Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ISO 14000 təşkilatların fəaliyyətlərinin (proseslərinin və s.) ətraf mühitə mənfi təsir göstərməsini (yəni hava, su və ya torpaqda mənfi dəyişikliklərə səbəb olur) minimuma endirməsinə kömək etmək ;qüvvədə olan qanunlara, qaydalara və ətraf mühitə yönəlmiş digər tələblərə əməl etmək; və yuxarıdakıları davamlı inkişaf etdirmək üçün mövcud olan ətraf mühitin menecmenti ilə əlaqəli standartlar ailəsidir .
ISO 14000 ISO 9000 keyfiyyət standartına bənzəyir, hər ikisi də məhsulun özündən çox, bir məhsulun necə istehsal edildiyi prosesinə aiddir. ISO 9001-də olduğu kimi sertifikatlaşdırma birbaşa ISO tərəfindən verilmək əvəzinə üçüncü tərəf təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilir.
ISO 14001 tələbləri Avropa Birliyinin Eko-İdarəetmə və Audit Sxeminin (EMAS) ayrılmaz hissəsidir. EMAS-ın quruluşu və materialı, əsasən performansın yaxşılaşdırılması, qanuna uyğunluq və hesabat vəzifələri ilə əlaqəli daha tələbkardır. ISO 14001-in mövcud versiyası 2015-ci ilin sentyabrında yayımlanan ISO 14001: 2015-dir.
Ətraf mühitin idarəedilməsi sistemlərinin qısa tarixi
Mart 1992-ci ildə BSI Qrup ətraf mühitin qorunması ilə bağlı artan narahatlıqlara cavab olaraq dünyanın ilk ətraf mühit idarəetmə sistemləri standartı olan BS 7750-i yayımladı. Bundan əvvəl ətraf mühitin idarə edilməsi Responsible Care kimi daha böyük sistemlərin bir hissəsi idi. 1996-cı ildə BS 7750, bütün dünyada ISO komitələrinin təmsilçiliyi olan ISO 14000 seriyasının üçün şablon təqdim etmişdir. [5] [6] 2017-ci ildən etibarən 171 ölkədə 30000-dən çox ISO 14001 sertifikatına rast gəlmək mümkündür.
ISO 14000 seriyasının inkişafından əvvəl təşkilatlar könüllü olaraq öz EMS-lərini (Ekoloji Menecment Sistemi) qurdular, lakin bu, şirkətlər arasında ətraf mühitə təsirlərin müqayisəsini çətinləşdirdi; bu səbəbdən universal ISO 14000 seriyası hazırlandı. ISO tərəfindən müəyyən edilən EMS belə idi : "ekoloji siyasəti inkişaf etdirmək, həyata keçirmək və qorumaq üçün təşkilati quruluşu, planlaşdırma fəaliyyətləri, vəzifələri, təcrübələri, prosedurları, prosesləri və mənbələrini əhatə edən ümumi idarəetmə sisteminin bir hissəsi."
ISO 14000 seriyasının inkişafı
ISO 14000 ailəsinə, xüsusən də təsirli bir ətraf mühit idarəetmə sisteminin (EMS) dizaynı və tətbiqi üçün təşkilatlar tərəfindən istifadə olunan əsas standartlar qrupunu təmsil edən ISO 14001 standartı daxildir. Bu seriyadakı digər standartlara, yaxşı bir EMS üçün əlavə təlimatlar verən ISO 14004 və ətraf mühitin idarə edilməsinin spesifik aspektləri ilə əlaqəli daha xüsusi standartlar daxildir. ISO 14000 seriyası normalarının əsas məqsədi "ətraf mühitin məsuliyyətlərini idarə etmək istəyən hər cür şirkət və təşkilat üçün praktik alətlər" təmin etməkdir.
