Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Layoş Koşut (mac. Lajos Kossuth) (d. 19 sentyabr 1802, Monok, Macarıstan, ö. 20 mart 1894, Turin, İtaliya)- macar əsilzadə, hüquqşünas, jurnalist, siyasi xadim, dövlət adamı və 1848–1849-cu illər Macar inqilabı ərəfəsində Macarıstanın qubernatoru
| Layoş Koşut | |
|---|---|
| Lajos Kossuth | |
 | |
 | |
| 14 aprel 1849 – 11 avqust 1849 | |
| Sonrakı | Artur Görgey |
| |
| 2 oktyabr 1848 – 1 may 1849 | |
| Əvvəlki | Layoş Batyani |
| Sonrakı | Bertalan Semere |
| |
| 7 aprel 1848 – 12 sentyabr 1848 | |
| Sonrakı | Layoş Batyani |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Monok, Macarıstan |
| Vəfat tarixi | (91 yaşında) |
| Vəfat yeri | Turin, İtaliya |
| Vəfat səbəbi | qrip |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | Macar Müxalif partiyası |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | iqtisadçı, jurnalist, siyasətçi, vəkil |
| Həyat yoldaşı | Tereza Mesleni |
| Uşaqları | Ferens Layoş Akoş |
| Dini | lüteranlıq |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Layoş Koşut 19 sentyabr 1802-ci ildə Zemplen əyalətinin Monok kəndində dünyaya gəlmişdir. Atası Lazlo Koşut, anası Karolina Veber olmuşdur. Onun ailəsi Felvidek bölgəsinin adlı-sanlı ailələrindən biri idi. Uşaqlıqdan yaxşı təhsil görən Layoş Budapeşt Universitetində hüquqşünas ali təhsili almış, Fransız, Latın, Alman, İngilis dillərini öyrənmişdir.
Siyasi fəaliyyəti
Siyasi fəaliyyətinə ilk dəfə Peşt şəhərində başlamışdır. İlk əvvəl reformist müxalifətin üzvlərindən olmuş, Pozsoni parlamentinə girmişdir. Öz düşüncələrini yaymaq üçün əl yazma qəzetlər çıxarmağa başlayan Layoş bu yolla parlamentin fəaliyyətləri, qərarları barədə əhaliyə məlumat vermişdir. Qəzet nəşrləri ilə diqqətləri öz üzərində toplayan Layoş parlamentlər toxunulmazlığını itirən zaman 5 may 1837-ci ildə həbs edilmişdir. Onun həbsi Macarıstanda böyük hay-küyə səbəb olmuşdur. Beləki xalq Layoşun azadlığa buraxılması üçün mitinqlər təşkil etmişdi. 1840-cı ildə əfdən yararlanan Layoş həbsdən çıxarkən artıq Macar xalqının haqqlarını müdafiə edən qəhramanlardan birinə çevrilmişdi. Həbsdən çıxdıqdan sonra o bir müddət "Peşti Hirlap" qəzetinin direktoru olmuş və reformist fikirlərini bu qəzet vasitəsilə xalqla paylaşmışdır, lakin 1844-cü ildə senzuralara görə qəzetdəki işindən uzaqlaşdırılır. 1847-ci ildə Macar məclisinə daxil olub, müxalifətin liderliyini boynuna götürmüşdür. Batyani və Layoşun inanclarına görə; Macarıstanın azadlığı yalnız digər bölgələrdə də konstitusiya idarəsi qurulsa möhkəm bir təmələ əsaslana bilərdi. Bu fikir böyük dəstək toplamasa da, ölkədə kaosun hökm sürdüyü bir vaxtda meydana çıxdığı üçün qarışıqlıqdan faydalanan Layoşun hazırladığı bildiriş Vyanada qəbul edilmişdir.
Macar inqilabında fəaliyyyəti
1848-ci ildə Batyaninin hökumətində Maliyyə naziri vəzifəsinə gətirilmişdir. Bəhs edilən dövrdə Avstriya böhran vəziyyətində idi. Bu qarışıqlıqdan faydalanmaq istəyən Layoş Koşut istiqlal mübarizəsinin lideri və Milli müdafiə komitəsinin rəhbəri kimi "Vyanadan ölü əlinin uzaqlaşdırmaq lazımdı" şüarı ilə ordunu ayağa qaldırdı. Sentyabrın 8-də Xorvat qoşunu Macarıstana daxil oldu, lakin Macarlar tərəfindən məğlub edildi. Ölkədə Avstriya imperatorunun da qanuni elan etdiyi parlamentar bir rejim quruldu, lakin bununla kifayətlənməyən Koşut parlamenti ləğv edərək Macar müdafiə komitəsinin dəstəyi ilə əsilzadələrdən ibarət yeni bir hökumət yaratdı. Artıq dekabr ayında Avstriya qoşunları Macarıstana daxil olmuşdu, lakin Avstriya ordusu Macarlar tərəfindən məğlub edildi. 14 aprel 1849-cu ildə Macarıstan öz müstəqilliyini elan etdi. Layoş Koşut yeni yaradılan hökumətin qubernatoru oldu. Bu hadisələrin işğalı altında olan Litva və Lativyaya təsir edəcəyindən qorxuya düşən Rusiya Habsburq sülaləsi adından və Macar ordusundakı Litvalı əsgərləri bəhanə edərək 200 minlik ordu ilə Avstriyaya daxil oldu. Millətçilə rsayca çox olan rus ordusuna qarşı müqavimət göstərə bilmədi. Üsyan qanlı bir formada yatırılaraq Macar taxtına yenidən Habsburq sülaləsi gətirildi. Hadisələrin belə cərəyan etməsi Layoş Koşut və tərəfdarlarını Osmanlı dövlətinə sığınmağa məcbur etdi. O 1850–1851-ci illər ərazində Türkiyənin indiki Kütahya şəhərində yaşamışdır.
Vəfatı
1852-ci ildə Macarıstanın müstəqilliyi üçün mübarizə aparmaq məqsədilə əvvəlcə İngiltərəyə sonra isə ABŞ-yə səfər etmişdir. Hər iki ölkədə də xoş qarşılanan Layoş nə İngiltərə və ABŞ-nin, nə də ki, Fransanın dəstəyini ala bilmədi. Nəticədə Londona qayıdaraq 7 il burada yaşadıqdan sonra İtaliyanın Turin şəhərinə köçdü. 1894-cü ilin mart ayının 20-də isə burada vəfat etmişdir.
Əsərləri
Güclü natiq olan Layoş gözəl nitqin incəlikləri barədə məlumatları "Nitqlər" adlı əsərində toplamışdır. Bundan başqa "Qürbət xatirlələrim" adlı 13 cildlik kitabı vardır. Hər iki kitab xarici dillərə tərcümə edilib, nəşr etdirilmişdir.
İstinadlar
- Alev, Duran; İsmail, Köse. "LAJOS KOSSUTH VE MACAR MÜLTECİLER". Selçuklu Araştırmaları dergisi (6). 2017: 291–314.
- . 2018-07-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-06.
- Nazır, Bayram. Macar ve Polonyalı mülteciler. İstanbul. 2006.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Layos Kosut mac Lajos Kossuth d 19 sentyabr 1802 Monok Macaristan o 20 mart 1894 Turin Italiya macar esilzade huquqsunas jurnalist siyasi xadim dovlet adami ve 1848 1849 cu iller Macar inqilabi erefesinde Macaristanin qubernatoruLayos KosutLajos KossuthMacaristanin qubernatoru14 aprel 1849 11 avqust 1849SonrakiArtur GorgeyMacaristanin 2 ci bas naziri2 oktyabr 1848 1 may 1849EvvelkiLayos BatyaniSonrakiBertalan SemereMacaristanin Maliyye Naziri7 aprel 1848 12 sentyabr 1848SonrakiLayos BatyaniSexsi melumatlarDogum tarixi 19 sentyabr 1802Dogum yeri Monok MacaristanVefat tarixi 20 mart 1894 91 yasinda Vefat yeri Turin ItaliyaVefat sebebi qripDefn yeri Kerepesi mezarligiPartiya Macar Muxalif partiyasiTehsili Sarospatak Kolleci d 1820 Fealiyyeti iqtisadci jurnalist siyasetci vekilHeyat yoldasi Tereza MesleniUsaqlari Ferens Layos Akos Vilma Layos Tador KaroliDini luteranliq Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiLayos Kosut 19 sentyabr 1802 ci ilde Zemplen eyaletinin Monok kendinde dunyaya gelmisdir Atasi Lazlo Kosut anasi Karolina Veber olmusdur Onun ailesi Felvidek bolgesinin adli sanli ailelerinden biri idi Usaqliqdan yaxsi tehsil goren Layos Budapest Universitetinde huquqsunas ali tehsili almis Fransiz Latin Alman Ingilis dillerini oyrenmisdir Siyasi fealiyyetiSiyasi fealiyyetine ilk defe Pest seherinde baslamisdir Ilk evvel reformist muxalifetin uzvlerinden olmus Pozsoni parlamentine girmisdir Oz dusuncelerini yaymaq ucun el yazma qezetler cixarmaga baslayan Layos bu yolla parlamentin fealiyyetleri qerarlari barede ehaliye melumat vermisdir Qezet nesrleri ile diqqetleri oz uzerinde toplayan Layos parlamentler toxunulmazligini itiren zaman 5 may 1837 ci ilde hebs edilmisdir Onun hebsi Macaristanda boyuk hay kuye sebeb olmusdur Beleki xalq Layosun azadliga buraxilmasi ucun mitinqler teskil etmisdi 1840 ci ilde efden yararlanan Layos hebsden cixarken artiq Macar xalqinin haqqlarini mudafie eden qehramanlardan birine cevrilmisdi Hebsden cixdiqdan sonra o bir muddet Pesti Hirlap qezetinin direktoru olmus ve reformist fikirlerini bu qezet vasitesile xalqla paylasmisdir lakin 1844 cu ilde senzuralara gore qezetdeki isinden uzaqlasdirilir 1847 ci ilde Macar meclisine daxil olub muxalifetin liderliyini boynuna goturmusdur Batyani ve Layosun inanclarina gore Macaristanin azadligi yalniz diger bolgelerde de konstitusiya idaresi qurulsa mohkem bir temele esaslana bilerdi Bu fikir boyuk destek toplamasa da olkede kaosun hokm surduyu bir vaxtda meydana cixdigi ucun qarisiqliqdan faydalanan Layosun hazirladigi bildiris Vyanada qebul edilmisdir Macar inqilabinda fealiyyyeti 1848 ci ilde Batyaninin hokumetinde Maliyye naziri vezifesine getirilmisdir Behs edilen dovrde Avstriya bohran veziyyetinde idi Bu qarisiqliqdan faydalanmaq isteyen Layos Kosut istiqlal mubarizesinin lideri ve Milli mudafie komitesinin rehberi kimi Vyanadan olu elinin uzaqlasdirmaq lazimdi suari ile ordunu ayaga qaldirdi Sentyabrin 8 de Xorvat qosunu Macaristana daxil oldu lakin Macarlar terefinden meglub edildi Olkede Avstriya imperatorunun da qanuni elan etdiyi parlamentar bir rejim quruldu lakin bununla kifayetlenmeyen Kosut parlamenti legv ederek Macar mudafie komitesinin desteyi ile esilzadelerden ibaret yeni bir hokumet yaratdi Artiq dekabr ayinda Avstriya qosunlari Macaristana daxil olmusdu lakin Avstriya ordusu Macarlar terefinden meglub edildi 14 aprel 1849 cu ilde Macaristan oz musteqilliyini elan etdi Layos Kosut yeni yaradilan hokumetin qubernatoru oldu Bu hadiselerin isgali altinda olan Litva ve Lativyaya tesir edeceyinden qorxuya dusen Rusiya Habsburq sulalesi adindan ve Macar ordusundaki Litvali esgerleri behane ederek 200 minlik ordu ile Avstriyaya daxil oldu Milletcile rsayca cox olan rus ordusuna qarsi muqavimet gostere bilmedi Usyan qanli bir formada yatirilaraq Macar taxtina yeniden Habsburq sulalesi getirildi Hadiselerin bele cereyan etmesi Layos Kosut ve terefdarlarini Osmanli dovletine siginmaga mecbur etdi O 1850 1851 ci iller erazinde Turkiyenin indiki Kutahya seherinde yasamisdir Vefati1852 ci ilde Macaristanin musteqilliyi ucun mubarize aparmaq meqsedile evvelce Ingiltereye sonra ise ABS ye sefer etmisdir Her iki olkede de xos qarsilanan Layos ne Ingiltere ve ABS nin ne de ki Fransanin desteyini ala bilmedi Neticede Londona qayidaraq 7 il burada yasadiqdan sonra Italiyanin Turin seherine kocdu 1894 cu ilin mart ayinin 20 de ise burada vefat etmisdir EserleriGuclu natiq olan Layos gozel nitqin incelikleri barede melumatlari Nitqler adli eserinde toplamisdir Bundan basqa Qurbet xatirlelerim adli 13 cildlik kitabi vardir Her iki kitab xarici dillere tercume edilib nesr etdirilmisdir IstinadlarAlev Duran Ismail Kose LAJOS KOSSUTH VE MACAR MULTECILER Selcuklu Arastirmalari dergisi 6 2017 291 314 2018 07 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 11 06 Nazir Bayram Macar ve Polonyali multeciler Istanbul 2006