Xəmsə erm Խամսայի մելիքությունները əvvəllər Qarabağ bəylərbəyliyi sonra isə Qarabağ xanlığı tərkibində olan beş ermənimə

Xəmsə (erm. Խամսայի մելիքությունները) əvvəllər Qarabağ bəylərbəyliyi, sonra isə Qarabağ xanlığı tərkibində olan beş erməni məsihi məlikliyinin XVII—XVIII əsrlərdə işlənilən ümumi adıdır. Bu ad ərəb dilindəki xəms (yəni «beş») sözündən əmələ gəlibdir və «beşlik» mənasını daşıyır. XVIII əsrin ortalarınacan Xəmsə məliklikləri bəylərbəylərə tabe idilər. 19-cu əsrdə ermənilərin Qarabağa köçürülməsindən əvvəl burada az sayda yerli ermənilər mövcud idi ki, sonradan Rus imperiyasının Türkiyə və İrandan köçürdüyü ermənilərlə qarışaraq sayları artdı. Həmin məlikliklər bunlar idi:

Dizaq
Çiləbörd
Gülüstan (və yaxud Talış; Talış xanlığına aidiyyəti yoxdur)
Xaçın

Xəmsə məliklikləri (1-Gülüstan, 2-Çiləbörd, 3-Xaçın, 4-Vərəndə, 5-Dizaq)

1747-ci ildə Pənah Əli xan Qarabağda xanlıq yaradandan sonra bəzi məliklər onun tərəfini tutdular, bəziləri isə ona qarşı durdular. Üsyançıları susduran Pənah Əli xanın adı artıq erməni tarixçisi «Cambr» əsərində Xəmsə xanı kimi çəkilir.

İstinadlar

Michael P. Croissant, The Armenia-Azerbaijan conflict: causes and implications ,p.11:
"The descendants of the Jalalian family continued this action with fervor, particularly the five Armenian princes who achieved recognition by Shah Abbas of Persia as the local administrators of Karabakh in 1603"
Петрушевский И. П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX в.в., Л., 1949, с. 59:
"Наряду с этим были и владетельные мелики — армяне в следующих округах […] в пяти округах Нагорного Карабага — Чараберд (Джраберт), Гюлистан, Хачен, Варанда и Дизак; эти пять карабагских армянских меликств обычно известны под общим именем «Хамсэй-и Карабаг» («карабагская пятерица»)"
Ереванци С. Джамбр. Памятная книга, зерцало и сборник всех обстоятельств святого престола Эчмиадзина и окрестных монастырей. (Пер. C.С.Малхасянца, под. ред. ис предисловием П.Т.Арутюняна. Москв, 1958, с.157.

[1] Michael P. Croissant, The Armenia-Azerbaijan conflict: causes and implications ,p.11:
"The descendants of the Jalalian family continued this action with fervor, particularly the five Armenian princes who achieved recognition by Shah Abbas of Persia as the local administrators of Karabakh in 1603"

[Петрушевский-2] Петрушевский И. П., Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX в.в., Л., 1949, с. 59:
"Наряду с этим были и владетельные мелики — армяне в следующих округах […] в пяти округах Нагорного Карабага — Чараберд (Джраберт), Гюлистан, Хачен, Варанда и Дизак; эти пять карабагских армянских меликств обычно известны под общим именем «Хамсэй-и Карабаг» («карабагская пятерица»)"

[3] Ереванци С. Джамбр. Памятная книга, зерцало и сборник всех обстоятельств святого престола Эчмиадзина и окрестных монастырей. (Пер. C.С.Малхасянца, под. ред. ис предисловием П.Т.Арутюняна. Москв, 1958, с.157.