Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mekonq (Laosca: «Qanq sularının anası» vyetnamca. «On əjdaha çayı») — çay Çin, Laos, Tailand, Kamboca və Vyetnam ərazilərindən axır. Bir çox yerlərdə dövlət sərhədlərini təşkil edir. Hind-Çin yarımadasının ən böyük çayıdır. Uzunluğu 4500 km, hövzəsinin sahəsi isə 810,000 km² təşkil edir.
| Mekonq çayı | |
|---|---|
| khm. មេគុង, laos ປະເທດລາວ, vyet. Mê Kông | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Tibet yaylası |
| Mənsəbi | Cənubi Çin dənizi |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Uzunluğu | 4500 km |
| Su sərfi | 15.000 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 810000 km² |
| Mekonq çayı Asiya fiziki xəritəsində:
 | |
| Tarixi | 23 iyun 1999 |
| İstinad nöm. | 999 |
| Ölkə | Kamboca |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiyası
Çay öz mənbəyini Çinində yerləşən Tibet öndağlığından götürür. Yuxarı axarlada çinlilər çayı Dza-Çu (çin. ), orta axarlarda (Çin ərazisində) Lansanszyan adlandırırlar. Çay öz suyunu Cənubi Çin dənizinə tökür və mənsəbdə delta əmələ gətirir. Əsas qolları: Mun, Tonlesap (sağdan) və San (soldan).
Çay yuxarı və orta axarlarda dərin dərələrlə axır. Mekonq ardıq Kamboca düzənliyindən mənsəbə qədər düzənliklərlə hərəkət edir. Mekonq düzənliyinə çıxa hissədə əsrasəngiz Kxon şəlaləsi yerləşir (21 m). Sonuncu şəlalə Kambocanın Kartex şəhəri yaxınlığındadır. Pnompen şərindən cənubda çay sahəsi 70000 km² olan delta əmələ gətirir. Deltada çay kiçik qollara ayrılır. Onlar xüsusi ilə iki böyükdür. Sağ hissədən axan iri qol Tonlet adlanır. Axının ¾ hissəsi bu qolla dənizə axır. Delda 600 km dənizin daxilinə irəliləyib. İl ərzində delta 80-100 metr dənizin daxilinə genişlənir. Deltada çayın kənarları manqrov meşələri ilə örtülüdür.
Çayın əsas qidalanma mənbəyi yağışlardır. Bununla belə yuxarı axarlarda qar və buzlaqlardan qidalanır. Suyun ən yüksək səviyəsi avqustda, orta səviyəsi oktyabrda, ən aşağı səviyə isə apreldə müşahidə edilir. Çay yatağının dərinliyi yuxarı axarlarda 10–15 m, deltada isə 10 m təşkil edir. Çayın su sərfiyyatı Vyetnamda 4.6 min m³/s, ən yüksək sərfiyyat deltada müşahidə edilir. Çayın ancaq yuxarı axarlarda donur. Buzlanma 1-2 ay müddətində davam edir.
Çayın axınına və səviyəsinə Tonlesap gölü təsir göstərir. Göldən eyni adlı çay Mekonqa tökülür. Çayın gürsulu dövrü iyundan noyabra, az sulu dövrü isə noyabrdan iyuna qədər dacam edir.
Mekonqun aşağı axarları boyun ərazilər əkinə cəlb edilib. Xüsusi ilə burada düyü əkilir. Çayın hidro enerjisi 75 milyon kvt olmasına baxmayaraq demək olar ki, istifadə edilmir.
Çay özünü balıqları ilə məşhurdur. Çayın sularında su quşları, və Timsahlara rast gəlinir. Mekonq çayı 700 km məsafədə gəmiçilik üçün yararlıdır (daşqınlar zamanı isə 1600 km). Çayın sahillərində Szinxun (Çin), Luanqpxabanq, Vyetnam, Pakse, Savannakxеt (Laos), Nonqxay, Mukdaxan (Tailand), Stınqtraenq, Kratex, Pnompen (Kamboca), Kantxo, Mitxo, Bençe (Vyetnam) kimi şəhərlər vardır.
Delta
Mekonqun deltası dünyada ən iri deltalardan hesab edilir. Vyetnam ərazisində yerləşir.
Deltada eyni adlı iqtisadi zona (vyet. Đồng bằng sông Cửu Long) mövcuddur. Deltada yerləşən Kantxo regionun ən sıx məskunlaşılmış ərazisidir
Vyetnamın cənubunda yerləşən delta ölkənin mühüm hissəsini təşkil edir. Deltada 12 vilayət yerləşir. Bununla belə iqlim dəyişikləri səbəbindən deltanın su altında qalması ehtimalı vardır.
