Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi əncir (lat. Ficus carica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin tutkimilər fəsiləsinin əncir cinsinə aid bitki növü.
| Adi əncir | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Triba: Cins: Növ: Adi əncir | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Sinonimləri
- Caprificus insectifera Gasp.
- Caprificus leucocarpa Gasp.
- Caprificus oblongata Gasp.
- Caprificus pedunculata (Miq.) Gasp.
- Caprificus rugosa (Miq.) Gasp.
- Caprificus sphaerocarpa Gasp.
- Ficus albescens Miq.
- Ficus burdigalensis Poit. & Turpin
- Ficus caprificus Risso
- Ficus carica var. caprificus Risso
- Ficus carica var. domestica Czern. & Rav.
- Ficus carica var. riparium Hausskn.
- Ficus colchica Grossh.
- Ficus colombra Gasp.
- Ficus communis Lam.
- Ficus deliciosa Gasp.
- Ficus dottata Gasp.
- Ficus globosa Miq. [Illegitimate]
- Ficus hypoleuca Gasp.
- Ficus hyrcana Grossh.
- Ficus kopetdagensis Pachom.
- Ficus latifolia Salisb.
- Ficus leucocarpa Gasp.
- Ficus macrocarpa Gasp.
- Ficus neapolitana Miq.
- Ficus pachycarpa Gasp.
- Ficus pedunculata Miq.
- Ficus polymorpha Gasp.
- Ficus praecox Gasp.
- Ficus regina Miq.
- Ficus rugosa Miq.
- Ficus silvestris Risso
Azərbaycanda yayılması
Azərbaycanda geniş yayılmışdır. Bağbanların, alimlərin və botaniklərin fikrincə dünyada yayılan və becərilən subtropik meyvəli bitkiləri içərisində əncir qədər zəngin qidalı, ətirli və şirinliyə malik olan digər meyvəli bitki yoxdur. Başqa sözlə, əncirə xas olan dietiklik, yüksək kolorilik, ətirlilik, təmlik, şirinlilik və digər xoşa gələn xassələrə görə onu başqa meyvələrdən fərqləndirir.
Əncir hələ eramızdan çox qabaq becərilən qiymətli bitkidir. Onun əsas vətəni Suriya və Kiçik Asiya ölkələridir. Bundan başqa, əncir Aralıq dənizi sahillərində və xüsusən Yunanıstanda çox geniş yayılmışdır.
Azərbaycanda Abşeronda becərilən "Sarı sabahi" və ya "Sarı əncir" sortu xüsusilə məşhurdur. Onun xoş ətri, şirin dadı, sarı rəngli nazik qabıqlı meyvələri çoxlarına məlumdur.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanda əncirin 2 növü yayılıb. Bunlardan biri "mədəni əncir" adlanır və respublikada geniş miqyasda becərilir. Digəri isə "Hirkan ənciri"dir ki, o, yabanı halda Lənkəran zonasında yayılıb.
Mədəni əncir
"Mədəni əncir" 2–3 m hündürlükdə kol və ya ağac bitkisidir, onun xoşa gələn ətirli, şirəli, şirin, armudvarı və ya yastı armudabənzər, sarı rəngli meyvələri olur. Əncirin ən qiymətli sortlarından biri "Sarı sahibi"dir. Mədəni əncir Azərbaycanın bir sıra rayonlarında (Abşeronda, Kür-Araz ovalıqlarında, Lənkəranda, Muğanda və s.) becərilir.