ISO 14000 seriyası ətraf mühitin tənzimlənməsinə könüllü yanaşmaya əsaslanır. Seriya, bir EMS-in yaradılması və ya yaxşılaşdırılması üçün təlimatlar verən ISO 14001 standartını əhatə edir. Standart daxili quruluşu üçün bir model rolunu oynayan sələfi ISO 9000, beynəlxalq keyfiyyət idarəetmə standartı ilə bir çox ümumi xüsusiyyətlərə malikdir və hər ikisi paralel həyata keçirilə bilər. ISO 9000-də olduğu kimi, ISO 14000 həm daxili idarəetmə vasitəsi, həm də şirkətin öz müştərilərinə qarşı ətraf mühitə bağlılığını nümayiş etdirən bir vasitə kimi çıxış edir.
ISO 14001 standartı
ISO 14001 bir EMS üçün meyarları müəyyənləşdirir. Ətraf mühitin göstəricilərinə dair tələbləri açıqlamır, əksinə bir şirkətin və ya təşkilatın effektiv EMS qurmaq üçün izləyə biləcəyi yolu müəyyənləşdirir. Resurs səmərəliliyini artırmaq, israfı azaltmaq və xərcləri azaltmaq istəyən hər hansı bir təşkilat tərəfindən istifadə edilə bilər. ISO 14001-dən istifadə etməklə şirkət rəhbərliyinə və işçilərinə və xarici maraqlı tərəflərə ətraf mühitə təsirin ölçülməsi və yaxşılaşdırılması barədə təminat verilə bilər. ISO 14001 digər idarəetmə funksiyaları ilə də inteqrasiya oluna bilər və şirkətlərə ətraf mühit və iqtisadi məqsədlərinə çatmaqda kömək edir.
ISO 14001 digər ISO 14000 standartları kimi könüllüdür, əsas məqsədi şirkətlərin ətraf mühit göstəricilərinin davamlı olaraq yaxşılaşdırılmasında və mövcud qanunvericiliyə uyğunlaşmalarında kömək etməkdir. Təşkilat öz hədəflərini və performans tədbirlərini təyin edir və standart bir təşkilatın bu hədəflərə çatmaq və vəziyyəti izləmək, ölçmək üçün nə etməsi lazım olduğunu vurğulayır. Standart ətraf mühitin göstəricilərinə və təşkilat hədəflərinə fokuslanmır. Standart, təşkilati səviyyədən məhsul və xidmət səviyyəsinə qədər işdəki müxtəlif səviyyələrdə tətbiq oluna bilər.
ISO 14001, ümumi bir idarəetmə sistemi standartı kimi tanınır, yəni mənbələri daha təsirli bir şəkildə yaxşılaşdırmaq və idarə etmək istəyən hər bir təşkilatla əlaqəlidir. Buraya daxildir:
•Təkyönlü şirkətlərdən bir çox böyük milli şirkətlərə ; •Yüksək riskli şirkətlərdən aşağı riskli xidmət təşkilatlarına; •Yerli rəhbərliklər də daxil olmaqla istehsal, proses və xidmət sənayesi; •Dövlət və özəl sektor daxil olmaqla bütün sənaye sahələri; •Orijinal avadanlıq istehsalçıları və onların təchizatçıları.
| İl | Nəşr |
|---|---|
| 1996 | 1-ci nəşr |
| 2004 | 2-ci nəşr |
| 2015 | 3-cü nəşr |
Bütün standartlar hələ də bazar tələblərinə cavab vermək üçün İSO tərəfindən vaxtaşırı nəzərdən keçirilir.
Mövcud versiya ISO 14001: 2015-dir və sertifikatlı təşkilatlara ətraf mühit idarəetmə sistemlərini standartın yeni nəşrinə uyğunlaşdırmaq üçün üç illik keçid dövrü verilir. ISO 14001-in yeni versiyası idarəetmə sisteminin özünü yaxşılaşdırmaqdan daha çox ətraf mühitin performansını yaxşılaşdırmağa yönəlmişdir.Əsas yenilənmələrdən biri, təşkilatlardan bütün həyat dövrü ərzində ətraf mühitə təsiri nəzərdən keçirmələrini xahiş edir, baxmayaraq ki, əslində bir həyat dövrü analizini tamamlamaq üçün heç bir tələb yoxdur. Əlavə olaraq, üst rəhbərliyin öhdəlikləri və uyğunluğu qiymətləndirmə metodları da gücləndirilmişdir. Digər bir əhəmiyyətli dəyişiklik, ISO 14001-i 2015-ci ildə təqdim olunan Yüksək Səviyyəli Struktur (High Level Structure) adlanan ümumi idarəetmə sistemi quruluşu ilə əlaqələndirdi. Həm ISO 9001, həm də 14001 eyni quruluşdan istifadə edərək tətbiqetmə və yoxlamanı daha vahid hala gətirir. Yeni standart, sertifikat sahibindən riskləri və imkanları və bunları necə həll edəcəyini dəqiqləşdirməsini tələb edir.
