Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Аlitus (lit. Alytus, pol. Olita, rus. Олита) — Litvanın cənubunda şəhər.
| Alitus | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Alytus | |||||
 | |||||
| |||||
| Ölkə | |||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1377 | ||||
| İlk məlumat | 1377 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Mərkəzin hündürlüyü | 93 m | ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| Telefon kodu | +370 315 | ||||
| Poçt indeksi | LT-62001 | ||||
| Digər | |||||
| alytus.lt | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarixi
Bu, çox zaman Dzukiy etnoqrafik regionunun paytaxtı adlandırılan, Litvanın cənubundakı ən böyük şəhərdir. Alitus sahilində, Vilnüsdan 110 km cənub-qərbdə yerləşir. Təxmin olunur ki, şəhərin adı hidronomikdir, belə ki, əvvəllər Alitus da adlandığı ehtimal olunan Alitupisin suları Alitus şəhərindən keçərək Nyamunasa tökülür. İkinci ehtimala görə şəhərin adı əhli-sələb tərəfindən Aliten kimi anılan, XIV əsrdə mövcud olan qalanın adından götürülüb.
Zəngin arxeoloji tapıntılar sübut edir ki, hələ daş dövründə Alitusda insanlar məskunlaşmışdılar. İlk dəfə yazılı mənbələrdə Alitus 1377-ci ildə Viqanda Marburqun Səlnaməsində Alitus qalası kimi qeyd edilib. Qədim Alitus Nyamunasın sağ sahilində tikilirdi, belə ki, sol sahilində əhli-sələbin daimi hücumları burada yaşamağı təhlükəli edirdi. Knyaz Alqirdasın dövründə, XIV əsrin ortalarında Alitusda, Nyamunasın sağ sahilində taxta qala tikilmişdi. Əhli-sələb üçün Vilnüsa gedən ən vacib yollardan biri Alitusdan keçirdi, burada tez-tez döyüşlər baş verirdi. Zaman keçdikcə Alitus krallığının mülk torpaqları Prussiya sərhədinə kimi uzanan Suduv meşələri ilə zənginləşdi, tədricən Nyamunasın sol sahili də mənimsənildi.
15 iyun 1581-ci ildə Litva Böyük knyazı Stefan Batori Alitusa Maqdeburq gerbini və hüquqlarını verdi. Əlverişli coğrafi və inzibati şəraiti-Trakay rayonunun mərkəzi hissəsi- Alitusa tez inkişaf etməyə təkan verdi. XVIII əsrdə Nyamunasın sol sahilində Alitus II yarandı və böyüdü. Respublikada iki xalqın üçüncü bölgüsündən sonra (1795-ci il) bütün Suduv ərazisi Prussiyaya keçdi. Əlverişli iqtisadi şərait, təhkimçilik hüququnun ləğvi Alitus I-nin inkişafına stimul idi, XIX əsrin üçüncü onilliyində burada 850-yə yaxın insan yaşayırdı. Həmin zaman Alitus I ağır vəziyyətdə idi. Napaleon Suduvu Polşa krallığına əlavə edərkən, Alitus II də Auqustavasın tərkibinə qatıldı və öz əhəmiyyətini itirdi. 1815-ci ildə Alitus I və Alitusun II-nin əraziləri artıq çar Rusiyaya aid idi. XIX əsrin sonlarında Alitusda, ticarət və təhlükəsizlik baxımından əlverişli olan yaşayış məskənlərində yeni taxta və kərpic binalar, kazarmalar, qalaçalar tikilmiş, yollar, dəmiryolları salınmışdı. Nəhayət şəhər III dərəcəli qalaya çevrildi.
Alitus nəqliyyat baxımından əlverişli yerdə yerləşir. Cənubi Litvanı digər şəhərlərlə asfalt şose yolları birləşdirir. Artıq XIX əsrin sonlarında Varendən Suvalkiyə Alitusdan keçən dəmiryolu salınmışdı, Nyamunas boyu isə müntəzəm olaraq paroxodlar üzürdü. Çox qədim zamanlardan Alitus zəngin yarmarkaları ilə məşhur idi, ticarət genişlənir, böyük anbarlar tikilir, yeyinti və xammalın ilkin emalı sənayesi inkişaf edirdi. Birinci dünya müharibəsinə qədər Alitusda bir sıra süvari qoşunları yerləşmişdi.
XX əsrin əvvəllərində şəhər bir neçə dəfə yanğınlardan əziyyət çəkib. Birinci dünya müharibəsi dövründə Nyamunas üzərindəki Litvanın ən hündür dəmiryolu körpüsü partladılmışdı. İkinci dünya müharibəsi dövründəki bombardmanları hələ tikilməyə macal tapmayan torpaq ərazisi ilə müqayisə edirdilər.
Sovet dövründə sənayenin inkişafı şəhərin böyüməsinə səbəb olurdu. Pribaltikada ən böyük iplik parça kombinatı, "Snayqe" soyuducuları istehsal edən zavod fəaliyyət göstərirdi, geyim üçün ütüləmə basqıları, küçə təmizləyən maşınlar istehsal olunurdu, məişət kimya, tikiş fabrikasının filialı, yağ, şərab, dəmir-beton tikintisi zavodları, Alitus ev tikintisi kombinatı, tam mexanikləşdirilmiş ət fabriki fəaliyyət göstərirdi. Ən böyük müəssisələr: "Snayqe" SC (soyuducu zavodu), "Alitus dəmir-beton" SC, "Alkesta" QSC, "Alita" SC, "Alitaus xemiya" SC, "Alitaus coca-cola" SC və s..
Müharibə arası dövrdə, 1932-ci ildə Alitus kurort zonası elan olundu. Və bu gün 64 minə yaxın əhalisi olan bu şəhərin üçdə bir hissəsində yaşıllıq plantasiyaları salınıb. Alitusda şəhəri və kurqanı mühafizə edən tarixi landşaft qoruğu yerləşir. Alitus kurqanından 600 m cənub-şərqdə, Nyamunasda Klyabono daşı ucalır. Deyilənə görə aclıq illərində yerli kilsənin baş keşişi Alitusun aclıqdan əziyyət çəkən insanlara rəhmi gəlmiş və buğda almaq üçün Qardinə üzmüşdü, lakin qayıdarkən Kanyukay körpüsünün yaxınlığında şeytanın tələsinə düşmüşdü-belə ki, o, keşişi Kaunasa üzməyi məsləhət edir və orada malı daha baha sata biləcəyini söyləyirdi. Hələ kurqana çatmamış keşiş insanların fəlakətindən istifadə edərək varlanmaq qərarına gəldi və cəzalandırıldı-gəmini şimşək vurdu. Və ürəksiz keşiş daşa çevrildi. Deyilənə görə müharibə zamanı almanlar gəmiçiliyə mane olduğuna görə həmin daşı partlatmağa cəhd etmişlər. Hələ də Nyamunasda gizlənən bu daşın hansı ölçüdə olduğu dəqiq deyil, o, özünü yalnız quraqlıq illərində maraqlılar üçün görsədir, lakin onun bir hissəsi həmişə suda qalır.
Alitusda, Litvada mövcud olan yeganə sirk "Dzukiyos" sirki (1982-ci ildən) fəaliyyət göstərir. Burada bir sıra muzeylər var. Bunlar Yuliya Baranausken adına Alitus xalq incəsənət muzeyi, etnoqrafik, A.Yoninasın xatirə muzeyi, A.Matutisin uşaq ədəbiyyatı muzeyi, xalqın tarixi yaddaş muzeyi, polis muzeyi və digərləridir. Bundan başqa şəhərdə beş dini məbəd var: Müq.Qoruyucu-Mələk, Müq.Kazimeras, Müq.Lyudvikas, Müq.Mariya uspeniya kilsələri və Alitus Himayəçi İlahi Ana provaslav kilsəsi.
Şəhərin mərkəzində dram teatrı, Nyamunas körpüsünün yaxınlığında isə Litvanın müstəqilliyi uğrunda şəhid olmuş, Litva ordusunun ilk zabiti olan abidəsi yerləşir. Alitus meşəsində isə Pesen vadisi uzanır və şəhərin 400 illik yubileyinə görə abidə ucaldılmışdır. Şəhər parkı metal heykəltəraşlıq əsərləri ilə məşhurdur.
Coğrafiyası
Qədimdən şəhər iki hissəyə bölünüb: sağ sahilində Alitus I, sol sahilində isə Alitus II yerləşir. Alitupis məhz Alitus I-dən axır, elə burada Alitus kurqanı ucalır. Alitus II-də isə Daylides gölü, Alitus meşəsi, şəhər qəbiristanlığı, park və bağlar, eləcə də 1993-cü ildə yerli əhəmiyyətli incəsənət abidəsi elan edilən Gənclik parkı yerləşir. Daha öncə qoyulmuş attraksionlar indi fəaliyyət göstərmir, onlardan əksəriyyəti sökülmüşdür, böyük olmayan yay estradasının yerində hokkey arenası tikilmişdir. Parkın geniş ərazisi səliqə-sahmanda saxlanılır, burada velosiped üçün cığırlar çəkilib.
Çox maraqlı haldır ki, 20 iyun 1964-cü ildə burada Litvada müşahidə olunan ən böyük buz parçası tapılmışdır-onun çəkisi 300 qram olub, 1979-cu ildə isə Mars planetinin kraterlərindən birinə Alitus adı verilmişdir.
Qardaş şəhərlər
İstinadlar
- Resident population by city / town at the beginning of the year. State Data Agency of Lithuania, 2023.
- Müəllif: K.Valaytis, N.Nasvitis, K.Musteykis və s.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Rəsmi səhifəsi 2008-02-17 at the Wayback Machine
- Alytus tourism information center 2005-03-08 at the Wayback Machine
- Alytaus miesto portalas
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alitus lit Alytus pol Olita rus Olita Litvanin cenubunda seher AlitusAlytusBayraq Gerb54 24 sm e 24 03 s u Olke LitvaTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1377Ilk melumat 1377Sahesi 48 km Merkezin hundurluyu 93 mSaat qursagi Serqi Avropa vaxti d EhalisiEhalisi 51 856 nef 1 yanvar 2023 Reqemsal identifikatorlarTelefon kodu 370 315Poct indeksi LT 62001Digeralytus ltXeriteni goster gizle Alitus Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBu cox zaman Dzukiy etnoqrafik regionunun paytaxti adlandirilan Litvanin cenubundaki en boyuk seherdir Alitus sahilinde Vilnusdan 110 km cenub qerbde yerlesir Texmin olunur ki seherin adi hidronomikdir bele ki evveller Alitus da adlandigi ehtimal olunan Alitupisin sulari Alitus seherinden kecerek Nyamunasa tokulur Ikinci ehtimala gore seherin adi ehli seleb terefinden Aliten kimi anilan XIV esrde movcud olan qalanin adindan goturulub Zengin arxeoloji tapintilar subut edir ki hele das dovrunde Alitusda insanlar meskunlasmisdilar Ilk defe yazili menbelerde Alitus 1377 ci ilde Viqanda Marburqun Selnamesinde Alitus qalasi kimi qeyd edilib Qedim Alitus Nyamunasin sag sahilinde tikilirdi bele ki sol sahilinde ehli selebin daimi hucumlari burada yasamagi tehlukeli edirdi Knyaz Alqirdasin dovrunde XIV esrin ortalarinda Alitusda Nyamunasin sag sahilinde taxta qala tikilmisdi Ehli seleb ucun Vilnusa geden en vacib yollardan biri Alitusdan kecirdi burada tez tez doyusler bas verirdi Zaman kecdikce Alitus kralliginin mulk torpaqlari Prussiya serhedine kimi uzanan Suduv meseleri ile zenginlesdi tedricen Nyamunasin sol sahili de menimsenildi 15 iyun 1581 ci ilde Litva Boyuk knyazi Stefan Batori Alitusa Maqdeburq gerbini ve huquqlarini verdi Elverisli cografi ve inzibati seraiti Trakay rayonunun merkezi hissesi Alitusa tez inkisaf etmeye tekan verdi XVIII esrde Nyamunasin sol sahilinde Alitus II yarandi ve boyudu Respublikada iki xalqin ucuncu bolgusunden sonra 1795 ci il butun Suduv erazisi Prussiyaya kecdi Elverisli iqtisadi serait tehkimcilik huququnun legvi Alitus I nin inkisafina stimul idi XIX esrin ucuncu onilliyinde burada 850 ye yaxin insan yasayirdi Hemin zaman Alitus I agir veziyyetde idi Napaleon Suduvu Polsa kralligina elave ederken Alitus II de Auqustavasin terkibine qatildi ve oz ehemiyyetini itirdi 1815 ci ilde Alitus I ve Alitusun II nin erazileri artiq car Rusiyaya aid idi XIX esrin sonlarinda Alitusda ticaret ve tehlukesizlik baximindan elverisli olan yasayis meskenlerinde yeni taxta ve kerpic binalar kazarmalar qalacalar tikilmis yollar demiryollari salinmisdi Nehayet seher III dereceli qalaya cevrildi Alitus neqliyyat baximindan elverisli yerde yerlesir Cenubi Litvani diger seherlerle asfalt sose yollari birlesdirir Artiq XIX esrin sonlarinda Varenden Suvalkiye Alitusdan kecen demiryolu salinmisdi Nyamunas boyu ise muntezem olaraq paroxodlar uzurdu Cox qedim zamanlardan Alitus zengin yarmarkalari ile meshur idi ticaret genislenir boyuk anbarlar tikilir yeyinti ve xammalin ilkin emali senayesi inkisaf edirdi Birinci dunya muharibesine qeder Alitusda bir sira suvari qosunlari yerlesmisdi XX esrin evvellerinde seher bir nece defe yanginlardan eziyyet cekib Birinci dunya muharibesi dovrunde Nyamunas uzerindeki Litvanin en hundur demiryolu korpusu partladilmisdi Ikinci dunya muharibesi dovrundeki bombardmanlari hele tikilmeye macal tapmayan torpaq erazisi ile muqayise edirdiler Sovet dovrunde senayenin inkisafi seherin boyumesine sebeb olurdu Pribaltikada en boyuk iplik parca kombinati Snayqe soyuduculari istehsal eden zavod fealiyyet gosterirdi geyim ucun utuleme basqilari kuce temizleyen masinlar istehsal olunurdu meiset kimya tikis fabrikasinin filiali yag serab demir beton tikintisi zavodlari Alitus ev tikintisi kombinati tam mexaniklesdirilmis et fabriki fealiyyet gosterirdi En boyuk muessiseler Snayqe SC soyuducu zavodu Alitus demir beton SC Alkesta QSC Alita SC Alitaus xemiya SC Alitaus coca cola SC ve s Muharibe arasi dovrde 1932 ci ilde Alitus kurort zonasi elan olundu Ve bu gun 64 mine yaxin ehalisi olan bu seherin ucde bir hissesinde yasilliq plantasiyalari salinib Alitusda seheri ve kurqani muhafize eden tarixi landsaft qorugu yerlesir Alitus kurqanindan 600 m cenub serqde Nyamunasda Klyabono dasi ucalir Deyilene gore acliq illerinde yerli kilsenin bas kesisi Alitusun acliqdan eziyyet ceken insanlara rehmi gelmis ve bugda almaq ucun Qardine uzmusdu lakin qayidarken Kanyukay korpusunun yaxinliginda seytanin telesine dusmusdu bele ki o kesisi Kaunasa uzmeyi meslehet edir ve orada mali daha baha sata bileceyini soyleyirdi Hele kurqana catmamis kesis insanlarin felaketinden istifade ederek varlanmaq qerarina geldi ve cezalandirildi gemini simsek vurdu Ve ureksiz kesis dasa cevrildi Deyilene gore muharibe zamani almanlar gemiciliye mane olduguna gore hemin dasi partlatmaga cehd etmisler Hele de Nyamunasda gizlenen bu dasin hansi olcude oldugu deqiq deyil o ozunu yalniz quraqliq illerinde maraqlilar ucun gorsedir lakin onun bir hissesi hemise suda qalir Alitusda Litvada movcud olan yegane sirk Dzukiyos sirki 1982 ci ilden fealiyyet gosterir Burada bir sira muzeyler var Bunlar Yuliya Baranausken adina Alitus xalq incesenet muzeyi etnoqrafik A Yoninasin xatire muzeyi A Matutisin usaq edebiyyati muzeyi xalqin tarixi yaddas muzeyi polis muzeyi ve digerleridir Bundan basqa seherde bes dini mebed var Muq Qoruyucu Melek Muq Kazimeras Muq Lyudvikas Muq Mariya uspeniya kilseleri ve Alitus Himayeci Ilahi Ana provaslav kilsesi Seherin merkezinde dram teatri Nyamunas korpusunun yaxinliginda ise Litvanin musteqilliyi ugrunda sehid olmus Litva ordusunun ilk zabiti olan abidesi yerlesir Alitus mesesinde ise Pesen vadisi uzanir ve seherin 400 illik yubileyine gore abide ucaldilmisdir Seher parki metal heykelterasliq eserleri ile meshurdur CografiyasiQedimden seher iki hisseye bolunub sag sahilinde Alitus I sol sahilinde ise Alitus II yerlesir Alitupis mehz Alitus I den axir ele burada Alitus kurqani ucalir Alitus II de ise Daylides golu Alitus mesesi seher qebiristanligi park ve baglar elece de 1993 cu ilde yerli ehemiyyetli incesenet abidesi elan edilen Genclik parki yerlesir Daha once qoyulmus attraksionlar indi fealiyyet gostermir onlardan ekseriyyeti sokulmusdur boyuk olmayan yay estradasinin yerinde hokkey arenasi tikilmisdir Parkin genis erazisi seliqe sahmanda saxlanilir burada velosiped ucun cigirlar cekilib Cox maraqli haldir ki 20 iyun 1964 cu ilde burada Litvada musahide olunan en boyuk buz parcasi tapilmisdir onun cekisi 300 qram olub 1979 cu ilde ise Mars planetinin kraterlerinden birine Alitus adi verilmisdir Qardas seherler Belarus QrodnoIstinadlarResident population by city town at the beginning of the year State Data Agency of Lithuania 2023 Muellif K Valaytis N Nasvitis K Musteykis ve s Hemcinin baxLitva seherleriXarici kecidlerResmi sehifesi 2008 02 17 at the Wayback Machine Alytus tourism information center 2005 03 08 at the Wayback Machine Alytaus miesto portalasVikianbarda Alitus ile elaqeli mediafayllar var