Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çirçik çayı (özb. Chirchiq) — Özbəkistanın Daşkənd vilayəti ərazusindən axan, Sırdəryanın ən gursulu qolunu təşkil edən çay.
| Çirçik çayı | |
|---|---|
| özb. Chirchiq | |
 | |
| Ölkə |  Özbəkistan |
| Mənbəyi | İki çayın birləşməsi |
| • Yüksəkliyi | 745,6 m |
| Mənsəbi | Sırdərya |
| • Yüksəkliyi | 253 m |
| Uzunluğu | 155 km |
| Su sərfi | 221 m³/s |
| Su hövzəsi | 14900 |
| Hövzəsinin sahəsi | 14.240 km² |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adının etimslogiyası
Çirçik hidronimi öz növbəsində kiçildici xüsusiyyət daşıyır. Çir sözü burada Sırdəryada olan Sır kompanenti ilə əlaqədardır. Ümumilikdə götürdükdə isə Çirçik sözü «Kiçik Sır (dərya)» mənasını verir. Çir çayının adı Baburnamə şeyrlər toplusunda çəkilir. Bu əsəs təqribi olaraq eylə 1518/19—1530 illərdə yazılmışdır. Son yüz illiklərdə isə çayın hazırkı, hidronimi yazılır.
Orta əsrlərdə ərəblər Çirçik çayını Nehri-Türk yəni «türklərin çayı» və ya Parak (Farak) — «istiqamətlənmiş, uçan (çay)» olaraq adlandırırdılar.
Ümumi məlumat
Çayın uzunluğ 155 km, hövzəsinin sahəsi 14,9 min. km² təşkil edir. Çirçik Çatkal və Pskem çaylarının birləşməsindən meydana gəlir. Yuxarı axarlarda çay dərin iri kanyondan axır. Aşağı axarlarda isə relyef xüsusiyyətlərinə uyğun şəkildə öz formasınl meydana gətirir. Qidalanması qarışıqdır. Bununla belə qar sularının böyük əhəmiyyəti vardır. Orta axarlarda çayın axın sürəti 221 m³/san təşkil edir. Çay noyabrdan marta qədər buzla örtülü olur. Çay öz başlanğıcını 745,6 metr yüksəklikdən götürür. Mənsəbi isə 253 meyrlikdə yerləşir.
Çayın axarı
Çayın yuxarı axarında yerləşir. Onun önündə isə eyni adlı SES qərarlaşır. Aşağlda isə Qəzəlkənd su qovşağı vardır. Çirçikdən sağ istiqamətdə Derivasion kanalı axır. Ondan saniyıdə 310 m³ su keçir. Onun üzərində vardır. Yuvarı axar su ayrıcısından isə Solsahil Qarasu kanalı keçir. Kanalın su ötürmə qabiliyyəti 180 km³/s-dir. Aşağı axarda isə Çirçik digər kanalları qidalandırır.
Çayın axdığı vadi boyunca , , Daşkənd şəhərləri; həmcinin , və qəsəbələri yerləmir.
Çirçik çayınln qolları
Çirçik beş qol qəbul edir. Onların hamısı yuxarı axarlara qəbul olunur. Onlar dağlarla əhatələnmiş ərazilərdən axır. Aşağı axarlarda isə heç bir qol qəbul etmir. Onun iki qolu kifayyət qədər iri çaylardır. Soldan tökülən və sağdan tökülən çaylarıdır. Bircə bu çaylar il boyu dularını mənsəbə çatdıra bilirlər. Digər çaylar isə ilin müəyyən vaxtlarında qurumağa məruz qalırlar. Onlar əsasən gursululuq dönəmində sularını ona çatdıra bilirlər. Yay ayları isə mənsəbə təlib çata bilmirlər. Bu quruyan çaylar arasında sağdan:, , və , soldan isə , (Qalibasay), və (Başıqızılsay) çayları tökülür.
İstinadlar
- Поспелов Е.М. Географические названия мира: Топонимический словарь. — М: «АСТ», 2001.
- "Реестр объектов межгосударственного значения в бассейне реки Сырдарьи" (PDF). 2021-01-21 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-11-17.
Mənbə
- Özbıkistan çayları — Çirçik çayı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Circik cayi ozb Chirchiq Ozbekistanin Daskend vilayeti erazusinden axan Sirderyanin en gursulu qolunu teskil eden cay Circik cayiozb ChirchiqOlke OzbekistanMenbeyi Iki cayin birlesmesi Yuksekliyi 745 6 mMensebi Sirderya Yuksekliyi 253 mUzunlugu 155 kmSu serfi 221 m sSu hovzesi 14900Hovzesinin sahesi 14 240 km menbeyi mensebiCircik cayi Ozbekistanin fiziki xeritesinde 41 37 43 sm e 69 57 53 s u 40 53 58 sm e 68 42 31 s u Vikianbarda elaqeli mediafayllarAdinin etimslogiyasiCircik hidronimi oz novbesinde kicildici xususiyyet dasiyir Cir sozu burada Sirderyada olan Sir kompanenti ile elaqedardir Umumilikde goturdukde ise Circik sozu Kicik Sir derya menasini verir Cir cayinin adi Baburname seyrler toplusunda cekilir Bu eses teqribi olaraq eyle 1518 19 1530 illerde yazilmisdir Son yuz illiklerde ise cayin hazirki hidronimi yazilir Orta esrlerde erebler Circik cayini Nehri Turk yeni turklerin cayi ve ya Parak Farak istiqametlenmis ucan cay olaraq adlandirirdilar XX esrUmumi melumatCayin uzunlug 155 km hovzesinin sahesi 14 9 min km teskil edir Circik Catkal ve Pskem caylarinin birlesmesinden meydana gelir Yuxari axarlarda cay derin iri kanyondan axir Asagi axarlarda ise relyef xususiyyetlerine uygun sekilde oz formasinl meydana getirir Qidalanmasi qarisiqdir Bununla bele qar sularinin boyuk ehemiyyeti vardir Orta axarlarda cayin axin sureti 221 m san teskil edir Cay noyabrdan marta qeder buzla ortulu olur Cay oz baslangicini 745 6 metr yukseklikden goturur Mensebi ise 253 meyrlikde yerlesir Cayin axariCayin yuxari axarinda yerlesir Onun onunde ise eyni adli SES qerarlasir Asaglda ise Qezelkend su qovsagi vardir Circikden sag istiqametde Derivasion kanali axir Ondan saniyide 310 m su kecir Onun uzerinde vardir Yuvari axar su ayricisindan ise Solsahil Qarasu kanali kecir Kanalin su oturme qabiliyyeti 180 km s dir Asagi axarda ise Circik diger kanallari qidalandirir Cayin axdigi vadi boyunca Daskend seherleri hemcinin ve qesebeleri yerlemir Circik cayinln qollariCircik bes qol qebul edir Onlarin hamisi yuxari axarlara qebul olunur Onlar daglarla ehatelenmis erazilerden axir Asagi axarlarda ise hec bir qol qebul etmir Onun iki qolu kifayyet qeder iri caylardir Soldan tokulen ve sagdan tokulen caylaridir Birce bu caylar il boyu dularini mensebe catdira bilirler Diger caylar ise ilin mueyyen vaxtlarinda qurumaga meruz qalirlar Onlar esasen gursululuq doneminde sularini ona catdira bilirler Yay aylari ise mensebe telib cata bilmirler Bu quruyan caylar arasinda sagdan ve soldan ise Qalibasay ve Basiqizilsay caylari tokulur IstinadlarPospelov E M Geograficheskie nazvaniya mira Toponimicheskij slovar M AST 2001 Reestr obektov mezhgosudarstvennogo znacheniya v bassejne reki Syrdari PDF 2021 01 21 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 11 17 MenbeOzbikistan caylari Circik cayi