ISO 14001-in əsas prinsipləri tanınmış Plan-Do-Check-Act (PDCA) dövrünə əsaslanır.
Plan: Tələb olunan hədəfləri və prosesləri müəyyənləşdirin
ISO 14001 tətbiq edilməzdən əvvəl ətraf mühitlə əlaqəli ola biləcək cari əməliyyatın və mümkünsə gələcək əməliyyatların müəyyənləşdirilməsinə kömək etmək üçün təşkilatın prosesləri və məhsullarının ilkin təhlili və ya boşluqların təhlili tövsiyə olunur. Ekoloji aspektlər həm istehsal zamanı istifadə edilənlər kimi birbaşa, həm də xammal kimi dolayı mövzuları əhatə edə bilər. Bu icmal təşkilata ətraf mühitin məqsədlərini və hədəflərini müəyyənləşdirməyə kömək edir (ideal olaraq ölçülə bilən olmalıdır); nəzarət və idarəetmə prosedurlarının və proseslərinin inkişafına kömək edir; və daha sonra siyasətə daxil edilə biləcək hər hansı bir qanuni tələbi vurğulamağa xidmət edir.
Edin: Prosesləri həyata keçirin
Bu mərhələdə təşkilat tələb olunan mənbələri müəyyənləşdirir və təşkilatın EMS-in tətbiqi və nəzarətindən məsul olan üzvləri işləyir. Buraya prosedurların və proseslərin qurulması daxildir, baxmayaraq ki sənədləşdirilmiş yalnız bir prosedur xüsusi olaraq əməliyyat nəzarəti ilə əlaqəlidir. Sənəd nəzarəti, fövqəladə vəziyyətə hazırlıq və müdaxilə ,işçilərin təhsili kimi elementlər üzərində daha yaxşı idarəetmə nəzarətini gücləndirmək üçün lazımi prosesləri bacarıqla həyata keçirmələrini və nəticələri qeyd edə bilmələrini təmin etmək üçün digər prosedurlar tələb olunur. Təşkilatın bütün səviyyələrində, xüsusən də ən yüksək rəhbərlikdə əlaqə və iştirak, EMS-in effektivliyi bütün işçilərin aktiv iştirakından asılı olaraq tətbiqetmə mərhələsinin vacib bir hissəsidir.
Yoxlayın: Prosesləri ölçün və izləyin və nəticələri bildirin
"Yoxlama" mərhələsində, təşkilatın ətraf mühit hədəflərinə və hədəflərinə çatdığından əmin olmaq üçün performans izlənilir və vaxtaşırı ölçülür. Bundan əlavə, EMS-in istifadəçinin gözləntilərinə cavab verdiyini, proses və prosedurların lazımi səviyyədə saxlanıldığını və izlənildiyini müəyyənləşdirmək üçün daxili yoxlamalar planlaşdırılmış fasilələrlə aparılır.
Akt: Nəticələrə əsasən EMS performansını yaxşılaşdırmaq üçün hərəkətə keçin
Yoxlama mərhələsindən sonra EMS-in məqsədlərinin yerinə yetirilməsini, onların yerinə yetirilmə dərəcəsini və kommunikasiyaların lazımi qaydada idarə olunmasını təmin etmək üçün idarəetmə təhlili aparılır. Əlavə olaraq, sistemin daha da təkmilləşdirilməsi üçün tövsiyələr vermək üçün qanuni tələblər kimi dəyişən halları qiymətləndirilir. Bu tövsiyələr davamlı inkişaf yolu ilə nəzərə alınır: planlar yenilənir və ya yeni planlar hazırlanır və EMS irəliləyir.
Davamlı Təkmilləşdirmə Prosesi (CI)
ISO 14001 bir şirkəti ətraf mühit göstəricilərini daima yaxşılaşdırmağa təşviq edir. Aşkar olanlardan əlavə — faktiki və mümkün mənfi ekoloji təsirlərin azalması — bu üç yolla əldə edilir:
- Genişlənmə: İş sahələri getdikcə tətbiq olunan EMS-lə əhatə olunur.
- Zənginləşdirmə: Fəaliyyətlər, məhsullar, proseslər, emissiyalar, mənbələr və s. getdikcə tətbiq olunan EMS tərəfindən idarə olunur.
- Yenilənmə: EMS-in struktur və təşkilati bazası, habelə biznes-ətraf mühit məsələləri ilə əlaqəli biliklərin toplanması yaxşılaşdırılır.
Ümumilikdə, CI konsepsiyası təşkilatın tədricən ətraf mühit problemlərindən necə istifadə ediləcəyi ilə bağlı daha operativ ətraf mühit tədbirlərindən daha strateji bir yanaşmaya doğru getməsini gözləyir.
Faydaları
•ISO 14001 ilk növbədə şirkətlərin ətraf mühitə təsirlərinin azaldılması ilə nəticələnə biləcək daha yaxşı idarəetmə nəzarəti üçün bir yola kömək etmək üçün hazırlanmışdır. Performansdakı inkişaflara əlavə olaraq təşkilatlar ISO standartını qəbul edərək qanunvericilik və tənzimləmə tələblərinə daha yüksək uyğunluq da daxil olmaqla bir sıra iqtisadi fayda əldə edə bilərlər. Tənzimləmə və ekoloji məsuliyyət cərimələri riskini minimuma endirmək və bir təşkilatın səmərəliliyini artırır.
•İkincisi, beynəlxalq səviyyədə tanınmış bir standart olaraq, dünyanın bir çox yerində fəaliyyət göstərən müəssisələr ISO 14001 standartlarına uyğunluqlarından istifadə edərək bir çox sertifikatlaşdırma ehtiyacını aradan qaldıra bilərlər.
•Üçüncüsü, son on ildə istehlakçılar tərəfindən şirkətlərin daha yaxşı daxili nəzarəti mənimsəməsi üçün bir təkan meydana gəldi və ISO 14001-in tətbiq edilməsini işlərin uzunmüddətli davamlılığı üçün ağıllı bir yanaşma halına gətirdi. Bu, standartı qəbul etməyən şirkətlərə qarşı rəqabət üstünlüyü təmin edə bilər. Bu da öz növbəsində bir şirkətin aktiv dəyərinə müsbət təsir göstərə bilər.
Uyğunluğun qiymətləndirilməsi
ISO 14001 bir təşkilatın (mənfəət və ya qeyri-kommersiya) ətraf mühitlə əlaqələrini daha yaxşı idarə etməsinə kömək etmək üçün tamamilə və ya qismən istifadə edilə bilər. ISO 14001-in bütün elementləri idarəetmə prosesinə daxil edilərsə, təşkilat dörd tanınmış variantdan birini istifadə edərək beynəlxalq standart ISO 14001-ə tam uyğunlaşma və ya uyğunluq əldə etdiyini sübut etməyi seçə bilər. Bunlar:
•öz müqəddəratını təyin etmə və öz bəyannaməsini vermək, və ya •müştərilər kimi təşkilatda marağı olan tərəflər tərəfindən uyğunluğunun təsdiqini istəmək, və ya •öz bəyanatını təşkilatdan kənar bir tərəf tərəfindən təsdiqləməsini istəmək, və ya •xarici bir təşkilat tərəfindən EMS-nin sertifikatlaşdırılması / qeydiyyatı üçün müraciət etmək.
