Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alpan — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Eyniadlı bələdiyyənin tərkibindədir.
| Alpan | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 760 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Alpan kəndi Quba rayonunda yerləşir. Alpan Azərbaycanın ən qədim kəndlərindən biri hesab olunur. Tarixçilərə görə Alpan adının mənşəyi qədim Albaniyanın adı ilə bağlıdır. Kənddə 2000-də artıq ev var. Həmçinin Alpanda qədim qəbirstanlıqlar, XVI əsrə aid Subaba türbəsi və Qalacıq kimi tarixi abidələr var. Kəndin əhalisi etnik olaraq əsasən türk mənşəlidir. Kəndin qədimdən bu günümüzə qədər gələn özünəməxsus adət-ənənələri var. Novruz bayramı ərəfəsində son çərşənbə axşamı ("Şamqoyulan" günü) kənd əhalisi tərəfindən özünəməxsus qaydada – pirləri ziyarət edərək, yaxınlarının qəbirləri yanında şam yandırmaqla, xüsusən də gənclərin pirlərdəki ələm ağaclarına ələm bağlaması, onların ətrafında 7 dəfə dövrə vurmaqla murad tutmaları şəklində qeyd olunur. Bunlardan əlavə kəndin toy və yas mərasimlərinin keçirilməsinin də özünəməxsus çalarları var. Eləcə də, kənd özünün qədimdən bu günə qədər gələn mətbəx mədəniyyəti, özünəxas çörək növləri (bozlamac və s.) ilə də tanınır. Həmçinin kənddə 1796-cı ildə Quba xanı Şeyxəli xan ilə Bulqakovun komandanlığı altındakı rus qoşun dəstəsi arasında döyüş baş vermişdi. Bu zaman Şeyx Əli xan Surxay xanın köməyilə 10 min nəfərlə Quba şəhərinin yarım ağaclığında olan Alpan kəndinə gəldi. Bulqakov onun qarşısına min nəfər soldat və bir neçə top göndərdi. Aralarında şiddətli döyüş oldu. Mövqeyin çətin olması üzündən hər iki tərəfdən bir çoxu öldürüldü, ruslar geri çəkildilər.
Toponimikası
Kənd Quruçay sağ sahilində, Qusar maili düzənliyində yerləşir. Kəndin ərazisində e.ə. I minilliyə aid Alpan şəhərgahı var. Etnotoponimdir.
Alban/Alpan mifoloji toponimi
Türk xalqlarının, eyni zamanda Azərbaycan xalqının məişətində mövcud olan dil və folklor materiallarını tutuşdurarkən mifologiyamızada xüsusi yer tutan "Al" tapınışı ilə əliaqədar mifoloji toponimlərin olması üzə çıxır. Materialların təhlili göstərir ki, Azərbaycan dilində Al tapınışı ilə bağlı olan toponimlər 3 fonetik variantda işlənir: Al morfemi və digər hissəciklərdən ibarət mifoloji toponimlər: Alban, Alpan, Alpout, Allar, Alar, Alpı Aldədə və s. Ala morfemli və hissəciklərdaən ibarət mifoloji topnimlər: Alakol, Alaşa, Alaşar, Alatava, Ala göllər, Alazan , Alagöz, Alaqurşaq. və s. Al // Əl fonetik dəyişməsi işlənən mifoloji toponimlər: Ələt, Ələyəz, Dərələyəz, Əlincə və s. Tədqiqatlar göstərir ki, Al tapınışı ilə əlaqədar toponimlər əksər türk xalqlarında geniş yayılmışdır. Biz isə imkanımız daxilində yalnız Azərbaycanda qeydə alınan həmin toponimləri tədqiqata cəlb edəcəyik. Alban \\ Alpan. Quba rayonunda kənd. Quruçayın sahilində, Qusar maili düzənliyindədir. Toponim özündə qədim alban tayfasını adını əks etdirir. Alban \\ Alpan adı indi də Orta Asiyada türkdilli xalqlarda: qırğızlarda, qazaxlarda, qaraqalpaqlarda, buryatlarda tayfa adı kimi mövcuddur. Adın alban formasına ilk dəfə e.ə. I əsrdə başlayaraq antik mənbələrdə təsadüf olunur. "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanında isə alpan şəklində işlənmişdir. Alban \\ Alpan adının qədim türk dilli etnosun adını bildirməsi heç kimdə şübhə doğurmur. Ancaq onun mənası haqqında tədqiqatçılar müxtəlif fikirlər yürüdürlər. N.Y.Marr, A.Yanovski, K.V. Trever, R.M.Maqomedov, Z.İ. Yampolski və başqaları bu fikirdədilər ki, "alban" adı latın mənşəli söz olub "yüksəkliklər, dağlar ölkəsi" mənasını verir. A.Bakıxanov "Alban" etnoniminin tərkibindəki "alb" hissəsini latın dilindəki "alp" sözü ilə əlaqələndirir və bunun da mənası təxminən "ucalıq, hündürlük" anlayışına yaxındır. K.V.Trever isə bu sözün "dağ" mənasında kelf mənşəli "alp" morfemi ilə bağlı olduğunu göstərmişdir. Şotlandiyanın adının qədim keltcə Albaniya olduğunu və Şotlandiyanın ən dağlıq adalarından birinin Arran adlandığını da qeyd etmişdir. Ə.Dəmirçizadə "50 söz" kitabında "Alban" adının etimologiyasından danışarkən bu sözün mixi yazılarında "al-ban" şəklində yazıldığını, "şimal əyalət", "dağlıq", "dağıstan" mənalarında olduğunu göstərmişdir. K.Əliyev "alban" sözünü Xevusar ayalət kahinlərinin dilində olan "müqəddəs meşə" mənasında "alvani" sözü ilə müqayisə etmiş, lakin "alban" sözünün bu sözdən ola biləcəyini güman etməmişdir. A.Məmmədov və Y.Yusifov isə öz əsərində Altan \\ Alpan, arran, ağvan sözlərini "işıqlı,parlaq səma" mənalarında izah etmiş və onu mənşəcə avarlara tətbiq olunan halbi sözü ilə əlaqələndirmişlər. O.Kazımov da "Azərbaycan dilinin tarixi" kitabında Albaniya, Alban toponiminin etimologiyası haqqında ətraflı danışmış və onun türk dillərinə məxsus "cəsur, igid" mənalarını verən "alp" və "an" hissələrindən ibarət olduğunu bildirməklə, Albaniya adının "igidlər,cəsurlar ölkəsi" mənasına gəldiyini vurğulayır. Q.Qeybullayev, Q. Məşədiyev, M. Adilov, B. Budaqov, F. Xalıqov və digər tədqiqatçıların da Alban\ Alpan\ Alpout toponimi haqqında fikirləri belədir ki, həmin söz "igid, cəsur" mənasını ifadə edən türk sözü "alp" və "an" morfemlərindən ibarətdir. Alban \ Alpan toponimi haqqında deyilənləri nəzərdən keçirdikdən sonra belə qənaətə gəlmək olur ki, tədqiqatçıların bu söz haqqındakı fikirlərini iki yöndən araşdırmaq olar: Bir qrup tədqiqatçı hesab edir ki, Alban/Alpan adı türk mənşəli olmayıb, "alp" və "an" hissələrindən ibarətdir ki, bu da "uca,dağlıq yer" mənalarına gəlir. Digər bir qrup araşdırmaçılar isə elə düşünürlər ki, "Alban" toponim "al" və "ban" morfemlərindən əmələ gəlib və türk mənşəli sözdür. Mənası isə əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, hündürlük, yüksəkliklə əlaqədardır. Biz isə Alban/Alpan toponimi haqqında o fikirdəyik ki, bu ad türk mənşəlidir və "al" morfemi ilə "ban"-ın birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Burada "al" qədim türklərin mifologiyasından gələn "Al" tanrısı ilə əlaqədardır ki, o da "ucalığı, yüksəkliyi" ifadə edir.Yəni Alban sözündən "ucalıq, yüksəklik" həmin "Al" tanrısından qalan yüksəklikdir. "Ban" morfemi də qədim türklərdə yer mənasını ifadə edən sözdür. Yekün olaraq o qənaətə gəlirik ki, Alban/Alpan toponimi qədim türklərin mifik dünyagörüşü ilə əlaqədar olaraq meydana çıxmış və zaman kecdikcə etnonim və toponimə çevrilmişdir.