Tarixi
İlk yaşayış məntəqələri daqqında ilk məlumat b.e 2100 ilə aiddir. Çayın hövzəsində qurulan ilk dövlət Bapnom olmuşdur. Sonrda Kxmer imperiyası qurulur. Bölgəyə ayaq basan ilk avropalı portuqaliyalı Antonio de Faria (port. Antonio de Faria, 1540) olmuşdur. Avropalıların bölgəyə marağı sırf tiçari əhəmiyyat daşıyırdı. XIX əsrdə ərazi Fransızların maraq dairəsində idi. 1861-ci ildə Sayqon fransızlar tərəfindən işğal olunur. İki il sonra isə onlar Kamboca üzərində protektorat hüququ alırlar.
Çayla əlaqədar ilk araşdırmaları Ernest Dudar və Qarne Fransis aparmışdır. Onlar çayda olan astanalar və şəlalələr səbəbindən gəmiçilik üçün yararsızlığını müəyyən edirlər. 1890-cı illərdə fransızlar Laos üzərində nəzarəti ələ aldıqdan sonra adlı müstəmləkəni qururlar. sonra regionda müstəqil dövlətlər meydana gəlir
İstinadlar
- "Матерь вод: вверх к Тибету | Журнал | Вокруг Света". 2016-08-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-07.
- "Вверх по реке девяти драконов | Журнал | Вокруг Света". 2022-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-07.
- Dünyanın kiçik atlası. QUQK SSRİ, М., 1983
- "TONG CUC THONG KE". 2013-01-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-09.
- Нгуен Ву Тхань Дат. "Дельте реки Меконга угрожают изменения климата". Иллюстрированный журнал «Вьетнам». 01 декабря 2011. 2023-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-08-17.
- . 2008-09-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-07.
- "Эрнест Лависс, Альфред Рамбо История XIX века. Том 6. Часть 2. Революции и национальные войны. 1848—1870". 2022-06-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-07.
Mənbə
- Vyetnam. Mekonq 2008-05-18 at the Wayback Machine
- Çay boyunca yuxarı
- Mekonq deltası boyunca səyahət
- The Mekong Wetlands Biodiversity and Sustainable Use Programme (MWBP) 2016-06-22 at the Wayback Machine (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mekonq Laosca Qanq sularinin anasi vyetnamca On ejdaha cayi cay Cin Laos Tailand Kamboca ve Vyetnam erazilerinden axir Bir cox yerlerde dovlet serhedlerini teskil edir Hind Cin yarimadasinin en boyuk cayidir Uzunlugu 4500 km hovzesinin sahesi ise 810 000 km teskil edir Mekonq cayikhm ម គ ង laos ປະເທດລາວ vyet Me KongOlkeler CXR Laos Kamboca Tailand VyetnamMenbeyi Tibet yaylasiMensebi Cenubi Cin denizi Yuksekliyi 0 mUzunlugu 4500 kmSu serfi 15 000 m sHovzesinin sahesi 810000 km menbeyi mensebiMekonq cayi Asiya fiziki xeritesinde 33 09 09 sm e 94 03 50 s u 10 11 41 sm e 106 44 35 s u RAMSAR yeriTarixi23 iyun 1999Istinad nom 999OlkeKamboca Vikianbarda elaqeli mediafayllarKambocaCografiyasiMekonq cayinin hovzesi Cay oz menbeyini Cininde yerlesen Tibet ondagligindan goturur Yuxari axarlada cinliler cayi Dza Cu cin orta axarlarda Cin erazisinde Lansanszyan adlandirirlar Cay oz suyunu Cenubi Cin denizine tokur ve mensebde delta emele getirir Esas qollari Mun Tonlesap sagdan ve San soldan Cay yuxari ve orta axarlarda derin derelerle axir Mekonq ardiq Kamboca duzenliyinden mensebe qeder duzenliklerle hereket edir Mekonq duzenliyine cixa hissede esrasengiz Kxon selalesi yerlesir 21 m Sonuncu selale Kambocanin Kartex seheri yaxinligindadir Pnompen serinden cenubda cay sahesi 70000 km olan delta emele getirir Deltada cay kicik qollara ayrilir Onlar xususi ile iki boyukdur Sag hisseden axan iri qol Tonlet adlanir Axinin hissesi bu qolla denize axir Delda 600 km denizin daxiline irelileyib Il erzinde delta 80 100 metr denizin daxiline genislenir Deltada cayin kenarlari manqrov meseleri ile ortuludur Cayin esas qidalanma menbeyi yagislardir Bununla bele yuxari axarlarda qar ve buzlaqlardan qidalanir Suyun en yuksek seviyesi avqustda orta seviyesi oktyabrda en asagi seviye ise aprelde musahide edilir Cay yataginin derinliyi yuxari axarlarda 10 15 m deltada ise 10 m teskil edir Cayin su serfiyyati Vyetnamda 4 6 min m s en yuksek serfiyyat deltada musahide edilir Cayin ancaq yuxari axarlarda donur Buzlanma 1 2 ay muddetinde davam edir Cayin axinina ve seviyesine Tonlesap golu tesir gosterir Golden eyni adli cay Mekonqa tokulur Cayin gursulu dovru iyundan noyabra az sulu dovru ise noyabrdan iyuna qeder dacam edir Mekonqun asagi axarlari boyun eraziler ekine celb edilib Xususi ile burada duyu ekilir Cayin hidro enerjisi 75 milyon kvt olmasina baxmayaraq demek olar ki istifade edilmir Cay ozunu baliqlari ile meshurdur Cayin sularinda su quslari ve Timsahlara rast gelinir Mekonq cayi 700 km mesafede gemicilik ucun yararlidir dasqinlar zamani ise 1600 km Cayin sahillerinde Szinxun Cin Luanqpxabanq Vyetnam Pakse Savannakxet Laos Nonqxay Mukdaxan Tailand Stinqtraenq Kratex Pnompen Kamboca Kantxo Mitxo Bence Vyetnam kimi seherler vardir Delta Mekonqun deltasi dunyada en iri deltalardan hesab edilir Vyetnam erazisinde yerlesir Deltada eyni adli iqtisadi zona vyet Đồng bằng song Cửu Long movcuddur Deltada yerlesen Kantxo regionun en six meskunlasilmis erazisidir Vyetnamin cenubunda yerlesen delta olkenin muhum hissesini teskil edir Deltada 12 vilayet yerlesir Bununla bele iqlim deyisikleri sebebinden deltanin su altinda qalmasi ehtimali vardir TarixiIlk yasayis menteqeleri daqqinda ilk melumat b e 2100 ile aiddir Cayin hovzesinde qurulan ilk dovlet Bapnom olmusdur Sonrda Kxmer imperiyasi qurulur Bolgeye ayaq basan ilk avropali portuqaliyali Antonio de Faria port Antonio de Faria 1540 olmusdur Avropalilarin bolgeye maragi sirf ticari ehemiyyat dasiyirdi XIX esrde erazi Fransizlarin maraq dairesinde idi 1861 ci ilde Sayqon fransizlar terefinden isgal olunur Iki il sonra ise onlar Kamboca uzerinde protektorat huququ alirlar Cayla elaqedar ilk arasdirmalari Ernest Dudar ve Qarne Fransis aparmisdir Onlar cayda olan astanalar ve selaleler sebebinden gemicilik ucun yararsizligini mueyyen edirler 1890 ci illerde fransizlar Laos uzerinde nezareti ele aldiqdan sonra adli mustemlekeni qururlar sonra regionda musteqil dovletler meydana gelirIstinadlar Mater vod vverh k Tibetu Zhurnal Vokrug Sveta 2016 08 19 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 07 Vverh po reke devyati drakonov Zhurnal Vokrug Sveta 2022 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 07 Dunyanin kicik atlasi QUQK SSRI M 1983 TONG CUC THONG KE 2013 01 11 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 09 Nguen Vu Than Dat Delte reki Mekonga ugrozhayut izmeneniya klimata Illyustrirovannyj zhurnal Vetnam 01 dekabrya 2011 2023 07 28 tarixinde Istifade tarixi 2014 08 17 2008 09 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 07 Ernest Laviss Alfred Rambo Istoriya XIX veka Tom 6 Chast 2 Revolyucii i nacionalnye vojny 1848 1870 2022 06 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 07 MenbeVyetnam Mekonq 2008 05 18 at the Wayback Machine Cay boyunca yuxari Mekonq deltasi boyunca seyahet The Mekong Wetlands Biodiversity and Sustainable Use Programme MWBP 2016 06 22 at the Wayback Machine ing