Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qanqut döyüşü (isv. Sjöslaget vid Hangö udd, Şyeclaqet vid Qanne-Udd və ya Slaget vid Rilax, Slaqet vid Rilaks; fin Riilahden meritaistelu, Riilaxden meritaystelu) — 1714-cü il 27 iyulda (7 avqust) Baltik dənizindəki Qanqut burnu (Xanko yarımadası, Finlandiya) ətrafında Rusiya donanması və 10 gəmidən ibarət İsveç heyəti arasında 1700–1721-ci illər Şimal müharibəsi çəvriçəsində baş vermiş dəniz döyüşü. Rusiya donanmasının Rusiya tarixində ilk hərbi dəniz qələbəsi.
| Qanqut döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Şimal müharibəsi | |||
 Qanqut döyüşü, Mavriki Bakuanın qravyurası | |||
| Tarix | 27 (3) iyul 1714-ci il | ||
| Yeri | Baltik dənizi, Xanko yarımadasının yaxınlığında, isv. Hangö udd, Qannye-Udd ~ azərb. Qanqut, 59°56'14"N, 23°4'54"E | ||
| Səbəbi | Şimal müharibəsi | ||
| Nəticəsi | Rus donanmasının qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Döyüşdən əvvəlki vəziyyət
1714-cü ilin yazına qədər Finlandiyanın cənubu və demək olar ki, bütün mərkəzi hissələri rus qoşunları tərəfindən işğal edildi. Rusiyanın isveçlilərin tam nəzarətində olan Baltik dənizinə çıxışı məsələsini birdəfəlik həll etmək üçün İsveç donanmasını məğlub etmək tələb olunurdu.
1714-cü il iyun ayının sonunda admiral-general Fedor Matveyeviç Apraksinin komandanlığı altında avarlı gəmilərdən ibarət rus donanması (99 qalera, qayıq və köməkçi gəmilər) Qangutun şərq sahillərində (Tverminn buxtasında) yerləşdi. Bunda əsas məqsəd Abodakı (Qanqut burnundan 100 km şimal-qərbdə) rus qarnizonunu gücləndirmək üçün qoşunlarının sahilə çıxması idi. Rus donanmasının qarşısını Qustav Vattranqın komandanlığı ilə İsveç donanması (15 döyüş gəmisi, 3 freqat, 2 bombardımançı gəmisi və 9 qalera) kəsmişdi.
I Pyotr (şautbenaxt Pyotr Mixayloviç) taktiki manevrdən istifadə etdi. O, qaleralarının bir hissəsini 2,5 kilometr uzunluğunda olan bu yarımadanın içi ilə Qanqutun şimalındakı əraziyə köçürmək qərarına gəldi. Planı həyata keçirmək üçün xüsusi taxta döşəmə inşasına əmr verdi. Bu haqda öyrənən Vattranq, yarımadanın şimal sahilinə gəmi dəstəsi göndərdi (18 toplu pram "Elephant", 6 qalera, 3 skerbot). Dəstəyə kontr-admiral Erenşeld rəhbərlik edirdi. Vitse-admiral Lillin komandanlığı altında başqa bir dəstəni isə o, (8 döyüş gəmisi və 2 bombardmançı gəmi) Rusiya donanmasının əsas qüvvələrinə zərbə endirmək üçün istifadə etmək qərarına gəldi.
Döyüş
Pyotr belə bir qərar gözləyirdi. O, düşmən qüvvələrinin bölünməsindən yararlanmaq qərarına gəldi. Hava şəraiti də onun tərəfində idi. İyulun 26-da səhər küləksiz hava şəraiti İsveç yelkənli gəmilərinin manevr qabiliyyətini itirməsinə səbəb oldu. Kamandor Matvey Xristoforoviç Zmayeviçin komandanlığı altında rus donanmasının (20 gəmi) ön hissələri irəli atıldı. Onlar İsveç gəmilərini keçərək onlardan açılan yaylım atəşindən uzaq məsafədə qalmağı bacardılar. Onun ardınca başqa bir dəstə də (15 gəmi) irəli atıldı. Bununla da taxta döşəyərək quru ilə gəmiləri keçirməyə ehtiyac qalmadı. Zmayeviçin dəstəsi Erenşeldin bölməsini Lakkisser adasında sıxışdırdı.