Təhsil
Alpan kənd orta məktəbi
Alpan kəndində ilk dünyəvi məktəb 1910-cu ildə təşkil edilmişdir. Bu məktəb bir sinifdən ibarət idi. İlk təhsil ocağımız bəy nəslindən olan hörmətli ziyalımız Zaman Qayıbovun mənzilində yerləşmişdir. Bu məktəbdə 12 şagird təhsil alırdı. Məktəbin ilk müəllimi mariya Timofeyevna olmuşdur.
1915-ci ildə Alpanda ilk məktəb binası tikilmişdir. Bu binada dörd sinifli ibtidai məktəb təşkil olunmuşdu. Məktəbin müdiri vəzifəsində Qazaxlı Harun müəllim olmuşdur. 1915-ci ildə tikilmiş məktəb binası 1926-cı ildə yanmışdır. İkinci məktəb binası 1932-ci ildə tikilmişdir. Bina məktəbin müdiri olmuş Məhəmməd Babayevin təşəbbüsü ilə tikilmişdir. 1935-ci ildə Alpan məktəbi natamam orta məktəb statusu almış bakılı Ələsgər Ələsgərov həmin məktəbin ilk direktoru olmuşdur. Alpanda ilk orta məktəb 1945-ci ildə təşkil olunmuş və təhsil ocağının ilk kamal attestatını sonralar həmin məktəbdə müəllimə işləmiş Cövhərət Yaqubova almışdır. Orta məktəbin ilk tam buraxılışı 1951-ci ildə olmuşdur. Həmin illərdə məktəbin direktoru Alpan kəndinin sakini və tarix müəllimi Daşdəmir Baxış oğlu Hacıyev olmuşdur. Alpanda 1969-cu ildə yeni məktəb binası tikilmiş və istifadəyə verilmişdir. Hal-hazırda da dərslər bu binada keçirilir. 2002-ci ildən Alpan kənd orta məktəbi Qarabağ müharibəsinin kənddən olan ilk şəhidi Elşad Bayramovun adını daşıyır. Qeyd edək ki, bu müharibədə kənd 13 şəhid verib.
Tanınmış məzunları
Alpan kənd orta məktəbini 3853 şagird bitirmişdir. Kənd məktəbini bitirənlərdən 45 nəfəri zabit olmuş və hal-hazırda onlardan 15 nəfəri Azərbaycan Ordusu sıralarında xidmət edirlər.
- Tələt Qayibov — biologiya e.d. professor
- Məmməd Rüstəmbəyli — tarix e.n
- Mirab Əhmədov — kənd t. e.d
- Ələkbər Qubatov — filologiya e.d
- Ələsgər Ələsgərov — hüquq e.d
- Kənan Qayıbov — texnika e.n
- Çapay Rəşidov — coğrafiya e.n
- Aqil Şahmuradov — tarix e.n
- İslam Bəyəhmədov — kənd t.e.n
- Aqil Məlikov — Azərbaycan hərbçisi, Vətən müharibəsi iştirakçısı.
Din
Qədim tarixi olan Alpan kəndinin əhalisi islam dininə etiqad göstərir və dini ayinlərin icrası zamanı kənd məsçidindən istifadə edilir. Alpan məscidi miladi təqvimlə 1806-cı ildə İbrahim bəyin rəhbərliyi ilə kənd camaatının iştirakı ilə usta Pirqulu tərəfindən tikilmişdir. 1814-cü ildən dini ayinlərin icrası üçün istifadəyə verilən kənd məsçidi SSRİ-nin yarandığı ilk dövrlərə qədər dini məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Amma, sonrakı illərdə məlum səbəblərdən kənd məsçidi 70 il ərzində kolxoz və sovxozun taxıl anbarı kimi istifadə edilmişdir. Kənd məsçidi hal-hazırda fəaliyyət göstərsə də bir çox problemlər hələ də həllini tapmamışdır. Pəncərələrin dəyişdirilməsinə,döşəmənin bərpasına və istilik sisteminin qurulmasına ehtiyac duyulur.
Əhalisi
- Alpan kəndinin əhalisi 8000 nəfərdir. 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 3256 nəfər əhali yaşayır.
Coğrafiyası
Alpanın ərazisi çox böyükdür. Susayçayin sağ sahilində, təpəli hündür ərazidə yerleşib. Alpanın çoğrafi ərazisi: şimaldan Qusarın Qayakənd kəndi ilə, cənubdan Qələdüz, Küpçal kəndləri, qərbdən Uzunmeşə, Kürkün kəndləri, shərqdən isə Xucbala və Digah kəndləri ilə həmsərhəddir. Təxminən 10 000 hektar əkin üçün yararlı və bağ sahəsi var. O cümlədən" Şimi "adlanan 1000 hektar meşəlik. Alpanın sağ cinahından axan dağ çayı, yerli əhali bu çayi "Quru çay" adlandırırlar. Alpan kəndinin yararlı sahələrinin toponim adları: "Qalacıq" qədim yaşayiş məskəni,"Qaraxan"bağ sahələri, Ata yeri əkin üçün yararlıdır. Quru çayin sağ sahili boyunca "Qarasu" adlanan 200 hektardan artiq bağlıq, Qarabulağ, Ceyran təpə, Qovaqlıq, Murad quzeyləri, Yeddi qaya kimi sahələr mövçuddur. VI əsrdə İranla, (Sasanilər zamanı) Alban dövlətilə apardıqı müharibələr zamanı, Alban dövlətinin mövcudluğuna son qoyulmuşdur. Albanların dini xatirəsi olaraq Alpan kəndi yaşayır, inkşaf edir. Hal-hazırda Alpan kəndinin əhalisi 8000-ə qədərdir. Albaniya ərazisində, yəni bu ərazidə 10 nəsil icma yaşayəb.Onların özünəməxsus adları olmuşdur.
- 1)Kəndin yuxarı hissəsində məskünlaşan icmanın adi "Ustalardır". Evləri bir məhəlləni teşkil etmişdir
- 2)"Kürkünlülər" icması, bu icmanın evləri de bir-birinə yaxın olan məhəlləni teşkil etmişlər
- 3)"Osmanlılar"
- 4)"Rəflilər" bu icmanin evleri bir məhəlləni təşkil edir (rəfliler məhəlləsi adlanır)
- 5)"Dərgəhlar" icması
- 6)"Culfaçılar"icması
- 7)"Qaryaqlılar" icması
- 8)"Ərəblilər" icması
- 9)"Vəlibəylilər və Hümmətlər"
Alpan xalçaları
Bu xalça kompozisiyası Quba rayonunun Alpan, Susay və Səbət kəndlərində yayılmışdır. XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq Qusar rayonunun xalçaçılıq məntəqələrində də geniş yayılmağa başlamışdır.
Bədii xüsusiyyətləri
"Alpan" xalçalarının bədii kompozisiyası iki varianta malikdir.
- Birinci variant
Bu xalçaların ara sahəsinin kompozisiyası kvadrat şəbəkə prinsipi əsasında qurulmuşdur. Kompozisiyanın əsas elementlərindən biri olan kiçik və orta çoxbucaqlı göllər rapport oxlarının təpələri boyunca keçən künc nöqtələrini təşkil edir. "Xərçəng" adlanan element göllərin ətrafında diaqonal xətt boyunca yerləşərək xalçanın kompozisiya əsasını təşkil edir. "Alpan" qrupundan olan bütün xalçaların bütövlükdə köbəsi və ayrılıqda hər bir zolağı Azərbaycanın digər xalçalarının köbə zolaqları ilə oxşardır. Birinci variantda olan "Alpan" xalçalarının ara sahəsi əksər hallarda göy və ya mavi olur. Bəzən qırmızı və ya açıq – şabalıdı fonlu xalçalara da rast gəlinir. Köbə zolaqlarının rəngi ara sahənin rənginə uyğunlaşdırılmışdır.
- İkinci variant
"Alpan" xalçasının ikinci variantının kompozisiyası birinci variantın kompozisiyasından tamamilə fərqlənir. İkinci variantın kompozisiyası rombşəkilli şəbəkə təşkil edir. Bu şəbəkə kiçik məsafələrlə, üfiqi istiqamətdə simmetrik və şaquli istiqamətdə asimmetrik yerləşmiş bir neçə rapportdan ibarətdir. Burada qırıq xətlərlə yerinə yetirilmiş bitki elementləri rapport ox boyunca yerləşdirilmişdir. Bu variantda olan xalçaların fonu əksər hallarda ağ, nadir hallarda göy olur. Haqqında söhbət aparılan xalça 1283-cü ildə toxunmuşdur.
Texniki xüsusiyyətləri
"Alpan" xalçalarının ölçüsü 100x150sm-dən 125x180sm-ə qədər olur. Nadir hallarda birinci variantdan olan xalçaların böyük ölçüsünə rast gəlmək olur (iki göllü). İlmələrin sıxlığı 38x38-dən 45x45-ə qədərdir (bir kvadrat metrdə 145000 ilmədən 200000 ilməyə qədərdir, bir kvadrat metrində 250000 ilmə olan xalçalara da rast gəlinir). Xovun hündürlüyü 5-7mm-dir.
Din
Kənddə Alpan kənd məscidi dini icması fəaliyyət göstərir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- [1]
- Azərbaycan Respublikası Quba Rayon İcra Hakimiyyəti
İstinadlar
- .
- "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007.
- . 2012-01-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-04.
- Azərbaycan kənd təsərrüfatı siyahıyaalması 1921-ci il. Nəticələr. Quba qəzası
- A.Bakıxanov Gülüstani-İrəm səhifə 208
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
- MÜSƏLMAN DİNİ İCMALAR - 2011-ci ildə qeydiyyatdan keçənlər 2019-12-21 at the Wayback Machine. scwra.gov.az (az.)
 | Quba rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alpan Azerbaycan Respublikasinin Quba rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Eyniadli belediyyenin terkibindedir Alpan41 23 17 sm e 48 25 49 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 760 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 3 837 nef 2009 Alpan Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAlpan kendi Quba rayonunda yerlesir Alpan Azerbaycanin en qedim kendlerinden biri hesab olunur Tarixcilere gore Alpan adinin menseyi qedim Albaniyanin adi ile baglidir Kendde 2000 de artiq ev var Hemcinin Alpanda qedim qebirstanliqlar XVI esre aid Subaba turbesi ve Qalaciq kimi tarixi abideler var Kendin ehalisi etnik olaraq esasen turk menselidir Kendin qedimden bu gunumuze qeder gelen ozunemexsus adet eneneleri var Novruz bayrami erefesinde son cersenbe axsami Samqoyulan gunu kend ehalisi terefinden ozunemexsus qaydada pirleri ziyaret ederek yaxinlarinin qebirleri yaninda sam yandirmaqla xususen de genclerin pirlerdeki elem agaclarina elem baglamasi onlarin etrafinda 7 defe dovre vurmaqla murad tutmalari seklinde qeyd olunur Bunlardan elave kendin toy ve yas merasimlerinin kecirilmesinin de ozunemexsus calarlari var Elece de kend ozunun qedimden bu gune qeder gelen metbex medeniyyeti ozunexas corek novleri bozlamac ve s ile de taninir Hemcinin kendde 1796 ci ilde Quba xani Seyxeli xan ile Bulqakovun komandanligi altindaki rus qosun destesi arasinda doyus bas vermisdi Bu zaman Seyx Eli xan Surxay xanin komeyile 10 min neferle Quba seherinin yarim agacliginda olan Alpan kendine geldi Bulqakov onun qarsisina min nefer soldat ve bir nece top gonderdi Aralarinda siddetli doyus oldu Movqeyin cetin olmasi uzunden her iki terefden bir coxu olduruldu ruslar geri cekildiler ToponimikasiKend Qurucay sag sahilinde Qusar maili duzenliyinde yerlesir Kendin erazisinde e e I minilliye aid Alpan sehergahi var Etnotoponimdir Alban Alpan mifoloji toponimiTurk xalqlarinin eyni zamanda Azerbaycan xalqinin meisetinde movcud olan dil ve folklor materiallarini tutusdurarken mifologiyamizada xususi yer tutan Al tapinisi ile eliaqedar mifoloji toponimlerin olmasi uze cixir Materiallarin tehlili gosterir ki Azerbaycan dilinde Al tapinisi ile bagli olan toponimler 3 fonetik variantda islenir Al morfemi ve diger hisseciklerden ibaret mifoloji toponimler Alban Alpan Alpout Allar Alar Alpi Aldede ve s Ala morfemli ve hisseciklerdaen ibaret mifoloji topnimler Alakol Alasa Alasar Alatava Ala goller Alazan Alagoz Alaqursaq ve s Al El fonetik deyismesi islenen mifoloji toponimler Elet Eleyez Dereleyez Elince ve s Tedqiqatlar gosterir ki Al tapinisi ile elaqedar toponimler ekser turk xalqlarinda genis yayilmisdir Biz ise imkanimiz daxilinde yalniz Azerbaycanda qeyde alinan hemin toponimleri tedqiqata celb edeceyik Alban Alpan Quba rayonunda kend Qurucayin sahilinde Qusar maili duzenliyindedir Toponim ozunde qedim alban tayfasini adini eks etdirir Alban Alpan adi indi de Orta Asiyada turkdilli xalqlarda qirgizlarda qazaxlarda qaraqalpaqlarda buryatlarda tayfa adi kimi movcuddur Adin alban formasina ilk defe e e I esrde baslayaraq antik menbelerde tesaduf olunur Kitabi Dede Qorqud dastaninda ise alpan seklinde islenmisdir Alban Alpan adinin qedim turk dilli etnosun adini bildirmesi hec kimde subhe dogurmur Ancaq onun menasi haqqinda tedqiqatcilar muxtelif fikirler yurudurler N Y Marr A Yanovski K V Trever R M Maqomedov Z I Yampolski ve basqalari bu fikirdediler ki alban adi latin menseli soz olub yukseklikler daglar olkesi menasini verir A Bakixanov Alban etnoniminin terkibindeki alb hissesini latin dilindeki alp sozu ile elaqelendirir ve bunun da menasi texminen ucaliq hundurluk anlayisina yaxindir K V Trever ise bu sozun dag menasinda kelf menseli alp morfemi ile bagli oldugunu gostermisdir Sotlandiyanin adinin qedim keltce Albaniya oldugunu ve Sotlandiyanin en dagliq adalarindan birinin Arran adlandigini da qeyd etmisdir E Demircizade 50 soz kitabinda Alban adinin etimologiyasindan danisarken bu sozun mixi yazilarinda al ban seklinde yazildigini simal eyalet dagliq dagistan menalarinda oldugunu gostermisdir K Eliyev alban sozunu Xevusar ayalet kahinlerinin dilinde olan muqeddes mese menasinda alvani sozu ile muqayise etmis lakin alban sozunun bu sozden ola bileceyini guman etmemisdir A Memmedov ve Y Yusifov ise oz eserinde Altan Alpan arran agvan sozlerini isiqli parlaq sema menalarinda izah etmis ve onu mensece avarlara tetbiq olunan halbi sozu ile elaqelendirmisler O Kazimov da Azerbaycan dilinin tarixi kitabinda Albaniya Alban toponiminin etimologiyasi haqqinda etrafli danismis ve onun turk dillerine mexsus cesur igid menalarini veren alp ve an hisselerinden ibaret oldugunu bildirmekle Albaniya adinin igidler cesurlar olkesi menasina geldiyini vurgulayir Q Qeybullayev Q Mesediyev M Adilov B Budaqov F Xaliqov ve diger tedqiqatcilarin da Alban Alpan Alpout toponimi haqqinda fikirleri beledir ki hemin soz igid cesur menasini ifade eden turk sozu alp ve an morfemlerinden ibaretdir Alban Alpan toponimi haqqinda deyilenleri nezerden kecirdikden sonra bele qenaete gelmek olur ki tedqiqatcilarin bu soz haqqindaki fikirlerini iki yonden arasdirmaq olar Bir qrup tedqiqatci hesab edir ki Alban Alpan adi turk menseli olmayib alp ve an hisselerinden ibaretdir ki bu da uca dagliq yer menalarina gelir Diger bir qrup arasdirmacilar ise ele dusunurler ki Alban toponim al ve ban morfemlerinden emele gelib ve turk menseli sozdur Menasi ise evvelde qeyd etdiyimiz kimi hundurluk yukseklikle elaqedardir Biz ise Alban Alpan toponimi haqqinda o fikirdeyik ki bu ad turk menselidir ve al morfemi ile ban in birlesmesinden emele gelmisdir Burada al qedim turklerin mifologiyasindan gelen Al tanrisi ile elaqedardir ki o da ucaligi yuksekliyi ifade edir Yeni Alban sozunden ucaliq yukseklik hemin Al tanrisindan qalan yukseklikdir Ban morfemi de qedim turklerde yer menasini ifade eden sozdur Yekun olaraq o qenaete gelirik ki Alban Alpan toponimi qedim turklerin mifik dunyagorusu ile elaqedar olaraq meydana cixmis ve zaman kecdikce etnonim ve toponime cevrilmisdir TehsilAlpan kend orta mektebi Alpan kendinde ilk dunyevi mekteb 1910 cu ilde teskil edilmisdir Bu mekteb bir sinifden ibaret idi Ilk tehsil ocagimiz bey neslinden olan hormetli ziyalimiz Zaman Qayibovun menzilinde yerlesmisdir Bu mektebde 12 sagird tehsil alirdi Mektebin ilk muellimi mariya Timofeyevna olmusdur 1915 ci ilde Alpanda ilk mekteb binasi tikilmisdir Bu binada dord sinifli ibtidai mekteb teskil olunmusdu Mektebin mudiri vezifesinde Qazaxli Harun muellim olmusdur 1915 ci ilde tikilmis mekteb binasi 1926 ci ilde yanmisdir Ikinci mekteb binasi 1932 ci ilde tikilmisdir Bina mektebin mudiri olmus Mehemmed Babayevin tesebbusu ile tikilmisdir 1935 ci ilde Alpan mektebi natamam orta mekteb statusu almis bakili Elesger Elesgerov hemin mektebin ilk direktoru olmusdur Alpanda ilk orta mekteb 1945 ci ilde teskil olunmus ve tehsil ocaginin ilk kamal attestatini sonralar hemin mektebde muellime islemis Covheret Yaqubova almisdir Orta mektebin ilk tam buraxilisi 1951 ci ilde olmusdur Hemin illerde mektebin direktoru Alpan kendinin sakini ve tarix muellimi Dasdemir Baxis oglu Haciyev olmusdur Alpanda 1969 cu ilde yeni mekteb binasi tikilmis ve istifadeye verilmisdir Hal hazirda da dersler bu binada kecirilir 2002 ci ilden Alpan kend orta mektebi Qarabag muharibesinin kendden olan ilk sehidi Elsad Bayramovun adini dasiyir Qeyd edek ki bu muharibede kend 13 sehid verib Taninmis mezunlari Alpan kend orta mektebini 3853 sagird bitirmisdir Kend mektebini bitirenlerden 45 neferi zabit olmus ve hal hazirda onlardan 15 neferi Azerbaycan Ordusu siralarinda xidmet edirler Telet Qayibov biologiya e d professor Memmed Rustembeyli tarix e n Mirab Ehmedov kend t e d Elekber Qubatov filologiya e d Elesger Elesgerov huquq e d Kenan Qayibov texnika e n Capay Residov cografiya e n Aqil Sahmuradov tarix e n Islam Beyehmedov kend t e n Aqil Melikov Azerbaycan herbcisi Veten muharibesi istirakcisi DinQedim tarixi olan Alpan kendinin ehalisi islam dinine etiqad gosterir ve dini ayinlerin icrasi zamani kend mescidinden istifade edilir Alpan mescidi miladi teqvimle 1806 ci ilde Ibrahim beyin rehberliyi ile kend camaatinin istiraki ile usta Pirqulu terefinden tikilmisdir 1814 cu ilden dini ayinlerin icrasi ucun istifadeye verilen kend mescidi SSRI nin yarandigi ilk dovrlere qeder dini meqsedler ucun istifade edilmisdir Amma sonraki illerde melum sebeblerden kend mescidi 70 il erzinde kolxoz ve sovxozun taxil anbari kimi istifade edilmisdir Kend mescidi hal hazirda fealiyyet gosterse de bir cox problemler hele de hellini tapmamisdir Pencerelerin deyisdirilmesine dosemenin berpasina ve istilik sisteminin qurulmasina ehtiyac duyulur EhalisiAlpan kendinin ehalisi 8000 neferdir 2009 cu ilin siyahiyaalinmasina esasen kende 3256 nefer ehali yasayir CografiyasiAlpanin erazisi cox boyukdur Susaycayin sag sahilinde tepeli hundur erazide yerlesib Alpanin cografi erazisi simaldan Qusarin Qayakend kendi ile cenubdan Qeleduz Kupcal kendleri qerbden Uzunmese Kurkun kendleri sherqden ise Xucbala ve Digah kendleri ile hemserheddir Texminen 10 000 hektar ekin ucun yararli ve bag sahesi var O cumleden Simi adlanan 1000 hektar meselik Alpanin sag cinahindan axan dag cayi yerli ehali bu cayi Quru cay adlandirirlar Alpan kendinin yararli sahelerinin toponim adlari Qalaciq qedim yasayis meskeni Qaraxan bag saheleri Ata yeri ekin ucun yararlidir Quru cayin sag sahili boyunca Qarasu adlanan 200 hektardan artiq bagliq Qarabulag Ceyran tepe Qovaqliq Murad quzeyleri Yeddi qaya kimi saheler movcuddur VI esrde Iranla Sasaniler zamani Alban dovletile apardiqi muharibeler zamani Alban dovletinin movcudluguna son qoyulmusdur Albanlarin dini xatiresi olaraq Alpan kendi yasayir inksaf edir Hal hazirda Alpan kendinin ehalisi 8000 e qederdir Albaniya erazisinde yeni bu erazide 10 nesil icma yasayeb Onlarin ozunemexsus adlari olmusdur 1 Kendin yuxari hissesinde meskunlasan icmanin adi Ustalardir Evleri bir mehelleni teskil etmisdir 2 Kurkunluler icmasi bu icmanin evleri de bir birine yaxin olan mehelleni teskil etmisler 3 Osmanlilar 4 Refliler bu icmanin evleri bir mehelleni teskil edir refliler mehellesi adlanir 5 Dergehlar icmasi 6 Culfacilar icmasi 7 Qaryaqlilar icmasi 8 Erebliler icmasi 9 Velibeyliler ve Hummetler Alpan xalcalariBu xalca kompozisiyasi Quba rayonunun Alpan Susay ve Sebet kendlerinde yayilmisdir XIX esrin ikinci yarisindan baslayaraq Qusar rayonunun xalcaciliq menteqelerinde de genis yayilmaga baslamisdir Bedii xususiyyetleri Alpan xalcalarinin bedii kompozisiyasi iki varianta malikdir Birinci variant Bu xalcalarin ara sahesinin kompozisiyasi kvadrat sebeke prinsipi esasinda qurulmusdur Kompozisiyanin esas elementlerinden biri olan kicik ve orta coxbucaqli goller rapport oxlarinin tepeleri boyunca kecen kunc noqtelerini teskil edir Xerceng adlanan element gollerin etrafinda diaqonal xett boyunca yerleserek xalcanin kompozisiya esasini teskil edir Alpan qrupundan olan butun xalcalarin butovlukde kobesi ve ayriliqda her bir zolagi Azerbaycanin diger xalcalarinin kobe zolaqlari ile oxsardir Birinci variantda olan Alpan xalcalarinin ara sahesi ekser hallarda goy ve ya mavi olur Bezen qirmizi ve ya aciq sabalidi fonlu xalcalara da rast gelinir Kobe zolaqlarinin rengi ara sahenin rengine uygunlasdirilmisdir Ikinci variant Alpan xalcasinin ikinci variantinin kompozisiyasi birinci variantin kompozisiyasindan tamamile ferqlenir Ikinci variantin kompozisiyasi rombsekilli sebeke teskil edir Bu sebeke kicik mesafelerle ufiqi istiqametde simmetrik ve saquli istiqametde asimmetrik yerlesmis bir nece rapportdan ibaretdir Burada qiriq xetlerle yerine yetirilmis bitki elementleri rapport ox boyunca yerlesdirilmisdir Bu variantda olan xalcalarin fonu ekser hallarda ag nadir hallarda goy olur Haqqinda sohbet aparilan xalca 1283 cu ilde toxunmusdur Texniki xususiyyetleri Alpan xalcalarinin olcusu 100x150sm den 125x180sm e qeder olur Nadir hallarda birinci variantdan olan xalcalarin boyuk olcusune rast gelmek olur iki gollu Ilmelerin sixligi 38x38 den 45x45 e qederdir bir kvadrat metrde 145000 ilmeden 200000 ilmeye qederdir bir kvadrat metrinde 250000 ilme olan xalcalara da rast gelinir Xovun hundurluyu 5 7mm dir DinKendde Alpan kend mescidi dini icmasi fealiyyet gosterir Hemcinin baxQuba rayonuXarici kecidlerVikianbarda Alpan ile elaqeli mediafayllar var 1 Azerbaycan Respublikasi Quba Rayon Icra HakimiyyetiIstinadlar Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Iki cildde I cild Baki Serq Qerb 2007 2012 01 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 04 04 Azerbaycan kend teserrufati siyahiyaalmasi 1921 ci il Neticeler Quba qezasi A Bakixanov Gulustani Irem sehife 208 Azerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629 MUSELMAN DINI ICMALAR 2011 ci ilde qeydiyyatdan kecenler 2019 12 21 at the Wayback Machine scwra gov az az Quba rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin