Çeslav Miloş (pol. Czesław Miłosz; 30 iyun 1911[…], Şyaulyay, Kovno quberniyası[d] – 14 avqust 2004[…], Krakov) — polyak şair, tərcüməçi, esseist, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1980).
Çeslav Miloş | |
---|---|
pol. Czesław Miłosz | |
Doğum tarixi | 30 iyun 1911[…] |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 14 avqust 2004[…](93 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Təhsili | |
Fəaliyyəti | şair, diplomat, yazıçı, esseist, tərcüməçi, pedaqoq, universitet müəllimi[d], ədəbiyyat tarixçisi |
Əsərlərinin dili | ingilis dili, polyak dili |
Janrlar | poeziya, nəsr |
Üzvlüyü |
|
Mükafatları | |
milosz.pl | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Həyatı
Polyak-amerikan şairi və esselər müəllifi Çeslav Aleksandr Miloş keçmiş çar Rusiyası ərazisində — Litvanın Şeteyniay şəhərində polyak ailəsində doğulmuşdu. Kiçik yaşlarından polyak dili ilə yanaşı rus, litva və yəhudi dillərini də öyrənmişdi. Sonralar bildiyi dillərə ingiliscə və fransızca da əlavə olunmuşdu. Miloş tam polyak, yaxud litvalı adlandırılmağının əleyhinə idi. Özünü etnik-vətəndaşlıq baxımından daha çox XVIII əsrə qədər mövcud olan Polşa-Litva uniyası ilə əlaqələndirirdi. Şair müsahibələrinin birində "Mən litvalı olmalarına imkan verilməyənlər üçün litvalıyam" — deyə bu qonşu xalqa tarixi bağlılığını vurğulamışdı, lakin etnik polyak ailəsində doğulması, ən başlıcası isə əsərlərini polyak dilində qələmə alması onu Polşa mədəniyyətinin təmsilçisi saymağa tam əsas verir.
Miloş ailəsi 1921-ci ildə Polşa tərkibindəki Vilno (Vilnüs) şəhərində məskunlaşmışdı. Gələcək şair burada katolik gimnaziyasını bitirmiş və yerli Stefan Batori universitetində ali təhsil almışdı. Gənclik dövründə ədəbiyyat həyatında mühüm yer tutsa da, hüquqşünas ixtisasına yiyələnməyə üstünlük vermişdi. "Donmuş zaman haqqında poema" adlı ilk şeirlər kitabını 1933-cü ildə Vilnoda nəşr etdirmişdi. O, həm də "Jiqarı" ədəbi dərnəyinin fəal üzvlərindən idi.
Hüquqşünas diplomu aldıqdan sonra (1934) Çeslav Miloş Polşa hökumətinin təqaüdü ilə fransız ədəbiyyatını öyrənmək məqsədi ilə Parisə göndərilmişdi. Fransa paytaxtında yaşadığı dövrdə yerli ədəbi dairələrlə yaxınlaşmasında əmisi oğlu, Litva diplomatı və fransız şairi Oskar Miloşun əvəzsiz xidməti olmuşdu.
Vilnoya qayıtdıqdan sonra bir müddət yerli radioda çalışsa da, Miloş tezliklə solçu baxışlarına görə işini itirmişdi. 1936-cı ildə onun "Üç qış" adlı yeni şeirlər kitabı çap olunmuşdu. Və həmin ildən Miloşun həyatının Varşava mərhələsi başlanmışdı. Faşizm və kommunizm təhlükəsinin gücləndiyi dövrdə dəfələrlə işğala məruz qalan və sərhədləri dəyişdirilən Polşanın yeni təhlükələrlə üzləşəcəyi artıq siyasətdən min ağac uzaq adamlara da sirr deyildi. Miloş belə şəraitdə hansısa siyasi platformada dayanmaqdansa, şair kimi öz sözünü deməyi, soydaşlarını gələcək mübarizə və məhrumiyyətlərə hazırlamağı daha məqsədəuyğun saymışdı.
