Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Altın-Emel Milli Parkı (qaz. Алтынемел саябағы, rus. Алтын-Эмель национальный парк ) ― Qazaxıstanda milli park. 1996-cı ildə yaradılmışdır. Park İli çayı ilə Ak-Tau dağ silsiləsi arasında 4 596 km² ərazini əhatə edir və əsasən səhra və qayalıq ərazilərdən ibarətdir.
| Altın-Emel Milli Parkı | |
|---|---|
 | |
BTMB kateqoriyası — II (Milli park) | |
| Sahəsi |
|
| Yaradılma tarixi | 1996 |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə | |
| Yerləşməsi | Almatı vilayəti |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Xüsusiyyətləri
Altın-Emel Milli Parkı Qazaxıstanda, İli çayının vadisində yerləşir. Ərazi qum səhrası, dağlar və flora daxil olmaqla müxtəlif landşaftlardan ibarətdir. Parkın əsası arxeoloji və tarixi abidələr ilə birlikdə təbii park kompleksini də qorumaq məqsədi ilə 10 aprel 1996-cı ildə qoyulmuşdur. Bura Qazaxıstandakı ən böyük qoruğu və UNESCO-nun Ümumdünya irsinin bir hissəsidir.
Altın-Emel Milli Parkı iki əsas hissədən: İli çayının sağ sahilinə və dağa - Cunqariya Alatausuna bitişik düzənlik və Altın Emel silsiləsinin makro yamacından ibarətdir. Parkın ərazisində əsasən vulkanitlər, Perm və Karbon çöküntüləri ilə təmsil olunan Karbon çöküntüləri (300 milyon yaş) müəyyən edilmişdir və ən qədim yataqlar Silur dövrünə aiddir. Parkın dağları daha çox 200-400 milyon yaşında olan Paleozoyik süxurlardan ibarətdir.
Parkın içərisində yerləşən Besşatır qəbiristanlığı Saklara aid tarixi kurqan abidəsidir. Kurqanlar Dəmir dövrünə (e.ə. VII-VI əsrlər) aiddir və Mərkəzi Asiya çöllərindəki köçərilər tərəfindən yaradılmışdır. Kurqanlar içərisindən tapılan əşyalara qızıl örtüklü tələlər, qızıl bəzək əşyaları, silah və zirehlər daxildir.
Bölgənin daha bir görkəmli xüsusiyyəti Aktau dağlarıdır. Aktay dağlarına özünəməxsus rənginə görə "ay dağları" da deyilir.
Aktau qazax dilində "Ağ dağlar" mənasını verir. Altın-Emel adı isə türk-monqol dilindən tərcümədə "Altın" - qızıl və "Emel" - yəhər deməkdir və "dağ keçidi" mənasını verir.
"Oxuyan dyunlar"
"Oxuyan dyunlar" Almatı milli parkından 300 kilometr (190 mil) məsafədə yerləşir. Qumdan çıxan gurultulu səs səbəbilə ərazi "Oxuyan dyunlar" adlandırılır. "Oxuyan barkan" dyunu 1.5 kilometr (0.93 mil) uzunluğunda və 120 metr (390 ft) yüksəkliyindədir.Barxan aypara formasındadır və qumları qərbdən dağıdan külək əsdikdə ətrafa boru orqanında ifa edilirmiş kimi səslər yayılır. Bu fenomenin səbəbi hələ də sirr olaraq qalmaqdadır. Lakin elm adamları isti quru havalarda sürtünmə səbəbindən qumun elektrikləndiyini və müəyyən bir səs titrəməsi yaratdığını fərz edirlər.
İqlim
Altın-Emelin iqlimi isti yayı olan rütubətli kontinental iqlim olaraq tənif edilmişdir. Bu iqlim yüksək mövsümi amplituda və isti yay ilə xarakterizə olunur. Orta hesabla ən azı dörd ay terperatur 10 °C (50 °F)-dən yuxarı olsa da, teperaturu 22 °C (72 °F)-dən yuxarı qeyd olunmuş ay yoxdur. Park Tyan-Şan ətəklərində, quraq çöl ekoloji bölgəsində yerləşir.
Flora və fauna
Park nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və heyvan növlərinin qorunmasına xidmət edir. Parkın florasını 69 nadir növ də daxil olmaqla 1800 bitki növü təmsil edir. Həmçinin, parkdakı arxar, monqol eşşəyi və fars ceyranı da daxil olmaqla 56 heyvan növü nadir sayılır. Böcəklər və balıqlar nəzərə alınmazsa, Altın-Emeldə ən az 260 fərqli heyvan növü yaşayır. Ərazidə sibir qurbağası da daxil olmaqla nəsli kəsilməkdə olan amfibiyalar, qara leylək və məzar qartalı da daxil olmaqla nadir və nəsli kəsilməkdə olan quşlar da mövcuddur. Daşlıq dələsi, samur, vəhşi pişik, yaban eşşəyi, ceyran, arxar, asiya enliqulağı, Buxara maralı, vaşaq və Tyan-Şan qəhvəyi ayısı da daxil olmaqla 78 növ məməli heyvanın 11-i Qazaxıstanın Qırmızı Kitabına daxil edilmişdir. Parkda Türkmən qulanı və Prjevalski atlarıda yaşayır. Ərazinin florasında ağ və qara saksaul, dəmir ağac və Sievers alması ağaclarına diqqət yetirmək lazımdır.
Kobstau vadisi
Kosbastau vahəsi isti radon bulağı olan ağac gövdəsindən ibarətdir və qərbdə Ülken-Kalkan dağları ilə şərqdə Katıtau dağları arasındakı düzənlikdə yerləşir. Burada təbii bir abidə - 700 illik söyüd mövcuddur. Ağacın dəqiq yaşı ağacın gövdəsi, qalın budaqları və kökləri araşdırılarkən məlum olmuşdur. Söyüd 1960-cı ildə aparılan geoloji işlər zamanı aşkar edilmişdir. Abidə Altın-Emel Milli Parkı rəhbərliyinin nəzarəti altında təbiəti qorumaq və elmi müəssisə statusu ilə xüsusi qorunan təbiət ərazilərinin siyahısına daxil edilmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- State National Natural Park "Altyn-Emel" 2020-06-22 at the Wayback Machine UNESCO
- Altyn-Emel National Park 2009-01-04 at the Wayback Machine Bird Life International
- "Разноцветные горы Актау: красочные ландшафты Казахстана". Travel.ru. 2014-11-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-25.
- "Paleokazakhstan - Катутау". paleokazakhstan.info. 2014-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-25.
Xarici keçidlər
- State National Natural Park "Altyn-Emel". UNESCO (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Altin Emel Milli Parki qaz Altynemel sayabagy rus Altyn Emel nacionalnyj park Qazaxistanda milli park 1996 ci ilde yaradilmisdir Park Ili cayi ile Ak Tau dag silsilesi arasinda 4 596 km erazini ehate edir ve esasen sehra ve qayaliq erazilerden ibaretdir Altin Emel Milli ParkiBTMB kateqoriyasi II Milli park Sahesi 4 596 km Yaradilma tarixi 1996Yerlesmesi44 00 sm e 78 48 s u Olke QazaxistanYerlesmesi Almati vilayetiAltin Emel Milli Parki Vikianbarda elaqeli mediafayllarXususiyyetleriAltin Emel Milli Parki Qazaxistanda Ili cayinin vadisinde yerlesir Erazi qum sehrasi daglar ve flora daxil olmaqla muxtelif landsaftlardan ibaretdir Parkin esasi arxeoloji ve tarixi abideler ile birlikde tebii park kompleksini de qorumaq meqsedi ile 10 aprel 1996 ci ilde qoyulmusdur Bura Qazaxistandaki en boyuk qorugu ve UNESCO nun Umumdunya irsinin bir hissesidir Altin Emel Milli Parki iki esas hisseden Ili cayinin sag sahiline ve daga Cunqariya Alatausuna bitisik duzenlik ve Altin Emel silsilesinin makro yamacindan ibaretdir Parkin erazisinde esasen vulkanitler Perm ve Karbon cokuntuleri ile temsil olunan Karbon cokuntuleri 300 milyon yas mueyyen edilmisdir ve en qedim yataqlar Silur dovrune aiddir Parkin daglari daha cox 200 400 milyon yasinda olan Paleozoyik suxurlardan ibaretdir Parkin icerisinde yerlesen Bessatir qebiristanligi Saklara aid tarixi kurqan abidesidir Kurqanlar Demir dovrune e e VII VI esrler aiddir ve Merkezi Asiya collerindeki koceriler terefinden yaradilmisdir Kurqanlar icerisinden tapilan esyalara qizil ortuklu teleler qizil bezek esyalari silah ve zirehler daxildir Bolgenin daha bir gorkemli xususiyyeti Aktau daglaridir Aktay daglarina ozunemexsus rengine gore ay daglari da deyilir Aktau qazax dilinde Ag daglar menasini verir Altin Emel adi ise turk monqol dilinden tercumede Altin qizil ve Emel yeher demekdir ve dag kecidi menasini verir Oxuyan dyunlar Altin Emel Aktau Oxuyan dyunlar Almati milli parkindan 300 kilometr 190 mil mesafede yerlesir Qumdan cixan gurultulu ses sebebile erazi Oxuyan dyunlar adlandirilir Oxuyan barkan dyunu 1 5 kilometr 0 93 mil uzunlugunda ve 120 metr 390 ft yuksekliyindedir Barxan aypara formasindadir ve qumlari qerbden dagidan kulek esdikde etrafa boru orqaninda ifa edilirmis kimi sesler yayilir Bu fenomenin sebebi hele de sirr olaraq qalmaqdadir Lakin elm adamlari isti quru havalarda surtunme sebebinden qumun elektriklendiyini ve mueyyen bir ses titremesi yaratdigini ferz edirler IqlimAltin Emelin iqlimi isti yayi olan rutubetli kontinental iqlim olaraq tenif edilmisdir Bu iqlim yuksek movsumi amplituda ve isti yay ile xarakterize olunur Orta hesabla en azi dord ay terperatur 10 C 50 F den yuxari olsa da teperaturu 22 C 72 F den yuxari qeyd olunmus ay yoxdur Park Tyan San eteklerinde quraq col ekoloji bolgesinde yerlesir Flora ve faunaPark nadir ve nesli kesilmekde olan bitki ve heyvan novlerinin qorunmasina xidmet edir Parkin florasini 69 nadir nov de daxil olmaqla 1800 bitki novu temsil edir Hemcinin parkdaki arxar monqol esseyi ve fars ceyrani da daxil olmaqla 56 heyvan novu nadir sayilir Bocekler ve baliqlar nezere alinmazsa Altin Emelde en az 260 ferqli heyvan novu yasayir Erazide sibir qurbagasi da daxil olmaqla nesli kesilmekde olan amfibiyalar qara leylek ve mezar qartali da daxil olmaqla nadir ve nesli kesilmekde olan quslar da movcuddur Dasliq delesi samur vehsi pisik yaban esseyi ceyran arxar asiya enliqulagi Buxara marali vasaq ve Tyan San qehveyi ayisi da daxil olmaqla 78 nov memeli heyvanin 11 i Qazaxistanin Qirmizi Kitabina daxil edilmisdir Parkda Turkmen qulani ve Prjevalski atlarida yasayir Erazinin florasinda ag ve qara saksaul demir agac ve Sievers almasi agaclarina diqqet yetirmek lazimdir Kobstau vadisiKosbastau vahesi isti radon bulagi olan agac govdesinden ibaretdir ve qerbde Ulken Kalkan daglari ile serqde Katitau daglari arasindaki duzenlikde yerlesir Burada tebii bir abide 700 illik soyud movcuddur Agacin deqiq yasi agacin govdesi qalin budaqlari ve kokleri arasdirilarken melum olmusdur Soyud 1960 ci ilde aparilan geoloji isler zamani askar edilmisdir Abide Altin Emel Milli Parki rehberliyinin nezareti altinda tebieti qorumaq ve elmi muessise statusu ile xususi qorunan tebiet erazilerinin siyahisina daxil edilmisdir Hemcinin baxQazaxistan milli paklarinin siyahisiIstinadlarState National Natural Park Altyn Emel 2020 06 22 at the Wayback Machine UNESCO Altyn Emel National Park 2009 01 04 at the Wayback Machine Bird Life International Raznocvetnye gory Aktau krasochnye landshafty Kazahstana Travel ru 2014 11 21 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 25 Paleokazakhstan Katutau paleokazakhstan info 2014 10 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 25 Xarici kecidlerState National Natural Park Altyn Emel UNESCO ing