ISO uyğunluq qiymətləndirilməsinə nəzarət etmir; vəzifəsi standartları inkişaf etdirmək və qorumaqdır. ISO uyğunluğu qiymətləndirmə mövzusunda bitərəf bir siyasətə sahibdir ki, bir seçim digərindən yaxşı deyil. Hər bir seçim fərqli bazar ehtiyaclarına xidmət edir. Qəbul edən təşkilat, bazar ehtiyacları ilə birlikdə onlar üçün hansı variantın daha yaxşı olduğuna qərar verir.
Variantlardan bəzən səhvən "özünü təsdiqləmək" və ya "özünü təsdiqləmək" kimi adlandırılır. Bazarda qarışıqlığa səbəb ola biləcəyi üçün bu, ISO şərtləri və təriflərinə əsasən məqbul bir istinad deyil. İstifadəçi öz qərarlarını verməkdən məsuldur.
Üçüncü seçim, bir nişan fəaliyyətinə əsaslanan və xüsusi təlim keçmiş praktiklər tərəfindən çatdırılan bir təşkilat tərəfindən müstəqil bir üçüncü tərəf prosesidir. Bu seçim, kiçik və orta ölçülü təşkilatlara kömək məqsədilə yaradılmış EnviroReady Report kimi tanınan mühasibat proseduruna əsaslanırdı. İnkişafı əvvəlcə Mühasiblər üçün Kanada El Kitabına əsaslanır; indi beynəlxalq mühasibat standartına əsaslanır.
Dördüncü seçim, sertifikatlaşdırma, bütün növ təşkilatlar tərəfindən geniş şəkildə tətbiq olunan başqa bir müstəqil üçüncü tərəf prosesidir. Sertifikat bəzi ölkələrdə qeydiyyat kimi də tanınır. Sertifikat və ya qeydiyyat xidmət təminatçıları İngiltərədəki UKAS kimi milli akkreditasiya xidmətləri tərəfindən akkreditə olunmuşdur.
ISO 14001 və EMAS
2010-cu ildə son EMAS Nizamnaməsi (EMAS III) qüvvəyə mindi; sxem artıq qlobal səviyyədə tətbiq olunur və əsas performans göstəricilərini və bir sıra əlavə təkmilləşdirmələri özündə birləşdirir. 2017-ci ilin aprel ayından etibarən 3.900-dən çox təşkilat və təxminən 9200 sayt EMAS qeydiyyatındadır.
Tamamlayıcılıq və fərqliliklər
ISO 14001-in EMS tələbləri EMAS-ın tələblərinə bənzəyir. EMAS üçün əlavə tələblərə aşağıdakılar daxildir:
•ətraf mühitin fəaliyyətinin məqsəd və hədəflərə qarşı ölçülməsi və qiymətləndirilməsinə dair daha sərt tələblər •ətraf mühitin yoxlanılmasına dövlət nəzarəti •güclü işçilərin iştirakı; EMAS təşkilatları, işçilərin fəal iştirakının davamlı və uğurlu ətraf mühitin yaxşılaşdırılması üçün hərəkətverici qüvvə və şərt olduğunu qəbul edirlər. •təşkilatlar daxilində və təşkilatlar arasında çoxillik müqayisə yaradan ətraf mühitin əsas göstəriciləri •geniş ictimaiyyətə məlumatların məcburi təqdim edilməsi •dövlət orqanı tərəfindən qeydiyyat
ISO 14001-in təchizat zəncirlərində istifadə olunması
ISO 14000 seriyası standartlarının siyahısı
- ISO 14001 Ətraf mühitin idarəedilməsi sistemləri — İstifadəyə dair rəhbərliyi olan tələblər
- ISO 14004 Ətraf mühit idarəetmə sistemləri — İcra ilə bağlı ümumi təlimatlar
- ISO 14005 Ətraf mühit idarəetmə sistemləri — Mərhələ ilə həyata keçirilməsinə çevik yanaşma üçün təlimatlar
- ISO 14006 Ətraf mühitin idarəedilməsi sistemləri — ekodizaynın daxil edilməsinə dair təlimatlar
- ISO 14015 Ətraf mühitin idarəedilməsi — Sahələrin və təşkilatların ətraf mühitin qiymətləndirilməsi (EASO)
- ISO 14020 — 14025 Ətraf mühit etiketləri və bəyannamələri
- ISO / NP 14030 Yaşıl istiqrazlar — Namizəd layihə və aktivlərin ətraf mühitə göstəriciləri; istehsal sonrası ətraf mühitin qiymətləndirilməsini müzakirə edir
- ISO 14031 Ətraf mühitin idarəedilməsi — Ətraf mühitin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi — Təlimatlar
- ISO 14040 — 14049 Ətraf mühitin idarəedilməsi — Həyat dövrünün qiymətləndirilməsi ; istehsal öncəsi planlaşdırma və ətraf mühit hədəflərinin müəyyənləşdirilməsini müzakirə edir
- ISO 14050 Ətraf mühitin idarəedilməsi — Lüğət; terminlər və təriflər
- ISO / TR 14062 Ətraf mühitin idarəedilməsi — Ətraf mühitin məhsulların dizaynı və inkişafına inteqrasiya edilməsi
- ISO 14063 Ətraf mühitin idarəedilməsi — Ətraf mühitlə əlaqə — Təlimat və nümunələr
- ISO 14064 İstixana qazları; istixana qazı tullantılarının ölçülməsi, miqdarı və azaldılması
Həmçinin bax
- EMAS
- Ətraf mühit iqtisadiyyatı
- Ətraf mühitin idarəedilməsi sistemi
- Standartlaşdırma üzrə Beynəlxalq Təşkilat
- ISO 26000
- ISO 37001 -Rüşvət əleyhinə idarəetmə sistemləri
- Əlavə SL
Xarici linklər
- ISO.org saytında ISO 14000 ailəsi
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
ISO 14000 teskilatlarin fealiyyetlerinin proseslerinin ve s etraf muhite menfi tesir gostermesini yeni hava su ve ya torpaqda menfi deyisikliklere sebeb olur minimuma endirmesine komek etmek quvvede olan qanunlara qaydalara ve etraf muhite yonelmis diger teleblere emel etmek ve yuxaridakilari davamli inkisaf etdirmek ucun movcud olan etraf muhitin menecmenti ile elaqeli standartlar ailesidir ISO 14000 ISO 9000 keyfiyyet standartina benzeyir her ikisi de mehsulun ozunden cox bir mehsulun nece istehsal edildiyi prosesine aiddir ISO 9001 de oldugu kimi sertifikatlasdirma birbasa ISO terefinden verilmek evezine ucuncu teref teskilatlar terefinden heyata kecirilir ISO 14001 telebleri Avropa Birliyinin Eko Idareetme ve Audit Sxeminin EMAS ayrilmaz hissesidir EMAS in qurulusu ve materiali esasen performansin yaxsilasdirilmasi qanuna uygunluq ve hesabat vezifeleri ile elaqeli daha telebkardir ISO 14001 in movcud versiyasi 2015 ci ilin sentyabrinda yayimlanan ISO 14001 2015 dir Etraf muhitin idareedilmesi sistemlerinin qisa tarixiMart 1992 ci ilde BSI Qrup etraf muhitin qorunmasi ile bagli artan narahatliqlara cavab olaraq dunyanin ilk etraf muhit idareetme sistemleri standarti olan BS 7750 i yayimladi Bundan evvel etraf muhitin idare edilmesi Responsible Care kimi daha boyuk sistemlerin bir hissesi idi 1996 ci ilde BS 7750 butun dunyada ISO komitelerinin temsilciliyi olan ISO 14000 seriyasinin ucun sablon teqdim etmisdir 5 6 2017 ci ilden etibaren 171 olkede 30000 den cox ISO 14001 sertifikatina rast gelmek mumkundur ISO 14000 seriyasinin inkisafindan evvel teskilatlar konullu olaraq oz EMS lerini Ekoloji Menecment Sistemi qurdular lakin bu sirketler arasinda etraf muhite tesirlerin muqayisesini cetinlesdirdi bu sebebden universal ISO 14000 seriyasi hazirlandi ISO terefinden mueyyen edilen EMS bele idi ekoloji siyaseti inkisaf etdirmek heyata kecirmek ve qorumaq ucun teskilati qurulusu planlasdirma fealiyyetleri vezifeleri tecrubeleri prosedurlari prosesleri ve menbelerini ehate eden umumi idareetme sisteminin bir hissesi ISO 14000 seriyasinin inkisafiISO 14000 ailesine xususen de tesirli bir etraf muhit idareetme sisteminin EMS dizayni ve tetbiqi ucun teskilatlar terefinden istifade olunan esas standartlar qrupunu temsil eden ISO 14001 standarti daxildir Bu seriyadaki diger standartlara yaxsi bir EMS ucun elave telimatlar veren ISO 14004 ve etraf muhitin idare edilmesinin spesifik aspektleri ile elaqeli daha xususi standartlar daxildir ISO 14000 seriyasi normalarinin esas meqsedi etraf muhitin mesuliyyetlerini idare etmek isteyen her cur sirket ve teskilat ucun praktik aletler temin etmekdir ISO 14000 seriyasi etraf muhitin tenzimlenmesine konullu yanasmaya esaslanir Seriya bir EMS in yaradilmasi ve ya yaxsilasdirilmasi ucun telimatlar veren ISO 14001 standartini ehate edir Standart daxili qurulusu ucun bir model rolunu oynayan selefi ISO 9000 beynelxalq keyfiyyet idareetme standarti ile bir cox umumi xususiyyetlere malikdir ve her ikisi paralel heyata kecirile biler ISO 9000 de oldugu kimi ISO 14000 hem daxili idareetme vasitesi hem de sirketin oz musterilerine qarsi etraf muhite bagliligini numayis etdiren bir vasite kimi cixis edir ISO 14001 standartiISO 14001 bir EMS ucun meyarlari mueyyenlesdirir Etraf muhitin gostericilerine dair telebleri aciqlamir eksine bir sirketin ve ya teskilatin effektiv EMS qurmaq ucun izleye bileceyi yolu mueyyenlesdirir Resurs semereliliyini artirmaq israfi azaltmaq ve xercleri azaltmaq isteyen her hansi bir teskilat terefinden istifade edile biler ISO 14001 den istifade etmekle sirket rehberliyine ve iscilerine ve xarici maraqli tereflere etraf muhite tesirin olculmesi ve yaxsilasdirilmasi barede teminat verile biler ISO 14001 diger idareetme funksiyalari ile de inteqrasiya oluna biler ve sirketlere etraf muhit ve iqtisadi meqsedlerine catmaqda komek edir ISO 14001 diger ISO 14000 standartlari kimi konulludur esas meqsedi sirketlerin etraf muhit gostericilerinin davamli olaraq yaxsilasdirilmasinda ve movcud qanunvericiliye uygunlasmalarinda komek etmekdir Teskilat oz hedeflerini ve performans tedbirlerini teyin edir ve standart bir teskilatin bu hedeflere catmaq ve veziyyeti izlemek olcmek ucun ne etmesi lazim oldugunu vurgulayir Standart etraf muhitin gostericilerine ve teskilat hedeflerine fokuslanmir Standart teskilati seviyyeden mehsul ve xidmet seviyyesine qeder isdeki muxtelif seviyyelerde tetbiq oluna biler ISO 14001 umumi bir idareetme sistemi standarti kimi taninir yeni menbeleri daha tesirli bir sekilde yaxsilasdirmaq ve idare etmek isteyen her bir teskilatla elaqelidir Buraya daxildir Tekyonlu sirketlerden bir cox boyuk milli sirketlere Yuksek riskli sirketlerden asagi riskli xidmet teskilatlarina Yerli rehberlikler de daxil olmaqla istehsal proses ve xidmet senayesi Dovlet ve ozel sektor daxil olmaqla butun senaye saheleri Orijinal avadanliq istehsalcilari ve onlarin techizatcilari Il Nesr1996 1 ci nesr2004 2 ci nesr2015 3 cu nesr Butun standartlar hele de bazar teleblerine cavab vermek ucun ISO terefinden vaxtasiri nezerden kecirilir Movcud versiya ISO 14001 2015 dir ve sertifikatli teskilatlara etraf muhit idareetme sistemlerini