Rus gəmilərinin digər birləşmələrinin də eyni şəkildə irəliləməni davam etdirəcəyini güman edən Vattranq Lillin heyətini geri çağırdı. Bu hərəkəti ilə o, sahil kənarını azad edir. Fürsətdən istifadə edən Apraksin, avarlardan ibarət donanmasının əsas qüvvələri ilə sahil kənarından öz avanqardına tərəf getdi. İyulun 27-də saat 14-də 23 gəmidən ibarət rus avanqardı Erenşeldin heyətinə hücum etdi. O, gəmilərini üzü adaya doğru söykənən iki cinah üzrə düzmüşdü. İlk iki hücumu isveçlilər gəmi toplarından atdıqları atəşlə dəf edə bildilər. Üçüncü hücüm düşmənin artilleriyadan istifadəsini zərərsizləşdirmək məqsədi ilə cinahlara edildi. Tezliklə onlar abordaja alınaraq tutuldular. I Pyotrda gəmiyə hücumda şəxsən iştirak etdi. Ağır döyüşdən sonra İsveç donnanmasının flaqmanı — pram "Elefant" təslim oldu. Erenşeld heyətinin bütün 10 gəmisi ələ keçirildi. İsveç donanmasının qüvvələrinin bir hissəsi Aland adalarına doğru çəkilməyi bacardı.
Sıtinin hərbi ensiklopediyası
Yeri gəlmişkən, Sankt-Peterburq tədqiqatçısı P. A. Krotov arxiv sənədlərini araşdıraraq, döyüşün ənənəvi qavranılmasında bir sıra qeyri-dəqiqliklərə işarə etmişdir. O, döyüşdə üç hücum olmadığını, ancaq birinin baş verdiyini göstərmişdir (üç hücum olmasını isveçlilər inadkar müqavimət göstərdikləri görüntüsü yaratmaq üçün uydurmuşdular). Alim tədqiqatın nəticələrini "1714-cü ildə Qanqut Döyüşü" monoqrafiyasında təsvir etmişdir.
Qanqut yarımadasındakı qələbə, Rusiyanın müntəzəm donanmasının ilk böyük qələbəsi idi. Bu qələbə ona həmən Fin həm də Botnik körfəzində hərəkət etmə azadlığı və Finlandiyadakı rus qoşunlarına effektiv dəstək verdi. Qanqut döyüşündə rus komandanlığı isveçlilərin xəttli yelkənli donanmasına qarşı mübarizədə avarlardan ibarət donanmanın üstünlüklərindən effektli şəkildə istifadə etdi. Ruslar donanma qüvvələrinin və quru qoşunların qarşılıqlı əlaqəsini məharətlə təşkil etmiş, taktiki gediş və hava şəraitindəki dəyişikliklərə çevik reaksiya vermişdi. Həmçinin onlar rəqibin manevrlərini əvvəlcədən anlamağı və onlara öz taktiki gedişlərini tətbiq etməyi bacardı. Ayrıca Qanqut döyüşü donanma tarixində abordaj döyüş üsulunun tətbiq edildiyi son böyük döyüşlərdən biri idi.
Bu döyüşün nəticəsinə görə I Pyotr vitse-admiral rütbəsi aldı.
1714-cü ilin sentyabrında Sankt-Peterburqda Qanqut qələbəsi münasibətilə təntənə təşkil edildi. Qaliblər filin arxasında oturan qartal təsvir olunan zəfər tağının altından keçdilər ("Elefant" rus dilinə "fil" kimi tərcümə olunur). Yazıda deyilirdi: "Rus qartalı milçək tutmur."
"Elefant" birdə döyüşlərdə iştirak etmədi, Kronverks boğazında Davşan adasının şimalında saxlanılan qənimət kimi ələ keçirilən digər gəmilərlə birlikdə lövbər saldı (müasir Artilleriya Muzeyi ilə Petropavlovsk qalası arasında). 1719-cu ildə çar "Elefant"ın təmir edilməsini, 1724-cü ildə — Kronverkski limanında sahilə çıxarılmasını və müharibə qəniməti kimi əbədi olaraq saxlanılmasını əmr etdi. Lakin 1737-ci ilə qədər gəmi çürüdü və oduna döğranıldı..
