Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Roman-German hüququ — dünyada yayılmış hüquq sistemlərindən biri
Roman-german hüquq sisteminin formalaşması, müəyyən mənada, ictimai inkişafın qanunauyğunluqları ilə, hüququn siyasət və iqtisadiyyatla əlaqəsi ilə şərtlənirdi. Yeni yaranmaqda olan mülkiyyət münasibətlərinin, mübadilə, ilkin yığım, iqtisadi məcburetməyə keçilməsi bu prosesə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etmişdir.
Resepsiya hələ Orta Əsrlər dövründə Avropa ölkələrinin hüquq texnikasında və başqa hüquqi hadisələrdə oxşar cəhətlərin yaranmasına səbəb oldu.
Yeni dövrdə burjua inqilabları hüququn sosial təbiətini köklü şəkildə dəyişdi, feodal hüquq institutlarını ləğv etdi və qanunları roman-german hüququnun əsas mənbəyinə çe- virdi. Qanuna, milli hüquq sisteminin yaradılması üçün zəruri vasitə kimi baxıhrdı. Qanunlara yetirilən bu diqqət məcəllələşdirmənin də həyata keçirilməsini şərtləndirdi. Bu sonuncu proses hüquqa müəyyənlik və aydınlıq gətirmək- lə, onun tətbiqini asanlaşdırdı və kontinental Avropada hüquq normasma və bütövlükdə hüquqa baxışlarm formalaşmasının məntiqi yolla başa çatdırılmasına səbəb oldu.
Roman-german hüquq sistemini başqa hüquq sistemlərindən fərqləndirən aşağıdakı xüsusiyyətləri qeyd etmək olar:
- Roma hüququ ilə üzvi əlaqəsinin olması, onun Roma hüququ əsasında yaranması və inkişaf etməsi. #Roman german hüquq sistemi daha çox doktrinal və ideya-nəzəri səciyyə dışıyır. Bununla əlaqədar olaraq qərb ədəbiyyatında belə bir fikir hökm sürür ki, sivil hüquq sistemində alim-hüquqşünasların əsərləri məhkəmə qərarları kimi mühüm nüfuza malikdir.
- Hüququn mənbələri sistemində qanunun xüsusi yer tutmasıdır.
- Hüququn ümumi (dövlət) və xüsusi (mülki, ailə, ticarət və s.) hüquq sahələrinə bölünməsidir.
- Ən nəhayət, roman-german hüquq sisteminin başlıca xüsusiyyəti onun məcəllələşdirilmə səciyyəsidir.
Başqa xüsusiyyətləri də fərqləndirmək olar. Məsələn, mülki və kommersiya hüquqlarının müstəqil xarakter daşıması. Bu sistemə ticarət hüququna xüsusi yer verilməsi və bir çox ölkələrdə mülki məcəllə ilə yanaşı ticarət məcəlləsinin də mövcud olması və s. xarakterikdir.
Belə məcəllələr Belçikada (1807), Avstriyada (1862), Fransada (1807), Almaniyada (1897), İspaniyada (1829, 1885), Niderlandda (1838) və başqa ölkələrdə qəbul edilmişdir.
Roman-german hüquq sisteminin tarixən formalaşması
Roman-german hüquq ailəsinə (sisteminə) Roma, kanonik (kılsə) və yerli hüquq ənənələri əsasında kontinental Avropada yarannn hüquq sistemlərini aid etmək olar. Roman-german hüquq sistemi uzunmüddətli hüquq tarixinə malikdir. Bu hüquq sistemi XII—XVI əsrlərdə Qanunlar toplusu əsasında əksər Avropa ölkələri üçün ümumi hüquq elmini yaradan italyan, fransız və alman universitetlərində roma hüququnun öyrənilməsi zəminində yaranmışdır. Hüquq tarixində "Roma hüququnun resepsiyası" adını alan proses baş verdi. Ilkin dövrdə bu resepsiya doktrinal (nəzəri) formada həyata keçirilirdi. Yəni roma hüququ olduğu kimi tətbiq edilmədən onun anlayışları, inkişaf etmiş strukturu, daxili məntiqi, hüquq texnikası öyrənilirdi. Onların əhəmiyyəti hüququn formalaşmağa başladığı dövrdə daha da artır.
