Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Mirbabayev Yusif Abbas oğlu (Miryusif Mirabbas oğlu Mirbabayev; d. 1889, İrəvan — ö. 1951, Bakı) — filologiya elmləri namizədi, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Dil İnstitutunun direktoru. Lüğətin bir hissəsinin müəllifi və elmi redaktoru.
| Yusif (Miryusif) Mirbabayev | |
|---|---|
| Yusif Abbas oğlu Mirbabayev | |
 | |
| Doğum tarixi | 1889 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1951 |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | dilçi |
| www.iravan.info | |
Həyatı
Miryusif Mirbabayev 1889-cu ildə İrəvan şəhərində anadan olmuşdur. İrəvan ziyalılarınnın tanınmış nümayəndələrindən olan Mirabbas Mirbabayev İrəvan şəhər Dumasının üzvü olmuşdur.
Miryusif Mirbabayev ilk təhsilini İrəvan rus-tatar məktəbində və gimnaziyasında almışdır. O, 1916-cı ildə Moskva Universitetinin hüquq fakültəsini bitirmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra M. Mirbabayev Azərbaycanın İrəvandakı diplomatik nümayəndəliyində öncə katib əvəzi, sonra katib işləmişdir.
Miryusif Mirbabayev 1918–1920-ci illərdə İrəvan Müsəlman Milli şurasının üzvü kimi, ermənilərin İrəvan quberniyasında törətdikləri qırğınların qarşısının alınması üçün həm Azərbaycanın, həm Ermənistanın xarici işlər nazirliklərinə, həm də Cənubi Qafqazdakı müttəfiq qoşunların komandanlığına müraciətlər etmişdir.
Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Miryusif Mirbabayev Ermənistan İnqilab Komitəsinin Hərbi Tribunalında, Xalq Maliyyə Komissarlığında məsul vəzifələrdə çalışmış, İrəvan pedaqoji texnikumunda tədris hissə müdiri, fəhlə fakültəsinin rəhbəri vəzifələrində işləmişdir. Miryusif Mirbabayev Ermənistan EA Tarix İnstitutunda və Ölkəşünaslıq muzeyində elmi işçi olmaqla yanaşı, Xalq Maarif Komissarlığı nəzdindəki Milli Azlıqlar şurasının, Yeni Türk Əlifbası Komitəsinin üzvü kimi də ictimai işlərdə yaxından iştirak etmişdir.
1933-cü ildə Bakıya köçən poliqlot Miryusif Mirbabayev özünü dilçilik sahəsində sınamışdır. O, bir müddət SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Filialında elmi işçi olmuşdur. 1938–1941-ci illərdə Filialın Lüğətlər İnstitutunda elmi katib vəzifəsində işləmişdir. Lüğətlər İnstitutu Dil İnstitutu ilə birləşdirildikdən sonra Miryusif Mirbabayev yeni institutun Lüğət və terminologiya şöbəsinin müdiri təyin olunmuşdur. 1944-cü ildə "Azərbaycan dilinin erməni dilinə təsiri" mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi elmi adını almışdır. 1945-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Dil İnstitutunun ilk direktoru seçilmişdir.
Akademik Heydər Hüseynovun rəhbərliyi altında hazırlanmış (1940–1946) 4 cildlik "Rusca-azərbaycanca lüğət"ə görə 1948-də Stalin mükafatına layiq olmuşdur. O, bir çox başqa sanballı lüğətlərin də əsas tərtibçilərindən olmuşdur.
Görkəmli dilçi, Stalin mükafatı laureatı Miryusif Mirbabayev 25 avqust 1951-ci ildə Bakıda vəfat etdi.
