Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Spiralkirpiklilər dəstəsi (lat. Spırotrıcha ) — Heyvan qamçılıları yarımsinfinə aid olan dəstə.
| Spiralkirpiklilər dəstəsi | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Spiralkirpiklilər dəstəsi | ||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| Spırotrıcha | ||||
| ||||
Haqqında
Bu dəstənin nümayəndələri üçün ağızın ətrafında membranellaların spiral şəklində yerləşməsi xarakterikdir. Spiralkirpiklilər dəstəsinin aşağıdakı yarımdəstələri vardır:
1.Müxtəlif kirpiklilər yarımdəstəsi (Heterotricha). Bu yarımdəstənin nümayəndələri spiral şəklində yerləşən ağızətrafı membranellalardan əlavə, bütün bədəni əhatə edən kiçik kirpiklərə də malikdir. Tipik nümayəndəsi stentor infuzorudur . Stentor polymorphus infuzoru 0,5 mm ölçüdə, qıfabənzər formada olub, aydın görünən bir makronukleusa və bir neçə mikronukleusa malikdir. Bədənin aşağı dar hissəsi ilə substrata yapışaraq oturaq həyat tərzi keçirir. Mionemlərin güclü inkişafı ilə əlaqədar stentor infuzoru qıcıqlandırılarkən bədən formasını ani dəyişərək şar formasını ala bilir. Yarımdəstənin digər tipik nümayəndəsi Spirostomum anbiguum növüdür. Bu növ 2 — mm qədər ölçüdə , qurdabənzər formada olub, adi gözlə görünür. Spirostomum infuzorunun uzunsov makronukleusu və bir neçə mikronukleusu vardır. İri yığılan vakuolu bədənin, demək olar ki, dal hissəsini tam əhatə edir. Müxtəlifkirpiklilər regenarasiya qabiliyyətinə malikdirlər. Bir neçə hissəyə kəsilmiş stentor və spirostomun infuzorunun hər bir parçası yeni infuzora çevrilir. Qeyd etmək lazımdır ki, hər bir hissədə makronukleusun və mikronukleusun bir hissəsi olmalıdır. Regenerasiya prosesi 24 saat ərzində başa çatır. Müxtəlifkirpiklilərin də parazit formaları vardır. İnsanın bağırsağında parazitlik edən Balantidium coli növü çox təhlükəlidir. İnsanlarda çox az hallarda rast gəlinir, xroniki ishal xəstəliyini törədir. Əsas sahibi — donuzlardır . İnsan namtəmizlik nəticəsində parazitin sistalarını qəbul etməklə yoluxur. Sista yoğun bağırsağa keçərək bir müddət möhtəviyyatla qidalanır . Bir qədər sonra parazit yoğun bağırsağın epiteli hüceyrələrində daxil olaraq orada dərin yaralar əmələ gətirir . Burada onlar çoxalaraq bir hissəsi bağırsaq boşluğuna keçir. Parazit bağırsağın aşağı şöbəsinə keçərək , sistalaşır və nəcislə birlikdə xaricə çıxaraq yoluxma mənbəyinə çevrilir. Balantidioz — bağırsaq qanaxmalarına səbəb olur ki, bu da kəskin qanazlığı ilə nəticələnir . Xəstəlik çox təhlükəlidir , hüceyrədaxili parazitliklə əlaqədar müalicəsi çətinlik törədir. İnsanın bağırsağında balantididən başqa , uzunluğu 26–28 mk, eni 16–18 mk olan Nycthoterus faba növü də yaşayır. Yarımdəstənin digər nümayəndəsi qara tarakanın bağırsağında yaşayan N.ovalis növü və qurbağalarda parazitlik edən N.cordiformis növüdür.
2.Qarnıkirpiklilər yarımdəstəsi (Hypotricha) . Bu yarımdəstəyə aid olan infuzorların bədəni bel və qarın istiqamətində yastılaşmışdır. Bel hissədə kirpik örtüyü reduksiya olunmuşdur. Qarın hissə isə bir neçə cərgədə yerləşən kirpik örtüyünə malikdir. Bu kirpiklərin arasında bərk substrat üzərində hərəkət etməyə xidmət edən sirri adlanan qıllar yerləşir. Bu yarımdəstənin nümayəndələri ağızönü dalğavari pərdəyə malik olmaları ilə fərqlənirlər. Qarnıkirpiklilər Yarımdəstəsinin nümayəndələri şirin sularda və dənizlərdə geniş yayılmışdır. Yarımdəstənin xarakterik nümayəndələri 300 mk ölçüdə olan Stylonichia mytilus , Euplotes charon , Oxytricha fallax və hidraların bədəni üzərində yaşayan Kerona cinsinin növləridir.
3.Azkirpiklilər yarımdəstəsi (Oligotricha). Bu yarımdəstənin nümayəndələrində kirpiklər ixtisar olunmuşdur. Onlarda yalnız ağızönü membranellalar və bəzi növlərdə isə sirrilər saxlanılmışdır. Özünə məxsus dəniz planktonları olan infuzorlar nisbətən geniş yayılmışdır . Bu infuzorlar zəif xitin qövqəyə malikdir. Azkirpiklilərə özünəməxsus qrup olan parazit entodiniomorf infuzorları da daxil edirlər . Entodiniomorflar kirpik aparatının tamamilə reduksiyası ilə xarakterizə olunurlar . Onlarda ancaq ağızətrafı spiral membranella və bədəndə qurşaq şəklində yerləşən membranella vardır. Entodiniomorf İnfuzorların tipik nümayəndələri Ophryoscolecidae fəsiləsindən birləşmişdir. Bu infuzorların bədən forması çox mürəkkəb dayaq elementlərinə malikdir. V. A. Dogel Cyclopostidae fəsiləsinin nümayəndələrindən müəyyən etmişdir ki, bu infuzorlarda konyuqasiya zamanı əmələ gələn hərəkətli nüvə hərəkətsiz nüvədən fərqlənir . Belə ki , miqrasiya edən nüvə spermatazoidlərdə qamçısına oxşar xüsusi plazma təbəqəsi ilə əhatə olunur. Konyuqasiya zamanı hərəkətli nüvələr mübadilə olunarkən onlar xarici mühitə düşür, sonra digər infuzorun ağzından , udlağından keçərək hərəkətsiz nüvə ilə birləşir . Entodiniomorf infuzorlarda çox vaxt gövşəyən heyvanların mədəsində rast gəlinir . V. A. Dogel yazırdı ki, elə ev heyvanı yoxdur ki, onun bağırsağında infuzorlar aşkar edilməsin. Bu infuzorlar parazit hesab olunmur , öz sahibinə zərər verməyən simbiontlardır. Belə güman edilir ki , bu infuzorlar gövşəyən heyvanların qəbul etdikləri qidanın xırtıldamasına , həzm edilməsinə , hətta sorulmasında iştirak edir. Belə məlumdur ki, zəif və xəstə heyvanlarda entodiniomorf infuzorlar parazitliyə keçə bilirlər .
Mənbə
B. İ. Ağayev, Z. A. Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı , "Təhsil" 2008 , 568 səh
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Spirotrichea
İstinadlar
- B. İ. Ağayev, Z. A. Zeynalova. Onurğasızlar zoologiyası. Bakı , "Təhsil" 2008 , 568 səh
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Spiralkirpikliler destesi lat Spirotricha Heyvan qamcililari yarimsinfine aid olan deste Spiralkirpikliler destesiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Spiralkirpikliler destesiBeynelxalq elmi adiSpirotrichaVikinovlerde sistematikaSekil axtarisiHaqqindaBu destenin numayendeleri ucun agizin etrafinda membranellalarin spiral seklinde yerlesmesi xarakterikdir Spiralkirpikliler destesinin asagidaki yarimdesteleri vardir 1 Muxtelif kirpikliler yarimdestesi Heterotricha Bu yarimdestenin numayendeleri spiral seklinde yerlesen agizetrafi membranellalardan elave butun bedeni ehate eden kicik kirpiklere de malikdir Tipik numayendesi stentor infuzorudur Stentor polymorphus infuzoru 0 5 mm olcude qifabenzer formada olub aydin gorunen bir makronukleusa ve bir nece mikronukleusa malikdir Bedenin asagi dar hissesi ile substrata yapisaraq oturaq heyat terzi kecirir Mionemlerin guclu inkisafi ile elaqedar stentor infuzoru qiciqlandirilarken beden formasini ani deyiserek sar formasini ala bilir Yarimdestenin diger tipik numayendesi Spirostomum anbiguum novudur Bu nov 2 mm qeder olcude qurdabenzer formada olub adi gozle gorunur Spirostomum infuzorunun uzunsov makronukleusu ve bir nece mikronukleusu vardir Iri yigilan vakuolu bedenin demek olar ki dal hissesini tam ehate edir Muxtelifkirpikliler regenarasiya qabiliyyetine malikdirler Bir nece hisseye kesilmis stentor ve spirostomun infuzorunun her bir parcasi yeni infuzora cevrilir Qeyd etmek lazimdir ki her bir hissede makronukleusun ve mikronukleusun bir hissesi olmalidir Regenerasiya prosesi 24 saat erzinde basa catir Muxtelifkirpiklilerin de parazit formalari vardir Insanin bagirsaginda parazitlik eden Balantidium coli novu cox tehlukelidir Insanlarda cox az hallarda rast gelinir xroniki ishal xesteliyini toredir Esas sahibi donuzlardir Insan namtemizlik neticesinde parazitin sistalarini qebul etmekle yoluxur Sista yogun bagirsaga kecerek bir muddet mohteviyyatla qidalanir Bir qeder sonra parazit yogun bagirsagin epiteli huceyrelerinde daxil olaraq orada derin yaralar emele getirir Burada onlar coxalaraq bir hissesi bagirsaq bosluguna kecir Parazit bagirsagin asagi sobesine kecerek sistalasir ve necisle birlikde xarice cixaraq yoluxma menbeyine cevrilir Balantidioz bagirsaq qanaxmalarina sebeb olur ki bu da keskin qanazligi ile neticelenir Xestelik cox tehlukelidir huceyredaxili parazitlikle elaqedar mualicesi cetinlik toredir Insanin bagirsaginda balantididen basqa uzunlugu 26 28 mk eni 16 18 mk olan Nycthoterus faba novu de yasayir Yarimdestenin diger numayendesi qara tarakanin bagirsaginda yasayan N ovalis novu ve qurbagalarda parazitlik eden N cordiformis novudur 2 Qarnikirpikliler yarimdestesi Hypotricha Bu yarimdesteye aid olan infuzorlarin bedeni bel ve qarin istiqametinde yastilasmisdir Bel hissede kirpik ortuyu reduksiya olunmusdur Qarin hisse ise bir nece cergede yerlesen kirpik ortuyune malikdir Bu kirpiklerin arasinda berk substrat uzerinde hereket etmeye xidmet eden sirri adlanan qillar yerlesir Bu yarimdestenin numayendeleri agizonu dalgavari perdeye malik olmalari ile ferqlenirler Qarnikirpikliler Yarimdestesinin numayendeleri sirin sularda ve denizlerde genis yayilmisdir Yarimdestenin xarakterik numayendeleri 300 mk olcude olan Stylonichia mytilus Euplotes charon Oxytricha fallax ve hidralarin bedeni uzerinde yasayan Kerona cinsinin novleridir 3 Azkirpikliler yarimdestesi Oligotricha Bu yarimdestenin numayendelerinde kirpikler ixtisar olunmusdur Onlarda yalniz agizonu membranellalar ve bezi novlerde ise sirriler saxlanilmisdir Ozune mexsus deniz planktonlari olan infuzorlar nisbeten genis yayilmisdir Bu infuzorlar zeif xitin qovqeye malikdir Azkirpiklilere ozunemexsus qrup olan parazit entodiniomorf infuzorlari da daxil edirler Entodiniomorflar kirpik aparatinin tamamile reduksiyasi ile xarakterize olunurlar Onlarda ancaq agizetrafi spiral membranella ve bedende qursaq seklinde yerlesen membranella vardir Entodiniomorf Infuzorlarin tipik numayendeleri Ophryoscolecidae fesilesinden birlesmisdir Bu infuzorlarin beden formasi cox murekkeb dayaq elementlerine malikdir V A Dogel Cyclopostidae fesilesinin numayendelerinden mueyyen etmisdir ki bu infuzorlarda konyuqasiya zamani emele gelen hereketli nuve hereketsiz nuveden ferqlenir Bele ki miqrasiya eden nuve spermatazoidlerde qamcisina oxsar xususi plazma tebeqesi ile ehate olunur Konyuqasiya zamani hereketli nuveler mubadile olunarken onlar xarici muhite dusur sonra diger infuzorun agzindan udlagindan kecerek hereketsiz nuve ile birlesir Entodiniomorf infuzorlarda cox vaxt govseyen heyvanlarin medesinde rast gelinir V A Dogel yazirdi ki ele ev heyvani yoxdur ki onun bagirsaginda infuzorlar askar edilmesin Bu infuzorlar parazit hesab olunmur oz sahibine zerer vermeyen simbiontlardir Bele guman edilir ki bu infuzorlar govseyen heyvanlarin qebul etdikleri qidanin xirtildamasina hezm edilmesine hetta sorulmasinda istirak edir Bele melumdur ki zeif ve xeste heyvanlarda entodiniomorf infuzorlar parazitliye kece bilirler MenbeB I Agayev Z A Zeynalova Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 sehHemcinin baxInfuzorlar Beraberkirpikliler destesiXarici kecidlerSpirotricheaIstinadlarB I Agayev Z A Zeynalova Onurgasizlar zoologiyasi Baki Tehsil 2008 568 seh