Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
İslamofobiya — "İslam qorxusu" mənasını verən termin. Termin kimi İslamdan və müsəlmanlardan qorxmanı, çəkinməni ifadə edir. Bugün İslamofobiya deyildiyi zaman iki məsələ ortaya çıxır. Bunlar İslam dinini anlamaq və öyrənməkdən qaynaqlanan bir qorxu ilə bərabər, müsəlmanlara qarşı ayrı-seçkilik və düşmənçilik edilməsilə bağlıdır.İslam dini əslindədə doğru dindir.
Haqqında
Bu gün "İslamofobiya" dedikdə həm islam qorxusu, həm də bu qorxudan doğan və bütün müsəlmanlara qarşı olan nifrət hissi nəzərdə tutulur. Əslində isə İslamiyyətə qarşı olan bu nifrətin səbəbi İspaniyada Əndəlusun müsəlmanlar tərəfindən fəth edilməsi ilə əlaqədardır. Xaç yürüşlərinə əsgər toplamaq məqsədilə kilsə nümayəndələrinin aparmış olduğu təbliğat, haqqında danışdığımız həmin nifrət toxumlarının səpilməsinə zəmin rolunu oynamışdır. Müasir dövrdə isə 11 sentyabr 2001-ci ildə Nyu York şəhərində baş verən terror hadisəsi bu nifrət hissini daha da alovlandırmışdır.İslamafobiya əsassız mühakimə içində çırpınan insanların, aciz qalmış qara güruhların ortaya atmış olduğu bir düşüncə formasıdır.
Azərbaycanda milli və dini azadlığın inkişafı üçün hər bir şərait yaradılmışdır. Ölkəmizdə, hər bir islam və digər dini icmalar, qanunvericilik çərçivəsində, sərbəst qeydiyyatdan keçmək və fəaliyyət göstərrmək imkanına malikdir. Bunun əksinə olaraq, bəzi Qərbi Avropa ölkələrində (Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya, Belçika və s.) son onillikdə islamafobiya geniş yayılmışdır. Belə ideologiyanın dəstəklənməsi ekstremist qüvvələrin baş qaldırması və yayılmasına zəmin yaratmışdır.Belə meyllərin genişlənməsinin əsas səbəblərindən biri bu ölkələrdə dövlət tərəfindən (yarı örtülü olsa da) müvafiq siyasətin yeridilməsidir. Belə ki, son illər bir sıra Avropa ölkələrində, irqi, milli və dini zəmində baş vermiş dəhşətli cinayətlər bu fikri bir daha təsdiqləmişdir. Misal olaraq, Norveçdə Breyvik adlı şəxs, əsasən müsəlman olan, 69 gənc oglan və qızları vəhşicəsinə qətlə yetirmişdir. Almaniyada ekstremist qrupları tərəfindən yerli türklərə qarşı mütəmadi terror aktları törədilir. 2014-cü ildə Macarıstanın baş naziri Viktor Orban çıxış edərək, Avropada multukulturalizm ideyasının yayılmasının əleyhinə olduğunu bildirmişdir. Onun sözlərinə görə, miqrantlar avropalılar üçün təhlükələr və problemlər yaradırlar. V.Orban hesab edir ki, ölkəsində sayca gözə çarpan miqrantları görmək dözülməzdir. Maraqlısı odur ki, eyni zamanda hər il minlərlə ölkə vətəndaşı digər AB ölkələrinə iş dalınca miqrasiya edirlər.
İslamofobiya, əsasən Qərb ölkələrində yayılmış bir ideologiyadır. Bugün də Avropa və Amerikada yaşayan müsəlmanların əksəriyyəti öz canlarının daim təhlükə altında olduqlarını qeyd edirlər. Təbii ki, bunda Qərb dünyasında nəşr edilən qəzet və jurnalların, televiziya və radio proqramlarının, eləcə də, internet vasitəsilə yayımlanan bir çox məlumatların və saytların rolu danılmazdır. Kütləvi İnformasiya Vasitələri ilə yanaşı bir sıra təəssübkeş və tolerantlıqdan kənar siyasət adamlarının, politoloqların və ictimai xadimlərin İslamın və müsəlmanların əleyhinə edilən çıxışları da gözardı edilməməlidir. Bütün bu baş verən neqativ halların fonunda müsəlmanların cəmiyyətdən xaric edilməsinə və onlara qarşı baş qaldıran nifrət hissinə nəyin səbəb olması gün işığı kimi aşkara çıxmaqdadır.
Hər il müqəddəs Ramazan ayında Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri şeyxülislam Allahşükür Paşazadə öz iqamətgahında iftar süfrəsi təşkil edərək, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən müxtəlif dinlərin nümayəndələrini bir masa ətrafına toplayır. Bu mərasimlərdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev də iştirak edir. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Allahşükür Paşazadə hər zaman cənab Prezident İlham Əliyevin İslam həmrəyliyi və ölkədə multikultural mühitin qorunması ilə bağlı gördüyü işləri təqdirəlayiq hal hesab edərək, ölkə başçısının fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdir:
“Sizin multikultural dəyərləri təşviq edən, islami həmrəyliyə dəvət edən qlobal ideyalarınız zamanın çağırışlarına cavab verir, nəinki ölkəmizin, bölgəmizin, habelə bütün bəşərin mənafeyinə xidmət edir. Siz yüksək xitabət kürsülərindən İslam dininin sülhsevər mahiyyətini, mütərəqqi dəyərlərini təşviq edir, islamofobiya hallarına qarşı öz qətiyyətli mövqeyinizi bildirirsiniz. Sizin səyləriniz sayəsində Azərbaycan ekstremizm, radikalizm, terrorizmə qarşı mübarizənin önündə gedən dövlətlərdən biridir və İslam dünyasının inkişafına öz töhfəsini verir”.
İslamofobiyanın ortaya çıxmasının ən böyük səbəblərindən biri, İslamın həyat bəxşedən prinsiplərindən insanların təsirlənməsidir. Çünki İslamın həyat bəxşedən, yol göstərən və doğru istiqamətə yönləndirən müddəaları başa düşüldükcə, İslama qarşı mübarizə aparan qurumların heç bir şansı qalmayacaqdır. Son zamanlarda İslama qarşı mübarizə metodunu əsas vəzifəsi halına gətirən kəsimlərin İslamofobiyanı daha çox gündəmə gətirmələri bu səbəbdəndir. Cəmiyyətə sülh, əmin-amanlıq, xoş münasibət və anlayış təlqin etmək yerinə, düşmənçiliyi aşılayan bu dəstələrin fəaliyyətinin özəyi məhz bu qorxu səbəbilə meydana çıxmaqdadır.
Multikulturalizmdən imtina etmək yaxşı heç nə vəd etmir, çünki, bu, anlaşılmazlığa, fobiyaya, qarşıqoymaya və qarşıdurmaya, milli və dini münaqişələrə aparıb çıxaran yoldur. Müasir multimədəni cəmiyyətlər düşünülmüş multikulturalizm siyasəti olmadan sabit inkişaf edə bilməzlər. Bunun əsas örnəklərindən biri Azərbaycan Respublikasının tərəqqisidir ki, burada Azərbaycanın milli mədəniyyətinə müvəffəqiyyətlə inteqrasiya olan müxtəlif xalqların nümayəndələri də harmonik inkişaf edirlər.
İslamofobiyanın davam etməsinin bir digər səbəbi isə Qərb ölkələrinin başçılarının baş verənlər qarşısında susqunluqlarını davam etdirmələri və ya müəyyən vaxtlarda bu kimi şeylərə dəstək göstərmələridir. Baş verən olaylar fonunda fəaliyyətsizlik nümayiş etdirmələri müsəlmanların əsas hüquqlarından məhrum olmalarına gətirib çıxarır. Halbuki, daim insan haqlarına, demokratiyaya, bərabərhüquqluluğa, ədalətə, dialoqa və bütün irqlərə eyni dərəcədə münasibət göstərməyə hər kəsi dəvət edir, bu haqda müxtəlif fikirlər irəli sürürlər.
Son dövrlər dünyada gedən proseslər – dünya əhalisinin artması ilə əlaqədar miqrasiya, ksenofobiya, terrorizm, ekstremizm, rasizm, qarşılıqlı dözümsüzlük hallarının artması bəşəriyyəti bir sıra qlobal problemlərlə üz-üzə qoymuşdur ki, bu səbəbdən də dünya siyasətçiləri tərəfindən yaranmış vəziyyəti stabilləşdirmək məqsədi ilə yeni bir termin – tolerantlıq terminini dövriyyə buraxılmış və 16.11.1995-ci ildə YUNESKO tərəfindən ona rəsmililik verilərək “Tolerantlıq prinsipləri Bəyannaməsi” qəbul edilmişdir. Bəyənnamədə qeyd edildiyi kimi, tolerantlıq dünya mədəniyyətinin zəngin müxtəlifliyinə, özünü ifadə formasına və insan fərdiyyətinin təzahür üsullarına hörmət edilməsini, onların qəbul edilməsini və düzgün anlaşılmasını ifadə edir. Ona bilik, açıqlıq, ünsiyyət və fikir, vicdan, etiqad azadlığı imkan yaradır. Akademik Kamal Abdullayevin təbirincə desək: “Tolerantlıq - müxtəliflikdə harmoniyadır. O təkcə mənəvi borc deyil, həm də siyasi və hüquqi tələbatdır”. Tolerantlıq hər şeydən əvvəl özünü Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının normalarında təzahür etdirir.