Əsərləri
Azərbaycan Prezidenti İşlər İdarəsi Siyasi Sənədlər Arxivində 1936-cı il mart ayının 3-də Mir Cəfər Bağırovun imzaladığı tarixi bir qərar saxlanılır: "Azərbaycan Şura Ensiklopediyasının nəşri haqqında". Materiallardan aydın olur ki, 1936-cı il fevral ayının 15-dək Ensiklopediyanın birinci cildi üçün üç min beş yüz min məqalə hazırlanmışdır. Dilşünaslıq üzrə məqalələrin əksəriyyətini ərəb, fars, rus, ingilis, fransız, osmanlı türkcəsi, erməni və s. dilləri mükəmməl bilən Miryusif Mirbabayev hazırlamışdır. Materiallardan bu da müəyyən edilir ki, o zaman Ensiklopediyanın tarix şöbəsində akademik İvan İvanoviç Meşşaninov şöbə müdiri, Rəşid Musa oğlu Nurullayev elmi əməkdaş vəzifəsini tutmuşlar. Dil və ədəbiyyat şöbəsinin elmi əməkdaşı Mir Cəlal Paşayev, fəlsəfə, hüquq və maarif şöbəsinin elmi əməkdaşı Heydər Hüseynov olmuşdur. Bir-biri ilə ülfət bağlayan üç məslək adamının – Heydər Hüseynovun, Rəşid Nurullayevin və Miryusif Mirbabayevin dostluğu sonralar da davam etmişdir. Miryusif Mirbabayev Heydər Hüseynovla çiyin-çiyinə SSRİ Elmlər Akademiyası Azərbaycan Filialında çalışmış, 1938–41-ci illərdə Filialın Lüğətlər İnstitutunda elmi katib vəzifəsində işləmişdir. Lüğətlər İnstitutu Filialın Dil İnstitutu ilə birləşdirildikdən sonra istedadlı dilçi və lüğətçi institutun Lüğət və Terminologiya şöbəsinin müdiri təyin olunmuşdur. 1945-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Dil İnstitutunun ilk direktoru seçilmişdir. 1948-ci ilin Stalin (Dövlət) mükafatı laureatı.
M.Y. Mirbabayevin namizədlik dissertasiyası "Türk (azərbaycan) dilinin erməni dilinə təsiri" adlanır. Müəllif göstərir ki, Urartu çayı 1-ci Argiştinin eramızdan əvvəl 782-ci ildə tikdirdiyi Erebuni qalası yaxınlığında salınmış və uzun zaman "Çuxur Səd" adlandırılan yaşayış məntəqəsi Şah İsmayılın sərkərdələrindən olan Rəvan xanın şərəfinə "Rəvan" adlandırılmışdır. Azərbaycan türkcəsində "R" səsi ilə başlanan sözləri tələffüz etmək üçün sözün əvvəlinə "İ" artırılmış və "İrəvan" deyilmiş, 1936-cı ildən sonra rəsmi sənədlərdə "Yerevan" yazılmışdır. Azərbaycan hökmdarlarının tabeliyində olan vaxtlarda Ermənistanda bəylərbəyi, kələntər, yüzbaşı və s. vəzifələrə ermənilər təyin olunduqlarından, sonralar Azərbaycan mənşəli soyadlarını "erməniləşdirmişlər". Məsələn, Bəyləryan, Kələntəryan, Yüzbaşyan, Mirzəyan, Dəmirçiyan, Çilingəryan və b. Tarixşünas dilçi alim Azərbaycan dilinin erməni dilinə təsirini xalqımızın tarixi ilə əlaqələndirirdi. Zira qədim Dərbənddən başlayaraq Təbrizə və Bağdada qədər olan ərazidə türklər (azərbaycanlılar) yaşayırdılar. Səfəvilərin hakimiyyəti dövründə Azərbaycan türkcəsinin rəsmi dövlət dili səviyyəsinə qaldırılması nəticəsində ana dilimizin başqa dillərə, o cümlədən erməni dilinə təsirini daha da artırmışdı.
Ədəbiyyat
- Мирбабаев М. Его высокопревосходительству Верховному комиссару союзных держав. — ЦГАОР Аз.ССР, ф.894, оп.10, д.81, л.8. ("Известия АН Аз.ССР", Баку, Изд-во ЕЛМ, Серия истории, философии и права, 1989, № 3, с.146–147).
- М.Ш. Ширалиев. Юсиф Аббас оглы Мирбабаев (к 100-летию со дня рождения) — "Советская тюркология", Баку, 1989, № 4, с.121–122.
- Елизавета Касумова. Он составлял словари — "Бакинский рабочий" (газета), 12-Июнь-1999г.
- Abdullayev Bəhruz. Görkəmli lüğətçi Miryusif Mirbabayev — Bakı, "ELM", 2000, 36s.
- Аскер Зейналов. Эриванская интеллигенция — Баку: Мутарджим, 2011, 400 с.
- З.И. Будагова. Видный учёный-языковед- "ЕЛМ" (газета), 1-Апрель-1989г.
- Краткий персидско-русско-азербайджанский словарь / Сост. Юсиф Мирбабаев, АН Азерб.ССР, Ин-т литературы и языка им. Низами, Баку, 1945. — 339 с.
- Исмаил Кязимов. Великие возвышаются в океане (о первом лексикографе Азербайджана Юсифе Аббас оглу Мирбабаеве) — "Литературный Азербайджан", 2015, № 3, с.63–66.
- İsmayıl Kazimov. SSRİ Dövlət Mükafatı laureatı Mirbabayev Miryusif Mirabbas oglu — "Türkologiya", 2015, № 3, s.43–48.
- Saylı Sadıqova. Azərbaycan dilçiliyi simalarda. — Bakı: "Apostrof", 2021, s.149–152.
- Нармин Алиева. Выдающийся учёный — Мир-Юсиф Мирбабаев (к 70-летию со дня смерти) — "Литературный Азербайджан", 2021, № 10, с.10–12.
İstinadlar
- Fərrux Rüstəmov. İrəvan Müəllimlər Seminariyası və onun məzunları (PDF). Bakı: Elm və təhsil. 2022. səh. 187. ISBN .
- "Arxivlənmiş surət". 2018-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-30.
Xarici keçidlər
- [www.azeri.ru/papers/echo-az_info/57351 ]
- [search.rsl.ru/ru/catalog/record/5343207 ]
- [1]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Mirbabayev Yusif Abbas oglu Miryusif Mirabbas oglu Mirbabayev d 1889 Irevan o 1951 Baki filologiya elmleri namizedi Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Dil Institutunun direktoru Lugetin bir hissesinin muellifi ve elmi redaktoru Yusif Miryusif MirbabayevYusif Abbas oglu MirbabayevDogum tarixi 1889Dogum yeri Irevan Irevan qezasi Irevan quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1951Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRITehsili Irevan kisi gimnaziyasi Irevan rus tatar mektebi Moskva Dovlet UniversitetiFealiyyeti dilciwww iravan infoHeyatiMiryusif Mirbabayev 1889 cu ilde Irevan seherinde anadan olmusdur Irevan ziyalilarinnin taninmis numayendelerinden olan Mirabbas Mirbabayev Irevan seher Dumasinin uzvu olmusdur Miryusif Mirbabayev ilk tehsilini Irevan rus tatar mektebinde ve gimnaziyasinda almisdir O 1916 ci ilde Moskva Universitetinin huquq fakultesini bitirmisdir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti qurulduqdan sonra M Mirbabayev Azerbaycanin Irevandaki diplomatik numayendeliyinde once katib evezi sonra katib islemisdir Miryusif Mirbabayev 1918 1920 ci illerde Irevan Muselman Milli surasinin uzvu kimi ermenilerin Irevan quberniyasinda toretdikleri qirginlarin qarsisinin alinmasi ucun hem Azerbaycanin hem Ermenistanin xarici isler nazirliklerine hem de Cenubi Qafqazdaki muttefiq qosunlarin komandanligina muracietler etmisdir Ermenistanda sovet hakimiyyeti qurulduqdan sonra Miryusif Mirbabayev Ermenistan Inqilab Komitesinin Herbi Tribunalinda Xalq Maliyye Komissarliginda mesul vezifelerde calismis Irevan pedaqoji texnikumunda tedris hisse mudiri fehle fakultesinin rehberi vezifelerinde islemisdir Miryusif Mirbabayev Ermenistan EA Tarix Institutunda ve Olkesunasliq muzeyinde elmi isci olmaqla yanasi Xalq Maarif Komissarligi nezdindeki Milli Azliqlar surasinin Yeni Turk Elifbasi Komitesinin uzvu kimi de ictimai islerde yaxindan istirak etmisdir 1933 cu ilde Bakiya kocen poliqlot Miryusif Mirbabayev ozunu dilcilik sahesinde sinamisdir O bir muddet SSRI Elmler Akademiyasinin Azerbaycan Filialinda elmi isci olmusdur 1938 1941 ci illerde Filialin Lugetler Institutunda elmi katib vezifesinde islemisdir Lugetler Institutu Dil Institutu ile birlesdirildikden sonra Miryusif Mirbabayev yeni institutun Luget ve terminologiya sobesinin mudiri teyin olunmusdur 1944 cu ilde Azerbaycan dilinin ermeni diline tesiri movzusunda dissertasiya mudafie ederek filologiya elmleri namizedi elmi adini almisdir 1945 ci ilde Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Dil Institutunun ilk direktoru secilmisdir Akademik Heyder Huseynovun rehberliyi altinda hazirlanmis 1940 1946 4 cildlik Rusca azerbaycanca luget e gore 1948 de Stalin mukafatina layiq olmusdur O bir cox basqa sanballi lugetlerin de esas tertibcilerinden olmusdur Gorkemli dilci Stalin mukafati laureati Miryusif Mirbabayev 25 avqust 1951 ci ilde Bakida vefat etdi EserleriAlim Miryusif Mirbabayevin vesiqesi Azerbaycan Prezidenti Isler Idaresi Siyasi Senedler Arxivinde 1936 ci il mart ayinin 3 de Mir Cefer Bagirovun imzaladigi tarixi bir qerar saxlanilir Azerbaycan Sura Ensiklopediyasinin nesri haqqinda Materiallardan aydin olur ki 1936 ci il fevral ayinin 15 dek Ensiklopediyanin birinci cildi ucun uc min bes yuz min meqale hazirlanmisdir Dilsunasliq uzre meqalelerin ekseriyyetini ereb fars rus ingilis fransiz osmanli turkcesi ermeni ve s dilleri mukemmel bilen Miryusif Mirbabayev hazirlamisdir Materiallardan bu da mueyyen edilir ki o zaman Ensiklopediyanin tarix sobesinde akademik Ivan Ivanovic Messaninov sobe mudiri Resid Musa oglu Nurullayev elmi emekdas vezifesini tutmuslar Dil ve edebiyyat sobesinin elmi emekdasi Mir Celal Pasayev felsefe huquq ve maarif sobesinin elmi emekdasi Heyder Huseynov olmusdur Bir biri ile ulfet baglayan uc meslek adaminin Heyder Huseynovun Resid Nurullayevin ve Miryusif Mirbabayevin dostlugu sonralar da davam etmisdir Miryusif Mirbabayev Heyder Huseynovla ciyin ciyine SSRI Elmler Akademiyasi Azerbaycan Filialinda calismis 1938 41 ci illerde Filialin Lugetler Institutunda elmi katib vezifesinde islemisdir Lugetler Institutu Filialin Dil Institutu ile birlesdirildikden sonra istedadli dilci ve lugetci institutun Luget ve Terminologiya sobesinin mudiri teyin olunmusdur 1945 ci ilde Azerbaycan SSR Elmler Akademiyasi Dil Institutunun ilk direktoru secilmisdir 1948 ci ilin Stalin Dovlet mukafati laureati M Y Mirbabayevin namizedlik dissertasiyasi Turk azerbaycan dilinin ermeni diline tesiri adlanir Muellif gosterir ki Urartu cayi 1 ci Argistinin eramizdan evvel 782 ci ilde tikdirdiyi Erebuni qalasi yaxinliginda salinmis ve uzun zaman Cuxur Sed adlandirilan yasayis menteqesi Sah Ismayilin serkerdelerinden olan Revan xanin serefine Revan adlandirilmisdir Azerbaycan turkcesinde R sesi ile baslanan sozleri teleffuz etmek ucun sozun evveline I artirilmis ve Irevan deyilmis 1936 ci ilden sonra resmi senedlerde Yerevan yazilmisdir Azerbaycan hokmdarlarinin tabeliyinde olan vaxtlarda Ermenistanda beylerbeyi kelenter yuzbasi ve s vezifelere ermeniler teyin olunduqlarindan sonralar Azerbaycan menseli soyadlarini ermenilesdirmisler Meselen Beyleryan Kelenteryan Yuzbasyan Mirzeyan Demirciyan Cilingeryan ve b Tarixsunas dilci alim Azerbaycan dilinin ermeni diline tesirini xalqimizin tarixi ile elaqelendirirdi Zira qedim Derbendden baslayaraq Tebrize ve Bagdada qeder olan erazide turkler azerbaycanlilar yasayirdilar Sefevilerin hakimiyyeti dovrunde Azerbaycan turkcesinin resmi dovlet dili seviyyesine qaldirilmasi neticesinde ana dilimizin basqa dillere o cumleden ermeni diline tesirini daha da artirmisdi EdebiyyatMirbabaev M Ego vysokoprevoshoditelstvu Verhovnomu komissaru soyuznyh derzhav CGAOR Az SSR f 894 op 10 d 81 l 8 Izvestiya AN Az SSR Baku Izd vo ELM Seriya istorii filosofii i prava 1989 3 s 146 147 M Sh Shiraliev Yusif Abbas ogly Mirbabaev k 100 letiyu so dnya rozhdeniya Sovetskaya tyurkologiya Baku 1989 4 s 121 122 Elizaveta Kasumova On sostavlyal slovari Bakinskij rabochij gazeta 12 Iyun 1999g Abdullayev Behruz Gorkemli lugetci Miryusif Mirbabayev Baki ELM 2000 36s Asker Zejnalov Erivanskaya intelligenciya Baku Mutardzhim 2011 400 s Z I Budagova Vidnyj uchyonyj yazykoved ELM gazeta 1 Aprel 1989g Kratkij persidsko russko azerbajdzhanskij slovar Sost Yusif Mirbabaev AN Azerb SSR In t literatury i yazyka im Nizami Baku 1945 339 s Ismail Kyazimov Velikie vozvyshayutsya v okeane o pervom leksikografe Azerbajdzhana Yusife Abbas oglu Mirbabaeve Literaturnyj Azerbajdzhan 2015 3 s 63 66 Ismayil Kazimov SSRI Dovlet Mukafati laureati Mirbabayev Miryusif Mirabbas oglu Turkologiya 2015 3 s 43 48 Sayli Sadiqova Azerbaycan dilciliyi simalarda Baki Apostrof 2021 s 149 152 Narmin Alieva Vydayushijsya uchyonyj Mir Yusif Mirbabaev k 70 letiyu so dnya smerti Literaturnyj Azerbajdzhan 2021 10 s 10 12 IstinadlarFerrux Rustemov Irevan Muellimler Seminariyasi ve onun mezunlari PDF Baki Elm ve tehsil 2022 seh 187 ISBN 978 9952 5455 010 Arxivlenmis suret 2018 05 14 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 30 Xarici kecidler www azeri ru papers echo az info 57351 search rsl ru ru catalog record 5343207 1