Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Robert Kinq Merton (4 iyul 1910[…], Filadelfiya, Pensilvaniya – 23 fevral 2003[…], Nyu-York, Nyu-York ştatı) — ABŞ-də struktur–funksional təhlilin ən görkəmli nümayəndələrindən biri.
| Robert Kinq Merton | |
|---|---|
| ing. Robert King Merton | |
 | |
| Doğum adı | Meyer Robert Schkolnick |
| Doğum tarixi | 4 iyul 1910[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 fevral 2003[…](92 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Uşağı | |
| Elm sahəsi | sosiologiya |
| Elmi dərəcəsi |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbərləri | Pitirim Sorokin, Corc Sarton |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Robert Kinq Merton 4 iyul 1910-cu ildə Filadelfiyada doğulmuşdur. Onun ailəsi 1904-cü ildə yəhudi qaçqını Rusiyadan ABŞ-yə köçmüşdü. Anası, İda Rasovskaya, atası isə ABŞ limanında "Harri Sklonik" kimi qetdiyyata götürülmüş, Aaron Şkolnikov idi. Cənubi Filadelfiyada süd məhsulları satan Aaronun mağazası yandıqdan sonra ailəsini çətin vəziyyətdə qoymamaq üçün bir dülgərin yanında köməkçi işləməyə başladı. Doğrudur bu illərdə Merton çox zəif və çəlimsiz idi. Amma o özünün bir çox imkanlara və qabiliyyətlərə malik olduğuna inanırdı.
Ailə həyatı
1934-cü ildə Merton, Suzanna Karhart ilə evləndi. Bu evlilikdən Robert Kinq Merton dünyaya gəldi. 1997-ci ildə iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını qazankən iki qızı- Stefani Merton və Vanessa Merton da var idi. 1968-ci ildə Karhart Robert Mertondan ayrıldı və 1992-ci ildə vəfat etdi. Merton isə 1993-cü ildə Hariyet Zukerman ilə ailə həyatı qurdu. Hariyet həm də onun əməkdaşı idi. Merton 92 yaşında vəfat etdikdən xanımı Zukerman Manhettenə köçdü və orada ölümünə qədər yaşadı. Onun 3 üşağı, 9 nəvəsi və 9 nəticəsi var idi.
Təhsili
Sosial karyerasına Filadelfiya Templ Universitetində Corc E. Simpsonun rəhbərliyi altında başlamışdır. Simpson Mertonu, irq və media ilə bir layihə üzərində araşdırma köməkçisi olaraq çalışdırı vaxt sosiologiyaya dəvət etdi. İlk dəfə Simpsonun rəhbərliyi altında Merton Amerika sosiologiya Assosiasiyanın ilk toplantısında iştirak etdi. Burada o, Harvard Universitetinin Sosiologiya Şöbəsinin təsisçisi Pitrim A. Sorokinlə tanış oldu. Merton Harvard üçün müraciət etdi və Sorokinin köməkçisi kimi çalışmağa başladı.
Karyerası
O, müəllimlik fəaliyyətinə Harvard (1936–1939), daha sonra isə Tuleyn universitetində (Yeni Orlean, 1033–1941) başlamış ,1941-ci ildə isə onun peşəkar taleyi Nyu-Yorkda yerləşən Kolumbiya universiteti ilə sıx bağlı olmuşdur. Burada o, 1942-ci ildən 1970-ci ilə qədər sosial tədqiqatlar Bürosunun müdir müavini vəzifəsində çalışmış ,1976-cı ildən isə sosial elmlər Mərkəzinə rəhbərlik etmişdir. 1986-cı –ildən etibarən Hent universitetinin (Belçika) professoru olmuş, 1957-ci ildə Amerika sosioloji assosiasyasının prezidenti seçilmiş, 1975–1976-cı illərdə Elmin sosial tədqiqi Cəmiyyətinin prezidenti olmuş, 1971-ci ildən 1979-cu ilə qədər C. S. Qudqenxeymin Xatirə fondunun yaradılmasına dair Məsləhət şurasının sədri kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Merton 1936-cı ildə doktorluq dissertasiyasının müdafiə etdikdən sonra Harvardda qalaraq , burada sosial adaptasiyasının müxtəlif növlərinin ayırd edilməsinə əsaslanan kənar davranış nəzəriyyəsini işləyib hazırlamışdır. O, Kolumbiya universitetində Lazarsfeld ilə eyni vaxta gəlmişdir. Onların dəvət olunması sosiologiyada elmi mübahisəni həll etmək məqsədi daşıyırdı: sosiologiyada nəzər və ya metodiki-prosedur başlanğıc üstünlük təşkil etməlidir. Onların elmi əsərləri bunların hər ikisinin sosiologiya üçün zəruri olduğunu təsdiq etdi. Lazarsfeld Mertonu otuzuncu illərdə çoxlu sayda tədqiqat layihəsinə cəlb etmişdir. Merton isə Lazarfeldi sosioloji nəzəriyyələrin yaradılması istiqamətində metodlar işləyib hazırlamağa həvəsləndirirdi.
