Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çatkal çayı (qırğ. Чаткал, özb. Chatqol, Чатқол) — Qırğızıstan və Özbəkistan ərazisindən axan dağ çayı. Çarvak su anbarının tikilməsinə qədər Çirçik çayının sol qolunu təşkil edirdi. Yuxarı axarlarda Qaraqulcá adını daşıyır.
| Çatkal çayı | |
|---|---|
| qırğ. Чаткал, özb. Chatqol | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | İki çayın birləşməsi |
| • Yüksəkliyi | 3343 m |
| Mənsəbi | Çirçik |
| • Yüksəkliyi | 880 m |
| Uzunluğu | 126 km |
| Su sərfi | 126 m³/s |
| Su hövzəsi | 14900 |
| Hövzəsinin sahəsi | 7.110 km² |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Təsviri
Çayın uzunluğu 217 km, hövzəsinin sahəsi 7110 km². Öz başlanğıcını Talas Alatausunun cənub-qərbindən götürür. Çay qərbə doğru Tyan-Şan dağlarının qərbi ilə axır. Burada şimaldan Sandalaş və Koksuy, cənubdan isə Çatkal silsiləsi ilə əhatələnmişdir. Yuxarı axaları boyunca Çatkal vadisində yerləşir. Ter çayının töküldüyü yerlə dərin dərə əmələ gəlmişdir. Bu dərənin şimal-qərb hissəsində Kokus silliləsi qərarlaşır. Çayın mənsəbi hazırda Çarvak su anbarıdır. O Burçmolla qəsəbəsi yaxınlığında ona tökülür.
Çayən orta axarları boyunca meşəliklər yerləşir bu meşəliklərin böyük qismi cır meyvə ağalarından ibarətdir. Burada yabanı alma, alça, yunan qozu yetişir. Çay əsasən qar suları ilə qidalanır. Çay öz başlanğıcını 3343 metr yüksəklikdən götürür və 880 yüsksəklikdə isə mənsəbi yerləşir.
Qolları
Çatkal çayının ən böyük çayları sol hissədən ona tökülür: Təsr (8,1 % hövzə) və Ağbulaq (11,9 % hövzə), soı: Sandaltaş (16,8 % hövzə) və (5,9 % hövzə). Mənsəbə yaxın su sərfiyyatı 72,6 m³/s, maksimal isə 180 m³/s təşkil edir. Özbəkistan Respublikası ərazisində çay aşağıdakı qolları qəbul edir (mənbədın mənsəbə):
- Ağbulaq - Qırğızıstan və Özbəkistan sərhəddində (sol);
- Kazanaksay (sağ);
- Xudodosay (sağ);
- Çukraksu (sağ);
- Paltau (sağ);
- Yanqikurqansay - yazın ortalarından payızın sonlarına qədər Çarvak su anbarına tökülür (sol);
- Koksu - yazın ortalarından payızın sonlarına qədər Çarvak su anbarına tökülür (sağ).
Çayın Obi-raxmat adlı qəsəbənin yaxınlığında (41°34"08, 8" ş. e., 70°08"00, 3" ş. u.) 9—12 yaşlı neandertal aşkarlanmışdır. Tapıntının yaşı 50 min il olaraq qiymətləndirilir.
Turizm
Sovet dönəmində Çatkal ərazisindən məşhur turistlik maşrutu keçirdi. Çay hazırda belə su idnanı həvəskarı arasında tanınır. 1975 ilin oktyabrında çayda texniki su turizmi üzrə Ümumittifaq yarışması keçirilmişdir. Burada müttəfiq ölkələrdə 22 komanda iştirak etmişdir. Hazırda isə sərhəd problemləri ilə əlaqədar tuzimdə çətinliklər yaranmışdır.
Mənbə
- Çatkal çayı
- "Водные маршруты СССР. Азиатская часть". М., "Физкультура и спорт", 1976. 2016-11-17 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси, səh. «Чатқол» (öz.)
- "Исследования грота Оби-Рахмат: Археологические находки на территории долины реки Пальтау". 2018-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-17.
- "А. И. Кривошапкин «Недостающее звено?» Наука из первых рук. 2005. № 1(4). Стр. 27-29". 2022-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-17.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Catkal cayi qirg Chatkal ozb Chatqol Chatkol Qirgizistan ve Ozbekistan erazisinden axan dag cayi Carvak su anbarinin tikilmesine qeder Circik cayinin sol qolunu teskil edirdi Yuxari axarlarda Qaraqulca adini dasiyir Catkal cayiqirg Chatkal ozb ChatqolOlkeler Qirgizistan OzbekistanMenbeyi Iki cayin birlesmesi Yuksekliyi 3343 mMensebi Circik Yuksekliyi 880 mUzunlugu 126 kmSu serfi 126 m sSu hovzesi 14900Hovzesinin sahesi 7 110 km menbeyi mensebiCatkal cayi Qirgizistanin fiziki xeritesinde 42 03 33 sm e 71 56 43 s u 41 35 08 sm e 70 05 56 s u Vikianbarda elaqeli mediafayllarTesviriCatkal cayi Cayin uzunlugu 217 km hovzesinin sahesi 7110 km Oz baslangicini Talas Alatausunun cenub qerbinden goturur Cay qerbe dogru Tyan San daglarinin qerbi ile axir Burada simaldan Sandalas ve Koksuy cenubdan ise Catkal silsilesi ile ehatelenmisdir Yuxari axalari boyunca Catkal vadisinde yerlesir Ter cayinin tokulduyu yerle derin dere emele gelmisdir Bu derenin simal qerb hissesinde Kokus sillilesi qerarlasir Cayin mensebi hazirda Carvak su anbaridir O Burcmolla qesebesi yaxinliginda ona tokulur Cayen orta axarlari boyunca meselikler yerlesir bu meseliklerin boyuk qismi cir meyve agalarindan ibaretdir Burada yabani alma alca yunan qozu yetisir Cay esasen qar sulari ile qidalanir Cay oz baslangicini 3343 metr yukseklikden goturur ve 880 yuskseklikde ise mensebi yerlesir QollariCatkal cayinin en boyuk caylari sol hisseden ona tokulur Tesr 8 1 hovze ve Agbulaq 11 9 hovze soi Sandaltas 16 8 hovze ve 5 9 hovze Mensebe yaxin su serfiyyati 72 6 m s maksimal ise 180 m s teskil edir Ozbekistan Respublikasi erazisinde cay asagidaki qollari qebul edir menbedin mensebe Agbulaq Qirgizistan ve Ozbekistan serheddinde sol Kazanaksay sag Xudodosay sag Cukraksu sag Paltau sag Yanqikurqansay yazin ortalarindan payizin sonlarina qeder Carvak su anbarina tokulur sol Koksu yazin ortalarindan payizin sonlarina qeder Carvak su anbarina tokulur sag Cayin Obi raxmat adli qesebenin yaxinliginda 41 34 08 8 s e 70 08 00 3 s u 9 12 yasli neandertal askarlanmisdir Tapintinin yasi 50 min il olaraq qiymetlendirilir TurizmCatkal cayi Sovet doneminde Catkal erazisinden meshur turistlik masrutu kecirdi Cay hazirda bele su idnani heveskari arasinda taninir 1975 ilin oktyabrinda cayda texniki su turizmi uzre Umumittifaq yarismasi kecirilmisdir Burada muttefiq olkelerde 22 komanda istirak etmisdir Hazirda ise serhed problemleri ile elaqedar tuzimde cetinlikler yaranmisdir MenbeCatkal cayi Vodnye marshruty SSSR Aziatskaya chast M Fizkultura i sport 1976 2016 11 17 at the Wayback MachineIstinadlarЎzbekiston Millij Enciklopediyasi seh Chatkol oz Issledovaniya grota Obi Rahmat Arheologicheskie nahodki na territorii doliny reki Paltau 2018 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 17 A I Krivoshapkin Nedostayushee zveno Nauka iz pervyh ruk 2005 1 4 Str 27 29 2022 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 17