Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Külək enerjisi — küləyi meydana gətirən hava axınının sahib olduğu hərəkət (kinetik) enerjisidir. Alternativ enerji (bərpa olunan) mənbələrindən biri hesab olunur. Bu enerjinin bir hissəsi faydalı olan mexaniki və ya elektrik enerjisinə çevrilə bilər.
Külək enerjisi digər alternativ enerji mənbələri olan günəş, hidroenergetika, geotermal və biokütlə enerjisindən özünün maya dəyərinə, ekoloji təmizliyinə və tükənməzliyinə görə ən sərfəlisidir.
Küləyin gücündən çox köhnə illərdən bəri faydalanırlar . Külək gücündən ilk faydalanma şəkli olaraq yelkənli gəmilər və yel dəyirmanları göstərilə bilər. Daha sonra taxıl üyüdmə, su nasosla vurma, ağac kəsmə işləri üçün də külək gücündən faydalanılmışdır. İndiki vaxtda daha çox elektrik çıxarmaq məqsədiylə istifadə edilməkdədir.
Elektrik enerjisi istehsalı üçün daha səmərəli texnologiyalardan biridir. Külək qurğularının inşasına ənənəvi elektrik stansiyalarının qurulmasına nisbətən daha az vaxt sərf olunur. Bundan başqa, külək, əslində, istənilən ölkənin malik olduğu daimi təbii enerji mənbəyidir. Külək enerjisindən istifadə olunması energetikanın daha tez inkişaf edən sahələrindən biridir.
Azərbaycanda külək enerjisi
Azərbaycan ərazisində əsasən Bakı, Sumqayıt, Abşeron, Binə, Maştağa külək enerjisindən istifadə etmək məqsədəuyğun sayılır.
Azərbaycanın külək rejimi mürəkkəb xarakterə malikdir. Bu da ölkə ərazisinin 60%-nin dağlıq zonalardan ibarət olması ilə əlaqədardır. Dağların Respublikanın iqliminə və külək rejiminə təsiri böyükdür. Məsələn, Böyük Qafqaz dağları sədd rolunu oynayaraq ölkə ərazisinə şimaldan və şimal-şərqdən soyuq hava kütlələrinin daxil olmasına maneə törədir. Soyuq hava kütlələri Böyük Qafqaz dağlarının ətrafından keçərək Abşeron yarımadasından Respublika ərazisinə daxil olur. Buna görə də Zaqatalada küləyin orta illik sürəti 1.2 m/san. Abşeronda isə 8.6m/san.-dir.
Respublikanın Meteroloji stansiyalarında toplanmış bütün flüger müşahidələri materiallarını qruplara ayırıb, rayonların landışaftlarına görə külək sürətlərinin paylanması rejimlərinin aşağidaki tiplərini müəyyən etmişdir:
- A tipli rejim-Abşeronda və Respublikanın şimal sərhədlərində Kür dilinə qədər Xəzərkənarı zonada olan yerlər üçün səciyyəvidir. Bu zonada küləyin orta illik sürəti 4m/san-dən böyük olur.
- B tipli rejim-Kürkənarı düzənliyində olanyerlər üçün səciyyəvidir. Bu zonada küləyin orta illik sürəti 4m/san-dən 3m/san-dək olur.
- V tipli rejim-Respublikanın dağ rayonları üçün səciyyəvidir. V zonasında küləyin orta illik sürəti 3m/san-dən kiçik olur.
Ona görə də bu zona külək enerjisindən istifadə üçün yararsız hesab edilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, əsasən Vzonasını təşkil edən yüksək dağlıq ərazilərin iqlim xüsusiyyətləri hələ yaxşı öyrənilməmişdir.
Hesablamalara görə Azərbaycan Respublikası özünün coğrafi vəziyyətinə, təbii şəraitinə və iqtisadi infrastrukturuna görə 800 MVt-a yaxın illik külək enerji ehtiyatına malikdir. Bu ehtiyat ildə təxmini hesablamalara görə 2,4 milyard kVt/saat elektrik enerjisi deməkdir. Bu isə, öz növbəsində, ildə 1 milyon tona yaxın şərti yanacağa qənaət, ən əsası isə ildə küllü miqdarda tullantıların, o cümlədən azondağıdıcı olan karbon dioksidin atmosferə atılmasının qarşısının alınması deməkdir.
1999-cu ildə Yaponiyanın "Tomen" şirkəti Azərbaycan Elmi-tədqiqat Energetika və Enerjilayihə İnstitutu ilə birlikdə Abşeronda hündürlüyü 30 və 40 metr olan iki qüllə quraşdırmış, küləyin sürətinin orta illik qiyməti v = 7,9–8,1 m/san olması müəyyən edilmiş və Qobustan rayonu ərazisində ümumi gücü 30 MVt olan külək elektrik stansiyasının quraşdırılmasına dair texniki iqtisadi əsaslandırma hazırlanmışdır.
2002-ci ildə Azərbaycanın bərpa olunan enerji resurslarının qiymətləndirilməsi həyata keçirilmiş və aşkar olunmuşdur ki, Abşeron yarımadası iri həcmdə külək enerjisi potensialına malikdir. Uzunmüddətli küləyin orta sürəti 6 m/san-dan artıqdır ki, bu da külək enerjisi üçün əlverişli texniki-iqtisadi potensialın olmasını göstərir. Şimal DRES-nin yerləşdiyi ərazidən toplanılmış külək enerjisi üzrə statistik məlumatlar bir daha təqdim olunan göstəriciləri təsdiq etmişdir. Aparılmış bu tədqiqatlar zamanı Qobustan rayonu ərazisi üçün təqdim olunmuş göstəricilər külək enerjisi potensialının 4-cü sinfinə aid edilir ki, bu da yüksək potensial hesab olunur.
İstinadlar
- . 2011-10-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-26.
- "Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-26.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kulek enerjisi kuleyi meydana getiren hava axininin sahib oldugu hereket kinetik enerjisidir Alternativ enerji berpa olunan menbelerinden biri hesab olunur Bu enerjinin bir hissesi faydali olan mexaniki ve ya elektrik enerjisine cevrile biler Kulek turbini Kulek enerjisi diger alternativ enerji menbeleri olan gunes hidroenergetika geotermal ve biokutle enerjisinden ozunun maya deyerine ekoloji temizliyine ve tukenmezliyine gore en serfelisidir Kuleyin gucunden cox kohne illerden beri faydalanirlar Kulek gucunden ilk faydalanma sekli olaraq yelkenli gemiler ve yel deyirmanlari gosterile biler Daha sonra taxil uyudme su nasosla vurma agac kesme isleri ucun de kulek gucunden faydalanilmisdir Indiki vaxtda daha cox elektrik cixarmaq meqsediyle istifade edilmekdedir Elektrik enerjisi istehsali ucun daha semereli texnologiyalardan biridir Kulek qurgularinin insasina enenevi elektrik stansiyalarinin qurulmasina nisbeten daha az vaxt serf olunur Bundan basqa kulek eslinde istenilen olkenin malik oldugu daimi tebii enerji menbeyidir Kulek enerjisinden istifade olunmasi energetikanin daha tez inkisaf eden sahelerinden biridir Azerbaycanda kulek enerjisiAzerbaycan erazisinde esasen Baki Sumqayit Abseron Bine Mastaga kulek enerjisinden istifade etmek meqsedeuygun sayilir Azerbaycanin kulek rejimi murekkeb xaraktere malikdir Bu da olke erazisinin 60 nin dagliq zonalardan ibaret olmasi ile elaqedardir Daglarin Respublikanin iqlimine ve kulek rejimine tesiri boyukdur Meselen Boyuk Qafqaz daglari sedd rolunu oynayaraq olke erazisine simaldan ve simal serqden soyuq hava kutlelerinin daxil olmasina manee toredir Soyuq hava kutleleri Boyuk Qafqaz daglarinin etrafindan kecerek Abseron yarimadasindan Respublika erazisine daxil olur Buna gore de Zaqatalada kuleyin orta illik sureti 1 2 m san Abseronda ise 8 6m san dir Respublikanin Meteroloji stansiyalarinda toplanmis butun fluger musahideleri materiallarini qruplara ayirib rayonlarin landisaftlarina gore kulek suretlerinin paylanmasi rejimlerinin asagidaki tiplerini mueyyen etmisdir A tipli rejim Abseronda ve Respublikanin simal serhedlerinde Kur diline qeder Xezerkenari zonada olan yerler ucun seciyyevidir Bu zonada kuleyin orta illik sureti 4m san den boyuk olur B tipli rejim Kurkenari duzenliyinde olanyerler ucun seciyyevidir Bu zonada kuleyin orta illik sureti 4m san den 3m san dek olur V tipli rejim Respublikanin dag rayonlari ucun seciyyevidir V zonasinda kuleyin orta illik sureti 3m san den kicik olur Ona gore de bu zona kulek enerjisinden istifade ucun yararsiz hesab edilir Nezere almaq lazimdir ki esasen Vzonasini teskil eden yuksek dagliq erazilerin iqlim xususiyyetleri hele yaxsi oyrenilmemisdir Hesablamalara gore Azerbaycan Respublikasi ozunun cografi veziyyetine tebii seraitine ve iqtisadi infrastrukturuna gore 800 MVt a yaxin illik kulek enerji ehtiyatina malikdir Bu ehtiyat ilde texmini hesablamalara gore 2 4 milyard kVt saat elektrik enerjisi demekdir Bu ise oz novbesinde ilde 1 milyon tona yaxin serti yanacaga qenaet en esasi ise ilde kullu miqdarda tullantilarin o cumleden azondagidici olan karbon dioksidin atmosfere atilmasinin qarsisinin alinmasi demekdir 1999 cu ilde Yaponiyanin Tomen sirketi Azerbaycan Elmi tedqiqat Energetika ve Enerjilayihe Institutu ile birlikde Abseronda hundurluyu 30 ve 40 metr olan iki qulle qurasdirmis kuleyin suretinin orta illik qiymeti v 7 9 8 1 m san olmasi mueyyen edilmis ve Qobustan rayonu erazisinde umumi gucu 30 MVt olan kulek elektrik stansiyasinin qurasdirilmasina dair texniki iqtisadi esaslandirma hazirlanmisdir 2002 ci ilde Azerbaycanin berpa olunan enerji resurslarinin qiymetlendirilmesi heyata kecirilmis ve askar olunmusdur ki Abseron yarimadasi iri hecmde kulek enerjisi potensialina malikdir Uzunmuddetli kuleyin orta sureti 6 m san dan artiqdir ki bu da kulek enerjisi ucun elverisli texniki iqtisadi potensialin olmasini gosterir Simal DRES nin yerlesdiyi eraziden toplanilmis kulek enerjisi uzre statistik melumatlar bir daha teqdim olunan gostericileri tesdiq etmisdir Aparilmis bu tedqiqatlar zamani Qobustan rayonu erazisi ucun teqdim olunmus gostericiler kulek enerjisi potensialinin 4 cu sinfine aid edilir ki bu da yuksek potensial hesab olunur Istinadlar 2011 10 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 08 26 Azerbaycan Respublikasinda alternativ ve berpa olunan enerji menbelerinden istifade olunmasi uzre Dovlet Proqrami 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2011 08 26 Hemcinin baxGunes enerjisi