Roman-german hüquq sisteminin mənbələri
Roman-german hüquq sistemində hüququn mənbəyinin vahid anlayışı və ona vahid baxış yoxdur. Hüququn mənbəyi daha çox səlahiy- yətli dövlət orqanlarının aktlarmda ifadə olunan və rəsmi müəyyən xarakter daşıyan normaların toplusu kimi başa düşülür.
Mütəxəssislər roman-german hüquq sistemini və ingilis sakson hüququnu müqayisə edərkən, ənənəvi fərq kimi, birincinin öz təbiətinə görə qanun əsas götürülməklə statut hüququ olmasını, ikincinin isə məhkəmə, presedent hüququ olmasını qeyd edirdilər. Statut hüququ dedikdə, bir qayda olaraq, normaların sistemindən ibarət olan hüquq başa düşülür. Dar mənada "statut" termini və "qanun" anlayışı sinonim kimi işlənir.
Roman-german hüquq ailəsinə daxil olan mənbələr aşağıdakılardır:
- Qanun başda olmaqla, bütün normativ aktlar;
- Adət hüququ adlanan normalar sistemini təşkil edən, adətlər;
- Məhkəmə təcrübəsi, məhkəmə presedenti;
- Beynəlxalq müqavilələr;
- Hüququn ümumi prinsipləri;
- Doktrinalar.
Roman-german hüquq ailəsinə daxil olan bütün ölkələrdə yazılı konstitusiyalar vardır. Onun normaları yüksək hüquqi nüfuza malikdir. Bu, özünü əksər ölkələrdə adi qanunların konstitusiyaya uyğunluğuna məhkəmə nəzarətinin müəyyən edilməsində göstərir. Konstitusiyalarda müxtəlif dövlət orqanlarının hüquqyaradıcı səlahiyyətlərinin fərqləndirilməsi hüququn mənbələrinin qruplaşdırılmasına imkan verir.
Avropa hüquq nəzəriyyəsi və qanunvericilik təcrübəsi adi qanunların üç növünü fərqləndirir: məcəilə, xüsusi qanunlar (cari qanunvericilik) və normalar toplusu. R.David yazırdı ki, müasir dövrdə qanun sözün geniş mənasında "roman-german hüquq ailəsi ölkələrində (hüququn) birinci dərəcəli, demək olar ki, vahid mənbədir"
Hüququn mənbələri sistemində adətlər özünəməxsus yer tutur. O, "qanuna əlavə", "qanundan başqa" və bəzən də "qanuna qarşı" formalarda fəaliyyət göstərə bilərdi.
Məhkəmə təcrübəsinə münasibət müxtəlifdir. O, daha çox ikinci dərəcəli (əlavə) mənbələrə aid edilir. Roman-german hüquq ailəsində hüququn sistemi. Roman-german hüquq sistemli ölkələrdə hüququn ümumi və xüsusi sahələrə bölünməsi qəbul edilmişdir. Bu bölgü çox ümumi xarakter daşıyır. Ümumi hüquqa, dövlət orqanlarının statusunu və fəaliyyət qaydasını müəyyən edən sahələr və fərdi institutlar aid edilir. Xüsusi hüquqa isə fərdlər arası münasibətləri tənzim edən sahələr və institutlar daxildir. Bölgü üçün əsas meyar qismində ümumi və xüsusi mənafelər (maraqlar) götürülür. Müasir dövrdə belə bölgü bir çox hüquq sistemləri üçün adi hala çevrilib. Lakin ilkin və orta əsrlər dövründə bu bölgü yalnız roman-german hü-ququna daxil idi.
Roman-german hüquq sisteminə daxil olan milli hüquq sistemlərində hüququn sahələrə və institutlara ayrılması geniş yer tutur. Bu cür bölgü sistemlərinin mövcudluğu roma hüququnun təsiri ilə əlaqələndirilir.
Fransanın hüquq sistemində ümumi hüquq sahələrinə konsti- tusiya hüququ; inzibati hüquq; maliyyə hüququ və beynəlxalq hüquq aid edilir. Xüsusi hüquq sahələrinə isə mülki (xüsusi) hü- quq, kommersiya hüququ (ticarət və dəniz hüququ), cinayət prossesual hüququ, cinayət hüququ, əmək hüququ, kənd təsərrüfatı hüququ, sənaye mülkiyyəti hüququ, əqli mülkiyyət hüququ, hava hüququ və beynəlxalq xüsusi hüquq aid edilir.
Beynəlxalq xüsusi hüquq
Əcnəbilərin hüquqi vəziyyətini müəyyən edir, hüququn kolliziyasını və mülki işlərdə aidiyyət məsələlərini tənzim edir.
Fərqlilikləri
Əksər avropa ölkələrində hüquq sahələrinin təsnifatı alman variantına uyğun gəlir (İsveçrə, İspaniya və Avstriya). İtaliya, Belçika və Hollandiya fransız sxemindən istifadə etməklə belə bir qeyd-şərt müəyyən edir: mülki prosessual hüquq və müflisləşmiş borclular haqqında qanunlar maddi hüquqdan fərqli olaraq xüsusi hüququn formal hissəsini təşkil edir. Ümumi hüquqdan fərqli olaraq xüsusi hüququn böyük hissəsi məcəllələşdirilib. Ümumi hüquqda isə konstitusiya və məcəllə xarakteri daşıma- yan digər qanunlar üstünlük təşkil edir.
Roman-german sisteminə yaxm (qohum) hüquq sistemləri
Bir sıra səbəblər üzündən Avropa hüquqlarından kənarda qalan bir çox milii hüquq sistemləri müəyyən qeyd-şərtlə roman-german hüquq ailəsinə aid edilə bilər. Latın Amerikası hüququ belə hüquq sistemlərindən biridir. Qərb komparativistlərindən bir çoxu Latın Amerikası ölkələrini roman-german hüquq ailəsinə daxil etsələr də, onları bu sistemin daxilində ayrıca qrup kimi təsnif etmək lazımdır.
Yaxınlıq, özünü birinci növbədə, onun məcəllələşdirilmiş hüquq olmasında göstərir. Həm də məcəllələr avropa nümunələri üzrə tərtib olunmuşdur. Buna müvafiq olaraq oxşar hüquq sisteminin olmasını, normaların mücərrəd xarakteri meydana çıxardı.Avropa modelinin əsas götürülməsi müstəmləkə hüququ olan ispan və portuqal hüququnun institutları və kateqoriyalarından istifadə edilməklə qurulmuşdur. Doktrinal xarakter daşıyan digər sənəd braziliyalı Tekser de Freytas tərəfindən hazırlanan "məcəllələşdirmə və sistemləşdirmə hüququ haqqında" işdir. Bu iki sənəd əsasında 1887-ci ildə Sarsfild tərəfindən Argentinanın Mülki Məcəlləsi hazırlanmışdır. Mülki məcəllə Uruqvayda da eyni qaydada hazırlandı. Ticarət məcəlləsinin sistemləşdirilməsi həyata keçirildi.
Latın Amerikası ölkələrinin ABŞ-dən məhkəmə sisteminin qurulması və fəaliyyəti prinsiplərini əkz etmələrinə baxmayaraq, burada ABŞ-dən fərqli olaraq məhkəmə təcrübəsi hüququn mənbəyi hesab olunmur (əksər ölkələrdə).
Skandinaviya hüququ
Skandinaviya ölkələrinin hüquq sisteminin inkişafında roma hüququnun rolu Fransa və Almaniya hüququ ilə müqayisədə az olmuşdur. Bu şimal dövlətlərində FMM və AMQ bənzər məcəllələr yoxdur. Kontinental Avropa ölkələrinə nisbətən burada məhkəmə təcrübəsi daha əhəmiyyətli rol oynayır. Şimal hüquq sistemləri arasında sıx qarşılıqh əlaqənin olması bu ölkələr arasında tarixən mövcud olan siyasi, iqtisadi və mədəni əlaqələrlə izah edilir.
Skandinaviya ölkələrinin hüququnun formalaşmasının əsası iki qanunvericilik aktı ilə qoyuldu: 1883-cü ildə Danimarkada qəbul edilən Kral V Xristianın məcəlləsi (1687-ci ildə onun qüvvəsi "Norveç hüququ" adı altında Norveçə də şamil edildi) və İsveç dövlətinin 1734-cü il qanunlar toplusu. Danimarkanın məcəlləsində altı bölmə var: ümumi; ruhanilər haqqında, mülki silklər haqqında; ticarət və nikah hüququ haqqında; dəniz hüququ haqqında; mülkiyyət hüququ və vərəsəlik hüququ haqqında; cinayət hüququ haqqında. 1734-cü il İsveç məcəlləsi 9 bölmədən və 1300 paraqrafdan ibarətdir. Bu iki toplu skandinaviya hüququnun hər iki qolunun- danimarka və isveç hüquqlarının sonrakı inkişafının əsasını təşkil etdi.
Müasir isveç hüququnun bir çox sahələrini əmək və səhmdar hüququ; sənaye mülkiyyətinin mühafizəsi haqqında və sosial təminat haqqında qanunvericilik, ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunvericilik və inzibati hüququn bir çox bölmələri- 1734-cü ilin qanunlar sisteminə daxil edilə bilməyən qanunvericilik əhatə edir.
Danimarka məcəlləsi tarixi bir abidə kimi qorunub saxlanmışdır. Həm Danimarkada, həm də Norveçdə məhkəmə təcrübəsinə hüququn mənbəyi kimi mühüm əhəmiyyət verən mövqe vardır. İsveçdə də məhkəmə təcrübəsinin roiu az deyil. Bu cəhət skandinaviya hüququnu roman-german hüquq sistemindən fərqləndirərək onu müəyyən mənada ümumi hüquqa yaxınlaşdırır.
Skandinaviya hüququ özünün inkişafının tarixi yollarının, qanunvericiliyin xüsusiyyətlərinin və hüququn mənbələrinin oxşarlığı zəminində vahid sistem təşkil edir. Bu ölkələr qanunvericilik sahəsində əməkdaşiıq edir və bu proses (keçən XIX əsrin sonlarında başlayan) bütün ölkələrdə eyni dərəcədə qüvvədə olan çoxsaylı unifikasiya edilmiş aktların yaranmasına səbəb oldu.Skandinaviya ölkələrində hüququn vəhdətinə olmasa da, yüksək səviyyəli ahəngdarlığına nail olmaq üçün xüsusilə əlverişli şərait mövcud olmuşdur.
Yaponiya hüququ
Yaponiyanın müasir hüquq sistemi müxtəlif inkişaf mərhələləri keçmiş və xarici təsirlərə məruz qalmışdır. Indiki hüquq sistemi 1867-1868-ci illər burjua inqilabından başlayaraq Meyci (maarifçi hökumət) dövründə formalaş- mağa başlamışdır. Buna qədər isə Yaponiya uzun müddət Çinin güclü təsiri altında olmuşdur. Bu, onun hüquq sisteminə də təsir göstərmişdir. Yapon hüququnun əsasını "ritsu" ("ryö") adlanan cinayət qanunu təşkil edirdi. Bu sistemin özü "ritsure" adını aldı. Onun amansızlığı hüquqa mənfi münasibət bəslənilməsinə gətirib çıxardı. Yaponlara elə gəlir ki, məhkəmə qaydasında mübahisələrin həlli əşyaların təbii vəziyyətinə uyğun gəlmir. I'şdə bir tərəfin məhkəmə baxışını udması və digər tərəfin uduzmasından ibarət olan məntiqi əkslik (ziddiyyət) prinsipi həmişə daha çevik çıxış yolu axtaran yaponları qane etmirdi. Ənənəyə görə məhkəməyə müraciət iddiaçının fikrincə cavabdehin sülh yolu ilə razılığa gəlinməsi mümkün olmayan anormal adam olduğunu göstərir. Mübahisə edən yapon məhkəməni deyil, barışığı qəbul edir. Məhkəmədə baxıian işlərin əksər hissəsi də barışıqla həll edilir.
Yaponlar hüquq normalarına nisbətən onların xarakterinə daha çox uyğun gələn qaydalar vasitəsinə ahəngdar ictimai həyatı qoruyub saxlamağa üstünlük verirlər. Bu qaydalar özündə hüququn əsas elementlərini əks etdirmədiyi üçün qanunvericilik qaydaları hesab olunmur. Belə qaydalara əməl olunması rəqib tərəfin istəyini ödəmək cəhdi ilə müşayiət olunur. İcraçının daxili əhvali-ruhiyyəsi belə münasibətlərdə əsas yer tutur.
Bu cür ənənəvi qaydalar sisteminə ("giri" adlanırdı) hüquq normaları kimi baxıla bilməz. eyni zamanda onlar hüquq münasi- bətlərinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilirdi. Məsələn tələb hüququ olan kreditor "giri"-yə görə qeyriinsani hərəkət edirdi.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Roman German huququ dunyada yayilmis huquq sistemlerinden biri Roman german huquq sisteminin formalasmasi mueyyen menada ictimai inkisafin qanunauygunluqlari ile huququn siyaset ve iqtisadiyyatla elaqesi ile sertlenirdi Yeni yaranmaqda olan mulkiyyet munasibetlerinin mubadile ilkin yigim iqtisadi mecburetmeye kecilmesi bu prosese ehemiyyetli derecede tesir etmisdir Resepsiya hele Orta Esrler dovrunde Avropa olkelerinin huquq texnikasinda ve basqa huquqi hadiselerde oxsar cehetlerin yaranmasina sebeb oldu Yeni dovrde burjua inqilablari huququn sosial tebietini koklu sekilde deyisdi feodal huquq institutlarini legv etdi ve qanunlari roman german huququnun esas menbeyine ce virdi Qanuna milli huquq sisteminin yaradilmasi ucun zeruri vasite kimi baxihrdi Qanunlara yetirilen bu diqqet mecellelesdirmenin de heyata kecirilmesini sertlendirdi Bu sonuncu proses huquqa mueyyenlik ve aydinliq getirmek le onun tetbiqini asanlasdirdi ve kontinental Avropada huquq normasma ve butovlukde huquqa baxislarm formalasmasinin mentiqi yolla basa catdirilmasina sebeb oldu Roman german huquq sistemini basqa huquq sistemlerinden ferqlendiren asagidaki xususiyyetleri qeyd etmek olar Roma huququ ile uzvi elaqesinin olmasi onun Roma huququ esasinda yaranmasi ve inkisaf etmesi Roman german huquq sistemi daha cox doktrinal ve ideya nezeri seciyye disiyir Bununla elaqedar olaraq qerb edebiyyatinda bele bir fikir hokm surur ki sivil huquq sisteminde alim huquqsunaslarin eserleri mehkeme qerarlari kimi muhum nufuza malikdir Huququn menbeleri sisteminde qanunun xususi yer tutmasidir Huququn umumi dovlet ve xususi mulki aile ticaret ve s huquq sahelerine bolunmesidir En nehayet roman german huquq sisteminin baslica xususiyyeti onun mecellelesdirilme seciyyesidir Basqa xususiyyetleri de ferqlendirmek olar Meselen mulki ve kommersiya huquqlarinin musteqil xarakter dasimasi Bu sisteme ticaret huququna xususi yer verilmesi ve bir cox olkelerde mulki mecelle ile yanasi ticaret mecellesinin de movcud olmasi ve s xarakterikdir Bele mecelleler Belcikada 1807 Avstriyada 1862 Fransada 1807 Almaniyada 1897 Ispaniyada 1829 1885 Niderlandda 1838 ve basqa olkelerde qebul edilmisdir Roman german huquq sisteminin tarixen formalasmasiRoman german huquq ailesine sistemine Roma kanonik kilse ve yerli huquq eneneleri esasinda kontinental Avropada yarannn huquq sistemlerini aid etmek olar Roman german huquq sistemi uzunmuddetli huquq tarixine malikdir Bu huquq sistemi XII XVI esrlerde Qanunlar toplusu esasinda ekser Avropa olkeleri ucun umumi huquq elmini yaradan italyan fransiz ve alman universitetlerinde roma huququnun oyrenilmesi zemininde yaranmisdir Huquq tarixinde Roma huququnun resepsiyasi adini alan proses bas verdi Ilkin dovrde bu resepsiya doktrinal nezeri formada heyata kecirilirdi Yeni roma huququ oldugu kimi tetbiq edilmeden onun anlayislari inkisaf etmis strukturu daxili mentiqi huquq texnikasi oyrenilirdi Onlarin ehemiyyeti huququn formalasmaga basladigi dovrde daha da artir Roman german huquq sisteminin menbeleriRoman german huquq sisteminde huququn menbeyinin vahid anlayisi ve ona vahid baxis yoxdur Huququn menbeyi daha cox selahiy yetli dovlet orqanlarinin aktlarmda ifade olunan ve resmi mueyyen xarakter dasiyan normalarin toplusu kimi basa dusulur Mutexessisler roman german huquq sistemini ve ingilis sakson huququnu muqayise ederken enenevi ferq kimi birincinin oz tebietine gore qanun esas goturulmekle statut huququ olmasini ikincinin ise mehkeme presedent huququ olmasini qeyd edirdiler Statut huququ dedikde bir qayda olaraq normalarin sisteminden ibaret olan huquq basa dusulur Dar menada statut termini ve qanun anlayisi sinonim kimi islenir Roman german huquq ailesine daxil olan menbeler asagidakilardir Qanun basda olmaqla butun normativ aktlar Adet huququ adlanan normalar sistemini teskil eden adetler Mehkeme tecrubesi mehkeme presedenti Beynelxalq muqavileler Huququn umumi prinsipleri Doktrinalar Roman german huquq ailesine daxil olan butun olkelerde yazili konstitusiyalar vardir Onun normalari yuksek huquqi nufuza malikdir Bu ozunu ekser olkelerde adi qanunlarin konstitusiyaya uygunluguna mehkeme nezaretinin mueyyen edilmesinde gosterir Konstitusiyalarda muxtelif dovlet orqanlarinin huquqyaradici selahiyyetlerinin ferqlendirilmesi huququn menbelerinin qruplasdirilmasina imkan verir Avropa huquq nezeriyyesi ve qanunvericilik tecrubesi adi qanunlarin uc novunu ferqlendirir meceile xususi qanunlar cari qanunvericilik ve normalar toplusu R David yazirdi ki muasir dovrde qanun sozun genis menasinda roman german huquq ailesi olkelerinde huququn birinci dereceli demek olar ki vahid menbedir Huququn menbeleri sisteminde adetler ozunemexsus yer tutur O qanuna elave qanundan basqa ve bezen de qanuna qarsi formalarda fealiyyet gostere bilerdi Mehkeme tecrubesine munasibet muxtelifdir O daha cox ikinci dereceli elave menbelere aid edilir Roman german huquq ailesinde huququn sistemi Roman german huquq sistemli olkelerde huququn umumi ve xususi sahelere bolunmesi qebul edilmisdir Bu bolgu cox umumi xarakter dasiyir Umumi huquqa dovlet orqanlarinin statusunu ve fealiyyet qaydasini mueyyen eden saheler ve ferdi institutlar aid edilir Xususi huquqa ise ferdler arasi munasibetleri tenzim eden saheler ve institutlar daxildir Bolgu ucun esas meyar qisminde umumi ve xususi menafeler maraqlar goturulur Muasir dovrde bele bolgu bir cox huquq sistemleri ucun adi hala cevrilib Lakin ilkin ve orta esrler dovrunde bu bolgu yalniz roman german hu ququna daxil idi Roman german huquq sistemine daxil olan milli huquq sistemlerinde huququn sahelere ve institutlara ayrilmasi genis yer tutur Bu cur bolgu sistemlerinin movcudlugu roma huququnun tesiri ile elaqelendirilir Fransanin huquq sisteminde umumi huquq sahelerine konsti tusiya huququ inzibati huquq maliyye huququ ve beynelxalq huquq aid edilir Xususi huquq sahelerine ise mulki xususi hu quq kommersiya huququ ticaret ve deniz huququ cinayet prossesual huququ cinayet huququ emek huququ kend teserrufati huququ senaye mulkiyyeti huququ eqli mulkiyyet huququ hava huququ ve beynelxalq xususi huquq aid edilir Beynelxalq xususi huquqEcnebilerin huquqi veziyyetini mueyyen edir huququn kolliziyasini ve mulki islerde aidiyyet meselelerini tenzim edir FerqlilikleriEkser avropa olkelerinde huquq sahelerinin tesnifati alman variantina uygun gelir Isvecre Ispaniya ve Avstriya Italiya Belcika ve Hollandiya fransiz sxeminden istifade etmekle bele bir qeyd sert mueyyen edir mulki prosessual huquq ve muflislesmis borclular haqqinda qanunlar maddi huquqdan ferqli olaraq xususi huququn formal hissesini teskil edir Umumi huquqdan ferqli olaraq xususi huququn boyuk hissesi mecellelesdirilib Umumi huquqda ise konstitusiya ve mecelle xarakteri dasima yan diger qanunlar ustunluk teskil edir Roman german sistemine yaxm qohum huquq sistemleriBir sira sebebler uzunden Avropa huquqlarindan kenarda qalan bir cox milii huquq sistemleri mueyyen qeyd sertle roman german huquq ailesine aid edile biler Latin Amerikasi huququ bele huquq sistemlerinden biridir Qerb komparativistlerinden bir coxu Latin Amerikasi olkelerini roman german huquq ailesine daxil etseler de onlari bu sistemin daxilinde ayrica qrup kimi tesnif etmek lazimdir Yaxinliq ozunu birinci novbede onun mecellelesdirilmis huquq olmasinda gosterir Hem de mecelleler avropa numuneleri uzre tertib olunmusdur Buna muvafiq olaraq oxsar huquq sisteminin olmasini normalarin mucerred xarakteri meydana cixardi Avropa modelinin esas goturulmesi mustemleke huququ olan ispan ve portuqal huququnun institutlari ve kateqoriyalarindan istifade edilmekle qurulmusdur Doktrinal xarakter dasiyan diger sened braziliyali Tekser de Freytas terefinden hazirlanan mecellelesdirme ve sistemlesdirme huququ haqqinda isdir Bu iki sened esasinda 1887 ci ilde Sarsfild terefinden Argentinanin Mulki Mecellesi hazirlanmisdir Mulki mecelle Uruqvayda da eyni qaydada hazirlandi Ticaret mecellesinin sistemlesdirilmesi heyata kecirildi Latin Amerikasi olkelerinin ABS den mehkeme sisteminin qurulmasi ve fealiyyeti prinsiplerini ekz etmelerine baxmayaraq burada ABS den ferqli olaraq mehkeme tecrubesi huququn menbeyi hesab olunmur ekser olkelerde Skandinaviya huququSkandinaviya olkelerinin huquq sisteminin inkisafinda roma huququnun rolu Fransa ve Almaniya huququ ile muqayisede az olmusdur Bu simal dovletlerinde FMM ve AMQ benzer mecelleler yoxdur Kontinental Avropa olkelerine nisbeten burada mehkeme tecrubesi daha ehemiyyetli rol oynayir Simal huquq sistemleri arasinda six qarsiliqh elaqenin olmasi bu olkeler arasinda tarixen movcud olan siyasi iqtisadi ve medeni elaqelerle izah edilir Skandinaviya olkelerinin huququnun formalasmasinin esasi iki qanunvericilik akti ile qoyuldu 1883 cu ilde Danimarkada qebul edilen Kral V Xristianin mecellesi 1687 ci ilde onun quvvesi Norvec huququ adi altinda Norvece de samil edildi ve Isvec dovletinin 1734 cu il qanunlar toplusu Danimarkanin mecellesinde alti bolme var umumi ruhaniler haqqinda mulki silkler haqqinda ticaret ve nikah huququ haqqinda deniz huququ haqqinda mulkiyyet huququ ve vereselik huququ haqqinda cinayet huququ haqqinda 1734 cu il Isvec mecellesi 9 bolmeden ve 1300 paraqrafdan ibaretdir Bu iki toplu skandinaviya huququnun her iki qolunun danimarka ve isvec huquqlarinin sonraki inkisafinin esasini teskil etdi Muasir isvec huququnun bir cox sahelerini emek ve sehmdar huququ senaye mulkiyyetinin muhafizesi haqqinda ve sosial teminat haqqinda qanunvericilik etraf muhitin muhafizesi haqqinda qanunvericilik ve inzibati huququn bir cox bolmeleri 1734 cu ilin qanunlar sistemine daxil edile bilmeyen qanunvericilik ehate edir Danimarka mecellesi tarixi bir abide kimi qorunub saxlanmisdir Hem Danimarkada hem de Norvecde mehkeme tecrubesine huququn menbeyi kimi muhum ehemiyyet veren movqe vardir Isvecde de mehkeme tecrubesinin roiu az deyil Bu cehet skandinaviya huququnu roman german huquq sisteminden ferqlendirerek onu mueyyen menada umumi huquqa yaxinlasdirir Skandinaviya huququ ozunun inkisafinin tarixi yollarinin qanunvericiliyin xususiyyetlerinin ve huququn menbelerinin oxsarligi zemininde vahid sistem teskil edir Bu olkeler qanunvericilik sahesinde emekdasiiq edir ve bu proses kecen XIX esrin sonlarinda baslayan butun olkelerde eyni derecede quvvede olan coxsayli unifikasiya edilmis aktlarin yaranmasina sebeb oldu Skandinaviya olkelerinde huququn vehdetine olmasa da yuksek seviyyeli ahengdarligina nail olmaq ucun xususile elverisli serait movcud olmusdur Yaponiya huququYaponiyanin muasir huquq sistemi muxtelif inkisaf merheleleri kecmis ve xarici tesirlere meruz qalmisdir Indiki huquq sistemi 1867 1868 ci iller burjua inqilabindan baslayaraq Meyci maarifci hokumet dovrunde formalas maga baslamisdir Buna qeder ise Yaponiya uzun muddet Cinin guclu tesiri altinda olmusdur Bu onun huquq sistemine de tesir gostermisdir Yapon huququnun esasini ritsu ryo adlanan cinayet qanunu teskil edirdi Bu sistemin ozu ritsure adini aldi Onun amansizligi huquqa menfi munasibet beslenilmesine getirib cixardi Yaponlara ele gelir ki mehkeme qaydasinda mubahiselerin helli esyalarin tebii veziyyetine uygun gelmir I sde bir terefin mehkeme baxisini udmasi ve diger terefin uduzmasindan ibaret olan mentiqi ekslik ziddiyyet prinsipi hemise daha cevik cixis yolu axtaran yaponlari qane etmirdi Eneneye gore mehkemeye muraciet iddiacinin fikrince cavabdehin sulh yolu ile raziliga gelinmesi mumkun olmayan anormal adam oldugunu gosterir Mubahise eden yapon mehkemeni deyil barisigi qebul edir Mehkemede baxiian islerin ekser hissesi de barisiqla hell edilir Yaponlar huquq normalarina nisbeten onlarin xarakterine daha cox uygun gelen qaydalar vasitesine ahengdar ictimai heyati qoruyub saxlamaga ustunluk verirler Bu qaydalar ozunde huququn esas elementlerini eks etdirmediyi ucun qanunvericilik qaydalari hesab olunmur Bele qaydalara emel olunmasi reqib terefin isteyini odemek cehdi ile musayiet olunur Icracinin daxili ehvali ruhiyyesi bele munasibetlerde esas yer tutur Bu cur enenevi qaydalar sistemine giri adlanirdi huquq normalari kimi baxila bilmez eyni zamanda onlar huquq munasi betlerine ehemiyyetli tesir gostere bilirdi Meselen teleb huququ olan kreditor giri ye gore qeyriinsani hereket edirdi