Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Şarl Laveran (tam adı: Şarl Lui Alfons Laveran, fr. Charles Louis Alphonse Laveran; 18 iyun 1845[…], Paris – 18 may 1922[…], Paris) — Fransa alimi, həkimi, protistoloqu, epidemioloqu və Fransa ekzotik patologiya cəmiyyətinin banisi.
| Şarl Laveran | |
|---|---|
| fr. Alphonse Laveran | |
 | |
| Doğum tarixi | 18 iyun 1845[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 may 1922[…](76 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Elm sahələri | malyariya, tibb |
| Təhsili |
|
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Görkəmli fransız alimi, həkim, protistoloq, epidemioloq və fransız ekzotik patologiya cəmiyyətinin banisi Şarl Lui Alfons Laveran Parisdə hərbçi və həkim ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası hərbi həkim müfəttişi vəzifəsində işləmişdir. Atasının yolunu davam etdirən Laveran Strasburqda İmperator hərbi-tibb məktəbinə daxil olmuş, 1867-ci ildə həkim diplomu almışdır.
Gənc Laveran Fransa-Prussiya müharibəsində hərbi həkim kimi xidmət etmişdir. O, 1875-ci ildə yazdığı bir elmi əsərində malyariya xəstəliyini araşdırmışdır. Bu xəstəlik həmin illər Fransada geniş yayılmasa da, Əlcəzairdə qulluq edən fransız əsgərləri üçün təhlükə mənbəyi idi. Buna görə onu malyariya xəstəliyinin yaranmasının səbəblərini araşdırmaq üçün Əlcəzairə göndərmişdilər. Beləliklə, Laveran apardığı tədqiqatlar nəticəsində bu gün tibb elmində plazmodilər (birhüceyrəli heyvanlar — qan parazitləri) kimi tanınan malyariya mikrobunun kəşfinə nail olmuşdur. Bununla tibb tarixində ilk dəfə malyariya xəstəliyinə səbəbin bakteriyalar deyil, ibtidailər — birhüceyrəli heyvanlar olduğunu sübuta yetirmişdir.
Lakin onun kəşfinə dörd il ya etinasız yanaşılmış, ya da inkar edilmişdir. Çünki elm adamlarının əksəriyyəti Laveranın ibtidailərin qanda mövcud ola bilməsi nəzəriyyəsi ilə razılaşmırdılar.
1884-cü ildən Val-de-Qras hərbi-tibb məktəbində hərbi-tibb üzrə professor vəzifəsində çalışdığı 10 il ərzində onun plazmodilər nəzəriyyəsi, eləcə də malyariya və ibtidailər üzərində apardığı işlər o qədər geniş tanınmağa başlanmışdı ki, Fransa Elmlər Akademiyası Laveranı çox nüfuzlu Breana mükafatı ilə təltif etmək qərarına gəlmişdi. Lakin Fransa hərbi həkimlərinin onun nəzəriyyəsinin həqiqiliyinə inanmamaları alimin elmi fəaliyyətinin imkanlarını məhdudlaşdırırdı. Val-de-Qrasda xidmət vaxtı bitdikdən sonra elmi təcrübə aparmaq üçün laboratoriya ala bilməməsi səbəbindən 1896-cı ildə ordudan tərxis olunaraq Paster İnstitutuna daxil olmuşdur. O bu institutda ibtidailərin əmələ gətirdiyi digər xəstəlikləri də tədqiq etmək imkanı və vaxtı qazanmışdı.
Həmin dövrdə onun əsərlərinin əsas hissəsi tripanosomlara (se-se milçəyi ilə yayılaraq insan orqanizmində "Şərq yarası" adlanan yuxu xəstəliyinin törədicisidir) — ibtidailərə həsr olunmuşdur. Tripanosomların törətdiyi xəstəliklər əsasən tropik qurşaqda müşahidə olunsa da, Paster İnstitutundakı şərait Laverana heyvanların süni şəkildə yoluxmasını təşkil edərək onlar üzərində tədqiqat aparmağa imkan verirdi.
Malyariya xəstəliyini araşdıranların sayı artdıqca, xəstələrin qanında bu cür ibtidai parazitlərin mövcud olmasını inkar edən hərbi və mülki həkimlərin sayı azalırdı. Nəhayət, 1885-ci ildə Laveranın kəşfi hamı tərəfindən qəbul olundu.
1907-ci ildə o, "Birhüceyrəli heyvanlar və ya ibtidailərin xəstəliklərdə rolu üzərində tədqiqatlarına görə" fiziologiya və tibb üzrə Nobel mükafatını almışdır. Lakin İsveç kralı II Oskarın ölümü ilə əlaqədar mükafatlandırma mərasimi keçirilməmişdir. Bu mərasim üçün hazırladığı nitqdə Laveran özünün elmi işləri və ideyalarının təsdiqinə qədər keçdiyi mübarizə yolunu qısaca belə ifadə etmişdir: "Mən durmadan insan və heyvan orqanizmində ibtidai parazitləri tədqiq etməklə bu sahəyə böyük töfhə vermişəm". Laveran Nobel mükafatından əldə etdiyi vəsait hesabına Paster İnstitutunda tropik tibb laboratoriyası açmışdır. Görkəmli alim öz işinə o qədər bağlı, səbirli insan idi ki, ağır xəstə olduğu vaxtlarda belə tədqiqatlardan kənarda qalmaq istəmirdi.
Alfons Laveran Nobel mükafatından başqa, Cenner medalı (1902) ilə təltif olunmuş, Moskva Beynəlxalq Tibb Konqresinin mükafatına (1906) layiq görülmüşdür. Həmçinin, Fransa Elmlər Akademiyasının və Tibb Elmləri Akademiyasının, London Kral Cəmiyyəti, Böyük Britaniya və İrlandiya Patoloqlar, Edinburq Kral həkimləri, London həkim və cərrahları cəmiyyətlərinin üzvü olmuşdur.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Charles Louis Alphonse Laveran // Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Лаверан Шарль Луи Альфонс // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Sarl Laveran tam adi Sarl Lui Alfons Laveran fr Charles Louis Alphonse Laveran 18 iyun 1845 Paris 18 may 1922 Paris Fransa alimi hekimi protistoloqu epidemioloqu ve Fransa ekzotik patologiya cemiyyetinin banisi Sarl Laveranfr Alphonse LaveranDogum tarixi 18 iyun 1845 1845 06 18 Dogum yeri Paris ParisVefat tarixi 18 may 1922 1922 05 18 76 yasinda Vefat yeri Paris ParisDefn yeri Monparnas qebiristanligi d Elm saheleri malyariya tibbTehsili Boyuk Ludovik Liseyi d Strasburq universitetinin tibb fakultesi d Uzvluyu London Kral Cemiyyeti 1916 Fransa Elmler Akademiyasi 1901 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiGorkemli fransiz alimi hekim protistoloq epidemioloq ve fransiz ekzotik patologiya cemiyyetinin banisi Sarl Lui Alfons Laveran Parisde herbci ve hekim ailesinde anadan olmusdur Onun atasi herbi hekim mufettisi vezifesinde islemisdir Atasinin yolunu davam etdiren Laveran Strasburqda Imperator herbi tibb mektebine daxil olmus 1867 ci ilde hekim diplomu almisdir Genc Laveran Fransa Prussiya muharibesinde herbi hekim kimi xidmet etmisdir O 1875 ci ilde yazdigi bir elmi eserinde malyariya xesteliyini arasdirmisdir Bu xestelik hemin iller Fransada genis yayilmasa da Elcezairde qulluq eden fransiz esgerleri ucun tehluke menbeyi idi Buna gore onu malyariya xesteliyinin yaranmasinin sebeblerini arasdirmaq ucun Elcezaire gondermisdiler Belelikle Laveran apardigi tedqiqatlar neticesinde bu gun tibb elminde plazmodiler birhuceyreli heyvanlar qan parazitleri kimi taninan malyariya mikrobunun kesfine nail olmusdur Bununla tibb tarixinde ilk defe malyariya xesteliyine sebebin bakteriyalar deyil ibtidailer birhuceyreli heyvanlar oldugunu subuta yetirmisdir Lakin onun kesfine dord il ya etinasiz yanasilmis ya da inkar edilmisdir Cunki elm adamlarinin ekseriyyeti Laveranin ibtidailerin qanda movcud ola bilmesi nezeriyyesi ile razilasmirdilar 1884 cu ilden Val de Qras herbi tibb mektebinde herbi tibb uzre professor vezifesinde calisdigi 10 il erzinde onun plazmodiler nezeriyyesi elece de malyariya ve ibtidailer uzerinde apardigi isler o qeder genis taninmaga baslanmisdi ki Fransa Elmler Akademiyasi Laverani cox nufuzlu Breana mukafati ile teltif etmek qerarina gelmisdi Lakin Fransa herbi hekimlerinin onun nezeriyyesinin heqiqiliyine inanmamalari alimin elmi fealiyyetinin imkanlarini mehdudlasdirirdi Val de Qrasda xidmet vaxti bitdikden sonra elmi tecrube aparmaq ucun laboratoriya ala bilmemesi sebebinden 1896 ci ilde ordudan terxis olunaraq Paster Institutuna daxil olmusdur O bu institutda ibtidailerin emele getirdiyi diger xestelikleri de tedqiq etmek imkani ve vaxti qazanmisdi Hemin dovrde onun eserlerinin esas hissesi tripanosomlara se se milceyi ile yayilaraq insan orqanizminde Serq yarasi adlanan yuxu xesteliyinin toredicisidir ibtidailere hesr olunmusdur Tripanosomlarin toretdiyi xestelikler esasen tropik qursaqda musahide olunsa da Paster Institutundaki serait Laverana heyvanlarin suni sekilde yoluxmasini teskil ederek onlar uzerinde tedqiqat aparmaga imkan verirdi Malyariya xesteliyini arasdiranlarin sayi artdiqca xestelerin qaninda bu cur ibtidai parazitlerin movcud olmasini inkar eden herbi ve mulki hekimlerin sayi azalirdi Nehayet 1885 ci ilde Laveranin kesfi hami terefinden qebul olundu 1907 ci ilde o Birhuceyreli heyvanlar ve ya ibtidailerin xesteliklerde rolu uzerinde tedqiqatlarina gore fiziologiya ve tibb uzre Nobel mukafatini almisdir Lakin Isvec krali II Oskarin olumu ile elaqedar mukafatlandirma merasimi kecirilmemisdir Bu merasim ucun hazirladigi nitqde Laveran ozunun elmi isleri ve ideyalarinin tesdiqine qeder kecdiyi mubarize yolunu qisaca bele ifade etmisdir Men durmadan insan ve heyvan orqanizminde ibtidai parazitleri tedqiq etmekle bu saheye boyuk tofhe vermisem Laveran Nobel mukafatindan elde etdiyi vesait hesabina Paster Institutunda tropik tibb laboratoriyasi acmisdir Gorkemli alim oz isine o qeder bagli sebirli insan idi ki agir xeste oldugu vaxtlarda bele tedqiqatlardan kenarda qalmaq istemirdi Alfons Laveran Nobel mukafatindan basqa Cenner medali 1902 ile teltif olunmus Moskva Beynelxalq Tibb Konqresinin mukafatina 1906 layiq gorulmusdur Hemcinin Fransa Elmler Akademiyasinin ve Tibb Elmleri Akademiyasinin London Kral Cemiyyeti Boyuk Britaniya ve Irlandiya Patoloqlar Edinburq Kral hekimleri London hekim ve cerrahlari cemiyyetlerinin uzvu olmusdur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Charles Louis Alphonse Laveran Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Laveran Sharl Lui Alfons Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture