Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Manuel Antonio Noryeqa Moreno (isp. Manuel Antonio Noriega; (11 fevral, 1934, 29 may, 2017) — Panama dövlət xadimi.
| Manuel Noryeqa | |
|---|---|
| isp. Manuel Antonio Noriega | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Manuel Antonio Noriega Moreno |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Panama şəhəri, Panama |
| Vəfat tarixi | (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | Panama şəhəri, Panama |
| Vəfat səbəbi | beyin qansızması[d] |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, hərbi qulluqçu, narkobaron[d] |
| Həyat yoldaşı | Felicidad Sieiro de Noriega |
| Uşağı | 3 |
| Dini | katolisizm, protestantlıq |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | general, əsgər |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Manuel Antonio Noryeqa Moreno 1934-cü il, fevral ayının 11-də Panamada çox yoxsul bir ailədə anadan olub. Onun valideynləri vaxtilə müəyyən səbəblər üzündən Panamaya köç etmişdilər. Manuel uşaq yaşlarında anası vəfat etdi. Atasının onun tərbiyəsi ilə məşğul olmağa vaxtı yox idi. Buna baxmayaraq, Noryeqa lazımi təhsili ala bildi. O, əvvəlcə, psixiatr olmaq niyyətində idi. Bu məqsədlə də Panama Universitetinin tibb fakültəsini bitirdi. Amma ixtisası üzrə işləmədi. Sonra gənc Manueli əsgərliyə çağırdılar və o, hərbi hissələrdən birində xidmət etməyə başladı. Ordu həyatı yoxsul bir ailədən çıxan və daim ehtiyac içində yaşayan Manuelin həyatında kəskin dəyişikliyə gətirib çıxardı. O, həyatını hərbi işə sərf eməyi qərara aldı və bu məqsədlə Çilidə ali hərbi məktəbdə oxudu. Hərbi təhsilini başa vurandan sonra yenidən doğma vətənə qayıdan Manuel Noryeqa təyinatla hərbi hissələrdən birinə göndərildi. Burada o, general diqqətini cəlb etdi. Yoxsul ailədən çıxan və özünü olduqca intizamlı aparan, hər əmri dəqiqliklə yerinə yetirməyə çalışan, saf və təmizliyi ilə digər zabitlərdən seçilən Manuel Noryeqa general üçün göydəndüşmə bir tapıntı olmuşdu. Ona görə də Torrixos Noryeqanı özünün ən yaxın adamlarından birinə çevirmişdi. Generalın yardımı ilə Noryeqa vəzifə pillələrində sürətlə irəliləməyə başladı. Ötən əsrin 60-cı illərində digər Latın Amerikası ölkələri kimi, Panama da ən ağır iqtisadi, siyasi dövrlərindən birini yaşayırdı. Panama bölgənin əlverişli strateji coğrafi məkanında yerləşməsinə baxmayaraq, kasıb ölkələrdən biri olaraq qalmaqda davam edirdi. Üstəlik, Panamanı idarə edənlər Latın Amerikası ölkələrində təsir dairəsi uğrunda mübarizə aparan müxtəlif güclərin əlində oyuncağa çevrilmişdilər. Oxşar taleyi yaşayan Panamada da korrupsiya və rüşvətxorluq ən yüksək həddə çatmışdı. Panama faktiki olaraq dağılmaq, dövlət kimi məhv olmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qalmışdı. Belə vəziyyətdə isə ölkəni düşdüyü ağır vəziyyətdən xilas etmək üçün hərbçilər hərəkətə keçdilər. 1968-ci ildə general Omar Torrixos Panamada dövlət çevrilişi həyata keçirdi. Həmin dövrdə Panama Milli Qvardiyasında xidmət edən Manuel Noryeqa da Omar Torrixosu dövlət çevrilişində dəstəklədi. Nəticədə dövlət çevrilişi uğurla nəticələndi və devrilmiş prezident Arnulfo Ariasın yerinə hakimiyyətə Omar Torrixos gəldi. Torrixos bu işdə ona dəstək verən Noryeqanı da unutmadı. 1969-cu ildə Torrixosun imzaladığı xüsusi sərəncamla Noryeqa Panama ordusu baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri təyin edildi. Qısa müddətdə Noryeqa Torrixosdan sonra ölkənin ikinci adamına çevrildi. Bu vəzifədə işləyərkən Noryeqa ABŞ Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbərliyi ilə sıx əməkdaşlıq etməyə başladı. Tezliklə o, ABŞ xüsusi xidmət orqanlarında özü barədə ən çevik bir rəhbər təsiri formalaşdıra bildi. ABŞ Panama hərbçiləri arasında öz təsirini saxlamaq üçün tez-tez yüksək səviyyəli zabitlərə müxtəlif adlar altında maliyyə yardımları göstərirdi. Noryeqa üçün də hər ay ABŞ əlavə maliyyə yardımı ayırmışdı. Bəzi məlumatlara görə, Noryeqa 1970–1986-cı illərdə ABŞ büdcəsindən 320 min dollar maaş almışdı. Onun 1977-ci ildən başlayaraq, ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin o dövrdəki şefi Corc Buşun ayırdığı xüsusi maliyyə fondundan da hər ay 110 min dollar aldığı məlumdur.
