Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muğan xalçaları — müxtəlif format və müxtəlif proporsiyalara malik xovlu xalça.
| Xalça | |
| Muğan xalçası | |
|---|---|
    | |
 | |
| Xalça haqqında məlumatlar | |
| Məktəbi | Qarabağ xalçaçılıq məktəbi |
| Növü | Xovlu xalçalar |
| Ölkə | Azərbaycan |
| Bölgə | Muğan |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Üslubu | Qarabağ xalçaçılıq məktəbi |
Ümumi məlumat
Bu xalçaların adı Azərbaycanın cənub–şərqində, Kür ilə Araz çayları arasında yerləşən böyük ərazinin adı ilə əlaqədardır. X əsrdə yazılmış "Hüdud–əl Əlyamin" əsərində qeyd edilirdi ki, Muğanda çoxlu sayda çuval və palazlar toxunur. Yaşlı xalçaçıların hekayələrindən belə anlaşılır ki, Muğan xalçaları Şirvan xalçalarına nisbətən daha yüksək keyfiyyətli hesab edilirdi. Yumşaqlıq, zəriflik, hamarlıq və rənglərin ahəngdarlığı Muğan xalçaları üçün səciyyəvi hesab edilirdi.
Bədii analiz
Müxtəlif üsullarda toxunulan "Muğan xalçaları" əsasən iki üsulla toxunmuşdur:
- I üsul.
Azərbaycanın şərqində "Qarmaqlı xalçalar", qərbində isə "Quyrumlu xalçalar" adını almış xalçaların əsas bəzəyi xalçaçılar arasında "kehna–naxış" adını almış qarmaqvari elementlərdən ibarətdir. Azərbaycan xalçaçılıq sənətində geniş yayılmış və tarixi qədimlərə gedib çıxan bu elementlərə Orta Asiyada və Əfqanıstanda toxunmuş xalçalarda da rast gəlmək mümkündür. Maraqlıdır ki, XIII – XIV əsrlərdə toxunmuş, bədii quruluşu yalnız bu elementlərdən ibarət olan xalçalarla XX əsrin əvvəllərində toxunmuş xalçalar arasında böyük bir fərq yoxdur. Burada söhbət elementin daxili bəzədilməsindən deyil, onu xaricdən təşkil edən və bəzəyən dişciklər və qarmaqlardan gedir. Tədqiqatlar göstərir ki, həm orta əsrlərdə, həm də indi toxunan xalçalarda bu elementin ətrafında 12 qarmaq, ona diaqonal olaraq isə 3 qarmaq yerləşdirilir. Niderland rəssamı Hans Memlinq (1438 – 1494) özünün "Madonna körpəsiylə" əsərində bu xalçadan dekor vasitəsi kimi istifadə etmişdir. Lakin, görünür, o, bu elementin mənasını bilmirmiş, buna görə də 12 əvəzinə 8 qarmaq rəsmi çəkmişdi. Fərz etmək olar ki, Hans Memlinqin əsərindəki qarmaqların sayı elementin mərkəzində yerləşən səkkizguşəli ulduzun sərhədlərinə müvafiqdir. Türkmənistanın xalçaçıları həmin elementi "Qırx qoçaq" ("Qırx buynuz") adlandırırlar. Lakin Gəncənin və Qarabağın xalçaçıları qeyd edirlər ki, bu element "damğa"dır, onun ətrafında yerləşən 12 qarmaq isə 12 il mənasını verir. Məlumdur ki, qədim türklərin, o cümlədən, azərilərin təqvimlərində il hesablanması yalnız günlər və aylar üzrə deyil, həm də 12 il üzrə aparılırdı. Hər bir il hər – hansı bir heyvanın (bürcün) adı ilə bağlı olurdu. Haqqında danışılan elementin mərkəzində səkkizguşəli ulduz və ya xalçaçıların dörd buynuz adlandırdıqları təsvir qoyulur. Bu, həyat mənbəyi olan dörd ünsürə işarədir. Sankt–Peterburqda "Ermitaj" muzeyində qorunan "Muğan xalçası"nın orta sahəsində qellər arasında buludu ifadə edən ziqzaqvari element vardır. XIX əsrdən başlayaraq, budaqlardan təşkil edilmiş haşiyəli "Muğan xalçaları"na rast gəlinir.
- II üsul.
Bu xalçalar xalçaçılar və sənətşünaslar arasında "Çiçəkli Muğan" adını almışdır. Onun orta sahəsi hər biri özünəməxsus mənaya malik olmaqla müxtəlif formalı elementlərdən ibarətdir. Bir–birindən böyük məsafədə yerləşən qellər, onların arasındakı aralıqları dolduran, xalçaçıların "qadın zinəti" adlandırdıqları elementlər, həmçinin gül dəstələri və digər elementlər bu üsulla toxunan xalçanın səciyyəvi xüsusiyyətləridir.
Texniki xüsusiyyətləri
"Muğan xalçaları" müxtəlif format və müxtəlif proporsiyalara malikdir.
"Muğan xalçaları" XIX əsrdə düyünlərin böyük sıxlığı ilə seçilən xalçalar toxunurdu, XIX əsrin IV rübündən isə daha xırda sıxlıqlı xalçalar toxunmağa başladı.
İstinadlar
- rstml Karabakh Carpets – Designs and Patterns (ing.). 2010.
- Qarabağ xalçaları [ölü keçid]
- "Muğan xalçası". 2016-03-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-09-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mugan xalcalari muxtelif format ve muxtelif proporsiyalara malik xovlu xalca XalcaMugan xalcasiXalca haqqinda melumatlarMektebi Qarabag xalcaciliq mektebiNovu Xovlu xalcalarOlke AzerbaycanBolge MuganToxunmasi haqqinda melumatlarUslubu Qarabag xalcaciliq mektebiUmumi melumatBu xalcalarin adi Azerbaycanin cenub serqinde Kur ile Araz caylari arasinda yerlesen boyuk erazinin adi ile elaqedardir X esrde yazilmis Hudud el Elyamin eserinde qeyd edilirdi ki Muganda coxlu sayda cuval ve palazlar toxunur Yasli xalcacilarin hekayelerinden bele anlasilir ki Mugan xalcalari Sirvan xalcalarina nisbeten daha yuksek keyfiyyetli hesab edilirdi Yumsaqliq zeriflik hamarliq ve renglerin ahengdarligi Mugan xalcalari ucun seciyyevi hesab edilirdi Bedii analizMuxtelif usullarda toxunulan Mugan xalcalari esasen iki usulla toxunmusdur I usul Azerbaycanin serqinde Qarmaqli xalcalar qerbinde ise Quyrumlu xalcalar adini almis xalcalarin esas bezeyi xalcacilar arasinda kehna naxis adini almis qarmaqvari elementlerden ibaretdir Azerbaycan xalcaciliq senetinde genis yayilmis ve tarixi qedimlere gedib cixan bu elementlere Orta Asiyada ve Efqanistanda toxunmus xalcalarda da rast gelmek mumkundur Maraqlidir ki XIII XIV esrlerde toxunmus bedii qurulusu yalniz bu elementlerden ibaret olan xalcalarla XX esrin evvellerinde toxunmus xalcalar arasinda boyuk bir ferq yoxdur Burada sohbet elementin daxili bezedilmesinden deyil onu xaricden teskil eden ve bezeyen discikler ve qarmaqlardan gedir Tedqiqatlar gosterir ki hem orta esrlerde hem de indi toxunan xalcalarda bu elementin etrafinda 12 qarmaq ona diaqonal olaraq ise 3 qarmaq yerlesdirilir Niderland ressami Hans Memlinq 1438 1494 ozunun Madonna korpesiyle eserinde bu xalcadan dekor vasitesi kimi istifade etmisdir Lakin gorunur o bu elementin menasini bilmirmis buna gore de 12 evezine 8 qarmaq resmi cekmisdi Ferz etmek olar ki Hans Memlinqin eserindeki qarmaqlarin sayi elementin merkezinde yerlesen sekkizguseli ulduzun serhedlerine muvafiqdir Turkmenistanin xalcacilari hemin elementi Qirx qocaq Qirx buynuz adlandirirlar Lakin Gencenin ve Qarabagin xalcacilari qeyd edirler ki bu element damga dir onun etrafinda yerlesen 12 qarmaq ise 12 il menasini verir Melumdur ki qedim turklerin o cumleden azerilerin teqvimlerinde il hesablanmasi yalniz gunler ve aylar uzre deyil hem de 12 il uzre aparilirdi Her bir il her hansi bir heyvanin burcun adi ile bagli olurdu Haqqinda danisilan elementin merkezinde sekkizguseli ulduz ve ya xalcacilarin dord buynuz adlandirdiqlari tesvir qoyulur Bu heyat menbeyi olan dord unsure isaredir Sankt Peterburqda Ermitaj muzeyinde qorunan Mugan xalcasi nin orta sahesinde qeller arasinda buludu ifade eden ziqzaqvari element vardir XIX esrden baslayaraq budaqlardan teskil edilmis hasiyeli Mugan xalcalari na rast gelinir II usul Bu xalcalar xalcacilar ve senetsunaslar arasinda Cicekli Mugan adini almisdir Onun orta sahesi her biri ozunemexsus menaya malik olmaqla muxtelif formali elementlerden ibaretdir Bir birinden boyuk mesafede yerlesen qeller onlarin arasindaki araliqlari dolduran xalcacilarin qadin zineti adlandirdiqlari elementler hemcinin gul desteleri ve diger elementler bu usulla toxunan xalcanin seciyyevi xususiyyetleridir Texniki xususiyyetleri Mugan xalcalari muxtelif format ve muxtelif proporsiyalara malikdir Mugan xalcalari XIX esrde duyunlerin boyuk sixligi ile secilen xalcalar toxunurdu XIX esrin IV rubunden ise daha xirda sixliqli xalcalar toxunmaga basladi Istinadlarrstml Karabakh Carpets Designs and Patterns ing 2010 Qarabag xalcalari olu kecid Mugan xalcasi 2016 03 04 tarixinde Istifade tarixi 2011 09 11