk kulturu ayliq dergisi 1991 342 seh 613 617 Azerbaycan alfabesi tarixinden Fahir Iz Armagani II Harvard University Cambridge MA USA 1991 s 381 386 Izuchenie slozhnopodchinennogo predlozheniya 1 statya ADU Azerbaycan dilinin qrammatik qurulusu meseleleri toplusu Baki 1982 Izuchenie slozhnopodchinennogo predlozheniya 2 statya ADU Azerbaycan dilinde tabeli murekkeb cumleler toplusu Baki 1983 I H Ahmatov Strukturno semanticheskie modeli prostogo predlozheniya v sovremennom karachaevo balkarskom yazyke Osnovnye voprosy teorii Elbrus Nalchik 1983 360 str recenziya Sovetskaya tyurkologiya 1984 5 str 74 77 K voprosu r z v tyurkskih yazykah Sovetskaya tyurkologiya 1984 2 Ob afinitnyh konstrukciyah v tyurkskih yazykah Sovetskaya tyurkologiya 1986 2 s 51 55 Novyj podhod k opisaniyu morfologii tureckogo yazyka EA nin Xeberler i 1986 2 soavtor V Pines Odnoyadernye i dvuyadernye slozhnopodchinennye predlozheniya Sovetskaya tyurkologiya 1987 1 soavtor A Dzhavadov Azerbajdzhano mongolskie yazykovye svyazi Tezis PIAK Taskent 1986 II toplu Pevuchaya kak muzyka rech O vzaimootnosheniyah armyanskogo i azerbajdzhanskogo yazykov Ponarama Azerbajdzhana 6 12 dekabrya 1991 g seh 6 O transformacii komponentov slozhnopodchinennyh predlozhenij Sovetskaya tyurkologiya 1972 6 O rabote GEK Za Leninskoe vospitanie 1972 3 Ob evolyucii morfemy garu v tyurkskih yazykah Vostochnaya filologiya t 3 Tbilisi 1973 Uber die Herkunft der konjunktion ki im Azerbaidshanischen Ural Altaiche Yahrbucher Wiesbaden 1967 Sur l evolution ineqale de la structure sintaxiqe des lanques turques Resume XXIX e congress International des orientalists Paris Znakomtes samouchitel Bakinskij rabochij qez 1978 7 soavtor V Pines Turk dillerinde bagimli birlesik cumlelerin evrimi uzerine Turk dili bilimsel Kurultayinin sunulan Bildiriler Ankara Universitesi basimevi Ankara 1975 Puti vozniknoveniya slozhnopodchinennyh predlozhenij v tyurkskih yazykah Sovetskaya tyurkologiya 1970 3 Slozhnye predlozheniya uslozhnennogo tipa v azerbajdzhanskom yazyke Sovetskaya tyurkologiya 1971 3 Bessoyuznye slozhnopodchinennye predlozheniya Sovetskaya tyurkologiya 1971 4 O transformacii komponentov slozhnopodchinennyh predlozhenij Sovetskaya tyurkologiya 1972 6 O rabote GEK Za Leninskoe vospitanie 1972 3 Ob evolyucii morfemy garu v tyurkskih yazykah Vostochnaya filologiya t 3 Tbilisi 1973 Uber die Herkunft der konjunktion ki im Azerbaidshanischen Ural Altaiche Yahrbucher Wiesbaden 1967 Sur l evolution ineqale de la structure sintaxiqe des lanques turques Resume XXIX e congress International des orientalists Paris 1973 s 212 Razvitie napravitelnogo padezha v tyurkskih yazykah Sprache Geschichte und Kultur der Altaischen Volker Berlin 1974 Novoe v izuchenii grammaticheskogo stroya tyurkskih yazykov ADU Elmi eserleri 1976 6 soavtor V Pines I Gadzhiev K Veliev Slozhnye predlozheniya v karachaevo balkarskom yazyke Grammatika karachaevo balkarskogo yazyka Nalchik 1976 soavtor I Ahmatov Istoricheskoe issledovanie po tureckomu yazyku Uch zapiski AGU 1977 4 soavtor V Pines I Gadzhiev ASE nin ayrica cildi ucun yazilmis meqaleler Azerbaycan dilciliyi S S Cikiya S A Ceferov X S Xocayev A G Nesenov Edat Cumle Sade cumle Murekkeb cumle Cumle uzvleri Tabeli murekkeb cumle Tabesiz murekkeb cumle Sintaksis Tabesizlik Tabelilik Predikativler Elaveler Xususilesme Cumlenin mentiqi ve qrammatik qurulusu Bas cumle Budaq cumleHaqqinda yazilanlarElovset muellim butun turkologiyada sintaksisin xususen tabeli murekkeb cumle probleminin en yaxsi tedqiqatcilarindan idi bunanla bele o en yaxsi bildiyi meselelerde de musahibinin fikrini xususi sebir ve ehtiramla dinlemeyi bacarirdi Elovset Abdullayev dilcilik fehmi dil duyumu cox guclu idi o elme de kitablar yox ilk novbede mehz dil duyumu fehmi ile gelmisdi Samaxinin Melikcobanli kendinden zehmetkes bir ailede boyuyerek Azerbaycana ovlad Respublika Dovlet Mukafati Laureati Turk Dil qurumunun muxbir uzvu titullarina yiyelenmisdir Ismayil EhmedovElovset Abdullayev Azerbaycan dilciliyi tarixinde ilk once dilimizin qrammatik qurulusu xususen onun sintaksisin tedqiq edenlerin en gorkemli numayendesi kimi qalmisdir E Abdullayevin qrammatik vasitelerin menseyi baresinde yazdigi eserler de diqqeti celb edir Onun Azerbaycan dilinde islenen ki baglayicisinin menseyi haqqinda Turk dillerinde yonluk hal sekilcisinin menseyi haqqinda meseleleri yuksek elmi seviyyede yazilmisdir Xususi elmi maraga sebeb oldugundan bu meqalelerden birincisi rus ve alman dillerinde de cap edilmisdir Agamusa AxundovMorfologiyaya aid Azerbaycan dilinin luget terkibine aid ve umumiyyetle turkologiyanin bir sira umumi problemlerine aid arasdirmalari var Son zamanlar onun Turkiyede cixan kitablari da gosterdi ki get gede onun mulahizelerine fikirlerine maraq artir Nizami CeferovCesaretle demek olar ki bu gun Azerbaycan dilciliyinin muasir problemlerinin esas elmi agirligi Elovset Abdullayevin yetirmelerinin ciynindedir ve Baki Dovlet Universitetinde muasir dilin tedrisinde de onlar pedaqoji seristeleri muellimlik qabiliyyetleri ile oyune bilerler Boyuk sintaksis mutexessisi olan Elovset Abdullayev Azerbaycan dilciliyinin muxtelif sahelerine zaman zaman tehlili nezer salirdi dil tarixinin dialektologiyanin uslubiyyatin ve basqa ixtisaslarin az islenmis kateqoriyalarina diqqeti yoneldirdi Tofiq HaciyevAzerbaycan dilciliyinde M S Sireliyevle heqiqi elmi arasdirilmasina baslanan tabeli murekkeb cumle E Z Abdullayev terefinden oz tedqiqat zirvesine yukselmisdir Professor E Z Abdullayev tabeli murekkeb cumlenin yalniz Azerbaycan dilciliyinde yox habele butun turkologiyada aparici tedqiqatcilarindandir Tabeli murekkeb cumle mehz onun tedqiqatinda herterefli saxeli ve derin elmi sekilde tedqiq olunmusdur Telli SelimliBirincisi o heqiqeten boyuk dilci alim idi tabeli murekkeb sahesinde yalniz Azerbaycan dilciliyinde deyil umumen turkologiyada soz sahibi sayilirdi Dovlet mukafati almis Muasir Azerbaycan dili dersliyinde de hemin behsin muellifi o idi Tekce bi fakti qeyd etmek kifayetdir ki Elovset Abdullayevin xususile tabeli murekkeb cumle sahesindeki arasdirmalari elli ilden cox idi ki oz teravetini azaciq da olsa itirmeden dilciliye xidmet edir Mehebbet MirzeliyevaIstinadlarBaki Dovlet Universitetinin professorlari Baki Universiteti nesriyyati 2014 s 251 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi I cild Baki 2009 s 30 Elovset Abdullayev Tedqiqler jurnali 2 2000 Agamusa Axundov Dil ve edebiyyat I Baki 2003 seh 512 ISBN 5 8020 1640 X Telli Selimli Professor E Z Abdullayev ve Azerbaycan dilciliyi Baki Elm ve Tehsil 2017 seh 10 11 ISBN 978 9952 8176 1 7 Mehebbet Mirzeliyeva Tedqiqler II Baki 2010 seh 37 38 ISBN 5 8066 0933 2 Xarici kecidlerElovset Zakir oglu Abdullayev Azerbaycan dilciliyi kafedrasi Gorkemli alimler ve mezunlar