Qeyd etdiyimiz kimi, Noryeqa kasıblığın bütün ağırlığını öz üzərində hiss etmişdi. Ona görə də Torrixosa təklif etmişdi ki, tez-tez kasıblarla görüşlər keçirsin və onların problemlərini öyrənərək həyatlarının yüngülləşdirilməsinə yardım göstərsin. Bu təklifi bəyənən Torrixos mütəmadi olaraq Panamanın müxtəlif regionlarında kasıblarla görüşürdü. Bu, da Torrixosu xalq arasında daha da məşhurlaşdırmışdı. 1981-ci ildə Torrixos belə görüşlərdən birinə gedərkən müəmmalı şəkildə qəzaya uğrayaraq dünyasını dəyişdi. Bundan sonra hakimiyyətə general Dario Paredas gəldi. Paredas Noryeqanı Panama Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının rəisi təyin etdi. Orduda aparılan islahatlar çərçivəsində 1983-cü ildə əlahiddə Panama Müdafiə Qüvvələri yaradıldı. Ona rəhbərlik etmək isə Noryeqaya tapşırıldı. Bundan sonra hakimiyyət faktiki olaraq, Noryeqanın əlinə keçdi. 1984-cü ildə Panamada keçirilən Prezident seçkilərində Nikolas Ardito Barletta qələbə çaldı. O isə Noryeqadan asılı idi və onun bütün tapşırıqlarını yerinə yetirirdi.
Ötən əsrin 60–80-ci illərində ABŞ Latın Amerikası ölkələrində, o cümlədən Nikaraquada sosializmə qarşı mübarizə aparırdı. Bunun üçünsə külli miqdarda maliyyə vəsaiti tələb edilirdi. Bu işdə ABŞ dövlətinə çox güc düşməsin deyə Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi Latın Amerikası ölkələrində narkoticarəti genişləndirmişdi. MKİ-nin nəzarəti altında narkobaronlar öz mallarını ABŞ və Avropa bazarlarına çıxarırdılar. Narkoticarətdən əldə edilən gəlirin böyük hissəsi MKİ-yə çatırdı. MKİ də bu vəsaitdən sosializmə qarşı mübarizədə istifadə edirdi. Noryeqa da MKİ tərəfindən bu əməliyyata cəlb edilmişdi. Noryeqanın vasitəsilə narkoticarətdən əldə edilən gəlir Nikaraquada Daniel Orteqanın sosialist rejiminə qarşı mübarizə aparan "kontras"çılarına çatdırılırdı və bu da sonuncuların mübarizəsinin uğurla nəticələnməsinə aparıb çıxardı. Bundan sonra ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurası sədrinin köməkçisi podpolkovnik Oliver Nortun xahişi ilə Noryeqa Panama ərazisi vasitəsilə İrana gizlicə yer-hava tipli raketlərin göndərilməsinə yardım etdi. Əldə edilən gəlirdən isə ABŞ kəşfiyytatı ilə bərabər, Noryeqaya da pay çatdı. Bəlkə də bu, Noryeqanın həyatında buraxdığı ən böyük səhvlərdən biri idi. Belə ki, məhz ABŞ kəşfiyyatının narkoticarətinə yardım etməsi onun üçün gələcəkdə fəlakətə gedən yolun başlanğıcını qoydu.