Tərəflərin itkiləri
Döyüş zamanı isveçlilər 361 nəfərin öldüyünü, 350 nəfərin yaralandığını, qalanlarının əsir düşdüyünü bildirdi.
Ruslar ölü kimi 127 nəfəri itirdilər, onlardan 8-i qərargah və ober zabitlər, 101-i uryadnik və sıravi, 1-i "xidmət etməyən" və 14-ü dənizçilərdən aşağı rütbəlilər. 342 nəfər isə yaralandı.
Qanqut döyüşü şərəfinə adı verilən gəmilər
- Qanqut — 1719-cu ildə suya buraxılan rus donanmasının yelkənli döyüş gəmisi.
- Qanqut — 1825-ci ildə suya buraxılan rus donanmasının yelkənli döyüş gəmisi.
- Qanqut — 1890-cı ildə suya buraxılan rus donanmasının döyüş gəmisi.
- Qanqut — 1911-ci ildə suya buraxılan Rusiya və Sovet donanmasının linkoru
- qanqut — 1886U layihəsinin Sovet və Rusiya donanmasının idarəetmə gəmisi.
Qalereya
- На монетах и почтовых марках
-
![image]()
25 manat — Rusiya donanmasının 300-iliyinə. Qanqut döyüşü, revers. -
![image]()
-
![image]()
Rusiya, Poçt bloku 2014il — Qanqut döyüşünün 300 illiyi.
İstinadlar
- Кротов П. А. Гангутская баталия 1714 года. — СПб.: Лики России, 1996. — 248 с. — 2 000 экз. — .
- . Archived from the original on 2015-05-18. İstifadə tarixi: 2020-02-13.
Ədəbiyyat
- Гангеутское морское сражение // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
- Кротов П. А. Гангутская баталия 1714 года. — СПб.: Лики России, 1996. — 248 с. — 2 000 экз. — .
- Mattila, Tapani (1983). Meri maamme turvana [Sea safeguarding our country] (in Finnish). Jyväskylä: K. J. Gummerus Osakeyhtiö. .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qanqut doyusu isv Sjoslaget vid Hango udd Syeclaqet vid Qanne Udd ve ya Slaget vid Rilax Slaqet vid Rilaks fin Riilahden meritaistelu Riilaxden meritaystelu 1714 cu il 27 iyulda 7 avqust Baltik denizindeki Qanqut burnu Xanko yarimadasi Finlandiya etrafinda Rusiya donanmasi ve 10 gemiden ibaret Isvec heyeti arasinda 1700 1721 ci iller Simal muharibesi cevricesinde bas vermis deniz doyusu Rusiya donanmasinin Rusiya tarixinde ilk herbi deniz qelebesi Qanqut doyusuSimal muharibesiQanqut doyusu Mavriki Bakuanin qravyurasiTarix 27 3 iyul 1714 ci ilYeri Baltik denizi Xanko yarimadasinin yaxinliginda isv Hango udd Qannye Udd azerb Qanqut 59 56 14 N 23 4 54 ESebebi Simal muharibesiNeticesi Rus donanmasinin qelebesiMunaqise terefleriRusiya carligi IsvecKomandan lar I Pyotr Fyodor Apraksin Qustav Vattranq Nils ErenseldTereflerin quvvesi99 qalera qayiq ve komekci gemiler 15 min desant 1 qayiq 6 qalera ve 3 sxerbot 941 denizciItkiler127 olu 8 zabit 342 yarali 1 komandir 16 zabit 232 esir 7 zabit Umumilikde 701 nefer o cumleden 1 komandir 31 zabit 1 qayiq 6 qalera 3 qayiq 361 olu 9 zabit 580 esir 1 admiral 17 zabit bunlardan 350 nefer yaralanmisdir Umumilikde 941 nefer o cumleden 1 admiral 26 zabit 116 top Vikianbarda elaqeli mediafayllarDoyusden evvelki veziyyet1714 cu ilin yazina qeder Finlandiyanin cenubu ve demek olar ki butun merkezi hisseleri rus qosunlari terefinden isgal edildi Rusiyanin isveclilerin tam nezaretinde olan Baltik denizine cixisi meselesini birdefelik hell etmek ucun Isvec donanmasini meglub etmek teleb olunurdu 1714 cu il iyun ayinin sonunda admiral general Fedor Matveyevic Apraksinin komandanligi altinda avarli gemilerden ibaret rus donanmasi 99 qalera qayiq ve komekci gemiler Qangutun serq sahillerinde Tverminn buxtasinda yerlesdi Bunda esas meqsed Abodaki Qanqut burnundan 100 km simal qerbde rus qarnizonunu guclendirmek ucun qosunlarinin sahile cixmasi idi Rus donanmasinin qarsisini Qustav Vattranqin komandanligi ile Isvec donanmasi 15 doyus gemisi 3 freqat 2 bombardimanci gemisi ve 9 qalera kesmisdi I Pyotr sautbenaxt Pyotr Mixaylovic taktiki manevrden istifade etdi O qaleralarinin bir hissesini 2 5 kilometr uzunlugunda olan bu yarimadanin ici ile Qanqutun simalindaki eraziye kocurmek qerarina geldi Plani heyata kecirmek ucun xususi taxta doseme insasina emr verdi Bu haqda oyrenen Vattranq yarimadanin simal sahiline gemi destesi gonderdi 18 toplu pram Elephant 6 qalera 3 skerbot Desteye kontr admiral Erenseld rehberlik edirdi Vitse admiral Lillin komandanligi altinda basqa bir desteni ise o 8 doyus gemisi ve 2 bombardmanci gemi Rusiya donanmasinin esas quvvelerine zerbe endirmek ucun istifade etmek qerarina geldi DoyusAleksey Boqolyubovun sekli Pyotr bele bir qerar gozleyirdi O dusmen quvvelerinin bolunmesinden yararlanmaq qerarina geldi Hava seraiti de onun terefinde idi Iyulun 26 da seher kuleksiz hava seraiti Isvec yelkenli gemilerinin manevr qabiliyyetini itirmesine sebeb oldu Kamandor Matvey Xristoforovic Zmayevicin komandanligi altinda rus donanmasinin 20 gemi on hisseleri ireli atildi Onlar Isvec gemilerini kecerek onlardan acilan yaylim atesinden uzaq mesafede qalmagi bacardilar Onun ardinca basqa bir deste de 15 gemi ireli atildi Bununla da taxta doseyerek quru ile gemileri kecirmeye ehtiyac qalmadi Zmayevicin destesi Erenseldin bolmesini Lakkisser adasinda sixisdirdi Rus gemilerinin diger birlesmelerinin de eyni sekilde irelilemeni davam etdireceyini guman eden Vattranq Lillin heyetini geri cagirdi Bu hereketi ile o sahil kenarini azad edir Fursetden istifade eden Apraksin avarlardan ibaret donanmasinin esas quvveleri ile sahil kenarindan oz avanqardina teref getdi Iyulun 27 de saat 14 de 23 gemiden ibaret rus avanqardi Erenseldin heyetine hucum etdi O gemilerini uzu adaya dogru soykenen iki cinah uzre duzmusdu Ilk iki hucumu isvecliler gemi toplarindan atdiqlari atesle def ede bildiler Ucuncu hucum dusmenin artilleriyadan istifadesini zerersizlesdirmek meqsedi ile cinahlara edildi Tezlikle onlar abordaja alinaraq tutuldular I Pyotrda gemiye hucumda sexsen istirak etdi Agir doyusden sonra Isvec donnanmasinin flaqmani pram Elefant teslim oldu Erenseld heyetinin butun 10 gemisi ele kecirildi Isvec donanmasinin quvvelerinin bir hissesi Aland adalarina dogru cekilmeyi bacardi Qnqut doyusu xeritesi Sitinin herbi ensiklopediyasi Yeri gelmisken Sankt Peterburq tedqiqatcisi P A Krotov arxiv senedlerini arasdiraraq doyusun enenevi qavranilmasinda bir sira qeyri deqiqliklere isare etmisdir O doyusde uc hucum olmadigini ancaq birinin bas verdiyini gostermisdir uc hucum olmasini isvecliler inadkar muqavimet gosterdikleri goruntusu yaratmaq ucun uydurmusdular Alim tedqiqatin neticelerini 1714 cu ilde Qanqut Doyusu monoqrafiyasinda tesvir etmisdir Qanqut yarimadasindaki qelebe Rusiyanin muntezem donanmasinin ilk boyuk qelebesi idi Bu qelebe ona hemen Fin hem de Botnik korfezinde hereket etme azadligi ve Finlandiyadaki rus qosunlarina effektiv destek verdi Qanqut doyusunde rus komandanligi isveclilerin xettli yelkenli donanmasina qarsi mubarizede avarlardan ibaret donanmanin ustunluklerinden effektli sekilde istifade etdi Ruslar donanma quvvelerinin ve quru qosunlarin qarsiliqli elaqesini meharetle teskil etmis taktiki gedis ve hava seraitindeki deyisikliklere cevik reaksiya vermisdi Hemcinin onlar reqibin manevrlerini evvelceden anlamagi ve onlara oz taktiki gedislerini tetbiq etmeyi bacardi Ayrica Qanqut doyusu donanma tarixinde abordaj doyus usulunun tetbiq edildiyi son boyuk doyuslerden biri idi Bu doyusun neticesine gore I Pyotr vitse admiral rutbesi aldi 1714 cu ilin sentyabrinda Sankt Peterburqda Qanqut qelebesi munasibetile tentene teskil edildi Qalibler filin arxasinda oturan qartal tesvir olunan zefer taginin altindan kecdiler Elefant rus diline fil kimi tercume olunur Yazida deyilirdi Rus qartali milcek tutmur Elefant birde doyuslerde istirak etmedi Kronverks bogazinda Davsan adasinin simalinda saxlanilan qenimet kimi ele kecirilen diger gemilerle birlikde lovber saldi muasir Artilleriya Muzeyi ile Petropavlovsk qalasi arasinda 1719 cu ilde car Elefant in temir edilmesini 1724 cu ilde Kronverkski limaninda sahile cixarilmasini ve muharibe qenimeti kimi ebedi olaraq saxlanilmasini emr etdi Lakin 1737 ci ile qeder gemi curudu ve oduna dogranildi Tereflerin itkileriDoyus zamani isvecliler 361 neferin olduyunu 350 neferin yaralandigini qalanlarinin esir dusduyunu bildirdi Ruslar olu kimi 127 neferi itirdiler onlardan 8 i qerargah ve ober zabitler 101 i uryadnik ve siravi 1 i xidmet etmeyen ve 14 u denizcilerden asagi rutbeliler 342 nefer ise yaralandi Qanqut doyusu serefine adi verilen gemilerQanqut 1719 cu ilde suya buraxilan rus donanmasinin yelkenli doyus gemisi Qanqut 1825 ci ilde suya buraxilan rus donanmasinin yelkenli doyus gemisi Qanqut 1890 ci ilde suya buraxilan rus donanmasinin doyus gemisi Qanqut 1911 ci ilde suya buraxilan Rusiya ve Sovet donanmasinin linkoru qanqut 1886U layihesinin Sovet ve Rusiya donanmasinin idareetme gemisi QalereyaNa monetah i pochtovyh markah 25 manat Rusiya donanmasinin 300 iliyine Qanqut doyusu revers Poct bloku SSRI 1989 il Qanqut doyusunun 275 illiyi serefine Rusiya Poct bloku 2014il Qanqut doyusunun 300 illiyi IstinadlarKrotov P A Gangutskaya bataliya 1714 goda SPb Liki Rossii 1996 248 s 2 000 ekz ISBN 5 87417 024 3 Archived from the original on 2015 05 18 Istifade tarixi 2020 02 13 EdebiyyatGangeutskoe morskoe srazhenie Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Krotov P A Gangutskaya bataliya 1714 goda SPb Liki Rossii 1996 248 s 2 000 ekz ISBN 5 87417 024 3 Mattila Tapani 1983 Meri maamme turvana Sea safeguarding our country in Finnish Jyvaskyla K J Gummerus Osakeyhtio ISBN 951 99487 0 8