Dünyada artan qlobal qeyri-sabitlik fonunda Azərbaycanda müxtəlif dinlərin və millətlərin birgə yaşaması əsasında qurulmuş multikulturalizm və tolerantlıq hər kəs üçün bir örnəkdir. Azərbaycan multikulturalizm ideyasını gələcəkdə bəşəriyyətin inkişafı üçün yeganə yol hesab edir. Çünki, hazırkı qloballaşma, məlumat mübadiləsi və ümumi inteqrasiya proseslərinin özünü təcrid etmədə aktiv rol oynaması dəhşətli bir haldır. Müasir dünyada ən önəmli məsələlərdən biri olan mədəniyyətlərarası dialoqu nəzərə alaraq, Azərbaycan 2011-ci ildən başlayaraq Bakıda iki ildən bir Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu təşkil edir. Azərbaycanda 2016-cı ilin 25-27 aprel tarixlərində BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının 7-ci Qlobal Forumu keçirilib. BMT-nin tribunasından istifadə edərək, Azərbaycan bir daha öz multikulturalizm ənənələrini göstərib, dünya ölkələrini mədəniyyətlərarası tolerantlıq və sivilizasiyalararası dialoqa hörmət etməyə çağırıb.
İslamofobiyanın öz mütləq həllini tapmasından ötrü ilk növbədə Qərb ölkə liderləri sözlərinin üstündə durmalı və öz ölkələrində multikultural mühitin formalaşdırılmasından ötrü müəyyən işlərə başlamalıdırlar. Bu məsələdə Azərbaycanın illərdir öz sabitliyini qoruyub saxlayan multikulturalizm siyasəti də hər bir dövlət üçün nümunə təşkil etməkdədir. Qərbi təmsil edən nümayəndələr dünya qarşısında İslamofobiyanın aradan qaldırılması ilə bağlı götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirməyə borcludurlar. Bu məqamda vurğulanması labüd olan məsələ də bundan ibarətdir ki, Qərb ölkələrində İslamofobiya ideologiyasının gələcək nəsillərə ötürülməməsindən ötrü mübarizə təxirə salınmamalıdır. Bu ideologiya ilə mübarizə üsullarından biri cəmiyyət içində tolerantlıq ideyasının yayılması və dövlətlərin bu siyasətə yönəlmələri göstərilə bilər. Nəticədə də bütün etnik-mədəni müxtəlifliklər, İslamofobiya, antisemitizm və digər dözümsüzlüklərlə bağlı neqativ hallar aradan qalxacaqdır.
İslamofobiyada tolerantlıq
Latın sözü olan “tolerancia”nın hərfi mənası dözümlülük deməkdir. Ancaq tolerantlığın mahiyyəti və izahı ilə bağlı müxtəlif variantlar mövcuddur. Fərqli izahların olmasına baxmayaraq, hər kəsin qəbul etdiyi bir həqiqət var: tolerantlıq müxtəlifl iyin mövcudluğuna təminat verən hüquqi borc və mənəvi tələbatdır.
Dinlərarası dialoq və tolerantlığın məqsədi fərqli görüşlərə sahib tərəflərin bir masa ətrafına toplaşmaları, ortaq düşüncə təməllərini, əxlaqı və ədalət duyğusunu nümayiş etdirmələridir. Yalnız bu halda tərəflər bir-birlərinin mədəni müxtəlifliklərini tanıyar və qəbul edərlər. Tərəflərin bir-birlərinin mədəni müxtəlifliklərini qəbul etmələri isə onların hərəkətlərinə yön verər. Bunun sayəsində isə gələcək nəsillər sülh və əmin-amanlıq şəraitində həyat yaşayarlar.
Bildiyimiz kimi, “Azərbaycanda tarixən İslam dini ilə yanaşı, Xristianlıq, İudaizm və digər dinlərə qarşı da diqqət və qayğı olmuşdur. Digər dinlərə hörmətlə yanaşmaq biz azərbaycanlıların yüksək mədəniyyətinin nəticəsidir... Tarixən Azərbaycanda dini icmalar – müsəlman məscidləri, xristian pravoslav, katolik, Alban-Udi kilsələri, yəhudi sinaqoqları fəaliyyət göstərib və bu gün də dini ayinlərini sərbəst şəkildə yerinə yetirməkdədirlər... 2014-cü ildə Prezidentin müvafiq Fərmanı ilə Azərbaycanda Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi yaradıldı. Ölkədə son illər keçirilmiş Dünya Dini Liderlərinin konfransları, “Bakı prosesi” adlanan Multikulturalizm forumları mövcud olan tolerantlıq mühitinin bariz nümunələridir... Azərbaycandakı dini icma rəhbərləri ABŞ konqresinə müraciət ünvanlamışdırlar. Müraciətdə qeyd edilir ki, Azərbaycanda mövcud olan tolerantlıq mühiti sözdə deyil, əməldədir. Canlı nümunə bu müraciətin altındakı imzalardır: QMİ-nin sədri Allahşükür Paşazadə, Bakı və Azərbaycan arxiyepiskopu Aleksandr İşeyin, Roma Katolik kilsəsinin Azərbaycandakı Apostol Prefekturasının ordinarisi Vladimir Feket, Azərbaycan Dağ Yəhudiləri Dini İcmasının rəhbəri Milix Yevdayev, Avropa Yəhudilərinin Bakı Dini İcmasının rəhbəri Gennadi Zelmanoviç, Alban-Udi Xristian Dini İcmasının sədri Robert Mobili imzalayıblar”. Bu müraciət, qeyd edildiyi kimi, müxtəlif dinlərə mənsub şəxslərin bir-biri ilə qarşılıqlı hörmət və ehtiramının göstəricisidir, desək, yəqin ki, yanılmarıq.
Müsəlmanlar, İslamın erkən çağlarından etibarən fərqli dinlərə mənsub insanlarla bir arada yaşama təcrübəsinə sahib olmuşdurlar. İslamın müqəddəs kitabı “Qurani-Kərim”in açıq-aşkar dilə gətirdiyi “Dində məcburiyyət yoxdur” hökmü, başqa dinlərə mənsub olan insanlarla münasibətlərin sülh çərçivəsində həyata keçməsində zəmin yaratmışdır. Bu səbəbdən də, müsəlmanların yaşadıqları bölgələrdə Yəhudi, Xristian və digər dinlərə mənsub insanlar hər hansı bir təcavüzlə qarşılaşmadan sərbəst şəkildə yaşamışdırlar. Lakin günümüzdə bu ənənənin müsəlmanlar tərəfindən unudulduğu hallarına da rast gəlməkdəyik. Üstəlik Qərb cəmiyyətləri də belə bir həyat fəaliyyəti formasını öyrənib, onu inkişaf etdirmək əvəzinə tamamilə fərqli bir yolu izləməkdədirlər. Halbuki, gələcəyin açarı insanlığın mahiyyətini anlamaqda və onu gerçəkləşdirə bilməkdədir. Ən böyük dəyər insandır. Bütün dinlər də insan üçün vardır. İnsan şəxsiyyətinin ayağ altına salındığı bir yerdə nə dindən, nə də mədəniyyətdən danışmağın heç bir mənası yoxdur.
Azərbaycan hökumətinin din siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri məhz tolerantlıq və mutikulturalizmlə bağlıdır. Belə ki, xalqımızın minilliklər boyu formalaşmış tolerant və multikultural ənənələrini qoruyub saxlamaq, inkişaf etdirmək, o cümlədən yerli və beynəlxalq səviyyədə təşviq, təbliğ etmək dövlətin din siyasətinin əsas hədəfləri sırasındadır. Dövlətin tolerantlıq və multikulturalizm prinsiplərinə yanaşmasını həm dini konfessiyalara, müxtəlif dinlərin nümayəndələrinə, tarixi-dini abidələrin bərpasına, həm bu istiqamətdə təşkil etdiyi beynəlxalq konfranslara münasibətdə, həm də milli qanunvericiliyin mahiyyətində açıq aydın görmək mümkündür. Əslində, Azərbaycandakı tolerant və mutlikultural ənənələri ən yaxşı ölkənin dini mənzərəsi əks etdirir. Azərbaycan insan şəxsiyyətinə böyük önəm verən nadir dövlətlərdən biridir. İnsan hüquqları və azadlıqlarına xüsusi önəm və dəyər verən dövlətimizin daha da inkişaf etdirilməsindən və çiçəklənməsindən ötrü hər bir Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı əlindən gələni əsirgəməməlidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Yaşar Əhmədov, Azər Hətəmov. Multikulturalizm... Fəlsəfi lüğət. Bakı, 2017.
- Dövlət və Din – İctimai fikir toplusu. “Azərbaycan” nəşriyyatı. №03 (50) may-iyun 2017.
- Solmaz Məmmədova, Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səh: 112
- İsaxan Vəliyev, “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səh 15
- Lənkəran, İctimai-siyasi qəzet, № 41-42 (8349), səh: 6
- Gündüz İsmayılov, Tolerantlıq – bildiklərimiz və bilmədiklərimiz, Bakı, 2014, səh: 13
- Mətanət Yaqubqızı, Azərbaycan Folklorunda Tolerantlıq və Multikulturalizm, Bakı: 2016, səh: 11-12
- əl-Bəqərə surəsi, 256-cı ayə
- Gündüz İsmayılov, “Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səh: 35
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Islamofobiya Islam qorxusu menasini veren termin Termin kimi Islamdan ve muselmanlardan qorxmani cekinmeni ifade edir Bugun Islamofobiya deyildiyi zaman iki mesele ortaya cixir Bunlar Islam dinini anlamaq ve oyrenmekden qaynaqlanan bir qorxu ile beraber muselmanlara qarsi ayri seckilik ve dusmencilik edilmesile baglidir Islam dini eslindede dogru dindir HaqqindaBu gun Islamofobiya dedikde hem islam qorxusu hem de bu qorxudan dogan ve butun muselmanlara qarsi olan nifret hissi nezerde tutulur Eslinde ise Islamiyyete qarsi olan bu nifretin sebebi Ispaniyada Endelusun muselmanlar terefinden feth edilmesi ile elaqedardir Xac yuruslerine esger toplamaq meqsedile kilse numayendelerinin aparmis oldugu tebligat haqqinda danisdigimiz hemin nifret toxumlarinin sepilmesine zemin rolunu oynamisdir Muasir dovrde ise 11 sentyabr 2001 ci ilde Nyu York seherinde bas veren terror hadisesi bu nifret hissini daha da alovlandirmisdir Islamafobiya esassiz muhakime icinde cirpinan insanlarin aciz qalmis qara guruhlarin ortaya atmis oldugu bir dusunce formasidir Cex Respublikasinda mart ayinin 14 u 2015 ci ilde kecirilen Biz Islami istemirik adli numayisde spikerin cixisi Azerbaycanda milli ve dini azadligin inkisafi ucun her bir serait yaradilmisdir Olkemizde her bir islam ve diger dini icmalar qanunvericilik cercivesinde serbest qeydiyyatdan kecmek ve fealiyyet gosterrmek imkanina malikdir Bunun eksine olaraq bezi Qerbi Avropa olkelerinde Fransa Almaniya Boyuk Britaniya Belcika ve s son onillikde islamafobiya genis yayilmisdir Bele ideologiyanin desteklenmesi ekstremist quvvelerin bas qaldirmasi ve yayilmasina zemin yaratmisdir Bele meyllerin genislenmesinin esas sebeblerinden biri bu olkelerde dovlet terefinden yari ortulu olsa da muvafiq siyasetin yeridilmesidir Bele ki son iller bir sira Avropa olkelerinde irqi milli ve dini zeminde bas vermis dehsetli cinayetler bu fikri bir daha tesdiqlemisdir Misal olaraq Norvecde Breyvik adli sexs esasen muselman olan 69 genc oglan ve qizlari vehsicesine qetle yetirmisdir Almaniyada ekstremist qruplari terefinden yerli turklere qarsi mutemadi terror aktlari toredilir 2014 cu ilde Macaristanin bas naziri Viktor Orban cixis ederek Avropada multukulturalizm ideyasinin yayilmasinin eleyhine oldugunu bildirmisdir Onun sozlerine gore miqrantlar avropalilar ucun tehlukeler ve problemler yaradirlar V Orban hesab edir ki olkesinde sayca goze carpan miqrantlari gormek dozulmezdir Maraqlisi odur ki eyni zamanda her il minlerle olke vetendasi diger AB olkelerine is dalinca miqrasiya edirler Islamofobiya esasen Qerb olkelerinde yayilmis bir ideologiyadir Bugun de Avropa ve Amerikada yasayan muselmanlarin ekseriyyeti oz canlarinin daim tehluke altinda olduqlarini qeyd edirler Tebii ki bunda Qerb dunyasinda nesr edilen qezet ve jurnallarin televiziya ve radio proqramlarinin elece de internet vasitesile yayimlanan bir cox melumatlarin ve saytlarin rolu danilmazdir Kutlevi Informasiya Vasiteleri ile yanasi bir sira teessubkes ve tolerantliqdan kenar siyaset adamlarinin politoloqlarin ve ictimai xadimlerin Islamin ve muselmanlarin eleyhine edilen cixislari da gozardi edilmemelidir Butun bu bas veren neqativ hallarin fonunda muselmanlarin cemiyyetden xaric edilmesine ve onlara qarsi bas qaldiran nifret hissine neyin sebeb olmasi gun isigi kimi askara cixmaqdadir Her il muqeddes Ramazan ayinda Qafqaz Muselmanlari Idaresinin sedri seyxulislam Allahsukur Pasazade oz iqametgahinda iftar sufresi teskil ederek Azerbaycanda fealiyyet gosteren muxtelif dinlerin numayendelerini bir masa etrafina toplayir Bu merasimlerde Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti cenab Ilham Eliyev de istirak edir Qafqaz Muselmanlari Idaresinin sedri Allahsukur Pasazade her zaman cenab Prezident Ilham Eliyevin Islam hemreyliyi ve olkede multikultural muhitin qorunmasi ile bagli gorduyu isleri teqdirelayiq hal hesab ederek olke bascisinin fealiyyetini yuksek qiymetlendirmisdir Sizin multikultural deyerleri tesviq eden islami hemreyliye devet eden qlobal ideyalariniz zamanin cagirislarina cavab verir neinki olkemizin bolgemizin habele butun beserin menafeyine xidmet edir Siz yuksek xitabet kursulerinden Islam dininin sulhsever mahiyyetini mutereqqi deyerlerini tesviq edir islamofobiya hallarina qarsi oz qetiyyetli movqeyinizi bildirirsiniz Sizin seyleriniz sayesinde Azerbaycan ekstremizm radikalizm terrorizme qarsi mubarizenin onunde geden dovletlerden biridir ve Islam dunyasinin inkisafina oz tohfesini verir Islamofobiyanin ortaya cixmasinin en boyuk sebeblerinden biri Islamin heyat bexseden prinsiplerinden insanlarin tesirlenmesidir Cunki Islamin heyat bexseden yol gosteren ve dogru istiqamete yonlendiren muddealari basa dusuldukce Islama qarsi mubarize aparan qurumlarin hec bir sansi qalmayacaqdir Son zamanlarda Islama qarsi mubarize metodunu esas vezifesi halina getiren kesimlerin Islamofobiyani daha cox gundeme getirmeleri bu sebebdendir Cemiyyete sulh emin amanliq xos munasibet ve anlayis telqin etmek yerine dusmenciliyi asilayan bu destelerin fealiyyetinin ozeyi mehz bu qorxu sebebile meydana cixmaqdadir Multikulturalizmden imtina etmek yaxsi hec ne ved etmir cunki bu anlasilmazliga fobiyaya qarsiqoymaya ve qarsidurmaya milli ve dini munaqiselere aparib cixaran yoldur Muasir multimedeni cemiyyetler dusunulmus multikulturalizm siyaseti olmadan sabit inkisaf ede bilmezler Bunun esas orneklerinden biri Azerbaycan Respublikasinin tereqqisidir ki burada Azerbaycanin milli medeniyyetine muveffeqiyyetle inteqrasiya olan muxtelif xalqlarin numayendeleri de harmonik inkisaf edirler Islamofobiyanin davam etmesinin bir diger sebebi ise Qerb olkelerinin bascilarinin bas verenler qarsisinda susqunluqlarini davam etdirmeleri ve ya mueyyen vaxtlarda bu kimi seylere destek gostermeleridir Bas veren olaylar fonunda fealiyyetsizlik numayis etdirmeleri muselmanlarin esas huquqlarindan mehrum olmalarina getirib cixarir Halbuki daim insan haqlarina demokratiyaya beraberhuquqluluga edalete dialoqa ve butun irqlere eyni derecede munasibet gostermeye her kesi devet edir bu haqda muxtelif fikirler ireli sururler Son dovrler dunyada geden prosesler dunya ehalisinin artmasi ile elaqedar miqrasiya ksenofobiya terrorizm ekstremizm rasizm qarsiliqli dozumsuzluk hallarinin artmasi beseriyyeti bir sira qlobal problemlerle uz uze qoymusdur ki bu sebebden de dunya siyasetcileri terefinden yaranmis veziyyeti stabillesdirmek meqsedi ile yeni bir termin tolerantliq terminini dovriyye buraxilmis ve 16 11 1995 ci ilde YUNESKO terefinden ona resmililik verilerek Tolerantliq prinsipleri Beyannamesi qebul edilmisdir Beyennamede qeyd edildiyi kimi tolerantliq dunya medeniyyetinin zengin muxtelifliyine ozunu ifade formasina ve insan ferdiyyetinin tezahur usullarina hormet edilmesini onlarin qebul edilmesini ve duzgun anlasilmasini ifade edir Ona bilik aciqliq unsiyyet ve fikir vicdan etiqad azadligi imkan yaradir Akademik Kamal Abdullayevin tebirince desek Tolerantliq muxteliflikde harmoniyadir O tekce menevi borc deyil hem de siyasi ve huquqi telebatdir Tolerantliq her seyden evvel ozunu Azerbaycan Respublikasi Konstitusiyasinin normalarinda tezahur etdirir Dunyada artan qlobal qeyri sabitlik fonunda Azerbaycanda muxtelif dinlerin ve milletlerin birge yasamasi esasinda qurulmus multikulturalizm ve tolerantliq her kes ucun bir ornekdir Azerbaycan multikulturalizm ideyasini gelecekde beseriyyetin inkisafi ucun yegane yol hesab edir Cunki hazirki qloballasma melumat mubadilesi ve umumi inteqrasiya proseslerinin ozunu tecrid etmede aktiv rol oynamasi dehsetli bir haldir Muasir dunyada en onemli meselelerden biri olan medeniyyetlerarasi dialoqu nezere alaraq Azerbaycan 2011 ci ilden baslayaraq Bakida iki ilden bir Umumdunya Medeniyyetlerarasi Dialoq Forumu teskil edir Azerbaycanda 2016 ci ilin 25 27 aprel tarixlerinde BMT nin Sivilizasiyalar Alyansinin 7 ci Qlobal Forumu kecirilib BMT nin tribunasindan istifade ederek Azerbaycan bir daha oz multikulturalizm enenelerini gosterib dunya olkelerini medeniyyetlerarasi tolerantliq ve sivilizasiyalararasi dialoqa hormet etmeye cagirib Islamofobiyanin oz mutleq hellini tapmasindan otru ilk novbede Qerb olke liderleri sozlerinin ustunde durmali ve oz olkelerinde multikultural muhitin formalasdirilmasindan otru mueyyen islere baslamalidirlar Bu meselede Azerbaycanin illerdir oz sabitliyini qoruyub saxlayan multikulturalizm siyaseti de her bir dovlet ucun numune teskil etmekdedir Qerbi temsil eden numayendeler dunya qarsisinda Islamofobiyanin aradan qaldirilmasi ile bagli goturdukleri ohdelikleri yerine yetirmeye borcludurlar Bu meqamda vurgulanmasi labud olan mesele de bundan ibaretdir ki Qerb olkelerinde Islamofobiya ideologiyasinin gelecek nesillere oturulmemesinden otru mubarize texire salinmamalidir Bu ideologiya ile mubarize usullarindan biri cemiyyet icinde tolerantliq ideyasinin yayilmasi ve dovletlerin bu siyasete yonelmeleri gosterile biler Neticede de butun etnik medeni muxteliflikler Islamofobiya antisemitizm ve diger dozumsuzluklerle bagli neqativ hallar aradan qalxacaqdir Islamofobiyada tolerantliqLatin sozu olan tolerancia nin herfi menasi dozumluluk demekdir Ancaq tolerantligin mahiyyeti ve izahi ile bagli muxtelif variantlar movcuddur Ferqli izahlarin olmasina baxmayaraq her kesin qebul etdiyi bir heqiqet var tolerantliq muxtelifl iyin movcudluguna teminat veren huquqi borc ve menevi telebatdir Dinlerarasi dialoq ve tolerantligin meqsedi ferqli goruslere sahib tereflerin bir masa etrafina toplasmalari ortaq dusunce temellerini exlaqi ve edalet duygusunu numayis etdirmeleridir Yalniz bu halda terefler bir birlerinin medeni muxtelifliklerini taniyar ve qebul ederler Tereflerin bir birlerinin medeni muxtelifliklerini qebul etmeleri ise onlarin hereketlerine yon verer Bunun sayesinde ise gelecek nesiller sulh ve emin amanliq seraitinde heyat yasayarlar Bildiyimiz kimi Azerbaycanda tarixen Islam dini ile yanasi Xristianliq Iudaizm ve diger dinlere qarsi da diqqet ve qaygi olmusdur Diger dinlere hormetle yanasmaq biz azerbaycanlilarin yuksek medeniyyetinin neticesidir Tarixen Azerbaycanda dini icmalar muselman mescidleri xristian pravoslav katolik Alban Udi kilseleri yehudi sinaqoqlari fealiyyet gosterib ve bu gun de dini ayinlerini serbest sekilde yerine yetirmekdedirler 2014 cu ilde Prezidentin muvafiq Fermani ile Azerbaycanda Baki Beynelxalq Multikulturalizm Merkezi yaradildi Olkede son iller kecirilmis Dunya Dini Liderlerinin konfranslari Baki prosesi adlanan Multikulturalizm forumlari movcud olan tolerantliq muhitinin bariz numuneleridir Azerbaycandaki dini icma rehberleri ABS konqresine muraciet unvanlamisdirlar Muracietde qeyd edilir ki Azerbaycanda movcud olan tolerantliq muhiti sozde deyil emeldedir Canli numune bu muracietin altindaki imzalardir QMI nin sedri Allahsukur Pasazade Baki ve Azerbaycan arxiyepiskopu Aleksandr Iseyin Roma Katolik kilsesinin Azerbaycandaki Apostol Prefekturasinin ordinarisi Vladimir Feket Azerbaycan Dag Yehudileri Dini Icmasinin rehberi Milix Yevdayev Avropa Yehudilerinin Baki Dini Icmasinin rehberi Gennadi Zelmanovic Alban Udi Xristian Dini Icmasinin sedri Robert Mobili imzalayiblar Bu muraciet qeyd edildiyi kimi muxtelif dinlere mensub sexslerin bir biri ile qarsiliqli hormet ve ehtiraminin gostericisidir desek yeqin ki yanilmariq Muselmanlar Islamin erken caglarindan etibaren ferqli dinlere mensub insanlarla bir arada yasama tecrubesine sahib olmusdurlar Islamin muqeddes kitabi Qurani Kerim in aciq askar dile getirdiyi Dinde mecburiyyet yoxdur hokmu basqa dinlere mensub olan insanlarla munasibetlerin sulh cercivesinde heyata kecmesinde zemin yaratmisdir Bu sebebden de muselmanlarin yasadiqlari bolgelerde Yehudi Xristian ve diger dinlere mensub insanlar her hansi bir tecavuzle qarsilasmadan serbest sekilde yasamisdirlar Lakin gunumuzde bu enenenin muselmanlar terefinden unuduldugu hallarina da rast gelmekdeyik Ustelik Qerb cemiyyetleri de bele bir heyat fealiyyeti formasini oyrenib onu inkisaf etdirmek evezine tamamile ferqli bir yolu izlemekdedirler Halbuki geleceyin acari insanligin mahiyyetini anlamaqda ve onu gerceklesdire bilmekdedir En boyuk deyer insandir Butun dinler de insan ucun vardir Insan sexsiyyetinin ayag altina salindigi bir yerde ne dinden ne de medeniyyetden danismagin hec bir menasi yoxdur Azerbaycan hokumetinin din siyasetinin prioritet istiqametlerinden biri mehz tolerantliq ve mutikulturalizmle baglidir Bele ki xalqimizin minillikler boyu formalasmis tolerant ve multikultural enenelerini qoruyub saxlamaq inkisaf etdirmek o cumleden yerli ve beynelxalq seviyyede tesviq teblig etmek dovletin din siyasetinin esas hedefleri sirasindadir Dovletin tolerantliq ve multikulturalizm prinsiplerine yanasmasini hem dini konfessiyalara muxtelif dinlerin numayendelerine tarixi dini abidelerin berpasina hem bu istiqametde teskil etdiyi beynelxalq konfranslara munasibetde hem de milli qanunvericiliyin mahiyyetinde aciq aydin gormek mumkundur Eslinde Azerbaycandaki tolerant ve mutlikultural eneneleri en yaxsi olkenin dini menzeresi eks etdirir Azerbaycan insan sexsiyyetine boyuk onem veren nadir dovletlerden biridir Insan huquqlari ve azadliqlarina xususi onem ve deyer veren dovletimizin daha da inkisaf etdirilmesinden ve ciceklenmesinden otru her bir Azerbaycan Respublikasinin vetendasi elinden geleni esirgememelidir Hemcinin baxMultikulturalizm Azerbaycanda multikulturalizm Islam medeniyyetiIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Yasar Ehmedov Azer Hetemov Multikulturalizm Felsefi luget Baki 2017 Dovlet ve Din Ictimai fikir toplusu Azerbaycan nesriyyati 03 50 may iyun 2017 Solmaz Memmedova Azerbaycan multikulturalizmi din ve dil siyasetinin inkisaf perspektivleri adli beynelxalq konfransin materiallari Baki 8 9 sentyabr 2016 seh 112 Isaxan Veliyev Azerbaycan multikulturalizmi din ve dil siyasetinin inkisaf perspektivleri adli beynelxalq konfransin materiallari Baki 8 9 sentyabr 2016 seh 15 Lenkeran Ictimai siyasi qezet 41 42 8349 seh 6 Gunduz Ismayilov Tolerantliq bildiklerimiz ve bilmediklerimiz Baki 2014 seh 13 Metanet Yaqubqizi Azerbaycan Folklorunda Tolerantliq ve Multikulturalizm Baki 2016 seh 11 12 el Beqere suresi 256 ci aye Gunduz Ismayilov Azerbaycan multikulturalizmi din ve dil siyasetinin inkisaf perspektivleri adli beynelxalq konfransin materiallari Baki 8 9 sentyabr 2016 seh 35