Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çingiz İldırım (tam adı Sultanov Çingiz İldırım oğlu; 10 iyul 1890, Qubadlı, Zəngəzur qəzası – 27 iyul 1941, Moskva) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti donanmasının komandanı, xalq komissarı.
| Çingiz İldırım | |
|---|---|
 | |
  | |
Azərbaycan Yükvurma Cəmiyyətinin sədri | |
SSRİ Sindikatlar Şurası Azərbaycan bürosunun sədri | |
| |
| |
| 1928 – 1929 | |
| |
| 28 aprel 1920 – 26 iyun 1920 | |
| Əvvəlki | Vəzifə təsis edildi. |
| Sonrakı | Əliheydər Qarayev |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 10 iyul 1890 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 iyul 1941(51 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | güllə yarası[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Partiya |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | mühəndis, siyasətçi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | mühəndis[d] |
| | |
| Təltifləri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1890-cı ilin 10 iyulunda bəy ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası İldırım Qubadlıda ilk məktəbin açılmasına nail olmuş və 2 oğlunu — Çingizlə Cabbarı həmin məktəbdə oxutdurmuşdur. Kənd məktəbini bitirdikdən sonra Çingiz Şuşadakı realnı məktəbdə təhsilini davam etdirmişdir. Bu məktəb 1906-cı ildə bağlanmış, Çingiz isə təhsil ardınca Vladiqafqaza yollanaraq orta təhsilini 1909-cu ildə orada tamamlamışdır. Həmin ildə 19 yaşlı Çingiz, Sankt-Peterburqa ali təhsil almaq üçün yollanmış və Politexnik institutun dağ-sənaye şöbəsinə qəbul olunmuşdur. Ali təhsilini 1916-cı ildə başa vurduqdan sonra oradakı "Ayvaz" zavodunda mühəndis-metallurq kimi iş fəaliyyətinə başlamışdır. Yüksək səviyyəli mühəndis-metallurq olmuşdur.
Həbsi və edamı
7 iyul 1937-ci ildə İldırım NKVD tərəfindən həbs edildi və iddia edilən əks-inqilabi fəaliyyətdə ittiham edildi. Dnepropetrovskda, Bakıda və Moskva da məhbus olaraq saxlanıldı. Moskvada əvvəlcə Lefortovo həbsxanasında həbsxanaya salındı, daha sonra daha sərt bir yerə — siyasi məhbuslar üçün məşhur olan Suxanovovkaya köçürüldü. NKVD tərəfindən edam cəzasına məhkum edildi və ailəsinə xarici dünya ilə ünsiyyət icazəsi olmadan 10 il cəza verildiyi bildirildi. 1937-ci ilin yayında güllələnərək edam edildi.
Siyasi fəaliyyəti
Rusiya imperiyası dövrü
Petroqradda inqilabi hadisələr başlayan zaman gənc Çingiz hadisələrdən kənarda qalmamış və bolşeviklərə qoşulmuşdur. O, 1917-ci ilin 25 oktyabrında Qış Sarayının alınmasında iştirak etmiş, yenicə qurulan Sovet hakimiyyətində Millətlər Komissarlığında çalışmış, habelə, RSFSR Xalq Komissarları Sovetinin nəzdindəki müsəlmanlarla iş üzrə Büroya rəhbərlik etmişdir. Çingiz İldırım 1918-ci ildə Petroqradda ilk dəfə olaraq müsəlman hərbi eskadronu ("İldırımiyyə") yaratmışdır. Elə həmin dövrdə də Peterburq fəhlə və əsgər deputatları Sovetinə deputat seçilmişdir. 1918-ci ildə "Qızıl Şimal" və "Hürriyyət" ı qəzetlər nəşr etdirmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövrü
1919-cu ilin əvvəlində Çingiz İldırım Azərbaycana qayıtmış və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətindən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti donanmasının komandanı vəzifəsini almışdır. Qarabağ general-qubernatorluğu yanındakı Şuraya üzv təyin olunmuşdur.
