Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İnterkulturalizm (lat. interkultura) — mədədniyyətlərarası cəmiyyətdə yaranan sosial fraqmentasiya, dezinteqrasiya hallarının qarşısını almaq üçün etnik, irqi, dini və mədəni qrupların nümayəndələri arasında dialoq və əməkdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirmək.Bu terminin etimologiyasına uyğun olaraq, interkulturalizm daha çox icmalararası, qruplararası dialoqa və əməkdaşlığa əsaslanan münasibətlərin inkişaf etdirilməsini qarşısında məqsəd kimi qoyur.
Haqqında
İnterkulturalizm etnik-mədəni müxtəlifliyi tanımaqla və qorumaqla yanaşı onlar arasında dialoq və əməkdaşlığın inkişafına böyük önəm verir. Qruplar arasında yaradılan dialoq və əməkdaşlıq münasibətlərinin effektivliyinin əsas şərtlərindən biri bu münasibətlərin bərabərhüquqlu olmasıdır. İnterkulturalizm etnik-mədəni müxtəlifliyi tanımaqla və qorumaqla onun mütləqləşdirilməsinə imkan vermir. O, bu müxtəlifliyin daşıyıcıları arasında dialoq və əməkdaşlıq münasibətlərini yaradır və inkişaf etdirir.
Qruplararası dialoq və əməkdaşlığın yaradılmasının əsas nəticələrindən biri titul xalq və milli azlıqların etnik-mədəni dəyərlərinin qovuşması əsasında ümumi dəyərlərin, ümumi mədəniyyətin formalaşmasıdır. Bu isə öz növbəsində çoxmədəniyyətli cəmiyyətdə inteqrasiya proseslərini gücləndirir.Bununla belə titul xalq və milli azlıqların etnik-mədəni dəyərlərinin birləşməsindən formalaşan ümumi dəyərlər, ümumi mədəniyyət cəmiyyətdəki etnik-mədəni müxtəlifliyi ləğv etmir. İnterkulturalizm multikulturalizmə əsaslandığı səbəbindən etnik-mədəni müxtəliflik, azlıqların etnik-mədəni dəyərləri qorunub saxlanılır. Bundan başqa bu müxtəliflik və dəyərlər arasında dialoq vasitəsilə birlik yaranır. Yaranmış vəziyyəti “müxtəliflikdə birlik” adlandırmaq olar.
Məlum olduğu kimi, müxtəliflikdə birlik konsepsiyası həm eyniliksiz, oxşarlıqsız birlik, həm də parçalanma olmayan müxtəliflik deməkdir. Müxtəliflikdə birliyi təcəssüm edən cəmiyyət və ya interkultural cəmiyyət etnik-mədəni müxtəlifliyə münasibətdə nümayiş olunan dözümsüzlüklə, bu müxtəlifliyi tanımaqla və qorumaqla məhdudlaşmır. O, etnik-mədəni müxtəlifliyin qorunmasına inkişafın mühüm səbəblərindən biri kimi yanaşaraq onların bir-birilə qovuşmasına, birləşməsinə şərait yaradır. Müxtəlifliklərin birləşməsi isə öz növbəsində onlar arasında qarşıdurma təhlükəsini aradan qaldırır və ümumilikdə cəmiyyətin zənginləşməsinə səbəb olur.
İnterkulturalizm və multikulturalizm
Bəzən ədəbiyyatda bu məfhumları bir-biri ilə qarışdırırlar, hətta onları səhvən eyniləşdirirlər. Lakin bu, düzgün deyil. Çünki multikulturalizm və interkulturalizm məfhumları arasında müəyyən fərqli cəhətlər vardır .
Etnik-mədəni müxtəlifliyin daşıyıcılarının birgəyaşayışını, onlar arasında tolerantlığın, hətta qarşılıqlı hörmətin inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan multikulturalizm siyasəti bu müxtəlifliyi bəzən qabartmaqla, mütləqləşdirməklə cəmiyyətdə sosial fraqmentasiya, dezinteqrasiya hallarının yaranmasına səbəb olur. Belə hallar xüsusilə müasir liberal demokratiya ölkələrində baş verir. Məlum olduğu kimi, multikulturalizm siyasətinin həyata keçirilməsində, onun prinsiplərinə riayət olunmasında bütün ölkələrdə dövlət aparıcı rol oynayır. İnterkulturalizmin əsas müsbət cəhətlərindən biri odur ki, o, etnik-mədəni müxtəlifliyin pozitiv potensialını üzə çıxarır, neqativ potensialının isə reallaşmasına imkan vermir. İnterkulturalizmin qeyd olunan müsbət cəhətinin reallaşdırılmasının əsas şərti onun multikulturalizmə əsaslanmasıdır.Bu səbəbdəndə, öz həcminə görə interkulturalizm məfhumu multikulturalizm məfhumundan genişdir. Tolerantlıq multikulturalizmin əsasını təşkil etdiyi kimi, multikulturalizm də interkulturalizmin əsasını təşkil edir. Beləcə,interkulturalizm özündə multikulturalizmi və tolerantlığı birləşdirmiş olur.
