Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. |
Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqı (1920-1996-cı illərdə Azərbaycan İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı) və ya qısaca Azərittifaq- 1920-ci ildə Xəzər Topdansatış Əməliyyat Cəmiyyəti ittifaqının bazasında təşkil olunmuş qurum.
| Azərittifaq Azərittifaq | |
|---|---|
| Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqı | |
| Yaranma tarixi | 1920 |
| Sədr | Eldar Quliyev |
| azerittifaq.az | |
Tarixi
Sələfi
Azərbaycanda kooperasiya hərəkatı neft mədənləri rayonlarında (Balaxanı, Bibiheybət) fəhlə istehlak kooperativlərinin təşkili ilə başlamışdır. İlk istehlak cəmiyyəti Bakıda (1887), daha sonra isə Xankəndidə (1899) yaradılmışdır. 1915-ci ilin mayında Bakının 12 istehlak cəmiyyəti (10 mədən-zavod və 2 şəhər) birləşərək "Topdansatış Əməliyyatları Cəmiyyəti-Kooperasiya" adlı istehlak cəmiyyətləri ittifaqını yaratdılar. Həmin il dekabr ayının ayının ortalarında həmin cəmiyyət özündə 18 istehlak cəmiyyətini özündə birləşdirirdi. 1916-cı ilin dekabrında isə onların sayı 48-ə çatmışdı. 1917-ci ilin iyulunda Tiflis və İrəvan quberniyalarının ittifaqın tərkibinə daxil olması ilə əlaqədar müvəkillərin növbəti yığıncağında ittifaq "Xəzər İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı" (mərkəzi idarəsi Bakıda olmaqla) adlandırıldı. 1918-ci ilin əvvəlində Azərbaycanda artıq 287 istehlak cəmiyyəti fəaliyyət göstərirdi. Onların yarıdan çoxunu, təxminən 56 faizini kənd istehlak cəmiyyətləri, 32 faizini şəhər, 10 faizini isə mədən-zavod cəmiyyətləri təşkil edirdi. Rusiyada baş verən inqilab ərzaq böhranı yaradmaqla, bu cəmiyyətlərin dağılmasına səbəb oldu.
AXC hökümətinin 1918-ci ilin sentyabrında Bakıya köçməsi istehlak cəmiyyətlərinin də işində dönüş yaratdı, dağılmış təşkilatlar bərpa olunmağa başladı. Bunların 6-sı mədən-zavod, 5-i kənd, 8-i isə şəhər (Bakı) cəmiyyətləri idi. 1919-cu ilin yanvar ayının 1-də ittifaqın 138574 manat pay kapitalı var idi. Pay kapitalının azlığı istehlak kooperasiyasının 1918-ci il ərzində zəif inkişaf etməsi ilə bağlı idi. Buna baxmayaraq, 1919-cu il yanvar ayının 1-də dövriyyəsi 41 milyon, 500 min manat olmuşdu. İttifaq, ilk növbədə, özünün sənayə qabiliyyətini genişləndirməyə, konyunkturadan asılı olmayan möhkəm iqtisadi dayaq yaratmağa başladı, sabun istehsalını genişləndirdi, sürtkü yağları istehsalını təşkil etdi, makaron fabriki, yeni mətbəə, habelə 1919-cu ildə Qafqazdakı ilk konserv zavodunu və tənəkə fabrikini də aldı. İttifaq qeyri-istehsal sahəsində də fəaliyyət göstərirdi. Belə ki, 1918-ci ilin sonu-1919-cu ilin əvvəllərində musiqi studiyası, orta təhsil müəssisəsi, əhaliyə ucuz tibbi yardım göstərən ambulatoriya açmışdı. Nəşriyyat sahəsində də canlanma müşahidə olunurdu. "Yedineniye" ("Birlik") jurnalının əvəzinə, əvvəlcə "Vestnik prikaspiyskoy kooperasii" ("Xəzəryani kooperasiya xəbərləri"), sonra isə "Trudavoya jizn"("Zəhmət həyatı") çıxmağa başladı. 1919-cu ildə "Zəhmət həyatı" cəmi 5 nömrə nəşr edildi. Azərvaycan dilində təqvim və bir necə kitabça nəşr edildi.
1918-ci ilin axırlarından ittifaqın təlimat şöbəsinin də işi fəallaşdı. AXC ərazisində kooperasiya cəmiyyətlərinin fəaliyyətini bərpa etmək üçün, əsasən, azərbaycanlı təlimatçılar işə cəlb olundular.
Azərittifaq
1920-ci ilin fevralında ittifaq növbəti qurultayında yenidən təşkil olunaraq "Azərittifaq" adlandı.
1996-cı ildə “Kooperasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi və kooperativlərin fəaliyyətini bu qanuna uyğun qurmaq üçün Azərittifaqın 1997-ci ildə keçirilən növbədənkənar XIX qurultayı Azərbaycan İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqının adı dəyişdirilərək Azərbaycan Mərkəzi Kooperativlər İttifaqı adlandırılması haqqında qərar qəbul etmiş, ittifaqın qısaldılmış adı – “Azərittifaq” kimi saxlanılmışdır.
Mənbə
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. 440. ISBN .
- Qaravəliyev Ə. M Azərbaycanda istehlak kooperasiyasının tarixi, Bakı 1967
İstinadlar
- Qaravəliyev Ə. M Azərbaycanda istehlak kooperasiyasının tarixi, Bakı 1967, səh 68
- Azərbaycan mətbuat tarixi, səh 97
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz Azerbaycan Merkezi Kooperativler Ittifaqi 1920 1996 ci illerde Azerbaycan Istehlak Cemiyyetleri Ittifaqi ve ya qisaca Azerittifaq 1920 ci ilde Xezer Topdansatis Emeliyyat Cemiyyeti ittifaqinin bazasinda teskil olunmus qurum Azerittifaq AzerittifaqAzerbaycan Merkezi Kooperativler IttifaqiYaranma tarixi 1920Sedr Eldar Quliyevazerittifaq azTarixiSelefi Azerbaycanda kooperasiya herekati neft medenleri rayonlarinda Balaxani Bibiheybet fehle istehlak kooperativlerinin teskili ile baslamisdir Ilk istehlak cemiyyeti Bakida 1887 daha sonra ise Xankendide 1899 yaradilmisdir 1915 ci ilin mayinda Bakinin 12 istehlak cemiyyeti 10 meden zavod ve 2 seher birleserek Topdansatis Emeliyyatlari Cemiyyeti Kooperasiya adli istehlak cemiyyetleri ittifaqini yaratdilar Hemin il dekabr ayinin ayinin ortalarinda hemin cemiyyet ozunde 18 istehlak cemiyyetini ozunde birlesdirirdi 1916 ci ilin dekabrinda ise onlarin sayi 48 e catmisdi 1917 ci ilin iyulunda Tiflis ve Irevan quberniyalarinin ittifaqin terkibine daxil olmasi ile elaqedar muvekillerin novbeti yigincaginda ittifaq Xezer Istehlak Cemiyyetleri Ittifaqi merkezi idaresi Bakida olmaqla adlandirildi 1918 ci ilin evvelinde Azerbaycanda artiq 287 istehlak cemiyyeti fealiyyet gosterirdi Onlarin yaridan coxunu texminen 56 faizini kend istehlak cemiyyetleri 32 faizini seher 10 faizini ise meden zavod cemiyyetleri teskil edirdi Rusiyada bas veren inqilab erzaq bohrani yaradmaqla bu cemiyyetlerin dagilmasina sebeb oldu AXC hokumetinin 1918 ci ilin sentyabrinda Bakiya kocmesi istehlak cemiyyetlerinin de isinde donus yaratdi dagilmis teskilatlar berpa olunmaga basladi Bunlarin 6 si meden zavod 5 i kend 8 i ise seher Baki cemiyyetleri idi 1919 cu ilin yanvar ayinin 1 de ittifaqin 138574 manat pay kapitali var idi Pay kapitalinin azligi istehlak kooperasiyasinin 1918 ci il erzinde zeif inkisaf etmesi ile bagli idi Buna baxmayaraq 1919 cu il yanvar ayinin 1 de dovriyyesi 41 milyon 500 min manat olmusdu Ittifaq ilk novbede ozunun senaye qabiliyyetini genislendirmeye konyunkturadan asili olmayan mohkem iqtisadi dayaq yaratmaga basladi sabun istehsalini genislendirdi surtku yaglari istehsalini teskil etdi makaron fabriki yeni metbee habele 1919 cu ilde Qafqazdaki ilk konserv zavodunu ve teneke fabrikini de aldi Ittifaq qeyri istehsal sahesinde de fealiyyet gosterirdi Bele ki 1918 ci ilin sonu 1919 cu ilin evvellerinde musiqi studiyasi orta tehsil muessisesi ehaliye ucuz tibbi yardim gosteren ambulatoriya acmisdi Nesriyyat sahesinde de canlanma musahide olunurdu Yedineniye Birlik jurnalinin evezine evvelce Vestnik prikaspiyskoy kooperasii Xezeryani kooperasiya xeberleri sonra ise Trudavoya jizn Zehmet heyati cixmaga basladi 1919 cu ilde Zehmet heyati cemi 5 nomre nesr edildi Azervaycan dilinde teqvim ve bir nece kitabca nesr edildi 1918 ci ilin axirlarindan ittifaqin telimat sobesinin de isi feallasdi AXC erazisinde kooperasiya cemiyyetlerinin fealiyyetini berpa etmek ucun esasen azerbaycanli telimatcilar ise celb olundular Azerittifaq 1920 ci ilin fevralinda ittifaq novbeti qurultayinda yeniden teskil olunaraq Azerittifaq adlandi 1996 ci ilde Kooperasiya haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanunu qebul edildi ve kooperativlerin fealiyyetini bu qanuna uygun qurmaq ucun Azerittifaqin 1997 ci ilde kecirilen novbedenkenar XIX qurultayi Azerbaycan Istehlak Cemiyyetleri Ittifaqinin adi deyisdirilerek Azerbaycan Merkezi Kooperativler Ittifaqi adlandirilmasi haqqinda qerar qebul etmis ittifaqin qisaldilmis adi Azerittifaq kimi saxlanilmisdir MenbeAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider 2004 440 ISBN 9952 417 14 2 Qaraveliyev E M Azerbaycanda istehlak kooperasiyasinin tarixi Baki 1967IstinadlarQaraveliyev E M Azerbaycanda istehlak kooperasiyasinin tarixi Baki 1967 seh 68 Azerbaycan metbuat tarixi seh 97