Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şoqun (将軍) və ya bəzən syoqun — 1192–1867-ci illərdə Yaponiyanın hərbi diktatorlarına verilən titul. Onların rejimi (hərfi tərcümədə "çadır hökuməti") adlansa da, bu termin əsasən "şoqunluq" sözü şəklində tərcümə olunur. Yaponiya tarixində üç şoqunluq olmuşdur: (1192–1333), Aşikaqa və ya Muromaçi şoqunluğu (1338–1573) və Tokuqava şoqunluğu (1603–1867).
şoqun titulu müxtəlif ailələrin fərdlərinə keçirdi, lakin bu titul Aşikaqa ailəsinin, Edo dövründə isə Tokuqava ailəsinin fərdlərinə verilirdi. Şoqun titulu formal olaraq imperator tərəfindən şəxsə sülhü qoruması üçün verilirdi, lakin əslində imperatorlar gücsüz idilər, şoqunların təyinatı daxili işlərdə üstünlüyü olan hərbi şəxslər tərəfindən müəyyən olunurdu. Hər şoqun vassallarını və torpaqlarına birbaşa nəzarət edə bildiyi bir inzibati təşkilata başçılıq edirdi. Digər hərbi ailələrə, buddist və şinto məbədlərinə aid olan torpaqları isə müəyyən dərəcədə idarə edə bilirdi.
Tarixi
"Şoqun" sözü sey-i tayşoqun titulunun qısaltmasından yaranmışdır. Sey-i tayşoqun titulu isə daxili qarışıqlıqlara və digər etnik qruplara qarşı ekspedisiyalara başçılıq edən hökumət rəsmilərinə verilmiş qədim titullardan yaranmışdır. (710–794) imperatorluq hökuməti Honşu adasının şimal-şərqini işğal etmiş qruplarını məğlub etmək üçün göndərilmiş qüvvələrin komandalığına bir neçə şəxsi təyin etmişdir. Bu şəxslərə çinto şoqun ("şərqi sakitləşdirən general"), çinteki şoqun ("barbarları sakitləşdirən general"), sey-i şoqun ("barbarları ram edən general") və ən sonda sey-i tayşoqun kimi titullar verilmişdir. Bu şəxslər arasında ən məşhuru 791-ci ildə şimal-şərqə göndərilmiş və 797-ci ildə sey-i tayşoqun titulunu almış olmuşdur.
Kamakura şoqunları
Nara dövründən sonra Yaponiya nisbi sakitlik dövrünə girdiyi üçün şoqun titulu 4 əsr boyunca öz əhəmiyyətini itirmişdir. 1180–1185-ci illərdə baş vermiş şoqun titulunun yenidən bərpa olunması ilə nəticələnmişdir. Döyüşçü və hərbi xadim Minamoto no Yoşinaka Tayra liderlərini Kiotodan qovmuş və özünə sey-i tayşoqun titulunu vermişdir. Onun ölümündən sonra qohumu müharibənin qalibi olmuş və Kamakurada hərbi qərargahını yaratmışdır. 1192-ci ildə imperator Yoritomunu şoqun təyin etmiş, rejiminə qarşı çıxa biləcək istənilən şəxsə qarşı hərbi müdaxilə etmək üçün böyük səlahiyyətlər vermişdir.
Yoritomonun oğulları vassalları olan güclü üstün gələ bilməmişdirlər. Nəticədə, Hoco ailəsi gücü ələ keçirmiş və Minamoto ailəsinin yox olmasından sonra Kioto zadəganları içərisindən Kamakuraya şoqun kimi gedəcək şəxsləri seçməyə başlamışdır. 1333-cü ildə baş vermiş Kenmu islahatı nəticəsində Hoco ailəsi şoqun seçmə gücünü itirmişdir və bu dövrdən sonra ancaq imperatorluq sarayı tərəfindən təsdiqlənən bakufu və ya şoqunluğa başçılıq edən şəxsə bu titul verilməyə başlanmışdır.
Aşikaqa (Muromaçi) şoqunları
Hərbi lider 1333-cü ildə Hoco rejiminin məhv edilməsində iştirak etmişdir. O, 1335-ci ildə ölkədəki digər qarışıqlıqları basdırmaq üçün Kiotonun şərqindən ordusuna başçılıq etmiş və seyto şoqun ("şərqi ram edən general") titulunu tutmuşdur. 1336-cı ildə rəqiblərindən üstün gəlmiş, Kiotoda öz bakufusunu yaratmış və Minamoto nəslindən gəldiyini iddia edərək 1338-ci ildə özünü sey-i tayşoqun elan etmişdir. Növbəti 30 il ərzində Takauci və onun oğlu rəqiblərini məğlub etməklə məşğul olmuşdurlar. 1370-ci illərdən etibarən güclü daymyolarla ittifaqa girərək şoqunluğunu qorumuşdur. Növbəti yüzillik ərzində o və davamçıları ölkə boyunca olan nəzarətlərini gücləndirmək üçün müxtəlif siyasi manevrlərdən istifadə etmişdirlər.
1467–1477-ci illərdə baş vermiş şoqunların zəifləməsinə səbəb olmuşdur. Belə ki, regional daymyolar getdikcə güclənməyə və müstəqilləşməyə başlamışdırlar. 1493-cü ildə şoqun üsyan qaldıran bir daymyonu dayandırmaq üçün Kiotodan ayrılmış, onun yoxluğunda başqa bir daymyo onun yerinə yeni bir şoqun təyin etmişdir. 1508-ci ildə Yoşitane rəqibini məğlub edərək yenidən şoqun olmuş, lakin 1521-ci ildə şəhərdən qaçmağa məcbur olaraq iki il sonra sürgündə ölmüşdür. Yaponiyanın hegemon hərbi xadimi Oda Nobunaqa tərəfindən 1568-ci ildə şoqun təyin olunmuş onu devirmək üçün 1573-cü ildə plan hazırlamış, lakin planı üzə çıxmışdır. Nəticədə, o, Nobunaqa tərəfindən Kiotodan qovulmuş və Aşikaqa şoqunluğu məhv olmuşdur. Nə Nobunaqa, nə də onun varisi olan, ölkəni birləşdirən şəxslərdən biri Toyotomi Hideyoşi şoqun titul və bakufu qurmaqla maraqlanmamışdır. Onların əlində böyük güc olsa da, bu titulu Minamoto nəslindən olan şəxslər üçün saxlamaq ənənəsini qəbul etmişdirlər.
Tokuqava şoqunları
1600-cü ildəki sonra daymyolar arasındakı müharibə başa çatmışdır. Qalib ordunun lideri olan Tokuqava İeyasu Minamoto nəsli ilə əlaqəsi olduğunu göstərmiş və 1603-cü ildə saraydan şoqun titulunu almışdır. Növbəti yarım əsr boyunca onun davamçıları vassallarını və daymyoları manipulyasiya edərək hakimiyyəti öz əllərində saxlaya bilmişdirlər, lakin bu qrupları nəzarətdə saxlayan mürəkkəb balanslaşdırma mexanizmləri şoqunların siyasi gücünün zəifləməsinə səbəb olmuşdur. Tokuqava şoqunluğunun hakimiyyətdə olduğu son əsrdə şoqunlar siyasi sistemdə zəif fiqurlar olmuşdur.
Sonuncu şoqun 1867-ci ildə titulundan imtina edərək səlahiyyətlərini İmperator Meyciyə verməsindən sonra Yaponiyadakı şoqun sistemi başa çatmışdır.
İstinadlar
- Kodansha Encyclopedia of Japan. səh. 160
Ədəbiyyat
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Soqun 将軍 ve ya bezen syoqun 1192 1867 ci illerde Yaponiyanin herbi diktatorlarina verilen titul Onlarin rejimi herfi tercumede cadir hokumeti adlansa da bu termin esasen soqunluq sozu seklinde tercume olunur Yaponiya tarixinde uc soqunluq olmusdur 1192 1333 Asikaqa ve ya Muromaci soqunlugu 1338 1573 ve Tokuqava soqunlugu 1603 1867 esasini qoymus soqun titulu muxtelif ailelerin ferdlerine kecirdi lakin bu titul Asikaqa ailesinin Edo dovrunde ise Tokuqava ailesinin ferdlerine verilirdi Soqun titulu formal olaraq imperator terefinden sexse sulhu qorumasi ucun verilirdi lakin eslinde imperatorlar gucsuz idiler soqunlarin teyinati daxili islerde ustunluyu olan herbi sexsler terefinden mueyyen olunurdu Her soqun vassallarini ve torpaqlarina birbasa nezaret ede bildiyi bir inzibati teskilata basciliq edirdi Diger herbi ailelere buddist ve sinto mebedlerine aid olan torpaqlari ise mueyyen derecede idare ede bilirdi Tarixi Soqun sozu sey i taysoqun titulunun qisaltmasindan yaranmisdir Sey i taysoqun titulu ise daxili qarisiqliqlara ve diger etnik qruplara qarsi ekspedisiyalara basciliq eden hokumet resmilerine verilmis qedim titullardan yaranmisdir 710 794 imperatorluq hokumeti Honsu adasinin simal serqini isgal etmis qruplarini meglub etmek ucun gonderilmis quvvelerin komandaligina bir nece sexsi teyin etmisdir Bu sexslere cinto soqun serqi sakitlesdiren general cinteki soqun barbarlari sakitlesdiren general sey i soqun barbarlari ram eden general ve en sonda sey i taysoqun kimi titullar verilmisdir Bu sexsler arasinda en meshuru 791 ci ilde simal serqe gonderilmis ve 797 ci ilde sey i taysoqun titulunu almis olmusdur Kamakura soqunlari Esas meqale Nara dovrunden sonra Yaponiya nisbi sakitlik dovrune girdiyi ucun soqun titulu 4 esr boyunca oz ehemiyyetini itirmisdir 1180 1185 ci illerde bas vermis soqun titulunun yeniden berpa olunmasi ile neticelenmisdir Doyuscu ve herbi xadim Minamoto no Yosinaka Tayra liderlerini Kiotodan qovmus ve ozune sey i taysoqun titulunu vermisdir Onun olumunden sonra qohumu muharibenin qalibi olmus ve Kamakurada herbi qerargahini yaratmisdir 1192 ci ilde imperator Yoritomunu soqun teyin etmis rejimine qarsi cixa bilecek istenilen sexse qarsi herbi mudaxile etmek ucun boyuk selahiyyetler vermisdir Yoritomonun ogullari vassallari olan guclu ustun gele bilmemisdirler Neticede Hoco ailesi gucu ele kecirmis ve Minamoto ailesinin yox olmasindan sonra Kioto zadeganlari icerisinden Kamakuraya soqun kimi gedecek sexsleri secmeye baslamisdir 1333 cu ilde bas vermis Kenmu islahati neticesinde Hoco ailesi soqun secme gucunu itirmisdir ve bu dovrden sonra ancaq imperatorluq sarayi terefinden tesdiqlenen bakufu ve ya soqunluga basciliq eden sexse bu titul verilmeye baslanmisdir Asikaqa Muromaci soqunlari Asikaqa soqunlugunun esasini qoymus Esas meqale Asikaqa soqunlugu Herbi lider 1333 cu ilde Hoco rejiminin mehv edilmesinde istirak etmisdir O 1335 ci ilde olkedeki diger qarisiqliqlari basdirmaq ucun Kiotonun serqinden ordusuna basciliq etmis ve seyto soqun serqi ram eden general titulunu tutmusdur 1336 ci ilde reqiblerinden ustun gelmis Kiotoda oz bakufusunu yaratmis ve Minamoto neslinden geldiyini iddia ederek 1338 ci ilde ozunu sey i taysoqun elan etmisdir Novbeti 30 il erzinde Takauci ve onun oglu reqiblerini meglub etmekle mesgul olmusdurlar 1370 ci illerden etibaren guclu daymyolarla ittifaqa girerek soqunlugunu qorumusdur Novbeti yuzillik erzinde o ve davamcilari olke boyunca olan nezaretlerini guclendirmek ucun muxtelif siyasi manevrlerden istifade etmisdirler 1467 1477 ci illerde bas vermis soqunlarin zeiflemesine sebeb olmusdur Bele ki regional daymyolar getdikce guclenmeye ve musteqillesmeye baslamisdirlar 1493 cu ilde soqun usyan qaldiran bir daymyonu dayandirmaq ucun Kiotodan ayrilmis onun yoxlugunda basqa bir daymyo onun yerine yeni bir soqun teyin etmisdir 1508 ci ilde Yositane reqibini meglub ederek yeniden soqun olmus lakin 1521 ci ilde seherden qacmaga mecbur olaraq iki il sonra surgunde olmusdur Yaponiyanin hegemon herbi xadimi Oda Nobunaqa terefinden 1568 ci ilde soqun teyin olunmus onu devirmek ucun 1573 cu ilde plan hazirlamis lakin plani uze cixmisdir Neticede o Nobunaqa terefinden Kiotodan qovulmus ve Asikaqa soqunlugu mehv olmusdur Ne Nobunaqa ne de onun varisi olan olkeni birlesdiren sexslerden biri Toyotomi Hideyosi soqun titul ve bakufu qurmaqla maraqlanmamisdir Onlarin elinde boyuk guc olsa da bu titulu Minamoto neslinden olan sexsler ucun saxlamaq enenesini qebul etmisdirler Tokuqava soqunlari Esas meqale Tokuqava soqunlugu 1600 cu ildeki sonra daymyolar arasindaki muharibe basa catmisdir Qalib ordunun lideri olan Tokuqava Ieyasu Minamoto nesli ile elaqesi oldugunu gostermis ve 1603 cu ilde saraydan soqun titulunu almisdir Novbeti yarim esr boyunca onun davamcilari vassallarini ve daymyolari manipulyasiya ederek hakimiyyeti oz ellerinde saxlaya bilmisdirler lakin bu qruplari nezaretde saxlayan murekkeb balanslasdirma mexanizmleri soqunlarin siyasi gucunun zeiflemesine sebeb olmusdur Tokuqava soqunlugunun hakimiyyetde oldugu son esrde soqunlar siyasi sistemde zeif fiqurlar olmusdur Sonuncu soqun 1867 ci ilde titulundan imtina ederek selahiyyetlerini Imperator Meyciye vermesinden sonra Yaponiyadaki soqun sistemi basa catmisdir IstinadlarKodansha Encyclopedia of Japan seh 160EdebiyyatKodansha Encyclopedia of Japan ingilisce VII cild Sake Temm Tokio Kodansha 1983 seh 160 ISBN 0 87011 627 4 Istifade tarixi 20 iyul 2023