Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çin qazaxları (qaz. Қытай қазақтары, جۇڭگو قازاقتارى, çin. ) — qazax xalqının ən böyük diasporası. ÇXR-da yaşayan xalqların arasında sayına görə 16-cı yerdədir.
Çində yaşayan qazaxlar əsasən Naymanlar, Qarayilər, Uaq, Suan və Alban tayfalara aiddir. Sorğulara görə, onların 80,5 %-i özünü Orta Juzun, 12,6 %-i isə Kiçik Juzun, 2,9%-i isə Böyük Juzun hissəsi olaraq sayır.
Tarix
məhvi zamanı mancurlar cunqar oyratlara qarşı qətliyam törədirdilər. Əhalisiz qalmış torpaqlar tezliklə ətrafda yaşayan xalqlarla dolmuş. O cümlədən, Qazax xanlığından olan qazaxlar kütləvi şəkildə o əraziyə köçməyə başlayıblar.
XIX əsrdə, ruslar qazaxlar üçün qırğız ifadəsini iştətdiyi zamanı, onlar həm qazaxların, həm də qırğızların torpağlarına köçərək, onları Çinə qaçmağa məcbur ediblər. Beləliklə, Çində yaşayan qazaxların sayı artırdı.
1936-cı ildə Şen Şitsai 30000 qazaxı Sintszyandan Çinğai bölgəsinə qovanda, başçıları general Ma Bufan olan həmçinin müsəlman hueylər onlara qarşı 135 adam qalanadək qətliyam törədiblər. Tibetə qaçan qazaxlar da, Tibetli əsgərləri tərəfindən hücum olunub, Ladak bölgəsinə qovulublar.
1949-cu ilə qədər Sintszyan sadəcə rəsmi olaraq Çinin idarəsi altında idi. Bölgənin yerli xalqları tarix boyu mancur hökümü, respublikaçı Çin və kommunist partiyası ilə azadlıq üçün döyüşürü. Qazaxlar 1930-1940 illərin üsyanlarında iştrak edirdi, 1944-1949 illərin İli üsyanında aparıcı rol oynayırdı.
Sayları və yaşayış ərazisi
Qazaxlar əsasən Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonun İli-Qazax Muxtar dairəsi, Mori-Qazax və Bargöl-Qazax Muxtar Qəzalarında, Haişi-Monqol-Tibet Muxtar dairəsinin Çinğai bölgəsində və Qansunun Aqsay-Qazax Muxtar Qəzasında yaşayır.
1930-cu illərdə, Sintszyanda təxminən 800 min qazax yaşayırdı. Onlardan 100 mini 1950-ci illərdə baş vermiş üsyanlarda və Hindistana çıxışları nəticəsində həlak olub. Çinli mənbələrinə görə 1937—1943 illərində Sintzyanda 4 360 020 adam yaşayırdı və onların 930 mini qazax idi.
2000-ci ildə rəsmi mənbələr Çində qazaxların sayı 1250000 olduğunu, 2010-ci ildə isə 1 462 588 nəfər olduğunu xəbər verirlər.
Repressiyalar
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2018-06-13 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-16.
- Smagulova, Anar. "XVIII - XIX CENTURIES. IN THE MANUSCRIPTS OF THE KAZAKHS OF CHINA". East Kazakhstan State University. 2021-11-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-09.
- Alexander Douglas Mitchell Carruthers; Jack Humphrey Miller. Unknown Mongolia: A Record of Travel and Exploration in North-west Mongolia and Dzungaria. Hutchinson & Company. 1914. səh. 345. 2017-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-06-11.
- American Academy of Political and Social Science. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Volume 277. American Academy of Political and Social Science. 1951. səh. 152. İstifadə tarixi: 28 June 2010.
- American Academy of Political and Social Science. Annals of the American Academy of Political and Social Science, Volumes 276–278. American Academy of Political and Social Science. 1951. səh. 152. İstifadə tarixi: 28 June 2010.
- American Academy of Political and Social Science. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, Volume 277. American Academy of Political and Social Science. 1951. səh. 152. İstifadə tarixi: 2012-09-29.
A group of Kazakhs, originally numbering over 20000 people when expelled from Sinkiang by Sheng Shih-ts'ai in 1936, was reduced, after repeated massacres by their Chinese coreligionists under Ma Pu-fang, to a scattered 135 people.
- Hsaio-ting Lin. Tibet and Nationalist China's Frontier: Intrigues and Ethnopolitics, 1928-49. UBC Press. 1 January 2011. 231–. ISBN .
- Benson, Linda. the Ili Rebellion: the Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang. NY: Armonk. 1990.
- "The Kazak Ethnic Group" (ingilis). China Internet Information Center. June 21, 2005. 2013-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-08.
- Lias, Godfrey, 1956 və 9—10
- Kao Shi-Ping. The Chinese Yearbook 1936—1937. Shanghai. 168–174.
- "Этнический состав населения КНР" (çin). www.stats.gov.cn. 2015-09-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-04-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cin qazaxlari qaz Қytaj kazaktary جۇڭگو قازاقتارى cin qazax xalqinin en boyuk diasporasi CXR da yasayan xalqlarin arasinda sayina gore 16 ci yerdedir Cinde yasayan qazaxlar esasen Naymanlar Qarayiler Uaq Suan ve Alban tayfalara aiddir Sorgulara gore onlarin 80 5 i ozunu Orta Juzun 12 6 i ise Kicik Juzun 2 9 i ise Boyuk Juzun hissesi olaraq sayir Tarixmehvi zamani mancurlar cunqar oyratlara qarsi qetliyam toredirdiler Ehalisiz qalmis torpaqlar tezlikle etrafda yasayan xalqlarla dolmus O cumleden Qazax xanligindan olan qazaxlar kutlevi sekilde o eraziye kocmeye baslayiblar XIX esrde ruslar qazaxlar ucun qirgiz ifadesini istetdiyi zamani onlar hem qazaxlarin hem de qirgizlarin torpaglarina kocerek onlari Cine qacmaga mecbur edibler Belelikle Cinde yasayan qazaxlarin sayi artirdi 1936 ci ilde Sen Sitsai 30000 qazaxi Sintszyandan Cingai bolgesine qovanda bascilari general Ma Bufan olan hemcinin muselman hueyler onlara qarsi 135 adam qalanadek qetliyam toredibler Tibete qacan qazaxlar da Tibetli esgerleri terefinden hucum olunub Ladak bolgesine qovulublar 1949 cu ile qeder Sintszyan sadece resmi olaraq Cinin idaresi altinda idi Bolgenin yerli xalqlari tarix boyu mancur hokumu respublikaci Cin ve kommunist partiyasi ile azadliq ucun doyusuru Qazaxlar 1930 1940 illerin usyanlarinda istrak edirdi 1944 1949 illerin Ili usyaninda aparici rol oynayirdi Saylari ve yasayis erazisiSUMR nun etnoqrafik xeritesi 2000 qazaxlar hanlar uygurlar Qazaxlar esasen Sintszyan Uygur Muxtar Rayonun Ili Qazax Muxtar dairesi Mori Qazax ve Bargol Qazax Muxtar Qezalarinda Haisi Monqol Tibet Muxtar dairesinin Cingai bolgesinde ve Qansunun Aqsay Qazax Muxtar Qezasinda yasayir 1930 cu illerde Sintszyanda texminen 800 min qazax yasayirdi Onlardan 100 mini 1950 ci illerde bas vermis usyanlarda ve Hindistana cixislari neticesinde helak olub Cinli menbelerine gore 1937 1943 illerinde Sintzyanda 4 360 020 adam yasayirdi ve onlarin 930 mini qazax idi 2000 ci ilde resmi menbeler Cinde qazaxlarin sayi 1250000 oldugunu 2010 ci ilde ise 1 462 588 nefer oldugunu xeber verirler RepressiyalarEsas meqale Sintszyan yeniden tehsil dusergeleriIstinadlar Arxivlenmis suret PDF 2018 06 13 tarixinde PDF Istifade tarixi 2020 06 16 Smagulova Anar XVIII XIX CENTURIES IN THE MANUSCRIPTS OF THE KAZAKHS OF CHINA East Kazakhstan State University 2021 11 29 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 09 Alexander Douglas Mitchell Carruthers Jack Humphrey Miller Unknown Mongolia A Record of Travel and Exploration in North west Mongolia and Dzungaria Hutchinson amp Company 1914 seh 345 2017 01 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 06 11 American Academy of Political and Social Science The Annals of the American Academy of Political and Social Science Volume 277 American Academy of Political and Social Science 1951 seh 152 Istifade tarixi 28 June 2010 American Academy of Political and Social Science Annals of the American Academy of Political and Social Science Volumes 276 278 American Academy of Political and Social Science 1951 seh 152 Istifade tarixi 28 June 2010 American Academy of Political and Social Science The Annals of the American Academy of Political and Social Science Volume 277 American Academy of Political and Social Science 1951 seh 152 Istifade tarixi 2012 09 29 A group of Kazakhs originally numbering over 20000 people when expelled from Sinkiang by Sheng Shih ts ai in 1936 was reduced after repeated massacres by their Chinese coreligionists under Ma Pu fang to a scattered 135 people Hsaio ting Lin Tibet and Nationalist China s Frontier Intrigues and Ethnopolitics 1928 49 UBC Press 1 January 2011 231 ISBN 978 0 7748 5988 2 Benson Linda the Ili Rebellion the Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang NY Armonk 1990 The Kazak Ethnic Group ingilis China Internet Information Center June 21 2005 2013 12 07 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 08 Lias Godfrey 1956 ve 9 10 Kao Shi Ping The Chinese Yearbook 1936 1937 Shanghai 168 174 Etnicheskij sostav naseleniya KNR cin www stats gov cn 2015 09 24 tarixinde Istifade tarixi 2015 04 08