Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İtqıran (Nor Aznaberd – erm. Նոր Ազնաբերդ) — İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında, indi Paşalı (Əzizbəyov, Vayk) rayonunda kənd.
| Kənd | |
| İtqıran | |
|---|---|
| Ölkə |  Ermənistan |
| Region | Dərələyəz mahalı |
| Rayon | Paşalı rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.580 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
Tarixi
1590-cı ilə aid mənbədə Rəvan əyalətinin '' Məvaziyi-Xatun'' nahiyəsində Itqİran kimi qeyd olunmuşdur. 1728-ci ilə aid mənbədə '' Hüseyn vələdi Mövlud'' adlı şəxsə (mülkədara) aid kənd olduğu göstərilir. 1935-ci ildə kənd guya pis səsləndiyinə görə "Gülüstan" adlandırılmışdır.1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur. Rayon mərkəzindən 17 km cənub-qərbdə yerləşir.
Toponimi
Toponimin birinci komponenti qıpçaqların Et tayfasının adından ibarətdir. 1185-ci ilə aid bir rus salnaməsində Cənubi Şərqi Avropa çöllərində poloveslərin (qıpçaqların) bir tayfasının adı Etebiçi ("Et''etnonimdən, ''oba''sözündən və rus dilində əlavə olünmuş ''içi'' pat-ronimik şəkilçisindən) kimi qeyd olunmuşdur. Bu tayfanın adı Etil (Et eli, yə’ni tayfası) kəndinin adında da (bax) əksini tapmışdır. 1588-ci ilə aid mənbədə Gəncə qəzasının ''Kürək aranı'' (yə'ni ''Kürəkçay sahilində qışlaq'') adlı yerdə Idlu (Etlu etnoniminin təhrif forması) adlı bir elin qışlaması qeyd olunur . Mahmud Qaşqari oğuz tayfalarından danışdıqda It-Peçeneq tayfasının da adını çəkmişdir. Toponimin ''qİran'' komponenti isə türk dillərində kuren, kuran, '' hərbi düşərgə'', ''maldar elin müvəqqəti dayanacaq yeri''sözündən ibarətdir (Bu söz barədə bax: Budaqov L.Z. II, 152; Radlov V.V. II, 2, 1455). XIII əsr müəllifi Rəşidəddin yazır ki, hər hansı bir maldar el bir yerdə dayandıqda ortada başçının (xanın) çadırı yerləşmək е'tibarilə alaçıqlardan dairəvi formada yaradılan dayanacaq kuran adlanır. Bir qayda olaraq hər kuran 1000 alaçıqdan ibarət olurdu. Kuren, bir qayda olaraq qohum ailələr qrupunu birləşdirirdi və başında xan dururdu. XII əsrə aid rus mənbəyində qıpçaqlarda Itoqlı xan adı da qeyd olunmuşdur.. XIX əsrdə Şimali Qafqazda Ter əyalətinin Nalçik dairəsində It- Sırtı dağı, Itkolu çay adı, həmin əyalətin Qroznı dairəsində Et-Kala, Azərbaycanda Yelizavetpol quberniyasında It-yan dağ adı, Tiflis quberniyasının Qori qəzasında Idlеti (Idli və gürcücə еti "yer" sözlərindən), bə'zi rayonlarımızdakı Ətcələr (əsli Etcələr, yə'ni ''Еt tayfasından olanlar'') kənd adları və XIX əsrdə Quba qəzasında Etilər dağı, oronimi bu etnonimlə bağlıdır. Kəndin adı ''Еt tayfasının düşərgəsi'' mə'nasını verir. Toponim tarixi mənbələrində adı çəkilən itbarak tayfa adında öz əksini tapan və etnonimi kimi işlənən it və qədim türk dilində "kənd yaşayış yeri, meşədə yurd, dəyə, maldarların müvəqqəti dayanacaq yeri" mənasında işlənən kuren//kuran (>qıran) sözündən əmələ gəlmişdir. Etnotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 3.l.1935-ci il fərmanı ilə adı dəyişdirilib Gülüstan, Ermənistan prezidentinin 19.IV.1991-ci il fərmanı ilə yenidən adı dəyişdirilib Nor Aznaberd qoyulmuşdur.
Əhalisi
Kənddə 1831-ci ildə 157 nəfər, 1873-cü ildə 257 nəfər, 1886-cı ildə 364 nəfər, 1897-ci ildə 235 nəfər, 1904-cü ildə 490 nəfər, 1914-cü ildə 539 nəfər, 1916-cı ildə 442 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. 1918-ci ildə kəndə erməni təcavüzünə məruz qalaraq qalmış və kənddə yaşayan azərbaycanlılar qırğınlarla qovulmuşdur. Yalnız indiki Ermənistanda sovet hökuməti qurulandan sonra sağ qalanlar öz doğma yurdlarına dönə bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 103 nəfər, 1926-cı ildə 88 nəfər, 1931-ci ildə 127 nəfər, 1939-cu ildə 202 nəfər, 1959-cu ildə 148 nəfər, 1979-cu ildə 253 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında Ermənistan dövləti tərəfindən kəndin bütün sakinləri tarixi-etnik vətənlərindən deportasiya edilmişdir. İndi burada ermənilər yaşayır.
İstinadlar
- Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
- PDF . // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 2002, 696 səh.
- Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Итгыран // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. с. səhifə.
- Iravan eyaletinin mufessel defteri. Istanbul. Basbakanlik Arsivi, № 633.
- Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
- Basbakanlik Arsivi. Qapu tahrir defterleri. № 808. 1728-ye tarihi. Revan ey-aleti Defteri.
- Kirzioqlu F. Kars talihi I c. Ankara 1953.
- A.I.Попов. Название народов СССР, Л., 1973, с.130
- Kirzioqlu F. 1593 ylde Osmanli vilaget tahrir defterlerende Gence-Karabag sancak lari; “ulus” ve “oymakleri”. Sevic matbaasi. Ankara, 1979.
- Мамедов С. Азербайджан по источникам ХV-первой половины ХVIII вв. Баку, 1993.
- Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. М., 1984.
- Рашидад Дин. Сбориник летописей. Том I, кн. I, M., Л.,1952, с.18
- С.П.Плетнева. Половцы. M-1990, с. 45
- С.П.Плетнева. Половцы. M-1990, с. 47
- Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
- Капанцян Гр. Хаяса-колыбел армян. Ереван, 1948.
- Захарий Канакерци. Хроника. Пер. с арм. языка, М.Д.Дарбинян-Меликян. М., 1969.
- 228, s.16–18
- Кононов А.Н. Родословная туркмен. Сочинение Абул Гази хана Хивинского, М. Л., Издство АН СССР, 1958. s.43–45
- Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов, М., "Мысль", 1984. s.317–318
- erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.90–91, 158–159
- Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.910
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Itqiran Nor Aznaberd erm Նոր Ազնաբերդ Irevan quberniyasinin Serur Dereleyez qezasinda indi Pasali Ezizbeyov Vayk rayonunda kend KendItqiran39 32 39 sm e 45 25 00 s u Olke ErmenistanRegion Dereleyez mahaliRayon Pasali rayonuTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 580 mSaat qursagi UTC 4EhalisiEhalisi 126 nef 2011 Resmi dili ermeni diliItqiranTarixi1590 ci ile aid menbede Revan eyaletinin Mevaziyi Xatun nahiyesinde ItqIran kimi qeyd olunmusdur 1728 ci ile aid menbede Huseyn veledi Movlud adli sexse mulkedara aid kend oldugu gosterilir 1935 ci ilde kend guya pis seslendiyine gore Gulustan adlandirilmisdir 1988 ci ilde kendin ehalisi Azerbaycana qovulmusdur Rayon merkezinden 17 km cenub qerbde yerlesir ToponimiToponimin birinci komponenti qipcaqlarin Et tayfasinin adindan ibaretdir 1185 ci ile aid bir rus salnamesinde Cenubi Serqi Avropa collerinde poloveslerin qipcaqlarin bir tayfasinin adi Etebici Et etnonimden oba sozunden ve rus dilinde elave olunmus ici pat ronimik sekilcisinden kimi qeyd olunmusdur Bu tayfanin adi Etil Et eli ye ni tayfasi kendinin adinda da bax eksini tapmisdir 1588 ci ile aid menbede Gence qezasinin Kurek arani ye ni Kurekcay sahilinde qislaq adli yerde Idlu Etlu etnoniminin tehrif formasi adli bir elin qislamasi qeyd olunur Mahmud Qasqari oguz tayfalarindan danisdiqda It Peceneq tayfasinin da adini cekmisdir Toponimin qIran komponenti ise turk dillerinde kuren kuran herbi duserge maldar elin muveqqeti dayanacaq yeri sozunden ibaretdir Bu soz barede bax Budaqov L Z II 152 Radlov V V II 2 1455 XIII esr muellifi Resideddin yazir ki her hansi bir maldar el bir yerde dayandiqda ortada bascinin xanin cadiri yerlesmek e tibarile alaciqlardan dairevi formada yaradilan dayanacaq kuran adlanir Bir qayda olaraq her kuran 1000 alaciqdan ibaret olurdu Kuren bir qayda olaraq qohum aileler qrupunu birlesdirirdi ve basinda xan dururdu XII esre aid rus menbeyinde qipcaqlarda Itoqli xan adi da qeyd olunmusdur XIX esrde Simali Qafqazda Ter eyaletinin Nalcik dairesinde It Sirti dagi Itkolu cay adi hemin eyaletin Qrozni dairesinde Et Kala Azerbaycanda Yelizavetpol quberniyasinda It yan dag adi Tiflis quberniyasinin Qori qezasinda Idleti Idli ve gurcuce eti yer sozlerinden be zi rayonlarimizdaki Etceler esli Etceler ye ni Et tayfasindan olanlar kend adlari ve XIX esrde Quba qezasinda Etiler dagi oronimi bu etnonimle baglidir Kendin adi Et tayfasinin dusergesi me nasini verir Toponim tarixi menbelerinde adi cekilen itbarak tayfa adinda oz eksini tapan ve etnonimi kimi islenen it ve qedim turk dilinde kend yasayis yeri mesede yurd deye maldarlarin muveqqeti dayanacaq yeri menasinda islenen kuren kuran gt qiran sozunden emele gelmisdir Etnotoponimdir Qurulusca murekkeb toponimdir Erm SSR AS RH nin 3 l 1935 ci il fermani ile adi deyisdirilib Gulustan Ermenistan prezidentinin 19 IV 1991 ci il fermani ile yeniden adi deyisdirilib Nor Aznaberd qoyulmusdur EhalisiKendde 1831 ci ilde 157 nefer 1873 cu ilde 257 nefer 1886 ci ilde 364 nefer 1897 ci ilde 235 nefer 1904 cu ilde 490 nefer 1914 cu ilde 539 nefer 1916 ci ilde 442 nefer yalniz azerbaycanli yasamisdir 1918 ci ilde kende ermeni tecavuzune meruz qalaraq qalmis ve kendde yasayan azerbaycanlilar qirginlarla qovulmusdur Yalniz indiki Ermenistanda sovet hokumeti qurulandan sonra sag qalanlar oz dogma yurdlarina done bilmisdir Burada 1922 ci ilde 103 nefer 1926 ci ilde 88 nefer 1931 ci ilde 127 nefer 1939 cu ilde 202 nefer 1959 cu ilde 148 nefer 1979 cu ilde 253 nefer yalniz azerbaycanli yasamisdir 1988 ci ilin noyabr ayinda Ermenistan dovleti terefinden kendin butun sakinleri tarixi etnik vetenlerinden deportasiya edilmisdir Indi burada ermeniler yasayir IstinadlarՀայաստանի 2011 թ մարդահամարի արդյունքները erm PDF Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri Muellifi I M Bayramov Redaktorlari B E Budaqov H I Mirzeyev S A Memmedov Baki Elm nesriyyati 2002 696 seh ISBN 5 8066 1452 2 Budagov B Ә Geјbullaјev G Ә Itgyran Ermәnistanda Azәrbaјҹan mәnshәli toponimlәrin izaһly lүgәti Baky Oguz eli 1998 s sehife Iravan eyaletinin mufessel defteri Istanbul Basbakanlik Arsivi 633 Pagirev D D Alfavitnyj ukazatel k pyativerstnoj karte Kavkaza Tiflis 1913 Basbakanlik Arsivi Qapu tahrir defterleri 808 1728 ye tarihi Revan ey aleti Defteri Kirzioqlu F Kars talihi I c Ankara 1953 A I Popov Nazvanie narodov SSSR L 1973 s 130 Kirzioqlu F 1593 ylde Osmanli vilaget tahrir defterlerende Gence Karabag sancak lari ulus ve oymakleri Sevic matbaasi Ankara 1979 Mamedov S Azerbajdzhan po istochnikam HV pervoj poloviny HVIII vv Baku 1993 Murzaev E M Slovar narodnyh geograficheskih terminov M 1984 Rashidad Din Sborinik letopisej Tom I kn I M L 1952 s 18 S P Pletneva Polovcy M 1990 s 45 S P Pletneva Polovcy M 1990 s 47 Pagirev D D Alfavitnyj ukazatel k pyativerstnoj karte Kavkaza Tiflis 1913 Kapancyan Gr Hayasa kolybel armyan Erevan 1948 Zaharij Kanakerci Hronika Per s arm yazyka M D Darbinyan Melikyan M 1969 228 s 16 18 Kononov A N Rodoslovnaya turkmen Sochinenie Abul Gazi hana Hivinskogo M L Izdstvo AN SSSR 1958 s 43 45 Murzaev E M Slovar narodnyh geograficheskih terminov M Mysl 1984 s 317 318 erm Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում 1831 1931 2020 09 24 at the Wayback Machine Հեղինակ Զավեն Կորկոտյան Յերեվան Մելքոնյան ֆոնդի հրատ 1932 rus Naselenie Sovetskoj Armenii za poslednie sto let 1831 1931 2016 02 29 at the Wayback Machine Avtor Zaven Korkotyan Erevan Izdatelstvo Melkonyan fond 1932 azerb Son yuzilde Sovet Ermenistaninin ehalisi 1831 1931 Muellif Zaven Korkotyan Irevan Melkonyan fond nesriyyati 1932 s 90 91 158 159 Hakopyan T X MelikBaxsyan St T Barsegyan O X Ermenistan ve etraf vilayetlerin toponimler lugeti ermeni dilinde I c AD Irevan Irevan Universiteti 1986 s 910Hemcinin bax