1919-cu ilin avqustunda Çingiz İldırım artıq Bakı limanı rəisinin baş köməkçisi və eyni vaxtda da hərbi limanın rəis müavini olmuşdur. Bolşevik partiyasının tapşırığı ilə Bakıdan Rusiyaya neft daşımaq üçün Xüsusi dəniz ekspedisiyası təşkil etmişdir. 27 aprel gecəsi komandanlıq etdiyi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti donanmasından 3 rəngli Azərbaycan bayraqlarını çıxardaraq qırmızı bolşevik bayrağı asmışdır. Bolşeviklərə təslim olmaq istəməyən 6 min nəfərlik komandanlıq etdiyi və Bakını müdafiə etməli olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusunu, top atəşləriylə Nargin adasında mühasirədə saxlayaraq bolşeviklərə təslim etmişdir. Öz hərbi rütbəsi və vəzifəsindən istifadə edərək Bayılda quraşdırılmış artilleriya sistemini sıradan çıxarmışdır. 28 aprel günü Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinə: -"2 saata hakimiyyəti bolşeviklərə təhfil verməsəniz parlamenti başınıza yıxacağam!" adlı nota göndərərək 23 ay ömür sürmüş Müstəqil Azərbaycanın varlığına son qoylmasına yardım etmişdir. Bakıda Sovet hakimiyyətinin qurulmasında əsas rollardan birini oynayan Çingiz İldırım aprelin 28-də elan olunan ilk Sovet hökumətində Hərbi və dəniz işləri üzrə Xalq komissarı təyin olunmuşdur.
Sovet dövrü
Çingiz İldırım aprelin 28-də elan olunan ilk Sovet hökumətində Hərbi və dəniz işləri üzrə Xalq komissarı təyin olunmuş və bu vəzifədə qısa müddət, iyunun 26-sına qədər çalışmışdır. Məhz onun sayəsində generallar Səməd Mehmandarov və Əliağa Şıxlinski Sovet hakimiyyəti ilə əməkdaşlığa razı olmuşlar. 1922-ci ildə Çingiz İldırım sənaye vergisi ("prednaloq") yığımı üzrə fövqəladə səlahiyyətli şəxs təyin olunmuşdur. Bakı-Culfa dəmir yolunun çəkilişinə rəhbərlik etmişdir. 1923–24-cü illərdə Bakı tramvayının (bu, SSRİ dövrünün ilk tramvayı idi.) tikintisində rəhbərlik edənlərdən biri olmuşdur. 1926-cı ildə isə Bakı-Sabunçu elektrik dəmiryolunun tikintisinə başçılıq etmişdir. (bu, SSRİ dövründə elektrikləşdirilmiş ilk dəmiryolu xətti idi.)
1928-ci ildə Çingiz İldırıma yeni vəzifə — poçt və teleqraf Xalq komissarı vəzifəsi tapşılırmışdır. 1 il sonra onun Azərbaycanda fəaliyyəti Moskvaya çağırılması ilə tamamlanmşdır. Onun böyük arzularından biri Daşkəsəndə metallurgiya kombinatının tikintisinə rəhbərlik etmək olmuşdur, lakin ona həmin dövrdə dünyanın ən iri metallurgiya zavodu olacaq "Maqnitka"nın (Maqnitoqorsk metallurgiya kombinatı) tikintisinə başçılıq etmək tapşılırmışdır.
Filmoqrafiya
İstinadlar
- http://old.memo.ru/memory/communarka/chapt14.htm. Memorial.
- Аламдар Шахвердиев. Азербайджанские курды. 2013-10-29 at the Wayback Machine
- Həmid, Tural. "Azərbaycan kürdləri". AzLogos. 12 iyun 2020. 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 27 noyabr 2021.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-21.
- http://www.azeribalasi.com/showthread.php/73770-Cingiz-Yldyrym
- "Начальник "Магнитки"" [Chief of Magnitka]. 2012-05-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-07-16.
- Bəzi mənbələrdə 1941-ci il
- . 2020-08-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-12.
- https://ok.ru/bilirsenmi/topic/63808242606173
Xarici keçidlər
- Cümhuriyyəti yıxan adam – ARAŞDIRMA, ŞƏKİLLƏR [ölü keçid]
- Çingiz İldırımın xəyanəti və aqibəti – ARAŞDIRMA, FOTOLAR 2020-08-05 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cingiz Ildirim tam adi Sultanov Cingiz Ildirim oglu 10 iyul 1890 Qubadli Zengezur qezasi 27 iyul 1941 Moskva Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti donanmasinin komandani xalq komissari Cingiz IldirimAzerbaycan xususi aviakimya idaresinin sedriAzerbaycan Yukvurma Cemiyyetinin sedriSSRI Sindikatlar Surasi Azerbaycan burosunun sedriDovlet Plan Komissiyasinin sedrinin muaviniAzerbaycan SSR xalq poct ve teleqraf komissari1928 1929Azerbaycan SSR herbi ve deniz isleri uzre xalq komissari28 aprel 1920 26 iyun 1920EvvelkiVezife tesis edildi SonrakiEliheyder QarayevAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin Herbi Deniz Quvveleri komandaniSexsi melumatlarDogum tarixi 10 iyul 1890 1890 07 10 Dogum yeri Qubadli Zengezur qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 27 iyul 1941 1941 07 27 51 yasinda Vefat yeri Moskva RSFSR SSRIVefat sebebi gulle yarasi d Defn yeri Kommunarka poliqonu d Partiya Azerbaycan Kommunist Partiyasi 1920 Hummet Partiyasi 1920 Tehsili Sankt Peterburq Politexnik Institutu d Fealiyyeti muhendis siyasetciElmi fealiyyetiElm sahesi muhendis d Teltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1890 ci ilin 10 iyulunda bey ailesinde dunyaya gelmisdir Atasi Ildirim Qubadlida ilk mektebin acilmasina nail olmus ve 2 oglunu Cingizle Cabbari hemin mektebde oxutdurmusdur Kend mektebini bitirdikden sonra Cingiz Susadaki realni mektebde tehsilini davam etdirmisdir Bu mekteb 1906 ci ilde baglanmis Cingiz ise tehsil ardinca Vladiqafqaza yollanaraq orta tehsilini 1909 cu ilde orada tamamlamisdir Hemin ilde 19 yasli Cingiz Sankt Peterburqa ali tehsil almaq ucun yollanmis ve Politexnik institutun dag senaye sobesine qebul olunmusdur Ali tehsilini 1916 ci ilde basa vurduqdan sonra oradaki Ayvaz zavodunda muhendis metallurq kimi is fealiyyetine baslamisdir Yuksek seviyyeli muhendis metallurq olmusdur Hebsi ve edami 7 iyul 1937 ci ilde Ildirim NKVD terefinden hebs edildi ve iddia edilen eks inqilabi fealiyyetde ittiham edildi Dnepropetrovskda Bakida ve Moskva da mehbus olaraq saxlanildi Moskvada evvelce Lefortovo hebsxanasinda hebsxanaya salindi daha sonra daha sert bir yere siyasi mehbuslar ucun meshur olan Suxanovovkaya kocuruldu NKVD terefinden edam cezasina mehkum edildi ve ailesine xarici dunya ile unsiyyet icazesi olmadan 10 il ceza verildiyi bildirildi 1937 ci ilin yayinda gullelenerek edam edildi Siyasi fealiyyetiRusiya imperiyasi dovru Petroqradda inqilabi hadiseler baslayan zaman genc Cingiz hadiselerden kenarda qalmamis ve bolseviklere qosulmusdur O 1917 ci ilin 25 oktyabrinda Qis Sarayinin alinmasinda istirak etmis yenice qurulan Sovet hakimiyyetinde Milletler Komissarliginda calismis habele RSFSR Xalq Komissarlari Sovetinin nezdindeki muselmanlarla is uzre Buroya rehberlik etmisdir Cingiz Ildirim 1918 ci ilde Petroqradda ilk defe olaraq muselman herbi eskadronu Ildirimiyye yaratmisdir Ele hemin dovrde de Peterburq fehle ve esger deputatlari Sovetine deputat secilmisdir 1918 ci ilde Qizil Simal ve Hurriyyet i qezetler nesr etdirmisdir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovru 1919 cu ilin evvelinde Cingiz Ildirim Azerbaycana qayitmis ve Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti hokumetinden Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti donanmasinin komandani vezifesini almisdir Qarabag general qubernatorlugu yanindaki Suraya uzv teyin olunmusdur 1919 cu ilin avqustunda Cingiz Ildirim artiq Baki limani reisinin bas komekcisi ve eyni vaxtda da herbi limanin reis muavini olmusdur Bolsevik partiyasinin tapsirigi ile Bakidan Rusiyaya neft dasimaq ucun Xususi deniz ekspedisiyasi teskil etmisdir 27 aprel gecesi komandanliq etdiyi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti donanmasindan 3 rengli Azerbaycan bayraqlarini cixardaraq qirmizi bolsevik bayragi asmisdir Bolseviklere teslim olmaq istemeyen 6 min neferlik komandanliq etdiyi ve Bakini mudafie etmeli olan Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ordusunu top atesleriyle Nargin adasinda muhasirede saxlayaraq bolseviklere teslim etmisdir Oz herbi rutbesi ve vezifesinden istifade ederek Bayilda qurasdirilmis artilleriya sistemini siradan cixarmisdir 28 aprel gunu Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti parlamentine 2 saata hakimiyyeti bolseviklere tehfil vermeseniz parlamenti basiniza yixacagam adli nota gondererek 23 ay omur surmus Musteqil Azerbaycanin varligina son qoylmasina yardim etmisdir Bakida Sovet hakimiyyetinin qurulmasinda esas rollardan birini oynayan Cingiz Ildirim aprelin 28 de elan olunan ilk Sovet hokumetinde Herbi ve deniz isleri uzre Xalq komissari teyin olunmusdur Sovet dovru Cingiz Ildirim aprelin 28 de elan olunan ilk Sovet hokumetinde Herbi ve deniz isleri uzre Xalq komissari teyin olunmus ve bu vezifede qisa muddet iyunun 26 sina qeder calismisdir Mehz onun sayesinde generallar Semed Mehmandarov ve Eliaga Sixlinski Sovet hakimiyyeti ile emekdasliga razi olmuslar 1922 ci ilde Cingiz Ildirim senaye vergisi prednaloq yigimi uzre fovqelade selahiyyetli sexs teyin olunmusdur Baki Culfa demir yolunun cekilisine rehberlik etmisdir 1923 24 cu illerde Baki tramvayinin bu SSRI dovrunun ilk tramvayi idi tikintisinde rehberlik edenlerden biri olmusdur 1926 ci ilde ise Baki Sabuncu elektrik demiryolunun tikintisine basciliq etmisdir bu SSRI dovrunde elektriklesdirilmis ilk demiryolu xetti idi 1928 ci ilde Cingiz Ildirima yeni vezife poct ve teleqraf Xalq komissari vezifesi tapsilirmisdir 1 il sonra onun Azerbaycanda fealiyyeti Moskvaya cagirilmasi ile tamamlanmsdir Onun boyuk arzularindan biri Daskesende metallurgiya kombinatinin tikintisine rehberlik etmek olmusdur lakin ona hemin dovrde dunyanin en iri metallurgiya zavodu olacaq Maqnitka nin Maqnitoqorsk metallurgiya kombinati tikintisine basciliq etmek tapsilirmisdir FilmoqrafiyaIsareni denizden gozleyin film 1986 Istinadlarhttp old memo ru memory communarka chapt14 htm Memorial Alamdar Shahverdiev Azerbajdzhanskie kurdy 2013 10 29 at the Wayback Machine Hemid Tural Azerbaycan kurdleri AzLogos 12 iyun 2020 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 27 noyabr 2021 Arxivlenmis suret 2022 07 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 21 http www azeribalasi com showthread php 73770 Cingiz Yldyrym Nachalnik Magnitki Chief of Magnitka 2012 05 12 tarixinde Istifade tarixi 2010 07 16 Bezi menbelerde 1941 ci il 2020 08 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 02 12 https ok ru bilirsenmi topic 63808242606173Xarici kecidlerCumhuriyyeti yixan adam ARASDIRMA SEKILLER olu kecid Cingiz Ildirimin xeyaneti ve aqibeti ARASDIRMA FOTOLAR 2020 08 05 at the Wayback Machine