Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. |
Lokal şəbəkə yaxud LAN (ing. Local Area Network) — yaşayış yeri, məktəb, laboratoriya, universitet şəhərciyi və ya ofis binası kimi məhdud sahədə kompüterləri birləşdirən kompüter şəbəkəsi. Əksinə, genişmiqyaslı şəbəkə (WAN) sadəcə daha böyük coğrafi məsafəni yox, həm də ümumiyyətlə icarəyə götürülmüş telekommunikasiya sxemlərini əhatə edir.
Ethernet və Wi-Fi lokal şəbəkələr üçün istifadə edilən ən çox yayılmış iki texnologiyadır. Tarixi şəbəkə texnologiyalarına ARCNET, "Token Ring" və "" daxildir.
Topologiyalar
Şin topologiyası
Şin topologiyalı lokal şəbəkələr ən sadə struktura malikdirlər. Bu topologiyada bütün kompüterlər paralel olaraq şinə qoşulurlar. Şin, kompüterləri bir-birinə bağlayan kabel sistemidir. İnformasiya paketlər şəklində şinlə hər iki tərəfə ötürülür.
İnformasiya göndərmək istəyən kompüter (şəbəkə adapteri) şinin boş olub-olmamasını (yəni şinlə digər kompüterlərin informasiya göndərib-göndərməməsini) yoxlayır. Əgər şin boşdursa kompüter paketləri şinlə ötürür. Paket aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:
- informasiyanın ünvanlandığı kompüterin ünvanı;
- informasiyanı göndərən kompüterin ünvanı;
- göndərilən informasiya;
- xidməti sahələr.
Hər bir kompüter şinlə ötürülən paketlərin ünvan hissəsinə baxır və ona ünvanlanmış paketləri özündə qeyd edir. Əgər iki kompüter eyni zamanda paketlərini şinə ötürərsə bu zaman şində toqquşma olur. Toqquşmaya səbəb olan kompüterlər qısa bir müddət ərzində informasiya göndərmək hüququnu itirirlər.
Şin topologiyalı lokal şəbəkələrin əsas üstünlükləri aşağıdakılardır:
- Hər hansı bir kompüterin sıradan çıxması şəbəkənin işinə təsir etmir;
- Şəbəkəyə yeni kompüterlərin daxil edilməsi asandır;
- Şəbəkə kartları (adapterləri) ucuzdur;
Şin topologiyalı lokal şəbəkələrdə şinin (kabel sisteminin) etibarlılığı yüksək olmalıdır. Şin topologiyalı lokal şəbəkələr IEEE 802.3 standartı əsasında qurulurlar. Şin topologiyalı lokal şəbəkələrə nümunə olaraq Ethernet 10 BASE-2, 10 BASE-5 şəbəkələrini göstərmək olar. Burada 10 – şəbəkənin sürətini (Mbit/san) göstərir.
Halqavari topologiya
Halqavari topologiyalı lokal şəbəkələrdə hər bir kompüter (işçi stansiya) bir-biri ilə halqavari şəkildə, yəni birinci kompüter ikinci ilə, ikinci kompüter üçüncü ilə, üçüncü kompüter dördüncü kompüter ilə və s., sonuncu kompüter isə birinci kompüterlə birləşdirilir. Nəticədə halqavari topologiya əldə edilir. Bu topologiyalı şəbəkədə məlumatlar müəyyən bir istiqamətdə (məsələn, saat əqrəbi istiqamətində) bir kompüterdən qonşu kompüterə ötürülmək şərti ilə lazımi ünvana (kompüterə) çatdırılır. Bu tip şəbəkələrdə əsasən marker prinsipindən istifadə edilir. Markeri əldə edən kompüter məlumat göndərmək hüququna malik olur. Markeri əldə etmiş kompüterin, digər kompüterlərə göndərəcəyi məlumatı var isə, bu məlumatları markerə yerləşdirərək onu paket şəklinə çevirir, məlumatın gedəcəyi ünvanı və digər lazımi informasiyaları paketə qeyd edərək, qonşu kompüterə göndərir. Paketi almış kompüter, onun ünvan hissəsinə baxır və əgər paket ona ünvanlandırılmışsa, paketi özünə qeyd edir, əks halda paketi özündən sonrakı kompüterə göndərir. Paket halqa ilə tam bir yol keçdikdən sonra paketi göndərmiş kompüter onu halqadan çıxardır və yeni paketi (əgər göndərməyə məlumatı varsa) göndərir. Əgər göndərməyə informasiya yoxsa markeri bir sonrakı kompüter göndərir. Bu tip şəbəkələrdə kompüterlərdən biri həm də monitorinq funksiyasını həyata keçirir (şəbəkə işə qoşularkən markerin generasiya edilməsi, itən markerin bərpası və s.).
Halqavari topologiyalı lokal şəbəkələrin əsas üstünlükləri aşağıdakılardır:
- Hər bir kompüter yalnız qonşu kompüterlə birbaşa bağlıdır;
- Hər bir kompüterin məlumat göndərə bilməsi üçün ona müəyyən vaxt verilir.
Halqavari topologiyalı lokal şəbəkələrin əsas çatışmayan cəhətləri aşağıdakılardır:
- Hər bir kompüter informasiyanın ötürülməsində iştirak edir. Buna görə də hər hansı bir kompüterin adapterinin sıradan çıxması şəbəkənin işini pozur;
- Şəbəkə adapteri daima işçi vəziyyətdə olmalıdır;
Ulduzvari topologiyalı lokal şəbəkələr
Ulduzvari topologiyalı lokal şəbəkələr mərkəzi qovşaq üzərində qurulur. Hər bir kompüter mərkəzi qovşaq ilə ayrıca xətlə birləşdirilir. Kompüterlər arasında informasiya mübadiləsi mərkəzi qovşaq vasitəsilə həyata keçirilir.
Mərkəzi qovşaq kimi , və ya xüsusi server kompüteri istifadə oluna bilər.
Ulduzvari topologiyalı lokal şəbəkələrin əsas üstün cəhətləri kompüterlərarası mübadilənin sadə olmasıdır. Bu şəbəkələrin çatışmayan cəhəti isə şəbəkənin etibarlılığının mərkəzi qovşağın etibarlılığından asılı olmasıdır. Ulduzvari topologiyalı lokal şəbəkəyə nümunə olaraq Ethernet 10 BASE-T, 100 BASE-T şəbəkələrini göstərmək olar. Burada 10 və 100 — şəbəkənin sürətini (Mbit/san) göstərir.
Ulduz-halqa topologiyalı lokal şəbəkə
Token Ring şəbəkəsi – IEEE təşkilatı tərəfindən standartlaşdırılmış, lokal şəbəkələrin digər bir arxitekturasıdır. O, Ethernet və digər şəbəkə texnologiyaları ilə ümumi xassələrə malikdir. Token Ring şəbəkəsinin topologiyası halqadır, lakin xaricən ulduzu xatırladır. Bu onunla bağlıdır ki, ayrı-ayrı abunəçilər şəbəkəyə birbaşa deyil, xüsusi konsentratorlar və ya çoxstansiyalı müraciət qurğuları vasitəsilə birləşirlər. Ona görə də şəbəkə fiziki olaraq ulduz-halqa topologiyasını təşkil edir
Digər topologiyalar
Praktikada digər topologiyalardan ağacvari, qarışıq lokal topologiyalardan da istifadə oluna bilər.
Ağacvari strukturda bütün şəbəkə üçün bir mərkəzi server və müxtəlif işçi qruplar üçün bir neçə fayl-server olur
Qarışıq topologiya isə yuxarıdakı topologiyaların birləşməsindən təşkil olunur. Yəni burada həm şin, həm halqavari, həm də ulduzvari topologiyalar iştirak edə bilər Bu və ya digər topologiyanın seçilməsi kompüter şəbəkəsinin tətbiq sahəsindən, kompüterlərin coğrafi yerləşməsindən və bütövlükdə şəbəkənin ölçülərindən və s. asılıdır. Bundan əlavə, lokal şəbəkənin topologiyasını seçərkən, qiymət, etibarlılıq və s. kimi vacib göstəricilərə də diqqət edilməlidir.
Simsiz media
Simsiz LAN-da istifadəçilər əhatə dairəsi daxilində məhdudiyyətsiz hərəkət edirlər. Simsiz şəbəkələr quraşdırması asan olduğuna görə yaşayış yerlərində və kiçik müəssisələrdə populyarlaşmışdır. Simsiz LAN-ların əksəriyyəti Wi-Fi-dan istifadə edir, çünki simsiz adapterlər adətən smartfonlara, planşet kompüterlərə və notbuklara inteqrasiya olunur. Müştərilərə adətən "hotspot" xidməti vasitəsilə internetə çıxış təklif olunur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Gary A. Donahue. Network Warrior. O'Reilly. June 2007. səh. 5.
- "SİMSİZ LOKAL ŞƏBƏKƏLƏRİNDƏ VERİLƏNLƏRİN ÖTÜRÜLMƏSİ PROSESİNİN ANALİZİ". Azərbaycan Elm Mərkəzi. 2023-08-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-08-29.
Əlavə ədəbiyyat
- Lokal şəbəkələr (mühazirə), İ. M. Əliyev, t.e.n., AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun şöbə müdiri.
Xarici keçidlər
- Статья "Строим Локальную Сеть" 2008-03-12 at the Wayback Machine
- Проектирование и инсталяция ЛВС 2008-10-19 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz Lokal sebeke yaxud LAN ing Local Area Network yasayis yeri mekteb laboratoriya universitet seherciyi ve ya ofis binasi kimi mehdud sahede komputerleri birlesdiren komputer sebekesi Eksine genismiqyasli sebeke WAN sadece daha boyuk cografi mesafeni yox hem de umumiyyetle icareye goturulmus telekommunikasiya sxemlerini ehate edir Ethernet ve Wi Fi lokal sebekeler ucun istifade edilen en cox yayilmis iki texnologiyadir Tarixi sebeke texnologiyalarina ARCNET Token Ring ve daxildir TopologiyalarSin topologiyasi Sin topologiyali lokal sebekeler en sade struktura malikdirler Bu topologiyada butun komputerler paralel olaraq sine qosulurlar Sin komputerleri bir birine baglayan kabel sistemidir Informasiya paketler seklinde sinle her iki terefe oturulur Informasiya gondermek isteyen komputer sebeke adapteri sinin bos olub olmamasini yeni sinle diger komputerlerin informasiya gonderib gondermemesini yoxlayir Eger sin bosdursa komputer paketleri sinle oturur Paket asagidaki hisselerden ibaretdir informasiyanin unvanlandigi komputerin unvani informasiyani gonderen komputerin unvani gonderilen informasiya xidmeti saheler Her bir komputer sinle oturulen paketlerin unvan hissesine baxir ve ona unvanlanmis paketleri ozunde qeyd edir Eger iki komputer eyni zamanda paketlerini sine oturerse bu zaman sinde toqqusma olur Toqqusmaya sebeb olan komputerler qisa bir muddet erzinde informasiya gondermek huququnu itirirler Sin topologiyali lokal sebekelerin esas ustunlukleri asagidakilardir Her hansi bir komputerin siradan cixmasi sebekenin isine tesir etmir Sebekeye yeni komputerlerin daxil edilmesi asandir Sebeke kartlari adapterleri ucuzdur Sin topologiyali lokal sebekelerde sinin kabel sisteminin etibarliligi yuksek olmalidir Sin topologiyali lokal sebekeler IEEE 802 3 standarti esasinda qurulurlar Sin topologiyali lokal sebekelere numune olaraq Ethernet 10 BASE 2 10 BASE 5 sebekelerini gostermek olar Burada 10 sebekenin suretini Mbit san gosterir Halqavari topologiya Halqavari topologiyali lokal sebekelerde her bir komputer isci stansiya bir biri ile halqavari sekilde yeni birinci komputer ikinci ile ikinci komputer ucuncu ile ucuncu komputer dorduncu komputer ile ve s sonuncu komputer ise birinci komputerle birlesdirilir Neticede halqavari topologiya elde edilir Bu topologiyali sebekede melumatlar mueyyen bir istiqametde meselen saat eqrebi istiqametinde bir komputerden qonsu komputere oturulmek serti ile lazimi unvana komputere catdirilir Bu tip sebekelerde esasen marker prinsipinden istifade edilir Markeri elde eden komputer melumat gondermek huququna malik olur Markeri elde etmis komputerin diger komputerlere gondereceyi melumati var ise bu melumatlari markere yerlesdirerek onu paket sekline cevirir melumatin gedeceyi unvani ve diger lazimi informasiyalari pakete qeyd ederek qonsu komputere gonderir Paketi almis komputer onun unvan hissesine baxir ve eger paket ona unvanlandirilmissa paketi ozune qeyd edir eks halda paketi ozunden sonraki komputere gonderir Paket halqa ile tam bir yol kecdikden sonra paketi gondermis komputer onu halqadan cixardir ve yeni paketi eger gondermeye melumati varsa gonderir Eger gondermeye informasiya yoxsa markeri bir sonraki komputer gonderir Bu tip sebekelerde komputerlerden biri hem de monitorinq funksiyasini heyata kecirir sebeke ise qosularken markerin generasiya edilmesi iten markerin berpasi ve s Halqavari topologiyali lokal sebekelerin esas ustunlukleri asagidakilardir Her bir komputer yalniz qonsu komputerle birbasa baglidir Her bir komputerin melumat gondere bilmesi ucun ona mueyyen vaxt verilir Halqavari topologiyali lokal sebekelerin esas catismayan cehetleri asagidakilardir Her bir komputer informasiyanin oturulmesinde istirak edir Buna gore de her hansi bir komputerin adapterinin siradan cixmasi sebekenin isini pozur Sebeke adapteri daima isci veziyyetde olmalidir Ulduzvari topologiyali lokal sebekeler Ulduzvari topologiyali lokal sebekeler merkezi qovsaq uzerinde qurulur Her bir komputer merkezi qovsaq ile ayrica xetle birlesdirilir Komputerler arasinda informasiya mubadilesi merkezi qovsaq vasitesile heyata kecirilir Merkezi qovsaq kimi ve ya xususi server komputeri istifade oluna biler Ulduzvari topologiyali lokal sebekelerin esas ustun cehetleri komputerlerarasi mubadilenin sade olmasidir Bu sebekelerin catismayan ceheti ise sebekenin etibarliliginin merkezi qovsagin etibarliligindan asili olmasidir Ulduzvari topologiyali lokal sebekeye numune olaraq Ethernet 10 BASE T 100 BASE T sebekelerini gostermek olar Burada 10 ve 100 sebekenin suretini Mbit san gosterir Ulduz halqa topologiyali lokal sebeke Token Ring sebekesi IEEE teskilati terefinden standartlasdirilmis lokal sebekelerin diger bir arxitekturasidir O Ethernet ve diger sebeke texnologiyalari ile umumi xasselere malikdir Token Ring sebekesinin topologiyasi halqadir lakin xaricen ulduzu xatirladir Bu onunla baglidir ki ayri ayri abuneciler sebekeye birbasa deyil xususi konsentratorlar ve ya coxstansiyali muraciet qurgulari vasitesile birlesirler Ona gore de sebeke fiziki olaraq ulduz halqa topologiyasini teskil edir Diger topologiyalar Praktikada diger topologiyalardan agacvari qarisiq lokal topologiyalardan da istifade oluna biler Agacvari strukturda butun sebeke ucun bir merkezi server ve muxtelif isci qruplar ucun bir nece fayl server olur Qarisiq topologiya ise yuxaridaki topologiyalarin birlesmesinden teskil olunur Yeni burada hem sin hem halqavari hem de ulduzvari topologiyalar istirak ede biler Bu ve ya diger topologiyanin secilmesi komputer sebekesinin tetbiq sahesinden komputerlerin cografi yerlesmesinden ve butovlukde sebekenin olculerinden ve s asilidir Bundan elave lokal sebekenin topologiyasini secerken qiymet etibarliliq ve s kimi vacib gostericilere de diqqet edilmelidir Simsiz mediaSimsiz LAN da istifadeciler ehate dairesi daxilinde mehdudiyyetsiz hereket edirler Simsiz sebekeler qurasdirmasi asan olduguna gore yasayis yerlerinde ve kicik muessiselerde populyarlasmisdir Simsiz LAN larin ekseriyyeti Wi Fi dan istifade edir cunki simsiz adapterler adeten smartfonlara planset komputerlere ve notbuklara inteqrasiya olunur Musterilere adeten hotspot xidmeti vasitesile internete cixis teklif olunur Hemcinin baxMedia Access ControlIstinadlarGary A Donahue Network Warrior O Reilly June 2007 seh 5 SIMSIZ LOKAL SEBEKELERINDE VERILENLERIN OTURULMESI PROSESININ ANALIZI Azerbaycan Elm Merkezi 2023 08 29 tarixinde Istifade tarixi 2023 08 29 Elave edebiyyatLokal sebekeler muhazire I M Eliyev t e n AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutunun sobe mudiri Xarici kecidlerVikianbarda Lokal sebeke ile elaqeli mediafayllar var Statya Stroim Lokalnuyu Set 2008 03 12 at the Wayback Machine Proektirovanie i instalyaciya LVS 2008 10 19 at the Wayback Machine