O, faşizmin barışmaz düşməni idi. Və təbii olaraq öz yerini Polşa müqavimət hərəkatının iştirakçıları sırasında tapmışdı. Varşavadakı yəhudi gettosu şairin bütün sonrakı həyatının silinməz xatirələrindən birinə çevrilmişdi.
Polşada kommunist hakimiyyəti bərqərar olduqdan sonra (1945) Çeslav Miloş ölkəsinin Vaşinqton və Paris səfirliklərində mədəniyyət attaşesi vəzifəsində çalışmışdı, lakin 1951-ci ildə o, "yalan və satqınlıq üzərində qurulmuş totalitar dövlətlə" bütün əlaqələri kəsmək qərarına gələrək mühacirət həyatını seçmişdi. Parisdə məskunlaşan Miloş "Qul edilmiş zəka" (1953) kitabının nəşrindən sonra Qərbdə populyarlıq qazanmışdı. Eyni ildə Avropa ədəbi mükafatını almışdı,
lakin şöhrətə və geniş çap imkanlarına baxmayaraq, Miloş bir müddət, ümumiyyətlə, şeir yaza bilməmişdi. Əvəzində isə mahiyyətinə bələd olduğu totalitar rejimin iç üzünü açan "Hakimiyyətin qəsbi" (1953), Vilnodakı uşaqlıq və ilk gənclik illərinin xatirələrini əks etdirən "İssa vadisi" (1955) romanlarını ortaya qoymuşdu. 1960-cı ildə o, ABŞ-yə mühacirət etmişdi. On il sonra amerikan vətəndaşlığı alaraq Berklidəki Kaliforniya universitetinin slavistika professoru olmuşdu.
Mühacirət həyatının yaradıcılıq böhranı yaradacağından qorxsa da, Miloş ABŞ-də yaşadığı illərdə "Əqrəblər arasında insan" (1961), "Heyrətlənmiş Quçio" (1963), "San-Fransiskonun körfəz mənzərələri" (1969), "Adsız yer" (1969), "Günəş harada çıxır, harada batır?" (1974), "Ulro torpağı" (1977), "Elm bağçası" (1979) və s. kitablarında toplanan şeir və esselərini yazmışdı. Eyni zamanda ingils dilində "Polyak ədəbiyyatı tarixi" (1969) əsərini nəşr etdirmişdi. Şair İncildəki nəğmələri, Şekspirin, Con Miltonun, Uolt Uitmenin, Tomas Eliotun, Bodlerin əsərlərindən ayrı-ayrı nümunələri polyak dilinə, Polşa müəlliflərini isə ingiliscəyə çevirmişdi. Onun orijinal bədii yaradıcılıq və tərcümə sahəsindəki uğurları ABŞ-nin və Avropa ölkələrinin bir sıra ədəbi mükafatları ilə qeyd olunmuşdu.
1980-ci ildə isə Çeslav Miloş "münaqişələrin parçaladığı dünyada insanın müdafiəsizliyini cəsarətli uzaqgörənliklə göstərən ədəbi yaradıcılığına görə" Nobel mükafatı almışdı. İsveç Akademiyasının qərarı elan olunandan sonra şair siyasi və iqtisadi böhran məngənəsində boğulan, sosializmin süqut ərəfəsini yaşayan vətəninə gəlmiş və burada əsl qəhrəman kimi qarşılanmışdı. Yüksək mükafatın ilk sürprizi isə əsərlərinin kommunist Polşasında rəsmən qadağan edilməsi olmuşdu.
Çeslav Miloş Nobel mühazirəsində şəxsi həyatının yaxın illərdəki təcrübəsinə əsaslanaraq demişdi: "Şairin təqib və sürgün edilməsi ölkədə hakimiyyəti ələ keçirən iqtidarın həmin ölkənin dili üzərində nəzarəti ələ almasının nəticəsidir. Bu nəzarət təkcə senzura vasitəsi ilə deyil, həm də sözlərin mənasının dəyişdirilməsi yolu ilə həyata keçirilir. Belə şəraitdə şairin, yazıçının əsas borcu xatırlamaqdır. Yaddaş bizim gücümüzdür. Yaşayanlar həmişəlik susanlardan mandat alırlar. Onlar yalnız keçmişi uydurma və əfsanələrdən təmizləməklə, hər şeyi öz həqiqi adı ilə çağırmaqla borclarını yerinə yetirə bilərlər".
93 yaşında Krakovda vəfat edən və sevimli şəhərində dəfn olunan Çeslav Miloş həyatının sonuna qədər qələmi yerə qoymamışdı. Müəllifin sağlığında çap olunan sonuncu kitabı "Zamana səyahət" (2004) adlanırdı. Nobel laureatı İosif Brodski Miloşu XX əsrin ən böyük şairi hesab edirdi. Hətta onun şerlərini orijinalda oxumaq üçün polyak dilini öyrənmişdi. Çeslav Miloş müasir dövrdə Polşada və Avropada populyarlığını mühafizə etməkdədir.
Əsərləri
Polyak dilində
- Donmuş zaman haqqında poema (Poemat o czasie zastygłym) 1932)
- Üç qış (Trzy zimy, şeirlər toplusu, 1936)
- Qurtuluş (Ocalenie, şeirlər toplusu, 1945)
- Hakimiyyətin zəbt olunması (Zdobycie władzy, roman, 1953)
- İcbari ağıl (Zniewolony umysl, esselər toplusu, 1953)
- Gün işığı (Światło dzienne, 1953)
- İssa vadisi (Dolina Issy, 1955)
- Poetik traktat (Traktat poetycki, 1957)
- Doğma Avropa (Rodzinna Europa, 1958)
- Qitələr (Kontynenty, 1958)
- Əqrəblər arasında adam (Człowiek wśród skorpionów, 1961)
- Padşah Pepel və digər şeirlər (Król Popiel i inne wiersze, 1961)
- Tilsimlənmiş Qutsyö (Gucio zaczarowany, 1965)
- San-Fransisko körfəzinin sahillərindəki xəyallar (Widzenia nad zatoką San Francisco, 1969)
- Adsız şəhər (Miasto bez imienia 1969)
- Şəxsi vəzifələr (Prywatne obowiązki, 1972)
- Günəş harda doğur və harda batır (Gdzie słońce wschodzi i kiedy zapada, 1974)
- Ulro torpağı (Ziemia Ulro, 1977)
- Elmlər bağı (Ogród nauk, 1979)
- Mirvari haqqında himn (Hymn o perle, 1982)
- Ucsuz-bucaqsız dünya (Nieobjęta ziemio, 1984)
- İcmallar (Kroniki, 1987)
- Uzaq yaxınlar (Dalsze okolice, 1991)
- Mənim küçələrimdən başlayaraq (Zaczynając od moich ulic, esselər toplusu, 1985)
- Metafizik pauza (Metafizyczna pauza, 1989)
- Yurd axtarışları (Poszukiwanie ojczyzny, 1991)
- Ovçu ili (Rok myśliwego, 1991)
- Çayın sahilində (Na brzegu rzeki, 1994)
- Yurd axtarışında (Szukanie ojczyzny, 1992)
- Polşa ədəbiyyatının tarixi (Historia literatury polskiej, 1993)
- Müasirliyin əfasanəsi (Legendy nowoczesności', 1996)
- Adalardakı həyat (Życie na wyspach, 1997)
- Yol qırağındakı köpək (Piesek przydrożny, 1997)
- Miloşun əlifbası (Abecadło Miłosza 1997)
- Digər əlifba (Inne abecadło 1998)
- Müharibədən dərhal sonra (Zaraz po wojnie, 1998)
- İyirmi yaşa ekspedisiya (Wyprawa w dwudziestolecie, 1999)
- Bu (To, 2000)
- Orfey və Evridika (Orfeusz i Eurydyka, 2003)
- Zamana səyahət haqqında (O podróżach w czasie, (2004)
İngilis dilində
- Şeirlər toplusu 1931–1987 (The Collected Poems, 1988)
- Mənim küçələrimdən başlayaraq (Beginning With My Streets, esselər toplusu, 1992)
- Üzü çaya (Facing the River: New Poems, şeirlər toplusu, (1995)
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Czeslaw Milosz // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Çeslav Miloşun bioqrafiyası, əsərləri, məqalələri (rusca), foto şəkilləri
- Milosz Institute
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ceslav Milos pol Czeslaw Milosz 30 iyun 1911 Syaulyay Kovno quberniyasi d 14 avqust 2004 Krakov polyak sair tercumeci esseist Edebiyyat uzre Nobel mukafati laureati 1980 Ceslav Milospol Czeslaw MiloszDogum tarixi 30 iyun 1911 1911 06 30 Dogum yeri Syaulyay Kovno quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 14 avqust 2004 2004 08 14 93 yasinda Vefat yeri Krakov Kicik Polsa voyevodlugu d PolsaTehsili Vilnus UniversitetiFealiyyeti sair diplomat yazici esseist tercumeci pedaqoq universitet muellimi d edebiyyat tarixcisiEserlerinin dili ingilis dili polyak diliJanrlar poeziya nesrUzvluyu Serbiya Elmler ve Incesenet Akademiyasi d Amerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasi d Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlarimilosz pl Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiPolyak amerikan sairi ve esseler muellifi Ceslav Aleksandr Milos kecmis car Rusiyasi erazisinde Litvanin Seteyniay seherinde polyak ailesinde dogulmusdu Kicik yaslarindan polyak dili ile yanasi rus litva ve yehudi dillerini de oyrenmisdi Sonralar bildiyi dillere ingilisce ve fransizca da elave olunmusdu Milos tam polyak yaxud litvali adlandirilmaginin eleyhine idi Ozunu etnik vetendasliq baximindan daha cox XVIII esre qeder movcud olan Polsa Litva uniyasi ile elaqelendirirdi Sair musahibelerinin birinde Men litvali olmalarina imkan verilmeyenler ucun litvaliyam deye bu qonsu xalqa tarixi bagliligini vurgulamisdi lakin etnik polyak ailesinde dogulmasi en baslicasi ise eserlerini polyak dilinde qeleme almasi onu Polsa medeniyyetinin temsilcisi saymaga tam esas verir Milos ailesi 1921 ci ilde Polsa terkibindeki Vilno Vilnus seherinde meskunlasmisdi Gelecek sair burada katolik gimnaziyasini bitirmis ve yerli Stefan Batori universitetinde ali tehsil almisdi Genclik dovrunde edebiyyat heyatinda muhum yer tutsa da huquqsunas ixtisasina yiyelenmeye ustunluk vermisdi Donmus zaman haqqinda poema adli ilk seirler kitabini 1933 cu ilde Vilnoda nesr etdirmisdi O hem de Jiqari edebi derneyinin feal uzvlerinden idi Huquqsunas diplomu aldiqdan sonra 1934 Ceslav Milos Polsa hokumetinin teqaudu ile fransiz edebiyyatini oyrenmek meqsedi ile Parise gonderilmisdi Fransa paytaxtinda yasadigi dovrde yerli edebi dairelerle yaxinlasmasinda emisi oglu Litva diplomati ve fransiz sairi Oskar Milosun evezsiz xidmeti olmusdu Vilnoya qayitdiqdan sonra bir muddet yerli radioda calissa da Milos tezlikle solcu baxislarina gore isini itirmisdi 1936 ci ilde onun Uc qis adli yeni seirler kitabi cap olunmusdu Ve hemin ilden Milosun heyatinin Varsava merhelesi baslanmisdi Fasizm ve kommunizm tehlukesinin guclendiyi dovrde defelerle isgala meruz qalan ve serhedleri deyisdirilen Polsanin yeni tehlukelerle uzleseceyi artiq siyasetden min agac uzaq adamlara da sirr deyildi Milos bele seraitde hansisa siyasi platformada dayanmaqdansa sair kimi oz sozunu demeyi soydaslarini gelecek mubarize ve mehrumiyyetlere hazirlamagi daha meqsedeuygun saymisdi O fasizmin barismaz dusmeni idi Ve tebii olaraq oz yerini Polsa muqavimet herekatinin istirakcilari sirasinda tapmisdi Varsavadaki yehudi gettosu sairin butun sonraki heyatinin silinmez xatirelerinden birine cevrilmisdi Polsada kommunist hakimiyyeti berqerar olduqdan sonra 1945 Ceslav Milos olkesinin Vasinqton ve Paris sefirliklerinde medeniyyet attasesi vezifesinde calismisdi lakin 1951 ci ilde o yalan ve satqinliq uzerinde qurulmus totalitar dovletle butun elaqeleri kesmek qerarina gelerek muhaciret heyatini secmisdi Parisde meskunlasan Milos Qul edilmis zeka 1953 kitabinin nesrinden sonra Qerbde populyarliq qazanmisdi Eyni ilde Avropa edebi mukafatini almisdi lakin sohrete ve genis cap imkanlarina baxmayaraq Milos bir muddet umumiyyetle seir yaza bilmemisdi Evezinde ise mahiyyetine beled oldugu totalitar rejimin ic uzunu acan Hakimiyyetin qesbi 1953 Vilnodaki usaqliq ve ilk genclik illerinin xatirelerini eks etdiren Issa vadisi 1955 romanlarini ortaya qoymusdu 1960 ci ilde o ABS ye muhaciret etmisdi On il sonra amerikan vetendasligi alaraq Berklideki Kaliforniya universitetinin slavistika professoru olmusdu Muhaciret heyatinin yaradiciliq bohrani yaradacagindan qorxsa da Milos ABS de yasadigi illerde Eqrebler arasinda insan 1961 Heyretlenmis Qucio 1963 San Fransiskonun korfez menzereleri 1969 Adsiz yer 1969 Gunes harada cixir harada batir 1974 Ulro torpagi 1977 Elm bagcasi 1979 ve s kitablarinda toplanan seir ve esselerini yazmisdi Eyni zamanda ingils dilinde Polyak edebiyyati tarixi 1969 eserini nesr etdirmisdi Sair Incildeki negmeleri Sekspirin Con Miltonun Uolt Uitmenin Tomas Eliotun Bodlerin eserlerinden ayri ayri numuneleri polyak diline Polsa muelliflerini ise ingilisceye cevirmisdi Onun orijinal bedii yaradiciliq ve tercume sahesindeki ugurlari ABS nin ve Avropa olkelerinin bir sira edebi mukafatlari ile qeyd olunmusdu 1980 ci ilde ise Ceslav Milos munaqiselerin parcaladigi dunyada insanin mudafiesizliyini cesaretli uzaqgorenlikle gosteren edebi yaradiciligina gore Nobel mukafati almisdi Isvec Akademiyasinin qerari elan olunandan sonra sair siyasi ve iqtisadi bohran mengenesinde bogulan sosializmin suqut erefesini yasayan vetenine gelmis ve burada esl qehreman kimi qarsilanmisdi Yuksek mukafatin ilk surprizi ise eserlerinin kommunist Polsasinda resmen qadagan edilmesi olmusdu Ceslav Milos Nobel muhaziresinde sexsi heyatinin yaxin illerdeki tecrubesine esaslanaraq demisdi Sairin teqib ve surgun edilmesi olkede hakimiyyeti ele keciren iqtidarin hemin olkenin dili uzerinde nezareti ele almasinin neticesidir Bu nezaret tekce senzura vasitesi ile deyil hem de sozlerin menasinin deyisdirilmesi yolu ile heyata kecirilir Bele seraitde sairin yazicinin esas borcu xatirlamaqdir Yaddas bizim gucumuzdur Yasayanlar hemiselik susanlardan mandat alirlar Onlar yalniz kecmisi uydurma ve efsanelerden temizlemekle her seyi oz heqiqi adi ile cagirmaqla borclarini yerine yetire bilerler 93 yasinda Krakovda vefat eden ve sevimli seherinde defn olunan Ceslav Milos heyatinin sonuna qeder qelemi yere qoymamisdi Muellifin sagliginda cap olunan sonuncu kitabi Zamana seyahet 2004 adlanirdi Nobel laureati Iosif Brodski Milosu XX esrin en boyuk sairi hesab edirdi Hetta onun serlerini orijinalda oxumaq ucun polyak dilini oyrenmisdi Ceslav Milos muasir dovrde Polsada ve Avropada populyarligini muhafize etmekdedir EserleriPolyak dilinde Donmus zaman haqqinda poema Poemat o czasie zastyglym 1932 Uc qis Trzy zimy seirler toplusu 1936 Qurtulus Ocalenie seirler toplusu 1945 Hakimiyyetin zebt olunmasi Zdobycie wladzy roman 1953 Icbari agil Zniewolony umysl esseler toplusu 1953 Gun isigi Swiatlo dzienne 1953 Issa vadisi Dolina Issy 1955 Poetik traktat Traktat poetycki 1957 Dogma Avropa Rodzinna Europa 1958 Qiteler Kontynenty 1958 Eqrebler arasinda adam Czlowiek wsrod skorpionow 1961 Padsah Pepel ve diger seirler Krol Popiel i inne wiersze 1961 Tilsimlenmis Qutsyo Gucio zaczarowany 1965 San Fransisko korfezinin sahillerindeki xeyallar Widzenia nad zatoka San Francisco 1969 Adsiz seher Miasto bez imienia 1969 Sexsi vezifeler Prywatne obowiazki 1972 Gunes harda dogur ve harda batir Gdzie slonce wschodzi i kiedy zapada 1974 Ulro torpagi Ziemia Ulro 1977 Elmler bagi Ogrod nauk 1979 Mirvari haqqinda himn Hymn o perle 1982 Ucsuz bucaqsiz dunya Nieobjeta ziemio 1984 Icmallar Kroniki 1987 Uzaq yaxinlar Dalsze okolice 1991 Menim kucelerimden baslayaraq Zaczynajac od moich ulic esseler toplusu 1985 Metafizik pauza Metafizyczna pauza 1989 Yurd axtarislari Poszukiwanie ojczyzny 1991 Ovcu ili Rok mysliwego 1991 Cayin sahilinde Na brzegu rzeki 1994 Yurd axtarisinda Szukanie ojczyzny 1992 Polsa edebiyyatinin tarixi Historia literatury polskiej 1993 Muasirliyin efasanesi Legendy nowoczesnosci 1996 Adalardaki heyat Zycie na wyspach 1997 Yol qiragindaki kopek Piesek przydrozny 1997 Milosun elifbasi Abecadlo Milosza 1997 Diger elifba Inne abecadlo 1998 Muharibeden derhal sonra Zaraz po wojnie 1998 Iyirmi yasa ekspedisiya Wyprawa w dwudziestolecie 1999 Bu To 2000 Orfey ve Evridika Orfeusz i Eurydyka 2003 Zamana seyahet haqqinda O podrozach w czasie 2004 Ingilis dilinde Seirler toplusu 1931 1987 The Collected Poems 1988 Menim kucelerimden baslayaraq Beginning With My Streets esseler toplusu 1992 Uzu caya Facing the River New Poems seirler toplusu 1995 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Czeslaw Milosz Encyclopaedia Britannica ing Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerCeslav Milosun bioqrafiyasi eserleri meqaleleri rusca foto sekilleri Milosz Institute