şuşanın dağları başı dumanlı xanəndə Xan şuşinskinin şuşa şəhərinə həsr etdiyi vətənpərvər Azərbaycan xalq mahnısı əsərd

Şuşanın dağları başı dumanlı — xanəndə Xan Şuşinskinin Şuşa şəhərinə həsr etdiyi vətənpərvər Azərbaycan xalq mahnısı, əsərdə şəhər gözəl qızla müqayisə edilir. Tar və kamançanın müşayiəti ilə muğam üslubunda ifa olunur.

"Şuşanın dağları başı dumanlı"

İfaçı

Xan Şuşinski

Yayımlanıb

Dil

Audio nümunəsi

Xan Şuşinskinin ifasında

Tarixi

Mahnını XX əsrdə yaşamış azərbaycanlı xanəndə Xan Şuşinski yazıb. Mahnı qrammofon valına yazılarkən bildirilmişdi ki, mahnıda "duman" və "ölürəm" kimi çoxlu kədərli sözlər var, xanəndə cavabında Şuşanın dumanlı dağ zirvələrindən birinə işarə edərək, söylədi ki, dağların zirvələri elə dumanlı olmalıdır, "ölürəm" kəlməsi isə həqiqi ölmək mənasında deyilmir. Buna baxmayaraq, Şuşinskidən mahnı sözlərinin dəyişdirilməsini tələb edərək söylədilər ki, sovet Şuşa dağlarının başı "dumanlı" ola bilməz, Xanəndə ilk sətiri "Şuşanın dağları deyil dumanlı"ya dəyişdirərək mahnını yazdı. Lakin mahnı indiki günümüzdə də öz ilkin variantında ifa olunur.

Sonradan bu mahnı şifahi ənənələrdə geniş yayılaraq, xalq mahnısına çevrildi. O, həmçinin "Azərbaycan xalq mahnıları" (1967) toplusunda yer almışdır.

Mahnı muğam ifaçıların triosunun ifasında "Dərviş Parisi partladır" (1976) Azərbaycan sovet filminin epizodlarının birində səslənir, filmin süjeti elə Qarabağda baş verir.

Mətni

Müəllif Xan Şuşinskinin sözlərinə əsasən, mahnıda Şuşa şəhərinin təbiəti gözəl qızla müqayisə edilir. Şuşa dağlarının başı dumanla örtüldüyü kimi, qadın da yaylıqla örtülüb. Dağların orta hissəsi lalə çiçəkləri ilə bol olması qızın qırmızı köynəkli olmasına işarə edir, dağın alt hissəsi isə onun yaşıl ətəyi ilə müqayisə edilməsidir. Müəllifin dediyi kimi, əgər bu sözlər dəyişdirilərsə, mahnının mənası da itər. Bəzi mənbələrdə Şuşa dağlarının başı dumanla örtüldüyünü göy rəng,"qırmızı qoftalı yaşıl tumanlı" bəndində isə müvafiq olaraq qırmızı və yaşıl rəngi dinləyicilərə bildirmək istəmişdir, yəni "Azərbaycan Xalq Cümruhiyyətinin bayrağını gizli mesajla dinləyicilərə göndərmişdir". Onun gizli mesajına səbəb, o zaman Azərbaycanın Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının tərkibində olmasıdır.

Mətni
Şuşanın dağları başı dumanlı, Şuşanın dağları başı dumanlı, Qırmızı koftalı yaşıl tumanlı, Dərdindən ölməyə çoxdu gümanım. Ay qız, bu nə qaş göz, bu nə tel, Ölərəm dərdindən, onu bil, Danışmasan da balam, barı gül. Şuşada axşamlar yanar ulduzlar, Onlardan gözəldi gəlinlər, qızlar, Oturub yol üstə yarını gözlər. Ay qız, bu nə qaş göz, bu nə tel, Ölərəm dərdindən, onu bil, Danışmasan da balam, barı gül. Şuşanın hər yandan gəlir sorağı, Tərifə layiqdir İsa bulağı, Dağları, bağları, qızlar oylağı. Ay qız, bu nə qaş göz, bu nə tel, Ölərəm dərdindən, onu bil, Danışmasan da balam, barı gül.

İstinadlar

V. Muxtaroğlu. Xan Zirvəsi 2012-04-21 at the Wayback Machine
Mina Rəşid. Qarabağın Xanı^{[ölü keçid]}.«Mədəniyyət» qəzeti. 24 İyul 2010.
Azərbaycan xalq mahnıları / Hazırlayan Səid Rüstəmov — Bakı, 1967.
İctimai TV. "Xan Şuşinskinin qızı dağıdılmış evlərinin qarşısındakı qoz ağacına sarılıb ağladı" (az.). Youtube.com. 21.10.2022. 2022-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-22.

Xarici keçidlər

Xan Şuşinskinin ifasında mahnının yazısı

[:0-1] V. Muxtaroğlu. Xan Zirvəsi 2012-04-21 at the Wayback Machine

[2] Mina Rəşid. Qarabağın Xanı^{[ölü keçid]}.«Mədəniyyət» qəzeti. 24 İyul 2010.

[3] Azərbaycan xalq mahnıları / Hazırlayan Səid Rüstəmov — Bakı, 1967.

[4] İctimai TV. "Xan Şuşinskinin qızı dağıdılmış evlərinin qarşısındakı qoz ağacına sarılıb ağladı" (az.). Youtube.com. 21.10.2022. 2022-10-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-10-22.