- Catalog of the German National Library (alm.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Manuel Antonio Noryeqa Moreno isp Manuel Antonio Noriega 11 fevral 1934 29 may 2017 Panama dovlet xadimi Manuel Noryeqaisp Manuel Antonio NoriegaSexsi melumatlarDogum adi Manuel Antonio Noriega MorenoDogum tarixi 11 fevral 1934Dogum yeri Panama seheri PanamaVefat tarixi 29 may 2017 83 yasinda Vefat yeri Panama seheri PanamaVefat sebebi beyin qansizmasi d Fealiyyeti siyasetci herbi qulluqcu narkobaron d Heyat yoldasi Felicidad Sieiro de NoriegaUsagi 3Dini katolisizm protestantliqHerbi xidmetDoyusler Just Cause emeliyyatiRutbesi general esger Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiManuel Antonio Noryeqa Moreno 1934 cu il fevral ayinin 11 de Panamada cox yoxsul bir ailede anadan olub Onun valideynleri vaxtile mueyyen sebebler uzunden Panamaya koc etmisdiler Manuel usaq yaslarinda anasi vefat etdi Atasinin onun terbiyesi ile mesgul olmaga vaxti yox idi Buna baxmayaraq Noryeqa lazimi tehsili ala bildi O evvelce psixiatr olmaq niyyetinde idi Bu meqsedle de Panama Universitetinin tibb fakultesini bitirdi Amma ixtisasi uzre islemedi Sonra genc Manueli esgerliye cagirdilar ve o herbi hisselerden birinde xidmet etmeye basladi Ordu heyati yoxsul bir aileden cixan ve daim ehtiyac icinde yasayan Manuelin heyatinda keskin deyisikliye getirib cixardi O heyatini herbi ise serf emeyi qerara aldi ve bu meqsedle Cilide ali herbi mektebde oxudu Herbi tehsilini basa vurandan sonra yeniden dogma vetene qayidan Manuel Noryeqa teyinatla herbi hisselerden birine gonderildi Burada o general diqqetini celb etdi Yoxsul aileden cixan ve ozunu olduqca intizamli aparan her emri deqiqlikle yerine yetirmeye calisan saf ve temizliyi ile diger zabitlerden secilen Manuel Noryeqa general ucun goydendusme bir tapinti olmusdu Ona gore de Torrixos Noryeqani ozunun en yaxin adamlarindan birine cevirmisdi Generalin yardimi ile Noryeqa vezife pillelerinde suretle irelilemeye basladi Oten esrin 60 ci illerinde diger Latin Amerikasi olkeleri kimi Panama da en agir iqtisadi siyasi dovrlerinden birini yasayirdi Panama bolgenin elverisli strateji cografi mekaninda yerlesmesine baxmayaraq kasib olkelerden biri olaraq qalmaqda davam edirdi Ustelik Panamani idare edenler Latin Amerikasi olkelerinde tesir dairesi ugrunda mubarize aparan muxtelif guclerin elinde oyuncaga cevrilmisdiler Oxsar taleyi yasayan Panamada da korrupsiya ve rusvetxorluq en yuksek hedde catmisdi Panama faktiki olaraq dagilmaq dovlet kimi mehv olmaq tehlukesi ile uz uze qalmisdi Bele veziyyetde ise olkeni dusduyu agir veziyyetden xilas etmek ucun herbciler herekete kecdiler 1968 ci ilde general Omar Torrixos Panamada dovlet cevrilisi heyata kecirdi Hemin dovrde Panama Milli Qvardiyasinda xidmet eden Manuel Noryeqa da Omar Torrixosu dovlet cevrilisinde destekledi Neticede dovlet cevrilisi ugurla neticelendi ve devrilmis prezident Arnulfo Ariasin yerine hakimiyyete Omar Torrixos geldi Torrixos bu isde ona destek veren Noryeqani da unutmadi 1969 cu ilde Torrixosun imzaladigi xususi serencamla Noryeqa Panama ordusu bas Kesfiyyat Idaresinin rehberi teyin edildi Qisa muddetde Noryeqa Torrixosdan sonra olkenin ikinci adamina cevrildi Bu vezifede isleyerken Noryeqa ABS Mudafie Nazirliyinin Kesfiyyat Idaresinin rehberliyi ile six emekdasliq etmeye basladi Tezlikle o ABS xususi xidmet orqanlarinda ozu barede en cevik bir rehber tesiri formalasdira bildi ABS Panama herbcileri arasinda oz tesirini saxlamaq ucun tez tez yuksek seviyyeli zabitlere muxtelif adlar altinda maliyye yardimlari gosterirdi Noryeqa ucun de her ay ABS elave maliyye yardimi ayirmisdi Bezi melumatlara gore Noryeqa 1970 1986 ci illerde ABS budcesinden 320 min dollar maas almisdi Onun 1977 ci ilden baslayaraq ABS Merkezi Kesfiyyat Idaresinin o dovrdeki sefi Corc Busun ayirdigi xususi maliyye fondundan da her ay 110 min dollar aldigi melumdur Qeyd etdiyimiz kimi Noryeqa kasibligin butun agirligini oz uzerinde hiss etmisdi Ona gore de Torrixosa teklif etmisdi ki tez tez kasiblarla gorusler kecirsin ve onlarin problemlerini oyrenerek heyatlarinin yungullesdirilmesine yardim gostersin Bu teklifi beyenen Torrixos mutemadi olaraq Panamanin muxtelif regionlarinda kasiblarla gorusurdu Bu da Torrixosu xalq arasinda daha da meshurlasdirmisdi 1981 ci ilde Torrixos bele goruslerden birine gederken muemmali sekilde qezaya ugrayaraq dunyasini deyisdi Bundan sonra hakimiyyete general Dario Paredas geldi Paredas Noryeqani Panama Silahli Quvveleri Bas Qerargahinin reisi teyin etdi Orduda aparilan islahatlar cercivesinde 1983 cu ilde elahidde Panama Mudafie Quvveleri yaradildi Ona rehberlik etmek ise Noryeqaya tapsirildi Bundan sonra hakimiyyet faktiki olaraq Noryeqanin eline kecdi 1984 cu ilde Panamada kecirilen Prezident seckilerinde Nikolas Ardito Barletta qelebe caldi O ise Noryeqadan asili idi ve onun butun tapsiriqlarini yerine yetirirdi Oten esrin 60 80 ci illerinde ABS Latin Amerikasi olkelerinde o cumleden Nikaraquada sosializme qarsi mubarize aparirdi Bunun ucunse kulli miqdarda maliyye vesaiti teleb edilirdi Bu isde ABS dovletine cox guc dusmesin deye Merkezi Kesfiyyat Idaresi Latin Amerikasi olkelerinde narkoticareti genislendirmisdi MKI nin nezareti altinda narkobaronlar oz mallarini ABS ve Avropa bazarlarina cixarirdilar Narkoticaretden elde edilen gelirin boyuk hissesi MKI ye catirdi MKI de bu vesaitden sosializme qarsi mubarizede istifade edirdi Noryeqa da MKI terefinden bu emeliyyata celb edilmisdi Noryeqanin vasitesile narkoticaretden elde edilen gelir Nikaraquada Daniel Orteqanin sosialist rejimine qarsi mubarize aparan kontras cilarina catdirilirdi ve bu da sonuncularin mubarizesinin ugurla neticelenmesine aparib cixardi Bundan sonra ABS Milli Tehlukesizlik Surasi sedrinin komekcisi podpolkovnik Oliver Nortun xahisi ile Noryeqa Panama erazisi vasitesile Irana gizlice yer hava tipli raketlerin gonderilmesine yardim etdi Elde edilen gelirden ise ABS kesfiyytati ile beraber Noryeqaya da pay catdi Belke de bu Noryeqanin heyatinda buraxdigi en boyuk sehvlerden biri idi Bele ki mehz ABS kesfiyyatinin narkoticaretine yardim etmesi onun ucun gelecekde felakete geden yolun baslangicini qoydu Catalog of the German National Library alm