Hirkan ənciri
"Hirkan ənciri" 6–8 m hündürlükdə şaxəli ağacıdır. Bunun da meyvələri armuvdarıdır, lakin rəngi tünd-göydür. Hirkan ənciri Lənkəran zonasının aşağı dağ qurşaqlarının meşəliklərində yayılıb və bir çox rayonlarda da becərilir. Əncirin meyvəsindən bir sıra bioloji fəal və müalicə əhəmiyyətli, orqanizm üçün faydalı maddələr vardır. Bunlardan xüsusilə şəkəri [qlükoza, fruktoza, saxaroza, arabinoza] polisaxaridləri [nişasta, sellüloza, pentozalar, pektinlər, yapışqanlar və s.], fosfatidləri, lesetini, piyli yağı, üzvi turşuları, vitaminləri [karotin B1, B2, B6, PP, C, D vitaminləri], makro və mikroelementləri [kalium, kalsium, maqnezium, ferrum, sink, alüminium və s.] göstərmək olar. Bundan başqa əncirin tərkibində antosian qlikozidı sambusin-xlorid və sambusin-anidin də müəyyən edilmişdir. Əncirin yarpaqları da bu cəhətdən çox faydalıdır. Yarpaqların tərkibində furokumarinlər [psoralen, berqapten], efir yağı, qatranlı maddələr və üzvi turşular [alma, limon və s. turşular], rutin, C vitamini vardır.
Xalq təbabətində istifadəsi
Azərbaycanın Dövlət Tibb İnstitunda aparılan eksperimental təcrübə nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki, əncir yarpaqlarından hazırlanan sulu dəmləmənin və spirtli ekstraktın ürəyin fəaliyyətinə, eləcə də qan təzyiqinin azalmasına müsbət təsir vardır. Bununla əlaqədar olaraq əncir yarpağının kliniki cəhətdən öyrənilməsi son dərəcədə maraqlı və perspektivli məsələdir.
Xalq təbabətində əncirin qurudulmuş yarpaqlarından sulu dəmləmə və bişirmə formasında, kal meyvələrin südündən isə sulu emulsiya şəklində, eləcə də təzə yetişmiş meyvələrinin şirəsindən ürək xəstəliklərində və hipertoniyada istifadə edilir. Əncirin meyvələrindən hazırlanan doşabdan və mürəbbədən, eləcə də qurudulmuş meyvələrindən şəkərli qida kimi qüvvətverici vasitə kimi istifadə olunur.
Naxçıvanda əncirin qurudulmuş meyvələrini qanazlığı zamanı yeyirlər. Əncirin mürəbbəsi və cemi qanazlığı və zəiflik zamanı qüvvətverici vasitə kimi işlədilir.
Ənciri od üzərində qovurub yuxugətirici dərman kimi qəbul edirlər. Əngirin qurudulmuş yarpaqlarından və meyvələrindən soyuqdəymələrdə çay kimi dəmləyib, sinəyumşaldıcı dərman kimi içirlər. Əncir quru öskürəkdə və boğaz ağrılarında yumşaldıcı öskürək dərmanı kimi də istifadə edilir.
Salyan rayonunda yerli əhali əncirin qurudulmuş yarpaqlarından çay hazırlayıb, bronxial astmaya qarşı, eləcə də böyrək xəstəliklərində sidikqovucu kimi istifadə edirlər.
Əncir ağacının yarpaqlarından və kökündən dəmləmə [çay] hazırlayıb, ishala və dezenteriyaya qarşı içirlər. Əncirin meyvəsini süddə bişirib, qusmanın qarşısını almaq üçün işlədirlər. Əncir bitkisinin yarpaqlarının saplağını və kal meyvələrinin südünü suda qarışdırıb [emulsiya] uşaqlarda baş verən qarın ağrılarına qarşı ağrıkəsici dərman kimi işlətmək olar. Qurudulmuş yarpaqlarının və cavan budaqlarının çayından qurdu olan adamlara içirtmək faydalıdır.
Əncirin meyvəsini suda pörtlədib çiban yarasının üstünə qoymaqla yaranı yetişdirmək və onun hovunu almaq üçün istifadə edilir. Təzə dərilmiş yarpaqlarını yandırıb onun külündən inək yağında məlhəm hazırlayıb, dəri yaralarının müalicəsində işlədirlər.
Yuxarıda qeyd olunanlardan göründüyü kimi əncir çox faydalı bitkidir. Onun meyvələri ürək xəstəliyinin müalicəsi üçün gözəl şəfaverici dərmandır. Bundan başqa, əncirin meyvələri soyuqdəymə zamanı baş verən döş-boğaz ağrılarını, eləcə də quru öskürəklərin iltihabını aradan qaldıran və ağrı kəsən təsirə malikdir. Bundan əlavə, zərif işlədici və sidikqovucu xassəsi də var. Ümumiyyətlə, əncir meyvəsinin doşabı qanazlığı zamanı və zəifləmiş orqanizm üçün çox xeyirlidir.
Əncirin yarpağı da ürək xəstəlikləri üçün gözəl dərmandır. Onun qurudulmuş yarpaqlarının çayı ürək ağrılarını götürür. Qan təzyiqini aşağı salır və ürəyin fəaliyyətini tənzim edir. Təəssüf ki, belə qiymətli bitkinin inkişafına, artmasına, becərilmə sahəsinin genişlənməsinə respublikamızda çox az fikir verilir, halbuki əncir ağacları öz inkişafı üçün çox zəhmət tələb etmir, o quraqlığa davamlı bitkidir. O, hər fəsildə insanlara bal kimi şirin, ətirli və bol meyvələr verir. O, hətta öz inkişafında su da tələb etmir. Bu faydalı bitkinin meyvəsini dərən adamlar onun qol-budağını sındırmamalıdır.
Əncir ağacına xas olan bütün bu müsbət və faydalı cəhətləri nəzərə alaraq, onun respublikamızda sənaye əhəmiyyətli plantasiyasının təşkili son dərəcə vacib məsələdir. Azərbaycanda bir sıra meyvəli bitkilər kimi məsələn, zeytun, şaftalı, ərik, xurma, feyxoa və s. əncirin də sənaye əhəmiyyətli plantasiyasını təşkil etmək məqsədəuyğundur.
Respublikamızın əksər rayonlarında, xüsusən Muğan və Lənkəran zonasında əncirin becərilməsi perspektivlidir.
Təbii yayılması
Yabanı halda Kopetdağ, Pamir-Altay, Zaqafqaziya və Krımda rast gəlmək olar. İran, Kiçik Asiya, Hindistan, Aralıq dənizyanı ölkələrdə və Əfqanıstanda geniş yayılmışdır.
Botaniki təsviri
Əncir subtropik meyvə ağacıdır. Hündürlüyü 10–15 m-ə çatan ağac və bəzən kolşəkillidir. Gövdəsi hamar və boz rəngli, üzərində dayaz çatlar və ağ ləkələr olur. Oduncağı rəngsiz və ya sarımtıl, yumşaqdır. Çətiri enli, dağınıq, qollu-budaqlı, şarvaridir. Bəzən budaqları seyrək, cavan vaxtlarda yaşıl, ikinci ildə isə boz və ya qəhvəyi rəngdə olur. Yarpaqları kələ-kötür, az və ya çox yarılmış, budaq üzərində növbəli düzülüşlü, kənarı tam, bəzən az dişli, üst tərəfdən tünd yaşıl, alt tərəfdən açıq yaşıl, töküləndir. Yarpaq saplağının altında 2–3 qoltuq tumurcuğu olur. Çiçək tumurcuqları iki və üç cərgəli pulcuqlarla örtülü olur. İyun ayının əvvəli və ortalarında tumurcuq pulcuqları töküldükdən sonra yarpağın qoltuğundan böyük qapalı çiçək qrupu əmələ gəlir. Əncir ikievli bitkidir. Erkək çiçəkli əncir ağacının çiçək qrupunun üst hissəsində erkək çiçəklər, alt hissəsində isə tam inkişaf etməmiş dişi çiçəklər toplanmışdır. Dişi çiçəkli əncir ağaclarının çiçək qrupunda yalnız normal inkişaf etmiş dişicikli çiçəklər, nadir hallarda erkəkcikli çiçəklərdə olur. Çiçək yanlığını əmələ gətirən yarpaqcıqlar çoxdur. Dişicik bir sütuncuqlu, yumurtalıqda bir yumurtacığı vardır. Çiçəklər mayalandıqdan sonra meyvə qrupunda meyvəciklər əmələ gətirir. Əncir ağacı ildə iki dəfə meyvə verir.
Ekologiyası
İstisevən və quraqlıgadavamlı bitkidir.
Azərbaycanda yayılması
Abşeron, Nаxçıvan, Gəncə və s. isti bölgələrdə becərilir.
İstifadəsi
Meyvələri yetişdikdə şirin və yumşaq olur, təzə və qurudulmuş halda istifadə edilir. Əgər istəsəniz qabığlı istəsəniz qabığsız yeyə bilərsiniz.
İstinadlar
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1059.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi encir lat Ficus carica bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin tutkimiler fesilesinin encir cinsine aid bitki novu Adi encirElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile TutkimilerTriba Cins EncirNov Adi encirBeynelxalq elmi adiFicus carica L 1753Sekil axtarisiITIS 19093NCBI 3494EOL 594632SinonimleriCaprificus insectifera Gasp Caprificus leucocarpa Gasp Caprificus oblongata Gasp Caprificus pedunculata Miq Gasp Caprificus rugosa Miq Gasp Caprificus sphaerocarpa Gasp Ficus albescens Miq Ficus burdigalensis Poit amp Turpin Ficus caprificus Risso Ficus carica var caprificus Risso Ficus carica var domestica Czern amp Rav Ficus carica var riparium Hausskn Ficus colchica Grossh Ficus colombra Gasp Ficus communis Lam Ficus deliciosa Gasp Ficus dottata Gasp Ficus globosa Miq Illegitimate Ficus hypoleuca Gasp Ficus hyrcana Grossh Ficus kopetdagensis Pachom Ficus latifolia Salisb Ficus leucocarpa Gasp Ficus macrocarpa Gasp Ficus neapolitana Miq Ficus pachycarpa Gasp Ficus pedunculata Miq Ficus polymorpha Gasp Ficus praecox Gasp Ficus regina Miq Ficus rugosa Miq Ficus silvestris RissoAzerbaycanda yayilmasiAzerbaycanda genis yayilmisdir Bagbanlarin alimlerin ve botaniklerin fikrince dunyada yayilan ve becerilen subtropik meyveli bitkileri icerisinde encir qeder zengin qidali etirli ve sirinliye malik olan diger meyveli bitki yoxdur Basqa sozle encire xas olan dietiklik yuksek kolorilik etirlilik temlik sirinlilik ve diger xosa gelen xasselere gore onu basqa meyvelerden ferqlendirir Encir hele eramizdan cox qabaq becerilen qiymetli bitkidir Onun esas veteni Suriya ve Kicik Asiya olkeleridir Bundan basqa encir Araliq denizi sahillerinde ve xususen Yunanistanda cox genis yayilmisdir Azerbaycanda Abseronda becerilen Sari sabahi ve ya Sari encir sortu xususile meshurdur Onun xos etri sirin dadi sari rengli nazik qabiqli meyveleri coxlarina melumdur Umumiyyetle Azerbaycanda encirin 2 novu yayilib Bunlardan biri medeni encir adlanir ve respublikada genis miqyasda becerilir Digeri ise Hirkan enciri dir ki o yabani halda Lenkeran zonasinda yayilib Medeni encir Medeni encir 2 3 m hundurlukde kol ve ya agac bitkisidir onun xosa gelen etirli sireli sirin armudvari ve ya yasti armudabenzer sari rengli meyveleri olur Encirin en qiymetli sortlarindan biri Sari sahibi dir Medeni encir Azerbaycanin bir sira rayonlarinda Abseronda Kur Araz ovaliqlarinda Lenkeranda Muganda ve s becerilir Hirkan enciri Hirkan enciri 6 8 m hundurlukde saxeli agacidir Bunun da meyveleri armuvdaridir lakin rengi tund goydur Hirkan enciri Lenkeran zonasinin asagi dag qursaqlarinin meseliklerinde yayilib ve bir cox rayonlarda