Elmi fəaliyyəti
Merton əsas elmi işlərindən biri də 1949-cu ildə onun redaksiya altında işıq üzü görmüş fundamental kollektiv əsər olan "Sosial nəzəriyyə və sosial struktur"dur. Burada o, sosial nəzəriyyə ilə empirik tədqiqatlar arasında qarşılıqlı münasibətləri təyin edərək cəmiyyətə struktur-funksional yanaşmanın gələcək təkminləşdirilməsini davam etdirmiş, aşkar və latent funksiyalar və disfunksiyalar anlayışlarını yaratmışdır. Merton, sosiologiya elmi sahəsində puritan düşüncə ilə elmin tərəqqisi arasındakı əlaqəni öyrənmişdir. Onun bu sahədəki əsas elmi əsərləri :
- "On yeddinci əsrdə İngiltərədə elm , texnika və cəmiyyət " (1938)
- "Elmin sosioligiyası"dır (1973).
Onun digər əhəmiyyətli elmi əsərləri bunlardır:
- Kütləvi inandırma"(1946)
- "Nəhənglərin çiynində"(1965)
- "Nəzəri sosiologiya haqqında "(1967)
- "Sosial ambivalentlik və digərn oçerklər".
Merton P. Lazarsfeld şərəfinə işıq üzü görmüş "Kəmiyyətli və keyfiyyətli sosial tədqiqatlar"(1979) və "Nəsildən –nəsilə ötürülən sosial ənənələr"(1980) kitablarının baş redaktoru olmuşdur. Merton və Lazarsfeld 25 il ərzində (1941–1976) Kolumbiya universitetinin çox gözəl sosioloqlar komandasına rəhbərlik etmiş və bir çox tələbləri cəsarətli yenilikçiliklə dərin peşəkarlığı uzlaşdıran yaradıcı sosiolojin axtarışa həvəsləndirmişdilər.
Merton ilk dəfə olaraq disfunksiya anlayışını sosiologiyaya daxil etmiş , aşkar və gizli sosial funksiyaları dürüst müəyyən etmişdi. Mertonun məşhur işləri arasında kütləvi inandırma mexanizmlərinin , berokratik strukturların , puritan etikası ilə müasir elmin yaranması arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin öyrənilməsi , ali tibbi məktəblərdə təhsil aldıqları müddətdə həkimlərdə peşəkar dəyərlərin formalaşması kimi mövzular xüsusilə seçilir. Onun nəzəri və tədqiqat esselərinin məcmusundan ibarət olan "Sosial nəzəriyyə və sosial struktur" kitabı (1949)daha məşhurdur. Onlardan birində-"Aşkar və gizli funksiyalar"da o, sosial sistemin normal işini şərtləndirən fəaliyyətin iki tipini ayırd etmişdir: aşkar fəaliyyət onun nəticələrinin iştirakçılar tərəfindən gözləndiyini və qəbul olunmasını nəzərdə tutduğu halda, gizli fəaliyyət nəticələri güman olunmayan , arzuolunmaz fəaliyyət növüdür. O, "Sosial struktur və anomiya" adlı əsərində sübut edir ki, anomik davranışın mənbəyini sosial məqsədlərlə onlara nail olmaq vasitələri arasındakı ziddiyyətlər təşkil edir. Məsələn nailiyyətlərin əldə olunmasının marifləndirici və peşəkar vasitələri fərdlər və ya qruplar inkar edilir .
Orta səviyyə nəzəriyyəsi
Merton sosiologiya elmində orta səviyyə nəzəriyyələrinin yaranması zərurətinin qaynar enerjili və təkidi tərəfdarı olub , onların təşəkkül tapması üçün çox işlər görmüşdür.
Orta səviyyə nəzəriyyəsi bütövlükdə sosial intizamı deyil, bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan hadisələrin məhdud qrupunu əhatə etməlidir. Empirik tədqiqatların köməyilə hipotezlərin asanlıqla yoxlanması bu nəzəriyyənin üstünlüyü hesab edilir. Mertona görə orta səviyyə nəzəriyyəsi ilə empirik tədqiqatlar arasında əlaqələndirici halqadır. V. S. Semyonov "Qeyri-marksist qərb sosiologiyasının tarixi üzrə arayış vəsaiti"ndə Merton tərəfindən işlənib hazırlanmış və E. Dürkheymin ideyasını davam etdirərək onu "orta sosioloji nəzəriyyə" səviyyəsinə gətirib çıxarmış, müasir qərb cəmiyyətində bazş verən bir çox real disfunksiyalar izah edən anomiya nəzəriyyəsini təhlil edir.
Merton kütləvi informasiya vasitələrinin, o cümlədən televiziyanın, kinonun, mətbuatın, radionun öyrənilməsi sahəsindəki xidmətləri ABŞ-də yüksək qiymət almışdır.
Kolumbiya məktəbinin nümayəndəsi Xanan Selvin onun təşəkül tapması dövrünü xarırlayaraq yazırdı: "Biz bir günəşin deyil, iki günəçin peykləri idik. Çünki Robert Merton və Paul Lazarsfeld otuz il ərzində Kolumbiya universitetində sosiologiyada o qədər hakim mövqeyə malik idilər ki, onlar haqqında başqa daha ciddi ifadə söyləmək yaramaz".
İstinadlar
- Robert K. Merton // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Robert K. Merton // Solomon Quqqenhaym muzeyi. 1937.
- https://www.college.columbia.edu/cct_archive/may03/quads11.html.
- Zuckerman H. http://www.columbia.edu/cu/univprof/jcole/EmergenceOfAScientificSpeciality.pdf. S. 144–145.
- Peter Simonson (2010). Refiguring Mass Communication: A History. University of Illinois Press. pp. 123–130. ISBN 978-0-252-07705-0.
- Robert K. Merton Remembered." Robert K. Merton Remembered. N.p., n.d.
- "Columbia News ::: Renowned Columbia Sociologist and National Medal of Science Winner Robert K. Merton Dies at 92." Columbia News ::: Renowned Columbia Sociologist and National Medal of Science Winner Robert K. Merton Dies at 92. N.p., n.d.
- Sztompka, Piotr (2003), "Robert K. Merton", in Ritzer, George, The Blackwell companion to major contemporary social theorists, Malden, Massachusetts Oxford: Blackwell, pp. 12–33, ISBN 9781405105958. Also available as: Sztompka, Piotr (2003). "Chapter 1. Robert K. Merton". Wiley. doi:10.1002/9780470999912.ch2. Extract.
- Qərbi Avropa və ABŞ-də sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 382
- Qərbi Avropa və ABŞ-də sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 382–384
- Qərbi Avropa və ABŞ-də sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 384,385
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Robert Kinq Merton 4 iyul 1910 Filadelfiya Pensilvaniya 23 fevral 2003 Nyu York Nyu York stati ABS de struktur funksional tehlilin en gorkemli numayendelerinden biri Robert Kinq Mertoning Robert King MertonDogum adi Meyer Robert SchkolnickDogum tarixi 4 iyul 1910 1910 07 04 Dogum yeri Filadelfiya Pensilvaniya ABSVefat tarixi 23 fevral 2003 2003 02 23 92 yasinda Vefat yeri Nyu York Nyu York stati ABSUsagi Robert MertonElm sahesi sosiologiyaElmi derecesi doktorluq derecesi d Is yerleri Kolumbiya Universiteti 1941 1979 Tuleyn Universiteti d 1939 1941 Tehsili Harvard Universiteti 1936 Elmi rehberleri Pitirim Sorokin Corc SartonUzvluyu Isvec Kral Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Felsefe Cemiyyeti d Polsa Elmler Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiRobert Kinq Merton 4 iyul 1910 cu ilde Filadelfiyada dogulmusdur Onun ailesi 1904 cu ilde yehudi qacqini Rusiyadan ABS ye kocmusdu Anasi Ida Rasovskaya atasi ise ABS limaninda Harri Sklonik kimi qetdiyyata goturulmus Aaron Skolnikov idi Cenubi Filadelfiyada sud mehsullari satan Aaronun magazasi yandiqdan sonra ailesini cetin veziyyetde qoymamaq ucun bir dulgerin yaninda komekci islemeye basladi Dogrudur bu illerde Merton cox zeif ve celimsiz idi Amma o ozunun bir cox imkanlara ve qabiliyyetlere malik olduguna inanirdi Aile heyati1934 cu ilde Merton Suzanna Karhart ile evlendi Bu evlilikden Robert Kinq Merton dunyaya geldi 1997 ci ilde iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatini qazanken iki qizi Stefani Merton ve Vanessa Merton da var idi 1968 ci ilde Karhart Robert Mertondan ayrildi ve 1992 ci ilde vefat etdi Merton ise 1993 cu ilde Hariyet Zukerman ile aile heyati qurdu Hariyet hem de onun emekdasi idi Merton 92 yasinda vefat etdikden xanimi Zukerman Manhettene kocdu ve orada olumune qeder yasadi Onun 3 usagi 9 nevesi ve 9 neticesi var idi TehsiliSosial karyerasina Filadelfiya Templ Universitetinde Corc E Simpsonun rehberliyi altinda baslamisdir Simpson Mertonu irq ve media ile bir layihe uzerinde arasdirma komekcisi olaraq calisdiri vaxt sosiologiyaya devet etdi Ilk defe Simpsonun rehberliyi altinda Merton Amerika sosiologiya Assosiasiyanin ilk toplantisinda istirak etdi Burada o Harvard Universitetinin Sosiologiya Sobesinin tesiscisi Pitrim A Sorokinle tanis oldu Merton Harvard ucun muraciet etdi ve Sorokinin komekcisi kimi calismaga basladi KaryerasiO muellimlik fealiyyetine Harvard 1936 1939 daha sonra ise Tuleyn universitetinde Yeni Orlean 1033 1941 baslamis 1941 ci ilde ise onun pesekar taleyi Nyu Yorkda yerlesen Kolumbiya universiteti ile six bagli olmusdur Burada o 1942 ci ilden 1970 ci ile qeder sosial tedqiqatlar Burosunun mudir muavini vezifesinde calismis 1976 ci ilden ise sosial elmler Merkezine rehberlik etmisdir 1986 ci ilden etibaren Hent universitetinin Belcika professoru olmus 1957 ci ilde Amerika sosioloji assosiasyasinin prezidenti secilmis 1975 1976 ci illerde Elmin sosial tedqiqi Cemiyyetinin prezidenti olmus 1971 ci ilden 1979 cu ile qeder C S Qudqenxeymin Xatire fondunun yaradilmasina dair Meslehet surasinin sedri kimi fealiyyet gostermisdir Merton 1936 ci ilde doktorluq dissertasiyasinin mudafie etdikden sonra Harvardda qalaraq burada sosial adaptasiyasinin muxtelif novlerinin ayird edilmesine esaslanan kenar davranis nezeriyyesini isleyib hazirlamisdir O Kolumbiya universitetinde Lazarsfeld ile eyni vaxta gelmisdir Onlarin devet olunmasi sosiologiyada elmi mubahiseni hell etmek meqsedi dasiyirdi sosiologiyada nezer ve ya metodiki prosedur baslangic ustunluk teskil etmelidir Onlarin elmi eserleri bunlarin her ikisinin sosiologiya ucun zeruri oldugunu tesdiq etdi Lazarsfeld Mertonu otuzuncu illerde coxlu sayda tedqiqat layihesine celb etmisdir Merton ise Lazarfeldi sosioloji nezeriyyelerin yaradilmasi istiqametinde metodlar isleyib hazirlamaga heveslendirirdi Elmi fealiyyetiMerton esas elmi islerinden biri de 1949 cu ilde onun redaksiya altinda isiq uzu gormus fundamental kollektiv eser olan Sosial nezeriyye ve sosial struktur dur Burada o sosial nezeriyye ile empirik tedqiqatlar arasinda qarsiliqli munasibetleri teyin ederek cemiyyete struktur funksional yanasmanin gelecek tekminlesdirilmesini davam etdirmis askar ve latent funksiyalar ve disfunksiyalar anlayislarini yaratmisdir Merton sosiologiya elmi sahesinde puritan dusunce ile elmin tereqqisi arasindaki elaqeni oyrenmisdir Onun bu sahedeki esas elmi eserleri On yeddinci esrde Ingilterede elm texnika ve cemiyyet 1938 Elmin sosioligiyasi dir 1973 Onun diger ehemiyyetli elmi eserleri bunlardir Kutlevi inandirma 1946 Nehenglerin ciyninde 1965 Nezeri sosiologiya haqqinda 1967 Sosial ambivalentlik ve digern ocerkler Merton P Lazarsfeld serefine isiq uzu gormus Kemiyyetli ve keyfiyyetli sosial tedqiqatlar 1979 ve Nesilden nesile oturulen sosial eneneler 1980 kitablarinin bas redaktoru olmusdur Merton ve Lazarsfeld 25 il erzinde 1941 1976 Kolumbiya universitetinin cox gozel sosioloqlar komandasina rehberlik etmis ve bir cox telebleri cesaretli yenilikcilikle derin pesekarligi uzlasdiran yaradici sosiolojin axtarisa heveslendirmisdiler Merton ilk defe olaraq disfunksiya anlayisini sosiologiyaya daxil etmis askar ve gizli sosial funksiyalari durust mueyyen etmisdi Mertonun meshur isleri arasinda kutlevi inandirma mexanizmlerinin berokratik strukturlarin puritan etikasi ile muasir elmin yaranmasi arasindaki qarsiliqli elaqelerin oyrenilmesi ali tibbi mekteblerde tehsil aldiqlari muddetde hekimlerde pesekar deyerlerin formalasmasi kimi movzular xususile secilir Onun nezeri ve tedqiqat esselerinin mecmusundan ibaret olan Sosial nezeriyye ve sosial struktur kitabi 1949 daha meshurdur Onlardan birinde Askar ve gizli funksiyalar da o sosial sistemin normal isini sertlendiren fealiyyetin iki tipini ayird etmisdir askar fealiyyet onun neticelerinin istirakcilar terefinden gozlendiyini ve qebul olunmasini nezerde tutdugu halda gizli fealiyyet neticeleri guman olunmayan arzuolunmaz fealiyyet novudur O Sosial struktur ve anomiya adli eserinde subut edir ki anomik davranisin menbeyini sosial meqsedlerle onlara nail olmaq vasiteleri arasindaki ziddiyyetler teskil edir Meselen nailiyyetlerin elde olunmasinin mariflendirici ve pesekar vasiteleri ferdler ve ya qruplar inkar edilir Orta seviyye nezeriyyesi Merton sosiologiya elminde orta seviyye nezeriyyelerinin yaranmasi zeruretinin qaynar enerjili ve tekidi terefdari olub onlarin tesekkul tapmasi ucun cox isler gormusdur Orta seviyye nezeriyyesi butovlukde sosial intizami deyil bir biri ile qarsiliqli elaqede olan hadiselerin mehdud qrupunu ehate etmelidir Empirik tedqiqatlarin komeyile hipotezlerin asanliqla yoxlanmasi bu nezeriyyenin ustunluyu hesab edilir Mertona gore orta seviyye nezeriyyesi ile empirik tedqiqatlar arasinda elaqelendirici halqadir V S Semyonov Qeyri marksist qerb sosiologiyasinin tarixi uzre arayis vesaiti nde Merton terefinden islenib hazirlanmis ve E Durkheymin ideyasini davam etdirerek onu orta sosioloji nezeriyye seviyyesine getirib cixarmis muasir qerb cemiyyetinde bazs veren bir cox real disfunksiyalar izah eden anomiya nezeriyyesini tehlil edir Merton kutlevi informasiya vasitelerinin o cumleden televiziyanin kinonun metbuatin radionun oyrenilmesi sahesindeki xidmetleri ABS de yuksek qiymet almisdir Kolumbiya mektebinin numayendesi Xanan Selvin onun tesekul tapmasi dovrunu xarirlayaraq yazirdi Biz bir gunesin deyil iki gunecin peykleri idik Cunki Robert Merton ve Paul Lazarsfeld otuz il erzinde Kolumbiya universitetinde sosiologiyada o qeder hakim movqeye malik idiler ki onlar haqqinda basqa daha ciddi ifade soylemek yaramaz IstinadlarRobert K Merton Encyclopaedia Britannica ing Robert K Merton Solomon Quqqenhaym muzeyi 1937 https www college columbia edu cct archive may03 quads11 html Zuckerman H http www columbia edu cu univprof jcole EmergenceOfAScientificSpeciality pdf S 144 145 Peter Simonson 2010 Refiguring Mass Communication A History University of Illinois Press pp 123 130 ISBN 978 0 252 07705 0 Robert K Merton Remembered Robert K Merton Remembered N p n d Columbia News Renowned Columbia Sociologist and National Medal of Science Winner Robert K Merton Dies at 92 Columbia News Renowned Columbia Sociologist and National Medal of Science Winner Robert K Merton Dies at 92 N p n d Sztompka Piotr 2003 Robert K Merton in Ritzer George The Blackwell companion to major contemporary social theorists Malden Massachusetts Oxford Blackwell pp 12 33 ISBN 9781405105958 Also available as Sztompka Piotr 2003 Chapter 1 Robert K Merton Wiley doi 10 1002 9780470999912 ch2 Extract Qerbi Avropa ve ABS de sosiologiya tarixi Baki 2010 s 382 Qerbi Avropa ve ABS de sosiologiya tarixi Baki 2010 s 382 384 Qerbi Avropa ve ABS de sosiologiya tarixi Baki 2010 s 384 385Xarici kecidler