Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şəki hakimliyi — 1551-ci ilə qədər, əsasən indiki Azərbaycan Respublikasının şimal-qərbində, qismən də indiki Gürcüstan Respublikasının şərqi və Rusiya Federasiyasının Dağıstan Respublikasının cənub ərazisində mövcud olmuş dövlət. Əvvəl monqol mənşəli tərəfindən, sonra isə islam dinini qəbul etmiş və onun nəslindən olan hökmdarlar tərəfindən idarə edilmişdir. Bu dövlətin ərazisi qərbdə Tiflis şəhəri yaxınlığından, şərqə – Qəbələ şəhəri yaxınlığına qədər, cənubda Kür çayından Böyük Qafqaz sıra dağlarına qədər, hətta bəzi məlumatlara görə daha şimala – Dərbənd şəhəri yaxınlığına qədər uzanmışdı.
| Tarixi dövlət | |
| Şəki hakimliyi | |
|---|---|
 Qafqazın 1490-cı il üçün siyasi xəritəsində Şəki hakimliyi | |
| | |
| Paytaxt | Şəki |
| Ən böyük şəhər | Şəki |
| Rəsmi dilləri | Azərbaycan dili (ədəbiyyat və din) monqol dili (I sülalənin dili) |
| Dövlət dini | Sünni islam |
| İdarəetmə forması | Monarxiya |
| Sülalə | Orlat; Qara keşiş nəsli |
| Dövlət başçıları | |
| əmir, hakim | |
Mədəni mühit
XIV əsrin sonlarında yaranan Şəki hakimliyini idarə etmiş Orlat sülaləsi azərbaycanlılaşmış türkdilli monqol sülaləsi idi. Bu sülalənin ən azı iki nümayəndəsi elmə məlumdur (Seyid Əli Orlat və Seyid Əhməd Orlat).
Hökmdarlar
Orlat sülaləsindən olanlar
- Seyid Əli Orlat, təxminən 1393–1399
- Seyid Əhməd Orlat, 1399 — təxminən 1423/1424
Sülaləsi dəqiq məlum olmayanlar
- Əli inaq, ən geci 1435 — ən azı 1435
- Əbdülqafar, ən geci 1447/1448 — ən azı 1468/1469
- Şahhüseyn , ən geci 1497–1497
Qara keşiş nəslindən olanlar
- Əlican xan/Candar Qara keşiş oğlu, 1444/45–1456/57
- Qutul xan (Əlican xanın oğlu), 1456/57–1468
- Zəki/Şəki xan(Qutul xanın oğlu), 1468–1488
- Həsən sultan, ən geci 1519 — may, 1524
- Dərviş Məhəmməd xan (Həsən sultanın oğlu), may, 1524 — may, 1551
Qeydlər
- Bu şəxsin Əli İnaq ola bilməsi ehtimalı var. Şəki tarixlərində onun islamdan əvvəlki adının "Candar" olması göstərilir, lakin mümkündür ki bu heç də onun adı yox, əslində rütbəsi idi. Belə ki həm "candar" və həm də "inaq" monqol hərbi rütbələri idi, özü də bu rütbələr bir-birinə çox yaxın rütbələr idilər. Mustafa ağanın Şəki tarixində onun yalnız Nuxnaın hakımı olması göstərilir (Bax: И. Л.Сегаль. Елисаветпольская губерня, Тифлис, 1902; yaxud, Хаджи Сеид Абдулгамид. Родословная шекинских ханов и их потомков, wostlit.info, комм.: 7 2009-12-07 at the Wayback Machine). Hacı Seyid Əbdülhəmidin isə qeyd olunur ki, Candar Qara keşiş oğlu (1444–1445-ci illərdə (islam tarixi ilə – 848-ci il) islamı qəbul edərək Əlican adını gütürdü. O zamanlar digər torpaqlardan, xüsusi ilə də İrandan, Şəkinin hökmransız və xansız qalmasından istifadə edərək quldurlar və əmirin əskərləri tez-tez Şəkiyə hücüm edirdilər. Şəki əhalisi Əlicanı cəsur və ağıllı olduğuna görə Şəkinin xanı seçir. O, 861 (1456–1457) ildə vəfat edir.
- Mustafa ağanın "Şəki tarixi"ndə onun Şəki şəhərini tutması və paytaxt etməsi göstərilir (bax: И. Л.Сегаль. Елисаветпольская губерня, Тифлис, 1902; yaxud, Хаджи Сеид Абдулгамид. Родословная шекинских ханов и их потомков, wostlit.info, комм.: 7 2009-12-07 at the Wayback Machine).
- "Bu tarix yalnız Hacı Cəmil tərəfindən tərtib edilmiş nəsil şəcərəsində göstərilir; bax: Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том V, Тифлис, 1873, стр.: 1120". 2019-07-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-06.
İstinadlar
- Togan, 1981. səh. 272 e-g
- Шеки (историч. область в Азербайджане) — статья из Большой советской энциклопедии. Orijinal mətn (rus.)
Как независимое государственное образование упоминалось с конца 14 в. Владетелем Ш. был Сиди Ахмед Орлат (из тюркизированного монгольского племени орлатов).
- [Советская историческая энциклопедия, статья: Под ред. Е. М. Жукова. Шеки // Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. — 1973–1982 Orijinal mətn (rus.)
В послемонг. время Ш. как независимое государственное образование упоминается с кон. 14 в. Владетелем Ш. был Сиди Ахмед Орлат (из тюркизированного монг. племени орлатов).
- Петрушевский И. П. Государства Азербайджана в XV веке. Шеки в XV веке // Сборник статей по истории Азербайджана. — Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1949. — С. 184. Orijinal mətn (rus.)
Шеки, как было сказано, в конце XIV в. составляла отдельное независимое владение. Тогдашний владетель его Сиди Ахмед Орлат, по-видимому происходил из азербайджанизированного монгольского племени орлатов. Когда утвердились здесь эти владетели, — неизвестно…
- И.П.Петрушевский. Академия наук Азербайджанской ССР; Сборник статей по истории Азербайджана, стр. 184, Баку, 1949.
- (PDF). 2012-12-09 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-05.
- "A.Məmmədov. İoann de Qalonifontibusun "Qafqaz xalqları haqqında məlumat"ı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-02-05.
Ədəbiyyat
- И.П.Петрушевский. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджан и Армении в XVI — начале XIX вв., стр. 35; 72, Ленинград, 1949.
- Şəki xanlığının tarixindən, Bakı, 1993.
- Togan, Zeki Velidi. Ümumi türk tarihine giriş (cilt I). İstanbul: Enderun Kitabevi. 1981. səh. 538.
Xarici keçidlər
- Mahmud İsmayıl."İki od arasında". Bakı. . 1993 oxu 2016-03-04 at the Wayback Machine (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seki hakimliyi 1551 ci ile qeder esasen indiki Azerbaycan Respublikasinin simal qerbinde qismen de indiki Gurcustan Respublikasinin serqi ve Rusiya Federasiyasinin Dagistan Respublikasinin cenub erazisinde movcud olmus dovlet Evvel monqol menseli terefinden sonra ise islam dinini qebul etmis ve onun neslinden olan hokmdarlar terefinden idare edilmisdir Bu dovletin erazisi qerbde Tiflis seheri yaxinligindan serqe Qebele seheri yaxinligina qeder cenubda Kur cayindan Boyuk Qafqaz sira daglarina qeder hetta bezi melumatlara gore daha simala Derbend seheri yaxinligina qeder uzanmisdi Tarixi dovletSeki hakimliyiQafqazin 1490 ci il ucun siyasi xeritesinde Seki hakimliyiXIV esr 1551Paytaxt SekiEn boyuk seher SekiResmi dilleri Azerbaycan dili edebiyyat ve din monqol dili I sulalenin dili Dovlet dini Sunni islamIdareetme formasi MonarxiyaSulale Orlat Qara kesis nesliDovlet bascilariemir hakimMedeni muhitXIV esrin sonlarinda yaranan Seki hakimliyini idare etmis Orlat sulalesi azerbaycanlilasmis turkdilli monqol sulalesi idi Bu sulalenin en azi iki numayendesi elme melumdur Seyid Eli Orlat ve Seyid Ehmed Orlat HokmdarlarOrlat sulalesinden olanlar Seyid Eli Orlat texminen 1393 1399 Seyid Ehmed Orlat 1399 texminen 1423 1424Sulalesi deqiq melum olmayanlar Eli inaq en geci 1435 en azi 1435 Ebdulqafar en geci 1447 1448 en azi 1468 1469 Sahhuseyn en geci 1497 1497Qara kesis neslinden olanlar Elican xan Candar Qara kesis oglu 1444 45 1456 57 Qutul xan Elican xanin oglu 1456 57 1468 Zeki Seki xan Qutul xanin oglu 1468 1488 Hesen sultan en geci 1519 may 1524 Dervis Mehemmed xan Hesen sultanin oglu may 1524 may 1551QeydlerBu sexsin Eli Inaq ola bilmesi ehtimali var Seki tarixlerinde onun islamdan evvelki adinin Candar olmasi gosterilir lakin mumkundur ki bu hec de onun adi yox eslinde rutbesi idi Bele ki hem candar ve hem de inaq monqol herbi rutbeleri idi ozu de bu rutbeler bir birine cox yaxin rutbeler idiler Mustafa aganin Seki tarixinde onun yalniz Nuxnain hakimi olmasi gosterilir Bax I L Segal Elisavetpolskaya gubernya Tiflis 1902 yaxud Hadzhi Seid Abdulgamid Rodoslovnaya shekinskih hanov i ih potomkov wostlit info komm 7 2009 12 07 at the Wayback Machine Haci Seyid Ebdulhemidin ise qeyd olunur ki Candar Qara kesis oglu 1444 1445 ci illerde islam tarixi ile 848 ci il islami qebul ederek Elican adini guturdu O zamanlar diger torpaqlardan xususi ile de Irandan Sekinin hokmransiz ve xansiz qalmasindan istifade ederek quldurlar ve emirin eskerleri tez tez Sekiye hucum edirdiler Seki ehalisi Elicani cesur ve agilli olduguna gore Sekinin xani secir O 861 1456 1457 ilde vefat edir Mustafa aganin Seki tarixi nde onun Seki seherini tutmasi ve paytaxt etmesi gosterilir bax I L Segal Elisavetpolskaya gubernya Tiflis 1902 yaxud Hadzhi Seid Abdulgamid Rodoslovnaya shekinskih hanov i ih potomkov wostlit info komm 7 2009 12 07 at the Wayback Machine Bu tarix yalniz Haci Cemil terefinden tertib edilmis nesil seceresinde gosterilir bax Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej tom V Tiflis 1873 str 1120 2019 07 03 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 06 IstinadlarTogan 1981 seh 272 e g Sheki istorich oblast v Azerbajdzhane statya iz Bolshoj sovetskoj enciklopedii Orijinal metn rus Kak nezavisimoe gosudarstvennoe obrazovanie upominalos s konca 14 v Vladetelem Sh byl Sidi Ahmed Orlat iz tyurkizirovannogo mongolskogo plemeni orlatov Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya statya Pod red E M Zhukova Sheki Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1973 1982 Orijinal metn rus V poslemong vremya Sh kak nezavisimoe gosudarstvennoe obrazovanie upominaetsya s kon 14 v Vladetelem Sh byl Sidi Ahmed Orlat iz tyurkizirovannogo mong plemeni orlatov Petrushevskij I P Gosudarstva Azerbajdzhana v XV veke Sheki v XV veke Sbornik statej po istorii Azerbajdzhana Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1949 S 184 Orijinal metn rus Sheki kak bylo skazano v konce XIV v sostavlyala otdelnoe nezavisimoe vladenie Togdashnij vladetel ego Sidi Ahmed Orlat po vidimomu proishodil iz azerbajdzhanizirovannogo mongolskogo plemeni orlatov Kogda utverdilis zdes eti vladeteli neizvestno I P Petrushevskij Akademiya nauk Azerbajdzhanskoj SSR Sbornik statej po istorii Azerbajdzhana str 184 Baku 1949 PDF 2012 12 09 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 02 05 A Memmedov Ioann de Qalonifontibusun Qafqaz xalqlari haqqinda melumat i 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2013 02 05 EdebiyyatI P Petrushevskij Ocherki po istorii feodalnyh otnoshenij v Azerbajdzhan i Armenii v XVI nachale XIX vv str 35 72 Leningrad 1949 Seki xanliginin tarixinden Baki 1993 Togan Zeki Velidi Umumi turk tarihine giris cilt I Istanbul Enderun Kitabevi 1981 seh 538 Xarici kecidlerMahmud Ismayil Iki od arasinda Baki Genclik nesriyyati 1993 oxu 2016 03 04 at the Wayback Machine az