da becerilir Encirin meyvesinden bir sira bioloji feal ve mualice ehemiyyetli orqanizm ucun faydali maddeler vardir Bunlardan xususile sekeri qlukoza fruktoza saxaroza arabinoza polisaxaridleri nisasta selluloza pentozalar pektinler yapisqanlar ve s fosfatidleri lesetini piyli yagi uzvi tursulari vitaminleri karotin B1 B2 B6 PP C D vitaminleri makro ve mikroelementleri kalium kalsium maqnezium ferrum sink aluminium ve s gostermek olar Bundan basqa encirin terkibinde antosian qlikozidi sambusin xlorid ve sambusin anidin de mueyyen edilmisdir Encirin yarpaqlari da bu cehetden cox faydalidir Yarpaqlarin terkibinde furokumarinler psoralen berqapten efir yagi qatranli maddeler ve uzvi tursular alma limon ve s tursular rutin C vitamini vardir Xalq tebabetinde istifadesiAzerbaycanin Dovlet Tibb Institunda aparilan eksperimental tecrube neticesinde mueyyenlesdirilmisdir ki encir yarpaqlarindan hazirlanan sulu demlemenin ve spirtli ekstraktin ureyin fealiyyetine elece de qan tezyiqinin azalmasina musbet tesir vardir Bununla elaqedar olaraq encir yarpaginin kliniki cehetden oyrenilmesi son derecede maraqli ve perspektivli meseledir Xalq tebabetinde encirin qurudulmus yarpaqlarindan sulu demleme ve bisirme formasinda kal meyvelerin sudunden ise sulu emulsiya seklinde elece de teze yetismis meyvelerinin siresinden urek xesteliklerinde ve hipertoniyada istifade edilir Encirin meyvelerinden hazirlanan dosabdan ve murebbeden elece de qurudulmus meyvelerinden sekerli qida kimi quvvetverici vasite kimi istifade olunur Naxcivanda encirin qurudulmus meyvelerini qanazligi zamani yeyirler Encirin murebbesi ve cemi qanazligi ve zeiflik zamani quvvetverici vasite kimi isledilir Enciri od uzerinde qovurub yuxugetirici derman kimi qebul edirler Engirin qurudulmus yarpaqlarindan ve meyvelerinden soyuqdeymelerde cay kimi demleyib sineyumsaldici derman kimi icirler Encir quru oskurekde ve bogaz agrilarinda yumsaldici oskurek dermani kimi de istifade edilir Salyan rayonunda yerli ehali encirin qurudulmus yarpaqlarindan cay hazirlayib bronxial astmaya qarsi elece de boyrek xesteliklerinde sidikqovucu kimi istifade edirler Encir agacinin yarpaqlarindan ve kokunden demleme cay hazirlayib ishala ve dezenteriyaya qarsi icirler Encirin meyvesini sudde bisirib qusmanin qarsisini almaq ucun isledirler Encir bitkisinin yarpaqlarinin saplagini ve kal meyvelerinin sudunu suda qarisdirib emulsiya usaqlarda bas veren qarin agrilarina qarsi agrikesici derman kimi isletmek olar Qurudulmus yarpaqlarinin ve cavan budaqlarinin cayindan qurdu olan adamlara icirtmek faydalidir Encirin meyvesini suda portledib ciban yarasinin ustune qoymaqla yarani yetisdirmek ve onun hovunu almaq ucun istifade edilir Teze derilmis yarpaqlarini yandirib onun kulunden inek yaginda melhem hazirlayib deri yaralarinin mualicesinde isledirler Yuxarida qeyd olunanlardan gorunduyu kimi encir cox faydali bitkidir Onun meyveleri urek xesteliyinin mualicesi ucun gozel sefaverici dermandir Bundan basqa encirin meyveleri soyuqdeyme zamani bas veren dos bogaz agrilarini elece de quru oskureklerin iltihabini aradan qaldiran ve agri kesen tesire malikdir Bundan elave zerif isledici ve sidikqovucu xassesi de var Umumiyyetle encir meyvesinin dosabi qanazligi zamani ve zeiflemis orqanizm ucun cox xeyirlidir Encirin yarpagi da urek xestelikleri ucun gozel dermandir Onun qurudulmus yarpaqlarinin cayi urek agrilarini goturur Qan tezyiqini asagi salir ve ureyin fealiyyetini tenzim edir Teessuf ki bele qiymetli bitkinin inkisafina artmasina becerilme sahesinin genislenmesine respublikamizda cox az fikir verilir halbuki encir agaclari oz inkisafi ucun cox zehmet teleb etmir o quraqliga davamli bitkidir O her fesilde insanlara bal kimi sirin etirli ve bol meyveler verir O hetta oz inkisafinda su da teleb etmir Bu faydali bitkinin meyvesini deren adamlar onun qol budagini sindirmamalidir Encir agacina xas olan butun bu musbet ve faydali cehetleri nezere alaraq onun respublikamizda senaye ehemiyyetli plantasiyasinin teskili son derece vacib meseledir Azerbaycanda bir sira meyveli bitkiler kimi meselen zeytun saftali erik xurma feyxoa ve s encirin de senaye ehemiyyetli plantasiyasini teskil etmek meqsedeuygundur Respublikamizin ekser rayonlarinda xususen Mugan ve Lenkeran zonasinda encirin becerilmesi perspektivlidir Tebii yayilmasiYabani halda Kopetdag Pamir Altay Zaqafqaziya ve Krimda rast gelmek olar Iran Kicik Asiya Hindistan Araliq denizyani olkelerde ve Efqanistanda genis yayilmisdir Botaniki tesviriEncir subtropik meyve agacidir Hundurluyu 10 15 m e catan agac ve bezen kolsekillidir Govdesi hamar ve boz rengli uzerinde dayaz catlar ve ag lekeler olur Oduncagi rengsiz ve ya sarimtil yumsaqdir Cetiri enli daginiq qollu budaqli sarvaridir Bezen budaqlari seyrek cavan vaxtlarda yasil ikinci ilde ise boz ve ya qehveyi rengde olur Yarpaqlari kele kotur az ve ya cox yarilmis budaq uzerinde novbeli duzuluslu kenari tam bezen az disli ust terefden tund yasil alt terefden aciq yasil tokulendir Yarpaq saplaginin altinda 2 3 qoltuq tumurcugu olur Cicek tumurcuqlari iki ve uc cergeli pulcuqlarla ortulu olur Iyun ayinin evveli ve ortalarinda tumurcuq pulcuqlari tokuldukden sonra yarpagin qoltugundan boyuk qapali cicek qrupu emele gelir Encir ikievli bitkidir Erkek cicekli encir agacinin cicek qrupunun ust hissesinde erkek cicekler alt hissesinde ise tam inkisaf etmemis disi cicekler toplanmisdir Disi cicekli encir agaclarinin cicek qrupunda yalniz normal inkisaf etmis disicikli cicekler nadir hallarda erkekcikli ciceklerde olur Cicek yanligini emele getiren yarpaqciqlar coxdur Disicik bir sutuncuqlu yumurtaliqda bir yumurtacigi vardir Cicekler mayalandiqdan sonra meyve qrupunda meyvecikler emele getirir Encir agaci ilde iki defe meyve verir EkologiyasiIstiseven ve quraqligadavamli bitkidir Azerbaycanda yayilmasiAbseron Naxcivan Gence ve s isti bolgelerde becerilir IstifadesiMeyveleri yetisdikde sirin ve yumsaq olur teze ve qurudulmus halda istifade edilir Eger isteseniz qabigli isteseniz qabigsiz yeye bilersiniz IstinadlarLinnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 1059 Hemcinin bax