Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Əlvənd — Azərbaycan Respublikasının Zərdab rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Əlvənd | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Zərdab rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ 6322 |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Əlvənd Zərdab rayonunun çox qədim və zəngin tarixi olan kəndlərindən biridir. Güman olunur ki, Əlvənd yaşayış məntəqəsi kimi orta əsrlərin sonlarında formalaşmışdır. Abbasqulu ağa Bakıxanov məşhur "Gülüstani-İrəm" əsərində Əlvənddən bəhs edərək yazır ki, 1775-ci ildə "Ağası xan da Əlvənddə oturub bütün Şirvana hökmran oldu..." Məntiqə görə Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin nəvəsi, 1498-ci ildə özünü Təbrizdə hökmdar elan etmiş və tezliklə qardaşı Məhəmməd Mirzə tərəfindən məğlub edilib taxtdan salınan Əlvənd Mirzənin – Yusif Mirzə oğlunun (1504-cü ildə Diyarbəkirdə vəfat etmişdir) Əlvənddən olduğunu söyləmək səhv olmaz.
Əlvəndin tarixinə aid maddi mənbələr 1965-1970-ci illərdə kəndin şimal-şərdində yerləşən "Dəvəçökəyi" adlanan ərazidə meliorasiya işləri zamanı aşkar edilmişdir. 4-5 metr dərinlikdə aparılan qazıntı işləri zamanı çoxlu sayda naxışsız gil qablar, bəzək əşyaları, müxtəlif əmək alətləri tapılmışdır (ərazi öz arxeoloji tədqiqini gözləyir). Bu da Kür-Araz mədəniyyəti adlanan Erkən Tunc dövrünə (e.ə.IV minillik) gedib çıxır. Bu ərazi indi də el arasında xan qızının hanasının qaldığı yer kimi hallanır. Digər maddi mənbə 1956-cı ildə kənddəki köhnə qəbristanlıgın ətrafında aparılan qazıntı işləri zamanı aşkara çıxan küp qəbirlərdir. Bu da Əlvəndin tarixinin eramızdan əvvələ gedib cıxdığını bir daha sübut edir.
Tarixi mənbələrdə qədim "İpək yolu"nun Əlvəndin ərazisindən keçdiyi qeyd olunur. Əlvəndin yaşlı sakinləri kəndin bir məhəlləsini bu yaxınlara qədər Biləqanlı adlandırırdılar. Mütəxəssislər bunu XIII əsrdə monqolların məhv etdiyi qədim Beyləqan (xarabalıqları Mil düzündədir, Örənqala adlanır) şəhərindən köçüb gələnlərin nəsilləri hesab edirlər.
XVIII əsrə aid sənədlərdə Əlvənddən ipəkçilikdə, ticarət və gəmiçilikdə müəyyən rolu olan yer kimi danışılır. Mənbələrdə yazılır ki, həmin vaxtlar burada ipək emalı müəssisəsi, gəmi dayanacağı, çoxlu karvansara, ticarət binaları, Qarabağa gediş-gəliş üçün bərə vardı. Əlvənd bazarına hər şənbə Ağcabədidən, Zərdabdan, Göyçaydan, Ucardan, İmişlidən alverə gəlirdilər. Bu yerlərin kənd təsərrüfatı məhsulları Əlvənddə toplanır və gəmilərlə uzaqlara daşınırdı. İndi də Qarabağ ərazisində "Əlvənd yolu" deyilən qədim bir yol var.
Həsən bəy Zərdabi 1893-cü ildə yazırdı ki, XIX əsrin 60-cı illərində Moskvada yaşayan Şamaxı sakinləri Qədir ağa və Hacı Abdulrəhman qardaşları hər biri yüz vedrəyə qədər su tutan 30-a yaxın çuqun qazan alıb gətirib onları Əlvənd kəndində qurdurublar və biyan kökü şirəsi istehsal etməyə başlayıblar. Sonralar bir nəfər alman və erməni Martiros Ucar yaxınlığındakı Qarabörk kəndində biyan kökü şirəsi hazırlamağa başlayır. Təbii çoxalan biyan Zərdabın demək olar bütün sututar ərazisində yetişirdi. Əvvəllər biyandan ancaq mal-qara üçün qaba yem kimi, oduncağından isə ocaqda yandırmaq üçün istifadə edirdilər. Biyan kökü şəkər istehsalı üçün əvəzsiz xammal kimi kəşf edildikdən sonra onun sənayedə istifadə olunması zərurəti meydana çıxdı və biyan kökü tədarük etmək zərdablılar üçün yeni bir istehsal fəaliyyəti növünə çevrildi. Kür çayı boyunca yabanı halda yetişən biyanın şöhrəti sonralar dünyanın bir çox ölkələrinə yayılmışdı. Kür vadisindəki biyan kökü və ondan alınan şirə Avropaya, Amerikaya yollanırdı. Bu zavodlarda emal edilən biyan kökünün tədarükçüləri arasında zərdablılar çox idi. Dəmiryolu yükün daşınması üçün yaxşı imkan yaratdığına görə zavodlar əsasən dəmiryol stansiyaları yaxınlığında tikilirdi. Məhsul isə zavodların yaxınlığındakı qonşu rayonlardan daşınırdı.
1887-ci ilə aid bir sənəddə Əlvənd adının yanında "Böyük kənd" sözü də yazılmışdır. Əlvəndə bir zamanlar Kürdəmirin Sovla kəndindən də köçüb gəlmişlər. XX yüzilliyin 40-cı illərində isə Ermənistanın Abaran rayonunun Kirəşli kəndindən zorla çıxarılan 35 azərbaycanlı ailəsi Əlvəndə deportasiya edilmişdir. Qəribədir ki, ikinci dünya müharibəsi zamanı – 1941-ci il avqustun 25-də alman təyyarəsi Əlvənd üzərində uçmuş, bu kəndə bomba atmışdır. Həmin yandırıcı bomba taxıl zəmisinə düşmüş, partlamamışdır və bu gün də Zərdab tarix-diyarşünaslıq muzeyində eksponat kimi nümayiş etdirilir.
İstinadlar
 | Zərdab rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Elvend Azerbaycan Respublikasinin Zerdab rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Elvend40 07 08 sm e 47 51 39 s u Olke AzerbaycanRayon Zerdab rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 1 012 nef Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ 6322Xeriteni goster gizle Elvend Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiElvend Zerdab rayonunun cox qedim ve zengin tarixi olan kendlerinden biridir Guman olunur ki Elvend yasayis menteqesi kimi orta esrlerin sonlarinda formalasmisdir Abbasqulu aga Bakixanov meshur Gulustani Irem eserinde Elvendden behs ederek yazir ki 1775 ci ilde Agasi xan da Elvendde oturub butun Sirvana hokmran oldu Mentiqe gore Agqoyunlu hokmdari Uzun Hesenin nevesi 1498 ci ilde ozunu Tebrizde hokmdar elan etmis ve tezlikle qardasi Mehemmed Mirze terefinden meglub edilib taxtdan salinan Elvend Mirzenin Yusif Mirze oglunun 1504 cu ilde Diyarbekirde vefat etmisdir Elvendden oldugunu soylemek sehv olmaz Elvendin tarixine aid maddi menbeler 1965 1970 ci illerde kendin simal serdinde yerlesen Devecokeyi adlanan erazide meliorasiya isleri zamani askar edilmisdir 4 5 metr derinlikde aparilan qazinti isleri zamani coxlu sayda naxissiz gil qablar bezek esyalari muxtelif emek aletleri tapilmisdir erazi oz arxeoloji tedqiqini gozleyir Bu da Kur Araz medeniyyeti adlanan Erken Tunc dovrune e e IV minillik gedib cixir Bu erazi indi de el arasinda xan qizinin hanasinin qaldigi yer kimi hallanir Diger maddi menbe 1956 ci ilde kenddeki kohne qebristanligin etrafinda aparilan qazinti isleri zamani askara cixan kup qebirlerdir Bu da Elvendin tarixinin eramizdan evvele gedib cixdigini bir daha subut edir Tarixi menbelerde qedim Ipek yolu nun Elvendin erazisinden kecdiyi qeyd olunur Elvendin yasli sakinleri kendin bir mehellesini bu yaxinlara qeder Bileqanli adlandirirdilar Mutexessisler bunu XIII esrde monqollarin mehv etdiyi qedim Beyleqan xarabaliqlari Mil duzundedir Orenqala adlanir seherinden kocub gelenlerin nesilleri hesab edirler XVIII esre aid senedlerde Elvendden ipekcilikde ticaret ve gemicilikde mueyyen rolu olan yer kimi danisilir Menbelerde yazilir ki hemin vaxtlar burada ipek emali muessisesi gemi dayanacagi coxlu karvansara ticaret binalari Qarabaga gedis gelis ucun bere vardi Elvend bazarina her senbe Agcabediden Zerdabdan Goycaydan Ucardan Imisliden alvere gelirdiler Bu yerlerin kend teserrufati mehsullari Elvendde toplanir ve gemilerle uzaqlara dasinirdi Indi de Qarabag erazisinde Elvend yolu deyilen qedim bir yol var Hesen bey Zerdabi 1893 cu ilde yazirdi ki XIX esrin 60 ci illerinde Moskvada yasayan Samaxi sakinleri Qedir aga ve Haci Abdulrehman qardaslari her biri yuz vedreye qeder su tutan 30 a yaxin cuqun qazan alib getirib onlari Elvend kendinde qurdurublar ve biyan koku siresi istehsal etmeye baslayiblar Sonralar bir nefer alman ve ermeni Martiros Ucar yaxinligindaki Qarabork kendinde biyan koku siresi hazirlamaga baslayir Tebii coxalan biyan Zerdabin demek olar butun sututar erazisinde yetisirdi Evveller biyandan ancaq mal qara ucun qaba yem kimi oduncagindan ise ocaqda yandirmaq ucun istifade edirdiler Biyan koku seker istehsali ucun evezsiz xammal kimi kesf edildikden sonra onun senayede istifade olunmasi zerureti meydana cixdi ve biyan koku tedaruk etmek zerdablilar ucun yeni bir istehsal fealiyyeti novune cevrildi Kur cayi boyunca yabani halda yetisen biyanin sohreti sonralar dunyanin bir cox olkelerine yayilmisdi Kur vadisindeki biyan koku ve ondan alinan sire Avropaya Amerikaya yollanirdi Bu zavodlarda emal edilen biyan kokunun tedarukculeri arasinda zerdablilar cox idi Demiryolu yukun dasinmasi ucun yaxsi imkan yaratdigina gore zavodlar esasen demiryol stansiyalari yaxinliginda tikilirdi Mehsul ise zavodlarin yaxinligindaki qonsu rayonlardan dasinirdi 1887 ci ile aid bir senedde Elvend adinin yaninda Boyuk kend sozu de yazilmisdir Elvende bir zamanlar Kurdemirin Sovla kendinden de kocub gelmisler XX yuzilliyin 40 ci illerinde ise Ermenistanin Abaran rayonunun Kiresli kendinden zorla cixarilan 35 azerbaycanli ailesi Elvende deportasiya edilmisdir Qeribedir ki ikinci dunya muharibesi zamani 1941 ci il avqustun 25 de alman teyyaresi Elvend uzerinde ucmus bu kende bomba atmisdir Hemin yandirici bomba taxil zemisine dusmus partlamamisdir ve bu gun de Zerdab tarix diyarsunasliq muzeyinde eksponat kimi numayis etdirilir IstinadlarVikianbarda Elvend ile elaqeli mediafayllar var Zerdab rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin