Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Daş Salahlı — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Kənd | |
| Daş Salahlı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Qazax rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi | 62.54 |
| Mərkəzin hündürlüyü | 508 m |
| Saat qurşağı | , yayda |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 15.641 nəfər |
| Milli tərkibi | azərbaycanlılar |
| Rəsmi dili | Azərbaycan dili |
Ümumi məlumat
Daş Salahlı Qazax rayonunun eyniadlı inzibati ərazi vahidində kənd. Avey dağının şərq ətəyində yerləşir. Oykonim daş (ağ rəngli, əhəng tərkibli daşlıq sahədə yerləşdiyinə görə) və Salahlı (etnotoponim) komponentlərindən düzəlib, "daşlıq sahədə yerləşən Salahlı kəndi" mənasındadır. Bir haşiyə: Azı 200-300 il tarixi (Aveydağ və Damcılı mağaralarında yaşamış ulu əcdadlarımızla hazırkı əhalinin hər hansı bağlılığının olub-olmamasını nəzərə almadan təkcə kənd qəbristanlığında olan qəbirlərin yaşı və tarixi bunu deməyə əsas verir) olan bir kəndin, hasilatına təxminən 50-60-cı illərdən başlanan əhəng daşının (mişar daşının) adı ilə "Daş Salahlı" adlandırılması məsələsinə aydınlıq gətirilməsinə və bunun tarixi faktlara, elmi, mütəxəssis araşdırmalarına əsaslanmayan təsadüfi məntiq olmadığını dəqiqləşdirməyə ehtiyac var. Məlumatın əldə olunduğu mənbənin ("Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti" I cild) tərtibatçılarından və müəlliflərindən, bu sahənin mütəxəsslərindən xüsusilə bu məsələyə münasibət bildirmələrini xahiş edirik. Bizim etnoqrafiya, epiqrfiya, arxeologiya sahəsində kifayət qədər alimlərimiz və mütəxəssislərimiz var. Qədim qayaüstü, qəbirüstü və digər yazıların araşdırılmasında, tədqiq olunmasında-Epiqrafiya sahəsində Azərbaycan tarixinə ən dəyərli töhfələr vermiş alim Məşədixanım Nemətin (Nemətova) adını çəkmək kifayətdir. Onların dəyərli fikirləri bir kəndin barəsində məlumatların yer aldığı bu səhifəni daha da zənginləşdirəcək və bu məlumatlar kəndin 10 minlik əhalisi üçün də heç şübhəsiz maraqlı olacaq. Hazırda kəndin tarixi yerlərində aparılan arxeoloji qazıntı və axtarış işləri ümid edirik ki, bizim üçün daha qaranlıq mətləblərə aydınlıq gətirəcək. Bəlkə qoyulan suala da burdan cavab tapılacaq.
Tarixi
Daş Salahlı kəndi Avey dağının ətəyindədir. Salahlılar qədim Qazax tayfa birliyinə daxil olmuşdur.Toponim "daş" sözündən və "salahlı" etnonimindən ibarətdir. Ağ rəngli, əhəng tərkibli daşlıq sahədə yerləşdiyinə görə belə adlanmışdır. Bu məlumat və onun mənbəyi haqda yuxarıda danışdığımız üçün təkrar həmin məsələyə qayıtmırıq. Bircə məsələyə diqqət edək: Atalar sözlərinin, aforizmlərin, hətta ən xırda bir dialektin belə ya dini ya tarixi kökünün və mənasının olduğu kimi yer adlarının da bu cür yaranışı və təkamülü mütləq var. Etik normalara hörmət edib və məsuliyyətimizi dərk edib burda çox dayanmırıq.
Azərbaycan Respublikasında ən qədim yaşayış məntəqələrindən biri də rayon mərkəzindən 9 km şimal-qərbdə yerləşən, təxminən 10 min nəfər əhalinin yaşadığı Daş Salahlı kəndidir. Kənd hazırda el arasında "Aşırlı" və "Daş Salahlı" adlandırılmaqla iki hissədən ibarət olan formada tanınır. İnzibati ərazi bölgüsü baxımından isə belə bir bölgü yoxdur, kəndin vahid ərazisi "Daş Salahlı" adlanır. Lakin, 1918-ci il Azərbaycan Demokratik Cumhuriyyətinin inzibati xəritəsində Damcılı mağarasının aşağı hissəsində yerləşən ayrıca "Aşırlı" adlı yaşayış məntəqəsinin adına rast gəlmək mümkündür. Və bu kənd Daş Salahlının 1950-53-cü illərdə köhnə yerindən (kəndin əvvəl yerləşdiyi ərazi indiki ərazidən 1–2 km qərbdə, Avey dağının ətəyində olmuşdur) hazırkı ərazisinə köçürülən vaxt əvvəlki ərazisindən köçürülərək Daş salahlı kəndi ilə birləşdirilmişdir, Daş Salahlı kəndində MANCANLILAR, Qurbanlılar, Abbas evləri məmmədalılar, bayram evləri, hüseyn evləri, zurafoğlu,sofuyevlər, cəfər evləri, nəbililər, nəsiblilər, cürənlilər, əfəndi evləri, pənah evləri, xəlil evləri, qaya evləri, eyyub evləri, şərif evləri, çolaqlılar, dönməzlilər, gülü evləri, molla həsənlilər, hambıllar, qanın evləri, canavarqıran evləri, avışlar,qaybullayevlər, göyüşovlar, mehdililər, məşədilər, süleymanlılar, ismiyevlər, iravanlılar, lalayevlər, bəyimlər, mərdanlılar, tənbəllilər, qasım evləri, rəfiyevlər, dəlləklilər, şivlioğlu, əlvəndovlar, pirməmmədovlar, veyisovlar, ağqıraxlılar, allahqulu evləri, cəbililər, molla əsgər evləri, kosayevlər, dəmirçiyevlər, səttarovlar və bir neçə soya bölünmüş başqa nəsillər yaşayır. Bu arada hansısa nəslin, soyun adının çəkilməməsinin tərəfkeşlik, ayrı-seçkilik və s. kimi yox, sadəcə bir yaddaş məsələsi kimi qiymətləndirilməsini rica edirik. Aveydağın cənubunda, Daş Salahlı kəndinin ərazisində yerləşən "Qarasu" su anbarının şimal-qərbində yerləşən "Baxçalı" qəbristanlığı adlanan qəbristanlıqdakı miladi tarixi ilə 1700-cü ilə aid qəbirlərdən birinin üzərində "Qaya oğlu" ifadəsi həkk olunmuşdur. Qəbrin üzərində əski əlfba ilə hicri-qəməri təqvimi ilə dəqiq tarix qeyd olunmuşdur. Yeri gəlmişkən bu qədim qəbristanlığın da araşdırmaya ehtiyacı var. Bu ərazilərdə İbtidai icma quruluşundan üzü bəri tarixin istənilən dövrlərinə aid olan kifayət qədər tarixi abidə, qədim insan məskənləri, düşərgələr, qəbristanlıqlar və digər tarixi, maddi-mədəniyyət abidələri tapmaq mümkündür. Misal: Azıx mağarasından sonra Azərbaycan ərazisində ikinci ən qədim yaşayış məskəni olan məşhur Damcılı mağarası, Aveydağın zirvəsində yerləşən VII əsrə aid qədim alban məbədi, məbədin ətrafında yerləşən ən qədim insan məkənləri olan Aveydağ mağaraları, Bu dağın cənubunda yerləşən qədim insan məskənləri, su bəndləri, ovdanlar, istinad divarları və digər tikililər, qədim insan məskəni olan Rza çalı ("Çal" yerli dialektlə orta hündürlüklü relyef forması olan təpəyə deyilir), Rza çalından 200–300 m cənub-şərqdə yerləşən altı bürclü qədim istehkamın qalıqları, Aveydağın cənub-qərbində yerləşən, qədim albanlara aid olduğu güman edilən, sənduqə tipli qəbirlərin olduğu qəbristanlıq və onlarla digər tarixi faktlar bu yerlərin qədim insan məskəni olmasından xəbər verir. Bu abidələr "Avey" dövlət tarix-mədəniyyət qoruğunun nəzarət əhatəsinə aid olmaqla əhəmiyyətlilik dərəcəsinə görə ayrı-ayrı qruplara bölünmüş və mühafizə olunur.
Toponimikası
Daş Salahlı oyk., mür. Qazax r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Avey dağının ətəyindədir. Oykonim daş (ağ rəngli, əhəng tərkibli daşlıq sahədə yerləşdiyinə görə) və Salahlı (etnotoponim) komponentlərindən düzəlib, "daşlıq sahədə yerləşən Salahlı kəndi" mənasındadır. Qazax eli Azərbaycanın qədim ellərindən biridi. Qazax bölgəsinde çox qədim türk toponimləri var. Qazax sözünündə yaranmasıda "oquz+ak", "quz+ak" "qazax" formasında olub "ağ oğuz" deməkdir. Qeyd edilməlidir ki, "oğuz" türk anlayışı rəsmi tarixin qəbul etdiyi kimi X əsrdə formalaşmamış, əksinə 6-7 minilikləri əhatə edir. Qazax rayonunda olan Salahlı və DaşSalahlı kimi kəndlərin adına nəzər saldıqda bu ərazinin nə qədər qədim türk yurdları olduğu aşkar görünür. Salahlı sözü qədim SAK türklərinin adı ilə bağlıdır. SAK+AK+lı formasında yaranıb, "sakaklı", "salaklı", "salahlı" formasına düşmüşdür. "Ag sak lı" demekdir. Kəmərlı kəndinin adı "qəmər+li" sözündən yaranıb, qəmər türkləri ilə bağlıdır. Qəmər türkləri "qıpcaq", "kuman"adlarıylada tarixdə xatırlanır. Alpout kəndidə "alp+an" türklərinin tarixiylə bağlıdır. Tovuz rayonunun adı da "dış oğuz" "tiş+guz" "tiğuz" formasında yaranmışdır (Rəşad Tahiroğlu Mərdanov).
Sosial-iqtisadi və mədəni infrastruktur
Kənddə məscid, mədəniyyət evi, polis bölməsi, İcra nümayəndəliyi, bələdiyyə, Şəhidlər xiyabanı, Böyük Vətən müharibəsi qəhrəmanlarının xatirəsinə həsr olunmuş abidə kompleksi, kitabxana, klub, iki tam orta məktəb, uşaq bağçası, poçt, elektron telefon stansiyası (EATS), həkim məntəqəsi və digər ticarət və ictimai-iaşə obyektləri var. Məktəblərə, mədəniyyət evinə və mərkəzi küçəyə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ müharibəsində həlak olmuş qəhrəman kənd sakinlərinin adları verilmişdir. 1 saylı Tam orta məktəb məktəbin məzunu Araz Əmilovun, 2 saylı Tam orta məktəb məktəbin məzunu və kəndin ilk şəhidi Şahin Cəbiyevin, Mədəniyyət evi Rövşən Pənahovun və mərkəz küçə Fidat Məmmədovun adını daşıyır. Daş Salahlı kəndi ümumilikdə 13 nəfər şəhid verib. Onlar Şahin Cəbiyev, Mehman Cürənov, Fidat Məmmədov, Araz Əmilov, Əmir İbrahimov, Namiq Hacıyev, Vahid Osmanov, Rövşən Pəhanov, Rəsul Veyisov, İslam Əsgərov, İmran Mancanov, Süleyman Süleymanov Mayis Yaqubov və Azad Kərimovdur. Allahdan onların hər birinə və bütün şəhidlərimizə rəhmət diləyirik!
Kəndin ərazisi əhəng daşı, gil-bentonit, tikinti daşları, sement xammalı və başqa təbii sərvətlərlə zəngindir. Burada müasir Gil-Bentonit zavodu, Qazax sement zavodu, Şərab zavodu, daş karxanaları kimi iri hasilat, istehsal və emal müəssisələri fəaliyyət göstərir. “Azərbaycan Dəmir yolları” QSC-nin Qazax dəmiryolu stansiyası ilə Qazax sement zavodu və “AzRosProminvest” MMC-nin Daş Salahlı kəndi ərazisindəki dəmiryolu stansiyaları arasındakı məsafə 9–10 km-dir.
Daş Salahlı kəndi neçə-neçə alim, hüquşünas, mühəndis, iqtisadçı, jurnalist, müəllim, həkim, və digər peşə və sənət adamlarını yetişdirmişdir. Məxsusi olaraq, Qazax rayonunda ən dəyərli ziyarət yerlərindən biri olan "Hacı Mahmud Əfəndi türbəsi"nin (Göy Türbə) inşasına rəhbərlik etmiş, Daş Salahlı kəndinin məşhur Miralayevlər soyunun layiqli nümayəndəsi, Mahmud Əfəndinin qızı Sayalı xanımın həyat yoldaşı Mustafa bəy Miralayevin (XIX əsrin 60-cı illəri), o dövrün (ötən (XX) əsrin əvvəlləri) ictimai-siyasi həyatında danılmaz fəaliyyəti olan general qubernator Məmməd Koxanın, Aşıq Bəhrəm Həsənovun, Mirzə Səmədin, Paşa Salahlının adlarını çəkmək istərdik. Məmməd Koxanın (Mahmudov) həyat yolu və fəaliyyəti haqqında tanınmış tarixçi-jurnalist Şəmistan Nəzirlinin əsərlərində və məqalələrində kifayət qədər məlumat var.
Əhalisi
2009-cu ilin əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 8762 nəfər əhali yaşayır. Əhalinin 4367 nəfəri kişilər, 4395 nəfəri qadınlar təşkil edir.
Hazırda əhali 15641 nəfərdir.
Din
Daş Salahlı kəndində din İslam dinidir. Kənd camaatı Sünni məzhəbini mənimsəyib. Buna səbəb kimi keçmişdə din xadimlərinin sünni mədrəsələrdə təhsil almaları və dini məsələlərdə yerli sakinlərin daha çox osmanlı türklərindən təsirlənmələrini göstərmək olar.Daş Salahlıda yaşayan din xadimlərinin yazılı mənbələrdə ilk dəfə adları 1861-ci ildə qeydə alınıb.Qafqaz müftüsü Məhəmməd əfəndi Müftizadənin imzaladığı 30 Mart 1861-ci il tarixli sənəddə, Daş Salahlıda vergi ödəyən ruhanilərin adları qeyd olunub.Adları göstərilən 4 din xadimi aşağıdakılardır:
1. Molla Mustafa əfəndi oğlu,
2. Məmməd əfəndi Əfəndi oğlu,
3. Hüseyn əfəndi Molla Məmməd oğlu,
4. Molla Nəbi Molla Mustafa oğlu .
26 yanvar 1862-ci ildə yazılmış başqa bir sənəddə isə Daş Salahlıda mollalıq edən və vergidən azad edilmiş 6 din adamı haqqında yazılıb: 1. Məmməd əfəndi Molla İsmayıl oğlu (doğum ili 1805, dini vəzifəyə 1832-ci ildə təyin olunub) 2. Xəlil əfəndi Qasım əfəndi oğlu (doğum ili 1830, dini vəzifəyə 1856-cı ildə təyin olunub) 3. Hüseyn əfəndi Məmməd oğlu ( doğum ili 1795) 4. Hacı Alı əfəndi Molla Süleyman oğlu (doğum ili 1825, dini vəzifəyə 1856-cı ildə təyin olunub) 5. Molla Mustafa Molla İsmayıl oğlu (doğum ili 1815) 6. İsmayıl əfəndi Molla Xəlil oğlu (dini vəzifəyə 1851-də təyin olunub) 1866-cı ildə Daş Salahlıda 2 məscid fəaliyyətdə olub(mənbə "Salahlı Eli" İsmayıl Umudlu). Sovet hakimiyyəti dövründə məscidlər baxımsızlıq səbəbindən dağılmış və yerlərində heç bir iz qalmamışdır.Hal-hazırda Daş Salahlıda bir məscid var. Məscidi xeyirxah kənd sakinlərindən biri - usta İslam Allahverdiyev şəxsi hesabıyla inşa etdirib, kənd camaatının istifadəsinə vermişdir (redaktə Nicat Novruzov).
Kənddə Daş salahlı kənd məscidi dini icması fəaliyyət göstərir../`+
Görkəmli şəxsləri
- Məmməd Mahmud oğlu Mahmudov ( Məmməd Koxa,1859-1933 ) Daş Salahlı kənd Starşinası, Qəzax qəzasının sonuncu general-qubernatoru
- Məqsəd Qocamanov (20.03.1960) - Bakı Dövlət Universitetinin kafedra müdiri, texnika elmlər doktoru, professor, Ali təhsilin bütün pillələrini(universitet, aspirantura, doktorantura) əyani Moskva Dövlət Geodeziya və Kartoqrafiya universitetində keçmiş və Geodeziya - kartoqrafiya sahəsi üzrə ilk və yeganə azərbaycanlı elmlər doktoru, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən "Qabaqcıl Təhsil işçisi" döş nişanı( 30 noyabr 2012-ci il), Fəxri fərman ( 17 dekabr 2014-ci il), "Bakı Dövlət Universitetinin 100 illiyi" yubiley medalı (25 noyabr 2019-cu il), Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 25 noyabr 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə "Əməkdar müəllim" fəxri adına layiq görülmüşdür.
- İramin Namaz oğlu İsayev (1.12.1942, Daş Salahlı, Qazax) — professor, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, ADPU-nun Ümumi pedaqogika kafedrasının müdiri.
- Davud Hüseyn oğlu Paşayev (1940-2010) Rusiya dövlət atom gəmiqayırması mərkəzinin baş direktoru (1993-2004) və prezidenti (2004-2010), "Sevmaş" maşınqayırma zavodunun direktoru (1988-2004), (1995), Rusiya Federasiyası Dövlət mükafatının ikiqat laureatı (2000, 2006).
- Mustafa Bəy Miralayev 19-cu əsrin 60-cı illəri — Bəy. Hacı Mahmud Əfəndinin qızlarından Səyalı xanımın həyat yoldaşıdır. Qazax rayonunun Aslanbəyli kəndində yerləşən Hacı Mahmud Əfəndi türbəsinin (Göy Türbə) inşasına Mustafa bəy rəhbərlik etmişdir.
- Teymur Salah ağa oğlu Miralayev (1904-1999) - Azərbaycan tarixçisi.
- Zərəngiz Dəmirçi Qayalı (1962) — Şair.
- Natəvan Dəmirçioğlu (1963) - Yazıçı, Azərbaycan Beynəlxalq Radiosunun şöbə müdiri, ”Qılınc və Qələm” mükafatı, “İlin qadın yazıçısı” 2010, Prezident təqaüdçüsü (1999 və 2000).
- İlham Pirməmmədov-(01.06.1955)- Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Aparat rəhbəri. Sədri. Fizika-riyaziyyat elmləri namizədi, riyaziyyat üzrə elmlər doktoru, professor, əməkdar müəllim, Azərbaycan Texniki Universitetinin elmi işlər üzrə prorektoru.
- Məhəbbət Dəmirçiyeva (Məhəbbət Dəyirman qızı Dəmirçiyeva) (1957) - Hüquqşünas-alim, hüquq elmləri doktoru, professor, Bakı Dövlət Universitetinin Mülki Hüquq kafedrasının müdiri. 2014-cü ildə Yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasında, səmərəli elmi-pedaqoji fəaliyyətinə görə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən fəxri fərmanla təltif edilmişdir.
- (1960) - Təbiətşünaslıq doktoru.
- Akif Aşırlı (1969) - Azərbaycan jurnalisti, "Şərq" qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, "Tərəqqi" medalı laureatı, Akademik Yusif Məmmədəliyev adına mükafat və "Tərəqqi" medalı (2005).
- Mübariz Göyüşlü (1981) — Azərbaycan jurnalisti, sədri, Yeni Media Qrupunun təsisçisi və baş redaktoru və jurnalının baş redaktoru.AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasının Beynəlxalq Əlaqələr Şöbəsinin müdiri, Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi, siyasi şərhçi.
- Həsrət Pirməmmədov - Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğunun Prokurorluqda İstintaqa Nəzarət İdarəsinin prokuroru baş ədliyyə müşaviri.
- Aşıq Bəhram Həsənov (1918-1991) — Azərbaycan aşığı, Qazax Müəllimlər Seminariyasının məzunu.
- Qərənfil İsrail qızı Mansurova (1970) - Azərbaycan jurnalisti, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Aparatının Baş məsləhətçisi, "Milli Məclis" jurnalının baş redaktor müavini, Dövlət qulluğunun baş müşaviri
- Ramin Rafiq oğlu Hüseynov-Göyçay rayon prokuroru, Baş ədliyyə müşaviri
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikasi Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti. Bələdiyyələr
İstinadlar
- "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində Qazax rayonunda hərbi təcavüzün nəticələri barədə MƏLUMAT". Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti. 2019-01-15 tarixində . İstifadə tarixi: 29 noyabr 2016.
- "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007.
- http://www.qazax.net/az/vilages.htm Arxivləşdirilib 2015-10-17 at Archive.today qazax.net
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
- MÜSƏLMAN DİNİ İCMALAR - 2011-ci ildə qeydiyyatdan eçənlər 2019-12-21 at the Wayback Machine. scwra.gov.az (az.)
- Təsisçi və baş redaktor Mübariz Müstəqim oğlu Göyüşlü[ölü keçid]
- . 2016-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-01-11.
 | Qazax rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Das Salahli Azerbaycan Respublikasinin Qazax rayonunun inzibati erazi vahidinde kend KendDas Salahli41 08 29 sm e 45 16 02 s u Olke AzerbaycanRayon Qazax rayonuTarixi ve cografiyasiSahesi 62 54Merkezin hundurluyu 508 mSaat qursagi UTC 4 yayda UTC 5EhalisiEhalisi 15 641 neferMilli terkibi azerbaycanlilarResmi dili Azerbaycan diliDas SalahliUmumi melumatDas Salahli Qazax rayonunun eyniadli inzibati erazi vahidinde kend Avey daginin serq eteyinde yerlesir Oykonim das ag rengli eheng terkibli dasliq sahede yerlesdiyine gore ve Salahli etnotoponim komponentlerinden duzelib dasliq sahede yerlesen Salahli kendi menasindadir Bir hasiye Azi 200 300 il tarixi Aveydag ve Damcili magaralarinda yasamis ulu ecdadlarimizla hazirki ehalinin her hansi bagliliginin olub olmamasini nezere almadan tekce kend qebristanliginda olan qebirlerin yasi ve tarixi bunu demeye esas verir olan bir kendin hasilatina texminen 50 60 ci illerden baslanan eheng dasinin misar dasinin adi ile Das Salahli adlandirilmasi meselesine aydinliq getirilmesine ve bunun tarixi faktlara elmi mutexessis arasdirmalarina esaslanmayan tesadufi mentiq olmadigini deqiqlesdirmeye ehtiyac var Melumatin elde olundugu menbenin Azerbaycan toponimlerinin ensklopedik lugeti I cild tertibatcilarindan ve muelliflerinden bu sahenin mutexesslerinden xususile bu meseleye munasibet bildirmelerini xahis edirik Bizim etnoqrafiya epiqrfiya arxeologiya sahesinde kifayet qeder alimlerimiz ve mutexessislerimiz var Qedim qayaustu qebirustu ve diger yazilarin arasdirilmasinda tedqiq olunmasinda Epiqrafiya sahesinde Azerbaycan tarixine en deyerli tohfeler vermis alim Mesedixanim Nemetin Nemetova adini cekmek kifayetdir Onlarin deyerli fikirleri bir kendin baresinde melumatlarin yer aldigi bu sehifeni daha da zenginlesdirecek ve bu melumatlar kendin 10 minlik ehalisi ucun de hec subhesiz maraqli olacaq Hazirda kendin tarixi yerlerinde aparilan arxeoloji qazinti ve axtaris isleri umid edirik ki bizim ucun daha qaranliq metleblere aydinliq getirecek Belke qoyulan suala da burdan cavab tapilacaq TarixiDas Salahli kendi Avey daginin eteyindedir Salahlilar qedim Qazax tayfa birliyine daxil olmusdur Toponim das sozunden ve salahli etnoniminden ibaretdir Ag rengli eheng terkibli dasliq sahede yerlesdiyine gore bele adlanmisdir Bu melumat ve onun menbeyi haqda yuxarida danisdigimiz ucun tekrar hemin meseleye qayitmiriq Birce meseleye diqqet edek Atalar sozlerinin aforizmlerin hetta en xirda bir dialektin bele ya dini ya tarixi kokunun ve menasinin oldugu kimi yer adlarinin da bu cur yaranisi ve tekamulu mutleq var Etik normalara hormet edib ve mesuliyyetimizi derk edib burda cox dayanmiriq Azerbaycan Respublikasinda en qedim yasayis menteqelerinden biri de rayon merkezinden 9 km simal qerbde yerlesen texminen 10 min nefer ehalinin yasadigi Das Salahli kendidir Kend hazirda el arasinda Asirli ve Das Salahli adlandirilmaqla iki hisseden ibaret olan formada taninir Inzibati erazi bolgusu baximindan ise bele bir bolgu yoxdur kendin vahid erazisi Das Salahli adlanir Lakin 1918 ci il Azerbaycan Demokratik Cumhuriyyetinin inzibati xeritesinde Damcili magarasinin asagi hissesinde yerlesen ayrica Asirli adli yasayis menteqesinin adina rast gelmek mumkundur Ve bu kend Das Salahlinin 1950 53 cu illerde kohne yerinden kendin evvel yerlesdiyi erazi indiki eraziden 1 2 km qerbde Avey daginin eteyinde olmusdur hazirki erazisine kocurulen vaxt evvelki erazisinden kocurulerek Das salahli kendi ile birlesdirilmisdir Das Salahli kendinde MANCANLILAR Qurbanlilar Abbas evleri memmedalilar bayram evleri huseyn evleri zurafoglu sofuyevler cefer evleri nebililer nesibliler curenliler efendi evleri penah evleri xelil evleri qaya evleri eyyub evleri serif evleri colaqlilar donmezliler gulu evleri molla hesenliler hambillar qanin evleri canavarqiran evleri avislar qaybullayevler goyusovlar mehdililer mesediler suleymanlilar ismiyevler iravanlilar lalayevler beyimler merdanlilar tenbelliler qasim evleri refiyevler dellekliler sivlioglu elvendovlar pirmemmedovlar veyisovlar agqiraxlilar allahqulu evleri cebililer molla esger evleri kosayevler demirciyevler settarovlar ve bir nece soya bolunmus basqa nesiller yasayir Bu arada hansisa neslin soyun adinin cekilmemesinin terefkeslik ayri seckilik ve s kimi yox sadece bir yaddas meselesi kimi qiymetlendirilmesini rica edirik Aveydagin cenubunda Das Salahli kendinin erazisinde yerlesen Qarasu su anbarinin simal qerbinde yerlesen Baxcali qebristanligi adlanan qebristanliqdaki miladi tarixi ile 1700 cu ile aid qebirlerden birinin uzerinde Qaya oglu ifadesi hekk olunmusdur Qebrin uzerinde eski elfba ile hicri qemeri teqvimi ile deqiq tarix qeyd olunmusdur Yeri gelmisken bu qedim qebristanligin da arasdirmaya ehtiyaci var Bu erazilerde Ibtidai icma qurulusundan uzu beri tarixin istenilen dovrlerine aid olan kifayet qeder tarixi abide qedim insan meskenleri dusergeler qebristanliqlar ve diger tarixi maddi medeniyyet abideleri tapmaq mumkundur Misal Azix magarasindan sonra Azerbaycan erazisinde ikinci en qedim yasayis meskeni olan meshur Damcili magarasi Aveydagin zirvesinde yerlesen VII esre aid qedim alban mebedi mebedin etrafinda yerlesen en qedim insan mekenleri olan Aveydag magaralari Bu dagin cenubunda yerlesen qedim insan meskenleri su bendleri ovdanlar istinad divarlari ve diger tikililer qedim insan meskeni olan Rza cali Cal yerli dialektle orta hundurluklu relyef formasi olan tepeye deyilir Rza calindan 200 300 m cenub serqde yerlesen alti burclu qedim istehkamin qaliqlari Aveydagin cenub qerbinde yerlesen qedim albanlara aid oldugu guman edilen senduqe tipli qebirlerin oldugu qebristanliq ve onlarla diger tarixi faktlar bu yerlerin qedim insan meskeni olmasindan xeber verir Bu abideler Avey dovlet tarix medeniyyet qorugunun nezaret ehatesine aid olmaqla ehemiyyetlilik derecesine gore ayri ayri qruplara bolunmus ve muhafize olunur ToponimikasiDas Salahli oyk mur Qazax r nunun eyniadli i e v de kend Avey daginin eteyindedir Oykonim das ag rengli eheng terkibli dasliq sahede yerlesdiyine gore ve Salahli etnotoponim komponentlerinden duzelib dasliq sahede yerlesen Salahli kendi menasindadir Qazax eli Azerbaycanin qedim ellerinden biridi Qazax bolgesinde cox qedim turk toponimleri var Qazax sozununde yaranmasida oquz ak quz ak qazax formasinda olub ag oguz demekdir Qeyd edilmelidir ki oguz turk anlayisi resmi tarixin qebul etdiyi kimi X esrde formalasmamis eksine 6 7 minilikleri ehate edir Qazax rayonunda olan Salahli ve DasSalahli kimi kendlerin adina nezer saldiqda bu erazinin ne qeder qedim turk yurdlari oldugu askar gorunur Salahli sozu qedim SAK turklerinin adi ile baglidir SAK AK li formasinda yaranib sakakli salakli salahli formasina dusmusdur Ag sak li demekdir Kemerli kendinin adi qemer li sozunden yaranib qemer turkleri ile baglidir Qemer turkleri qipcaq kuman adlariylada tarixde xatirlanir Alpout kendide alp an turklerinin tarixiyle baglidir Tovuz rayonunun adi da dis oguz tis guz tiguz formasinda yaranmisdir Resad Tahiroglu Merdanov Sosial iqtisadi ve medeni infrastrukturKendde mescid medeniyyet evi polis bolmesi Icra numayendeliyi belediyye Sehidler xiyabani Boyuk Veten muharibesi qehremanlarinin xatiresine hesr olunmus abide kompleksi kitabxana klub iki tam orta mekteb usaq bagcasi poct elektron telefon stansiyasi EATS hekim menteqesi ve diger ticaret ve ictimai iase obyektleri var Mekteblere medeniyyet evine ve merkezi kuceye Ermenistan Azerbaycan Dagliq Qarabag muharibesinde helak olmus qehreman kend sakinlerinin adlari verilmisdir 1 sayli Tam orta mekteb mektebin mezunu Araz Emilovun 2 sayli Tam orta mekteb mektebin mezunu ve kendin ilk sehidi Sahin Cebiyevin Medeniyyet evi Rovsen Penahovun ve merkez kuce Fidat Memmedovun adini dasiyir Das Salahli kendi umumilikde 13 nefer sehid verib Onlar Sahin Cebiyev Mehman Curenov Fidat Memmedov Araz Emilov Emir Ibrahimov Namiq Haciyev Vahid Osmanov Rovsen Pehanov Resul Veyisov Islam Esgerov Imran Mancanov Suleyman Suleymanov Mayis Yaqubov ve Azad Kerimovdur Allahdan onlarin her birine ve butun sehidlerimize rehmet dileyirik Kendin erazisi eheng dasi gil bentonit tikinti daslari sement xammali ve basqa tebii servetlerle zengindir Burada muasir Gil Bentonit zavodu Qazax sement zavodu Serab zavodu das karxanalari kimi iri hasilat istehsal ve emal muessiseleri fealiyyet gosterir Azerbaycan Demir yollari QSC nin Qazax demiryolu stansiyasi ile Qazax sement zavodu ve AzRosProminvest MMC nin Das Salahli kendi erazisindeki demiryolu stansiyalari arasindaki mesafe 9 10 km dir Das Salahli kendi nece nece alim huqusunas muhendis iqtisadci jurnalist muellim hekim ve diger pese ve senet adamlarini yetisdirmisdir Mexsusi olaraq Qazax rayonunda en deyerli ziyaret yerlerinden biri olan Haci Mahmud Efendi turbesi nin Goy Turbe insasina rehberlik etmis Das Salahli kendinin meshur Miralayevler soyunun layiqli numayendesi Mahmud Efendinin qizi Sayali xanimin heyat yoldasi Mustafa bey Miralayevin XIX esrin 60 ci illeri o dovrun oten XX esrin evvelleri ictimai siyasi heyatinda danilmaz fealiyyeti olan general qubernator Memmed Koxanin Asiq Behrem Hesenovun Mirze Semedin Pasa Salahlinin adlarini cekmek isterdik Memmed Koxanin Mahmudov heyat yolu ve fealiyyeti haqqinda taninmis tarixci jurnalist Semistan Nezirlinin eserlerinde ve meqalelerinde kifayet qeder melumat var Ehalisi2009 cu ilin ehalinin siyahiyaalinmasina esasen kende 8762 nefer ehali yasayir Ehalinin 4367 neferi kisiler 4395 neferi qadinlar teskil edir Hazirda ehali 15641 neferdir DinDas Salahli kendinde din Islam dinidir Kend camaati Sunni mezhebini menimseyib Buna sebeb kimi kecmisde din xadimlerinin sunni medreselerde tehsil almalari ve dini meselelerde yerli sakinlerin daha cox osmanli turklerinden tesirlenmelerini gostermek olar Das Salahlida yasayan din xadimlerinin yazili menbelerde ilk defe adlari 1861 ci ilde qeyde alinib Qafqaz muftusu Mehemmed efendi Muftizadenin imzaladigi 30 Mart 1861 ci il tarixli senedde Das Salahlida vergi odeyen ruhanilerin adlari qeyd olunub Adlari gosterilen 4 din xadimi asagidakilardir 1 Molla Mustafa efendi oglu 2 Memmed efendi Efendi oglu 3 Huseyn efendi Molla Memmed oglu 4 Molla Nebi Molla Mustafa oglu 26 yanvar 1862 ci ilde yazilmis basqa bir senedde ise Das Salahlida mollaliq eden ve vergiden azad edilmis 6 din adami haqqinda yazilib 1 Memmed efendi Molla Ismayil oglu dogum ili 1805 dini vezifeye 1832 ci ilde teyin olunub 2 Xelil efendi Qasim efendi oglu dogum ili 1830 dini vezifeye 1856 ci ilde teyin olunub 3 Huseyn efendi Memmed oglu dogum ili 1795 4 Haci Ali efendi Molla Suleyman oglu dogum ili 1825 dini vezifeye 1856 ci ilde teyin olunub 5 Molla Mustafa Molla Ismayil oglu dogum ili 1815 6 Ismayil efendi Molla Xelil oglu dini vezifeye 1851 de teyin olunub 1866 ci ilde Das Salahlida 2 mescid fealiyyetde olub menbe Salahli Eli Ismayil Umudlu Sovet hakimiyyeti dovrunde mescidler baximsizliq sebebinden dagilmis ve yerlerinde hec bir iz qalmamisdir Hal hazirda Das Salahlida bir mescid var Mescidi xeyirxah kend sakinlerinden biri usta Islam Allahverdiyev sexsi hesabiyla insa etdirib kend camaatinin istifadesine vermisdir redakte Nicat Novruzov Kendde Das salahli kend mescidi dini icmasi fealiyyet gosterir Gorkemli sexsleriMemmed Mahmud oglu Mahmudov Memmed Koxa 1859 1933 Das Salahli kend Starsinasi Qezax qezasinin sonuncu general qubernatoru Meqsed Qocamanov 20 03 1960 Baki Dovlet Universitetinin kafedra mudiri texnika elmler doktoru professor Ali tehsilin butun pillelerini universitet aspirantura doktorantura eyani Moskva Dovlet Geodeziya ve Kartoqrafiya universitetinde kecmis ve Geodeziya kartoqrafiya sahesi uzre ilk ve yegane azerbaycanli elmler doktoru Azerbaycan Respublikasi Tehsil Nazirliyi terefinden Qabaqcil Tehsil iscisi dos nisani 30 noyabr 2012 ci il Fexri ferman 17 dekabr 2014 ci il Baki Dovlet Universitetinin 100 illiyi yubiley medali 25 noyabr 2019 cu il Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyevin 25 noyabr 2019 cu il tarixli serencami ile Emekdar muellim fexri adina layiq gorulmusdur Iramin Namaz oglu Isayev 1 12 1942 Das Salahli Qazax professor pedaqogika uzre felsefe doktoru ADPU nun Umumi pedaqogika kafedrasinin mudiri Davud Huseyn oglu Pasayev 1940 2010 Rusiya dovlet atom gemiqayirmasi merkezinin bas direktoru 1993 2004 ve prezidenti 2004 2010 Sevmas masinqayirma zavodunun direktoru 1988 2004 1995 Rusiya Federasiyasi Dovlet mukafatinin ikiqat laureati 2000 2006 Mustafa Bey Miralayev 19 cu esrin 60 ci illeri Bey Haci Mahmud Efendinin qizlarindan Seyali xanimin heyat yoldasidir Qazax rayonunun Aslanbeyli kendinde yerlesen Haci Mahmud Efendi turbesinin Goy Turbe insasina Mustafa bey rehberlik etmisdir Teymur Salah aga oglu Miralayev 1904 1999 Azerbaycan tarixcisi Zerengiz Demirci Qayali 1962 Sair Natevan Demircioglu 1963 Yazici Azerbaycan Beynelxalq Radiosunun sobe mudiri Qilinc ve Qelem mukafati Ilin qadin yazicisi 2010 Prezident teqaudcusu 1999 ve 2000 Ilham Pirmemmedov 01 06 1955 Azerbaycan Respublikasi Tehsil Nazirliyinin Aparat rehberi Sedri Fizika riyaziyyat elmleri namizedi riyaziyyat uzre elmler doktoru professor emekdar muellim Azerbaycan Texniki Universitetinin elmi isler uzre prorektoru Mehebbet Demirciyeva Mehebbet Deyirman qizi Demirciyeva 1957 Huquqsunas alim huquq elmleri doktoru professor Baki Dovlet Universitetinin Mulki Huquq kafedrasinin mudiri 2014 cu ilde Yuksek ixtisasli kadrlarin hazirlanmasinda semereli elmi pedaqoji fealiyyetine gore Azerbaycan Respublikasi Tehsil Nazirliyi terefinden fexri fermanla teltif edilmisdir 1960 Tebietsunasliq doktoru Akif Asirli 1969 Azerbaycan jurnalisti Serq qezetinin tesiscisi ve bas redaktoru Tereqqi medali laureati Akademik Yusif Memmedeliyev adina mukafat ve Tereqqi medali 2005 Mubariz Goyuslu 1981 Azerbaycan jurnalisti sedri Yeni Media Qrupunun tesiscisi ve bas redaktoru ve jurnalinin bas redaktoru AMEA Merkezi Elmi Kitabxanasinin Beynelxalq Elaqeler Sobesinin mudiri Baki Dovlet Universitetinin muellimi siyasi serhci Hesret Pirmemmedov Azerbaycan Respublikasi Bas Prokurorlugunun Prokurorluqda Istintaqa Nezaret Idaresinin prokuroru bas edliyye musaviri Asiq Behram Hesenov 1918 1991 Azerbaycan asigi Qazax Muellimler Seminariyasinin mezunu Qerenfil Israil qizi Mansurova 1970 Azerbaycan jurnalisti Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisi Aparatinin Bas meslehetcisi Milli Meclis jurnalinin bas redaktor muavini Dovlet qullugunun bas musaviri Ramin Rafiq oglu Huseynov Goycay rayon prokuroru Bas edliyye musaviriHemcinin baxDas Salahli ehengdasi yatagiXarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Qazax Rayon Icra Hakimiyyeti BelediyyelerIstinadlar Ermenistan Azerbaycan Dagliq Qarabag munaqisesi neticesinde Qazax rayonunda herbi tecavuzun neticeleri barede MELUMAT Qazax Rayon Icra Hakimiyyeti 2019 01 15 tarixinde Istifade tarixi 29 noyabr 2016 Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Iki cildde I cild Baki Serq Qerb 2007 http www qazax net az vilages htm Arxivlesdirilib 2015 10 17 at Archive today qazax net Azerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629 MUSELMAN DINI ICMALAR 2011 ci ilde qeydiyyatdan ecenler 2019 12 21 at the Wayback Machine scwra gov az az Tesisci ve bas redaktor Mubariz Musteqim oglu Goyuslu olu kecid 2016 03 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 01 11 Qazax rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin