Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çay nənəsi — türk və Azərbaycan mifologiyasında su ilə bağlı mifik varlıq.
| Çay nənəsi | |
|---|---|
 Çay nənəsi ilə eyniləşdirilən Hal anasının təsviri (Əzim Əzimzadə). Çay nənəsinin tək göz və ya döşə malik olması ilə bağlı məlumat yoxdur. | |
| Yaşadığı yer | Axar çayın içi və ya su kənarları |
| Sehrli gücləri | Toxunmadan insanların vəziyyətinin pisləşdirilməsi (Şaman azarı, baş dönməsi) |
| Vəzifəsi |
|
| Versiyaları |
|
| Əlaqəli varlıqlar | |
| Məlumat | |
| Növü | (şeytani ruh) |
Xarici görünüşü
Çay nənəsi gözəl yaşlı qadın cildindədir. Onun yerə çatacaq qədər uzun qara və ya sarı saçları var, döşləri böyükdür, qaşı yoxdur. Onun gözləri qara və böyük, dərisi qırmızımtıldır. Darağı qızıl və ya gümüş rəngdədir.
Fəaliyyəti
Çay nənəsi azərbaycanlıların ənənəvi demonoloji (şeytani ruhlarla bağlı) inanclarında su mərasimi ilə bağlı olan mifik varlıqdır. Onunla bağlı inanclar ilə əlaqədardır. Həmçinin Hal anasının Çay nənəsi adlandırılmasına da rast gəlinir. Digər bir fikrə görə isə Çay nənəsi türk mifologiyasındakı regional adlarından biridir.
Azərbaycan türklərinin inanclarına görə Çay nənəsi çayda (və ya su kənarlarında) yaşayır. Əgər suyun üstündəki körpüdən keçərkən insan suya çox baxarsa, o, əsəbləşir və insanı boğmaq üçün başını döndürür. Başı dönən insanın gözləri qaralır və çaya düşür.
Qədim türk inanclarında Çay nənəsi ona qarşı hörmətsizlik eləyənlərə pis davranar. Belələrini suya salar və ölümünə səbəb olar. Buna görə də Azərbaycan türklərində və digər türk boylarında suya çox baxılmaz. Bundan başqa Çay nənəsi su kənarlarında saçlarını qızıl və ya gümüş daraqla dararkən insanlar tərəfindən görüləndə insanlardan qorxaraq suya atılar.
Azərbaycanlılar, səhər erkən saatlarda dərəyə gedəndə olan varlığa salam verməyi vacib hesab edərlər. Yoxsa, o, əsəbləşər. Həmçinin suya zibil atanda Çay nənəsi hirslənər və insanlara ziyan verər. TDV İslam ensiklopediyasına görə, suyu çirkləndirənlər (Çay nənəsi) tərəfindən cəzalandırılar, "şaman azarı"na tutular.
Naxçıvan folklor nümunələrində su ilə bağlı verilən mifik varlıqlara Çay qarısı və Çay anası da daxildir. Çay qarısı insanı düz yoldan çıxarıb pis yola salır. Onlar imansız və dinsizdir. Çay anası isə əksinə olaraq adamı pis yoldan qaytarır, yaxşı yola salır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Arxivləşdirilib 2013-11-07 at the Wayback Machine
- Beydili, 2003. səh. 136
- KÜÇÜK Mehmet Alparslan GELENEKSEL. TÜRK DİNİ İNANIŞLARINDAN MİTOLOJİYE: "ÖLÜM/OBUR RUHLAR". Gazi Türkiyat 1, no.20(2017): 25–53.
- Cəlal Bəydili (Məmmədov). Türk mifoloji obrazlar sistemi: struktur və funksiya (monoqrafiya). — Bakı: Mütərcim, 2007. — 272 səh.
- Akbaş Ercan, Ceren. "Türk Dünyası Atasözlerinde Mitolojik Izler." MasterThesis, October 30, 2020. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/372787[ölü keçid].
- Ramazan QAFARLI. MİF, ƏFSANƏ, NAĞIL VƏ EPOS (EPİK ƏNƏNƏDƏ JARLARARASI ƏLAQƏ).
- HACI MEHMET GÜNAY, "SU", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/su#1 2022-05-02 at the Wayback Machine (02.05.2022).
- Babək, 2011. səh. 72
Ədəbiyyat
- Aynur Babək. Azərbaycan folklorunda su ilə bağlı inamlar. Bakı "Nurlan", 2011. – 212 səh.
- Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cay nenesi turk ve Azerbaycan mifologiyasinda su ile bagli mifik varliq Cay nenesiCay nenesi ile eynilesdirilen Hal anasinin tesviri Ezim Ezimzade Cay nenesinin tek goz ve ya dose malik olmasi ile bagli melumat yoxdur Yasadigi yer Axar cayin ici ve ya su kenarlariSehrli gucleri Toxunmadan insanlarin veziyyetinin pislesdirilmesi Saman azari bas donmesi Vezifesi Insanlarin suya baxmamasi Insanlarin suyu cirklendirmemesiVersiyalari Cay qarisi menfi varliq Cay anasi musbet varliq Elaqeli varliqlarMelumatNovu seytani ruh Xarici gorunusuCay nenesi gozel yasli qadin cildindedir Onun yere catacaq qeder uzun qara ve ya sari saclari var dosleri boyukdur qasi yoxdur Onun gozleri qara ve boyuk derisi qirmizimtildir Daragi qizil ve ya gumus rengdedir FealiyyetiCay nenesi azerbaycanlilarin enenevi demonoloji seytani ruhlarla bagli inanclarinda su merasimi ile bagli olan mifik varliqdir Onunla bagli inanclar ile elaqedardir Hemcinin Hal anasinin Cay nenesi adlandirilmasina da rast gelinir Diger bir fikre gore ise Cay nenesi turk mifologiyasindaki regional adlarindan biridir Azerbaycan turklerinin inanclarina gore Cay nenesi cayda ve ya su kenarlarinda yasayir Eger suyun ustundeki korpuden kecerken insan suya cox baxarsa o eseblesir ve insani bogmaq ucun basini dondurur Basi donen insanin gozleri qaralir ve caya dusur Qedim turk inanclarinda Cay nenesi ona qarsi hormetsizlik eleyenlere pis davranar Belelerini suya salar ve olumune sebeb olar Buna gore de Azerbaycan turklerinde ve diger turk boylarinda suya cox baxilmaz Bundan basqa Cay nenesi su kenarlarinda saclarini qizil ve ya gumus daraqla dararken insanlar terefinden gorulende insanlardan qorxaraq suya atilar Azerbaycanlilar seher erken saatlarda dereye gedende olan varliga salam vermeyi vacib hesab ederler Yoxsa o esebleser Hemcinin suya zibil atanda Cay nenesi hirslener ve insanlara ziyan verer TDV Islam ensiklopediyasina gore suyu cirklendirenler Cay nenesi terefinden cezalandirilar saman azari na tutular Naxcivan folklor numunelerinde su ile bagli verilen mifik varliqlara Cay qarisi ve Cay anasi da daxildir Cay qarisi insani duz yoldan cixarib pis yola salir Onlar imansiz ve dinsizdir Cay anasi ise eksine olaraq adami pis yoldan qaytarir yaxsi yola salir Hemcinin baxIstinadlarTurk Soylence Sozlugu Deniz Karakurt Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 Arxivlesdirilib 2013 11 07 at the Wayback Machine Beydili 2003 seh 136 KUCUK Mehmet Alparslan GELENEKSEL TURK DINI INANISLARINDAN MITOLOJIYE OLUM OBUR RUHLAR Gazi Turkiyat 1 no 20 2017 25 53 Celal Beydili Memmedov Turk mifoloji obrazlar sistemi struktur ve funksiya monoqrafiya Baki Mutercim 2007 272 seh Akbas Ercan Ceren Turk Dunyasi Atasozlerinde Mitolojik Izler MasterThesis October 30 2020 https acikbilim yok gov tr handle 20 500 12812 372787 olu kecid Ramazan QAFARLI MIF EFSANE NAGIL VE EPOS EPIK ENENEDE JARLARARASI ELAQE HACI MEHMET GUNAY SU TDV Islam Ansiklopedisi https islamansiklopedisi org tr su 1 2022 05 02 at the Wayback Machine 02 05 2022 Babek 2011 seh 72EdebiyyatAynur Babek Azerbaycan folklorunda su ile bagli inamlar Baki Nurlan 2011 212 seh Turk Mitolojisi Ansiklopedik Sozluk Celal Beydili Yurt Yayinevi turk