Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İkinci Qahirə konfransı — İkinci dünya müharibəsi dönəmində Türkiyənin müttəfiqlərə mümkün yardımı ilə əlaqədar Misirin paytaxtı Qahirə şəhərində 4-6 dekabr 1943-cü il tarixində keçirilmiş konfransdır. Görüş ABŞ prezidenti Franklin Ruzvelt, Böyük Britaniya baş naziri Vinston Çörçill və Türkiyə Respublikası prezidenti İsmət İnönü arasında keçirilmişdir.
1941-ci ilə qədər Ruzvelt və Çörçill onunla razı idilər ki, Türkiyənin davam edən bitərəfliyi Berlin-Roma-Tokio oxunun Orta Şərqin strateji neft resurslarına çatmağının qarşısını kəsməyi ilə müttəfiqlərin maraqlarına xidmət edirdi. Lakin 1942-ci ilin sonuna qədər Berlin-Roma-Tokio oxunun erkən qələbələri Ruzvelt və Çörçilli Türkiyənin müttəfiqlərin tərəfində müharibədə iştirakı fikrini düşünməyə sövq etdi. Türkiyə müharibə ərzində ordunu layiqincə hazır vəziyyətə gətirmişdi və xüsusilə Çörçill türklərin Balkanlarda yeni cəbhəni açmasını istəyirdi.1943-cü ilin 30 yanvarında Çörçill gizlincə İsmət İnönü ilə Türkiyənin Adana şəhərinin 23 km-də Yenice stansiyasında qatarda məsələni müzakirə etdi.
Ruzvelt hələ də inanırdı ki, türk hücumu riskli ola bilər və nəhayət türk müvəffəqiyyətsizliyi müttəfiqlər üçün müsibətli təsirlərə yol aça bilərdi.
İsmət İnönü öz ölkəsinin 1911-1922-ci illərdə, yəni 11 il ərzində fasiləsiz müharibələrə (İtaliya-Türkiyə müharibəsi, Balkan müharibələri, Birinci dünya müharibəsi və Türkiyə Qurtuluş Savaşı) uğrayaraq üzləşdiyi çətinlikləri çox yaxşı bilirdi və Türkiyəni müharibədən kənarda saxlamağı qərara aldı. İsmət İnönü həmçinin Türkiyə üçün maliyyə və hərbi yardımda əminlik, o cümlədən müharibədən sonra İosif Stalinin açıq şəkildə ərz edərək, türk dar boğazlarının sovet işğalına məruz qalacağı təqdirdə ABŞ və Böyük Britaniyanın Türkiyənin yanında olacaqlarına zəmanət istəyirdi. Sovet işğalı qorxusu və Stalinin türk dar boğazlarına nəzarət etmək arzusu Türkiyənin xarici əlaqələrdə bitərəfliyinə səbəb oldu və 1952-ci ildə NATO-ya üzv oldu.
Bəlkə də, Türkiyənin müttəfiqlərin tərəfində müharibəyə qoşulmasında tərəddüdünün ən böyük səbəbi Çörçillin Adanada vəd etdiyi maliyyə və hərbi yardımın miqdarının azalması idi. Britaniyalılar Saturn yardım planının kiçildilmiş bölgüsünü təklif edirdi.
Çörçill yalnız 7 ay sonra Overlord əməliyyatı ilə üzləşdi, ABŞ hökumət üzvləri bu əməliyyata alternativ olan təhdidin aradan çıxması ilə rahatlaşdı.
Konfransın sonunda Türkiyənin bitərəfliyi qərara alındı. Eyni zamanda regionda müttəfiq hava əməliyyatları üçün Adana yaxınlığında İncirlik Hərbi Hava Bazasının qurulmasına qərar verildi, lakin konstruksiya işləri İkinci dünya müharibəsinin bitməsindən sonra başladı.İncirlik Hərbi Hava Bazası sonralar Soyuq müharibə ərzində NATO üçün mühüm rol oynadı. Başqa bir qərar Birmada Yaponiya əleyhinə Anakim əməliyyatının təxirə salınması idi.
Ruzvelt və İsmət İnönü istədiklərinə nail oldular, belə ki Çörçill biraz məyus idi, çünki o inanırdı ki, türklərin müharibədə fəal iştirakı Balkanlarda almanların tezliklə məğlub olması ilə nəticələnəcəkdi.
Türkiyə, nəhayət 1945-ci ilin 23 fevralında müttəfiqlərin tərəfində müharibəyə qoşuldu, 1 martda Almaniya və Yaponiya ilə müharibədə olan dövlətlər Yalta konfransında elan ediləndən sonra Birləşmiş Millətlərə qəbul olundular. Halbuki, Türkiyə birbaşa hərbi əməliyyatlarda iştirak etmədi, müttəfiqlər üçün yardım və Berlin-Roma-Tokio oxuna qarşı siyasi-iqtisadi sanksiyalardan sui-istifadə edərək iştirakını məhdudlaşdırdı.
İstinadlar
- U.S. Army: "Strategic Planning for Coalition Warfare, 1943-1944" by Maurice Matloff, Chapter XVI, pp. 379-380. 2015-09-24 at the Wayback Machine Center of Military History, United States Army, Washington D.C., 1990. Library of Congress Catalog Card Number 53-61477. First Printed 1959-CMH Pub 1-4.
- Mustafa Aydın, SAM, "Turkish Foreign Policy: Framework and Analysis", Center for Strategic Research, 2004, p. 47.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ikinci Qahire konfransi Ikinci dunya muharibesi doneminde Turkiyenin muttefiqlere mumkun yardimi ile elaqedar Misirin paytaxti Qahire seherinde 4 6 dekabr 1943 cu il tarixinde kecirilmis konfransdir Gorus ABS prezidenti Franklin Ruzvelt Boyuk Britaniya bas naziri Vinston Corcill ve Turkiye Respublikasi prezidenti Ismet Inonu arasinda kecirilmisdir Franklin Ruzvelt Ismet Inonu ve Vinston Corcill Ikinci Qahire konfransinda 4 6 dekabr 1943 cu il 1941 ci ile qeder Ruzvelt ve Corcill onunla razi idiler ki Turkiyenin davam eden biterefliyi Berlin Roma Tokio oxunun Orta Serqin strateji neft resurslarina catmaginin qarsisini kesmeyi ile muttefiqlerin maraqlarina xidmet edirdi Lakin 1942 ci ilin sonuna qeder Berlin Roma Tokio oxunun erken qelebeleri Ruzvelt ve Corcilli Turkiyenin muttefiqlerin terefinde muharibede istiraki fikrini dusunmeye sovq etdi Turkiye muharibe erzinde ordunu layiqince hazir veziyyete getirmisdi ve xususile Corcill turklerin Balkanlarda yeni cebheni acmasini isteyirdi 1943 cu ilin 30 yanvarinda Corcill gizlince Ismet Inonu ile Turkiyenin Adana seherinin 23 km de Yenice stansiyasinda qatarda meseleni muzakire etdi Ruzvelt hele de inanirdi ki turk hucumu riskli ola biler ve nehayet turk muveffeqiyyetsizliyi muttefiqler ucun musibetli tesirlere yol aca bilerdi Ismet Inonu oz olkesinin 1911 1922 ci illerde yeni 11 il erzinde fasilesiz muharibelere Italiya Turkiye muharibesi Balkan muharibeleri Birinci dunya muharibesi ve Turkiye Qurtulus Savasi ugrayaraq uzlesdiyi cetinlikleri cox yaxsi bilirdi ve Turkiyeni muharibeden kenarda saxlamagi qerara aldi Ismet Inonu hemcinin Turkiye ucun maliyye ve herbi yardimda eminlik o cumleden muharibeden sonra Iosif Stalinin aciq sekilde erz ederek turk dar bogazlarinin sovet isgalina meruz qalacagi teqdirde ABS ve Boyuk Britaniyanin Turkiyenin yaninda olacaqlarina zemanet isteyirdi Sovet isgali qorxusu ve Stalinin turk dar bogazlarina nezaret etmek arzusu Turkiyenin xarici elaqelerde biterefliyine sebeb oldu ve 1952 ci ilde NATO ya uzv oldu Belke de Turkiyenin muttefiqlerin terefinde muharibeye qosulmasinda tereddudunun en boyuk sebebi Corcillin Adanada ved etdiyi maliyye ve herbi yardimin miqdarinin azalmasi idi Britaniyalilar Saturn yardim planinin kicildilmis bolgusunu teklif edirdi Corcill yalniz 7 ay sonra Overlord emeliyyati ile uzlesdi ABS hokumet uzvleri bu emeliyyata alternativ olan tehdidin aradan cixmasi ile rahatlasdi Konfransin sonunda Turkiyenin biterefliyi qerara alindi Eyni zamanda regionda muttefiq hava emeliyyatlari ucun Adana yaxinliginda Incirlik Herbi Hava Bazasinin qurulmasina qerar verildi lakin konstruksiya isleri Ikinci dunya muharibesinin bitmesinden sonra basladi Incirlik Herbi Hava Bazasi sonralar Soyuq muharibe erzinde NATO ucun muhum rol oynadi Basqa bir qerar Birmada Yaponiya eleyhine Anakim emeliyyatinin texire salinmasi idi Ruzvelt ve Ismet Inonu istediklerine nail oldular bele ki Corcill biraz meyus idi cunki o inanirdi ki turklerin muharibede feal istiraki Balkanlarda almanlarin tezlikle meglub olmasi ile neticelenecekdi Turkiye nehayet 1945 ci ilin 23 fevralinda muttefiqlerin terefinde muharibeye qosuldu 1 martda Almaniya ve Yaponiya ile muharibede olan dovletler Yalta konfransinda elan edilenden sonra Birlesmis Milletlere qebul olundular Halbuki Turkiye birbasa herbi emeliyyatlarda istirak etmedi muttefiqler ucun yardim ve Berlin Roma Tokio oxuna qarsi siyasi iqtisadi sanksiyalardan sui istifade ederek istirakini mehdudlasdirdi IstinadlarU S Army Strategic Planning for Coalition Warfare 1943 1944 by Maurice Matloff Chapter XVI pp 379 380 2015 09 24 at the Wayback Machine Center of Military History United States Army Washington D C 1990 Library of Congress Catalog Card Number 53 61477 First Printed 1959 CMH Pub 1 4 Mustafa Aydin SAM Turkish Foreign Policy Framework and Analysis Center for Strategic Research 2004 p 47