Şimali Qafqaz toqquşmaları

Şimali Qafqaz toqquşmaları Rusiyanın Şimali Qafqaz regionlarında hökumət qüvvələri ilə islamçı yaraqlılar arasında baş vermiş olan münaqişələrdir. Münaqişə 16 aprel 2009-cu ildə rəsmi olaraq başa çatmış olan İkinci Çeçenistan müharibəsinin davamıdır.

Şimali Qafqaz toqquşmaları
Rus-çeçen münaqişəsi
Mahaçqalada kontrterrorizm əməliyyatında iştirak edən Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin əməkdaşları
Tarix	16 aprel 2009-19 dekabr 2017
Yeri	Rusiya
Nəticəsi	Qəti rus qələbəsi Qafqaz əmirliyi başda olmaqla bütün üsyançı qüvvələr darmadağın edilmişdir
Ərazi dəyişikliyi	Rusiya Şimali Qafqaz
Münaqişə tərəfləri
Rusiya Qafqaz Əmirliyi (2009-2016) İmam Şamil Taboru (2007-) İŞİD (2015-)
Komandan(lar)
Vladimir Putin Dmitri Medvedev Anatoli Serdyukov Sergey Şoyqu Ramzan Kadırov Dokka Umarov † Aliashab Kebekov † Muhammed Süleymanov † Zalim Şebzuhov † Rüstəm Asildarov
Tərəflərin qüvvəsi
Məlum deyil ~600 döyüşçü (Rusiya iddiası,2013)
İtkilər
1,139–1,170 ölü, 2,313–2,677 yaralı 2,329 ölü, 2,744 tutuldu

Münaqişələr Rusiyanın 2017-ci ildə vermiş olduğu bəyanatla başa çatmış və üsyançıların Şimali Qafqazdakı mövcudluğu tamamilə yox edilmişdir. Münaqişənin ən qızğın olduğu vaxtlarında əsas hərbi əməliyyatlar daha çox Çeçenistan, Dağıstan, İnquşetiya və Kabardin-Balkarda cəmləşmişdi. Şimali Osetiya-Alaniya, Qaraçay-Çərkəz, Stavropol diyarı və Volqoqrad vilayəti kimi ətraf rayonlarda da bəzən təsadüfi insidentlər baş vermişdir.

Arxa plan

Dağıstan İslam İcmasının 1999-cu ildə qəbul etmiş olduğu qərardan sonra çeçen və dağıstanlı döyüşçülər Çeçenistandan Rusiyanın Dağıstan regionuna hücum edərək 12 kəndi ələ keçirdirlər. Rusiya Dağıstan regionunda itirmiş olduğu kəndləri geri almaq üçün əməliyyat keçirməyə qərar verir və keçirilmiş olan əməliyyatlardan sonra kəndlər rus ordusu tərəfindən geri alınır. Aslan Masxadov hökumətinin Dağıstandakı islamçı yaraqlıların hücumlarının qarşısını ala bilməməsi və yaraqlılara fürsət verməsi iddiaları ilə Rusiya Çeçenistanı işğal qərarını verir. Yerli çeçen qüvvələri və sələfi ərəb döyüşçüləri təxmini olaraq bir il davam edən müqavimətdən sonra məğlubiyyətə düçar olurlar və bütün yaşayış məntəqələri rus ordusunun nəzarəti altına keçir. 2000-ci ilin axırından etibarən isə yaraqlılar dağlara çəkilərək partizan müharibəsi aparmağa başlayırlar.

Üsyan və toqquşmalar

2007-ci ildə Qafqaz Əmirliyi elan olunana qədər Çeçen Ordusu, bəzi yerli çeçen döyüşçüləri və Qafqaz Cəbhəsi kimi qruplar Rusiya Silahlı Qüvvələrinə qarşı partizan müharibəsi aparmışdırlar. 2007-ci ildə isə Dokka Umarov tərəfindən Çeçenistan İçkeriya Respublikası ləğv edilmiş və bunun yerinə bütün Şimali Qafqaz üzərində hüquqlar iddia edən Qafqaz Əmirliyi adlı dövlətin yaradıldığı elan edilmişdir. Qafqaz Əmirliyinin tabeliyində olan və əksəriyyəti sələfi / vəhhabi döyüşçülərindən ibarət bir çox qruplaşmalar 2015-2016-cı ilə qədər rus əsgərlərinə qarşı hücumlar həyata keçirirdilər. 2015-ci ildə İŞİD Qafqaz vilayətini elan edib. 2016-cı ildə Qafqaz Əmirliyinin Şimali Qafqazdakı fəaliyyətləri əsasən dayandırılmış və onun döyüşçülərinin əksəriyyəti İŞİD-Qafqaz vilayətinə qoşulmuşdurlar. 2017-ci ilin axırında Şimali Qafqazda baş tutmuş olan antiterror əməliyyatları ilə bu regiondakı silahlıların mövcudluğuna son qoyulmuş olsa da, Qafqaz Əmirliyinə bağlı olan bəzi qruplar Suriyada fəaliyyətlərini hələ də davam etdirirlər.

İstinadlar

1. . 12 oktyabr 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2017.
2. . The Long War Journal. 23 iyun 2015. 2017-06-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2017. (#invalid_param_val)
3. "ISIS Declares Governorate in Russia's North Caucasus Region". Institute for the Study of War. 23 iyun 2015. 19 oktyabr 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2017.
4. 235 killed (2009),[1] 2022-10-27 at the Wayback Machine 225 killed (2010),[2] 2012-04-19 at the Wayback Machine 190–207 killed (2011),[3] 2012-04-19 at the Wayback Machine 211 killed (2012), 127 killed (2013),[6] 2023-09-30 at the Wayback Machine 41–55 killed (2014),[7] 2015-02-03 at the Wayback Machine[8] 2016-03-28 at the Wayback Machine 18 killed (2015),[9] 2 iyun 2016 at the Wayback Machine 32 killed (2016),[10] 2017-02-04 at the Wayback Machine 22 killed (2017),[11] 2019-03-27 at the Wayback Machine total of 1,101–1,132 reported killed
5. 686 wounded (2009),[12] 2022-10-27 at the Wayback Machine 467 wounded (2010),[13] 2012-04-19 at the Wayback Machine 462–826 wounded (2011),[14] 2012-04-19 at the Wayback Machine 405 wounded (2012),[16] 2023-05-17 at the Wayback Machine 166 wounded (2014),[17] 2016-03-28 at the Wayback Machine 31 wounded (2015),[18] 2 iyun 2016 at the Wayback Machine 65 wounded (2016),[19] 2017-02-04 at the Wayback Machine 31 wounded (2017),[20] 2019-03-27 at the Wayback Machine total of 2,313–2,677 reported wounded
6. 270 killed and 453 captured (2009),[21] 2011-09-20 at the Wayback Machine 349 killed and 254 captured (2010),[22] 2012-04-19 at the Wayback Machine 384 killed and 370 captured (2011),[23] 2012-04-19 at the Wayback Machine 391 killed and 461 captured (2012), 298 killed and 88 captured (2013),[25] 2022-10-27 at the Wayback Machine[26] 2024-04-08 at the Wayback Machine 259 killed and 445 captured (2014), 172 killed (2015),[28] 2017-06-17 at the Wayback Machine 162 killed and 377 captured (2016),[29] 2017-02-04 at the Wayback Machine[30] 2021-10-16 at the Wayback Machine 82 killed and 296 captured (2017),[31] 2019-03-27 at the Wayback Machine[32] 2019-03-27 at the Wayback Machine total reported 2,329 killed and 2,744 captured
7. "Arxivlənmiş kopya". 31 may 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2 dekabr 2021.
8. "Russia's North Caucasus Insurgency Widens as ISIS' Foothold Grows". www.worldpoliticsreview.com. 12 oktyabr 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2017.
9. "Why suspicion over St Petersburg metro attack is likely to fall on Islamist groups". The Guardian. 4 aprel 2017. ISSN 0261-3077. 17 oktyabr 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 19 oktyabr 2017.