Liberal demokratiya ölkələrində interkulturalizm
Multikulturalizm siyasətinin həyata keçirilməsində, onun prinsiplərinə riayət olunmasında bütün ölkələrdə dövlət aparıcı rol oynayır.Multikulturalizm siyasətindən imtina etmiş bir neçə liberal demokratiya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, cəmiyyətdə mövcud olan etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklər müasir liberalizmin prinsiplərinə əsasən tənzimləndikdə, yəni dövlət milli azlıqların etnik-mədəni dəyərlərinin qorunmasına və inkişaf etdirilməsinə münasibətdə həddindən artıq səy göstərdikdə, bu işdə onlara tam azadlıq verdikdə, digər tərəfdən isə onların yaşadıqları cəmiyyətə inteqrasiya olunmaları istiqamətində lazımi tədbirlər görmədikdə, milli azlıqlar cəmiyyətdə titul xalqın geniş yayılmış etnik-mədəni dəyərlərindən, müəyyən olunmuş etikdavranış normalarından təcrid olunaraq, hətta bəzən bu dəyərlərə və normalara qarşı müqavimət göstərərək öz etnik-mədəni dəyərlərinə sığınırlar. Belə olan şəraitdə cəmiyyətdə dezinteqrasiya prosesləri baş verir. Cəmiyyət müxtəlif etnik, dini icmalara bölünür. Bu icmalar arasında dialoq və əməkdaşlıq əlaqələri zəif olur. Qərb ölkələrində “Dövlət multikulturalizmi” doktrinasının aparılması cəmiyyətdə bəzi icmaların, xüsusən müsəlman icmasının özünə qapanması üçün şərait yaradır. Nəticədə müsəlman icmasının nümayəndələri öz adət-ənənələrinə, etnik-mədəni dəyərlərinə sığınaraq yaşadıqları cəmiyyətə inteqrasiya olmurlar, buradakı liberal dəyərlərə müqavimət göstərirlər. Hətta onlardan bəziləri dövlət dilini belə öyrənmirlər.
Qərb ölkələrində müşahidə olunan dezinteqrasiya proseslərinin səbəbləri multikulturalizmlə əlaqələndirilərək bu siyasətin səmərəsizliyi haqqında fikir yayıldı. Əslində isə bu ölkələrdə müşahidə olunan dezinteqrasiya proseslərinin səbəbləri multikulturalizm siyasəti ilə yox, bu siyasəti liberal demokratiya prinsipləri əsasında aparan dövlətlər ilə bağlı idi. Belə dövlətlər sırasında Böyük Britaniya, Almaniya və Fransanı misal göstərmək olar.Cəmiyyətdəki etnik-mədəni müxtəliflik tanındıqda, qorundıqda onların arasındakı etnik-mədəni dəyərlər bir-birilə qovuşduqda, yaxınlaşdıqda, dialoqa girdikdə mədəniyyətlərarası, dinlərarası dialoqun, əməkdaşlığın, ümumiyyətlə cəmiyyətin inkişafına səbəb olur. Əks halda, yəni bu müxtəlifliklər, dəyərlər mütləqləşdirildikdə, bir-birinə qarşı qoyulduqda öz növbəsində istər ölkədaxili müstəvidə, istərsə də beynəlxalq müstəvidə dinlərarası, mədəniyyətlərarası dialoqun və əməkdaşlığın inkişafının qarşısını alaraq etnik və dini zəmində qarşıdurmaya,münaqişəyə gətirib çıxarır. Bu səbəbdən də liberal demokratiya ölkələri interkulturalizmin gətirdiyi müsbət töhvələrdən yararlanmaq üçün bu istiqamətdə aparıcı işlər görürlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Taleh ƏHMƏDOV. (az.). multikulturalizm.gov.az. 11-10-2018. 2020-09-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-02-27.
- Taleh ƏHMƏDOV,. "Mədəni fərqlilik toqquşmanı deyil, qarşılıqlı anlaşmanı əsas götürür" (az.). anl.az. 2018.- 11 oktyabr. 2020-01-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-27.
Ədəbiyyat
- Ramiz Mehdiyev. Multikulturalizmə Giriş. Bakı: Şərq Qərb. 2019. səh. səh.269-273.
- Ramiz Kamal Abdulla və Etibar Cəfərov. Azərbaycan Multikulturalizmi. Bakı: BBMM. 2017. səh. səh.16-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Interkulturalizm lat interkultura mededniyyetlerarasi cemiyyetde yaranan sosial fraqmentasiya dezinteqrasiya hallarinin qarsisini almaq ucun etnik irqi dini ve medeni qruplarin numayendeleri arasinda dialoq ve emekdasliq munasibetlerini inkisaf etdirmek Bu terminin etimologiyasina uygun olaraq interkulturalizm daha cox icmalararasi qruplararasi dialoqa ve emekdasliga esaslanan munasibetlerin inkisaf etdirilmesini qarsisinda meqsed kimi qoyur HaqqindaInterkulturalizm etnik medeni muxtelifliyi tanimaqla ve qorumaqla yanasi onlar arasinda dialoq ve emekdasligin inkisafina boyuk onem verir Qruplar arasinda yaradilan dialoq ve emekdasliq munasibetlerinin effektivliyinin esas sertlerinden biri bu munasibetlerin beraberhuquqlu olmasidir Interkulturalizm etnik medeni muxtelifliyi tanimaqla ve qorumaqla onun mutleqlesdirilmesine imkan vermir O bu muxtelifliyin dasiyicilari arasinda dialoq ve emekdasliq munasibetlerini yaradir ve inkisaf etdirir Qruplararasi dialoq ve emekdasligin yaradilmasinin esas neticelerinden biri titul xalq ve milli azliqlarin etnik medeni deyerlerinin qovusmasi esasinda umumi deyerlerin umumi medeniyyetin formalasmasidir Bu ise oz novbesinde coxmedeniyyetli cemiyyetde inteqrasiya proseslerini guclendirir Bununla bele titul xalq ve milli azliqlarin etnik medeni deyerlerinin birlesmesinden formalasan umumi deyerler umumi medeniyyet cemiyyetdeki etnik medeni muxtelifliyi legv etmir Interkulturalizm multikulturalizme esaslandigi sebebinden etnik medeni muxteliflik azliqlarin etnik medeni deyerleri qorunub saxlanilir Bundan basqa bu muxteliflik ve deyerler arasinda dialoq vasitesile birlik yaranir Yaranmis veziyyeti muxteliflikde birlik adlandirmaq olar Melum oldugu kimi muxteliflikde birlik konsepsiyasi hem eyniliksiz oxsarliqsiz birlik hem de parcalanma olmayan muxteliflik demekdir Muxteliflikde birliyi tecessum eden cemiyyet ve ya interkultural cemiyyet etnik medeni muxtelifliye munasibetde numayis olunan dozumsuzlukle bu muxtelifliyi tanimaqla ve qorumaqla mehdudlasmir O etnik medeni muxtelifliyin qorunmasina inkisafin muhum sebeblerinden biri kimi yanasaraq onlarin bir birile qovusmasina birlesmesine serait yaradir Muxtelifliklerin birlesmesi ise oz novbesinde onlar arasinda qarsidurma tehlukesini aradan qaldirir ve umumilikde cemiyyetin zenginlesmesine sebeb olur Interkulturalizm ve multikulturalizmBezen edebiyyatda bu mefhumlari bir biri ile qarisdirirlar hetta onlari sehven eynilesdirirler Lakin bu duzgun deyil Cunki multikulturalizm ve interkulturalizm mefhumlari arasinda mueyyen ferqli cehetler vardir Etnik medeni muxtelifliyin dasiyicilarinin birgeyasayisini onlar arasinda tolerantligin hetta qarsiliqli hormetin inkisaf etdirilmesini nezerde tutan multikulturalizm siyaseti bu muxtelifliyi bezen qabartmaqla mutleqlesdirmekle cemiyyetde sosial fraqmentasiya dezinteqrasiya hallarinin yaranmasina sebeb olur Bele hallar xususile muasir liberal demokratiya olkelerinde bas verir Melum oldugu kimi multikulturalizm siyasetinin heyata kecirilmesinde onun prinsiplerine riayet olunmasinda butun olkelerde dovlet aparici rol oynayir Interkulturalizmin esas musbet cehetlerinden biri odur ki o etnik medeni muxtelifliyin pozitiv potensialini uze cixarir neqativ potensialinin ise reallasmasina imkan vermir Interkulturalizmin qeyd olunan musbet cehetinin reallasdirilmasinin esas serti onun multikulturalizme esaslanmasidir Bu sebebdende oz hecmine gore interkulturalizm mefhumu multikulturalizm mefhumundan genisdir Tolerantliq multikulturalizmin esasini teskil etdiyi kimi multikulturalizm de interkulturalizmin esasini teskil edir Belece interkulturalizm ozunde multikulturalizmi ve tolerantligi birlesdirmis olur Liberal demokratiya olkelerinde interkulturalizmMultikulturalizm siyasetinin heyata kecirilmesinde onun prinsiplerine riayet olunmasinda butun olkelerde dovlet aparici rol oynayir Multikulturalizm siyasetinden imtina etmis bir nece liberal demokratiya olkelerinin tecrubesi gosterir ki cemiyyetde movcud olan etnik irqi dini ve medeni muxteliflikler muasir liberalizmin prinsiplerine esasen tenzimlendikde yeni dovlet milli azliqlarin etnik medeni deyerlerinin qorunmasina ve inkisaf etdirilmesine munasibetde heddinden artiq sey gosterdikde bu isde onlara tam azadliq verdikde diger terefden ise onlarin yasadiqlari cemiyyete inteqrasiya olunmalari istiqametinde lazimi tedbirler gormedikde milli azliqlar cemiyyetde titul xalqin genis yayilmis etnik medeni deyerlerinden mueyyen olunmus etikdavranis normalarindan tecrid olunaraq hetta bezen bu deyerlere ve normalara qarsi muqavimet gostererek oz etnik medeni deyerlerine siginirlar Bele olan seraitde cemiyyetde dezinteqrasiya prosesleri bas verir Cemiyyet muxtelif etnik dini icmalara bolunur Bu icmalar arasinda dialoq ve emekdasliq elaqeleri zeif olur Qerb olkelerinde Dovlet multikulturalizmi doktrinasinin aparilmasi cemiyyetde bezi icmalarin xususen muselman icmasinin ozune qapanmasi ucun serait yaradir Neticede muselman icmasinin numayendeleri oz adet enenelerine etnik medeni deyerlerine siginaraq yasadiqlari cemiyyete inteqrasiya olmurlar buradaki liberal deyerlere muqavimet gosterirler Hetta onlardan bezileri dovlet dilini bele oyrenmirler Qerb olkelerinde musahide olunan dezinteqrasiya proseslerinin sebebleri multikulturalizmle elaqelendirilerek bu siyasetin semeresizliyi haqqinda fikir yayildi Eslinde ise bu olkelerde musahide olunan dezinteqrasiya proseslerinin sebebleri multikulturalizm siyaseti ile yox bu siyaseti liberal demokratiya prinsipleri esasinda aparan dovletler ile bagli idi Bele dovletler sirasinda Boyuk Britaniya Almaniya ve Fransani misal gostermek olar Cemiyyetdeki etnik medeni muxteliflik tanindiqda qorundiqda onlarin arasindaki etnik medeni deyerler bir birile qovusduqda yaxinlasdiqda dialoqa girdikde medeniyyetlerarasi dinlerarasi dialoqun emekdasligin umumiyyetle cemiyyetin inkisafina sebeb olur Eks halda yeni bu muxteliflikler deyerler mutleqlesdirildikde bir birine qarsi qoyulduqda oz novbesinde ister olkedaxili mustevide isterse de beynelxalq mustevide dinlerarasi medeniyyetlerarasi dialoqun ve emekdasligin inkisafinin qarsisini alaraq etnik ve dini zeminde qarsidurmaya munaqiseye getirib cixarir Bu sebebden de liberal demokratiya olkeleri interkulturalizmin getirdiyi musbet tohvelerden yararlanmaq ucun bu istiqametde aparici isler gorurler Hemcinin baxMultikulturalizm TolerantliqIstinadlarTaleh EHMEDOV az multikulturalizm gov az 11 10 2018 2020 09 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 02 27 Taleh EHMEDOV Medeni ferqlilik toqqusmani deyil qarsiliqli anlasmani esas goturur az anl az 2018 11 oktyabr 2020 01 21 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 27 EdebiyyatRamiz Mehdiyev Multikulturalizme Giris Baki Serq Qerb 2019 seh seh 269 273 Ramiz Kamal Abdulla ve Etibar Ceferov Azerbaycan Multikulturalizmi Baki BBMM 2017 seh seh 16 17