standartin yeni nesrine uygunlasdirmaq ucun uc illik kecid dovru verilir ISO 14001 in yeni versiyasi idareetme sisteminin ozunu yaxsilasdirmaqdan daha cox etraf muhitin performansini yaxsilasdirmaga yonelmisdir Esas yenilenmelerden biri teskilatlardan butun heyat dovru erzinde etraf muhite tesiri nezerden kecirmelerini xahis edir baxmayaraq ki eslinde bir heyat dovru analizini tamamlamaq ucun hec bir teleb yoxdur Elave olaraq ust rehberliyin ohdelikleri ve uygunlugu qiymetlendirme metodlari da guclendirilmisdir Diger bir ehemiyyetli deyisiklik ISO 14001 i 2015 ci ilde teqdim olunan Yuksek Seviyyeli Struktur High Level Structure adlanan umumi idareetme sistemi qurulusu ile elaqelendirdi Hem ISO 9001 hem de 14001 eyni qurulusdan istifade ederek tetbiqetme ve yoxlamani daha vahid hala getirir Yeni standart sertifikat sahibinden riskleri ve imkanlari ve bunlari nece hell edeceyini deqiqlesdirmesini teleb edir PDCA dovru ISO 14001 in esas prinsipleri taninmis Plan Do Check Act PDCA dovrune esaslanir Plan Teleb olunan hedefleri ve prosesleri mueyyenlesdirin ISO 14001 tetbiq edilmezden evvel etraf muhitle elaqeli ola bilecek cari emeliyyatin ve mumkunse gelecek emeliyyatlarin mueyyenlesdirilmesine komek etmek ucun teskilatin prosesleri ve mehsullarinin ilkin tehlili ve ya bosluqlarin tehlili tovsiye olunur Ekoloji aspektler hem istehsal zamani istifade edilenler kimi birbasa hem de xammal kimi dolayi movzulari ehate ede biler Bu icmal teskilata etraf muhitin meqsedlerini ve hedeflerini mueyyenlesdirmeye komek edir ideal olaraq olcule bilen olmalidir nezaret ve idareetme prosedurlarinin ve proseslerinin inkisafina komek edir ve daha sonra siyasete daxil edile bilecek her hansi bir qanuni telebi vurgulamaga xidmet edir Edin Prosesleri heyata kecirin Bu merhelede teskilat teleb olunan menbeleri mueyyenlesdirir ve teskilatin EMS in tetbiqi ve nezaretinden mesul olan uzvleri isleyir Buraya prosedurlarin ve proseslerin qurulmasi daxildir baxmayaraq ki senedlesdirilmis yalniz bir prosedur xususi olaraq emeliyyat nezareti ile elaqelidir Sened nezareti fovqelade veziyyete hazirliq ve mudaxile iscilerin tehsili kimi elementler uzerinde daha yaxsi idareetme nezaretini guclendirmek ucun lazimi prosesleri bacariqla heyata kecirmelerini ve neticeleri qeyd ede bilmelerini temin etmek ucun diger prosedurlar teleb olunur Teskilatin butun seviyyelerinde xususen de en yuksek rehberlikde elaqe ve istirak EMS in effektivliyi butun iscilerin aktiv istirakindan asili olaraq tetbiqetme merhelesinin vacib bir hissesidir Yoxlayin Prosesleri olcun ve izleyin ve neticeleri bildirin Yoxlama merhelesinde teskilatin etraf muhit hedeflerine ve hedeflerine catdigindan emin olmaq ucun performans izlenilir ve vaxtasiri olculur Bundan elave EMS in istifadecinin gozlentilerine cavab verdiyini proses ve prosedurlarin lazimi seviyyede saxlanildigini ve izlenildiyini mueyyenlesdirmek ucun daxili yoxlamalar planlasdirilmis fasilelerle aparilir Akt Neticelere esasen EMS performansini yaxsilasdirmaq ucun herekete kecin Yoxlama merhelesinden sonra EMS in meqsedlerinin yerine yetirilmesini onlarin yerine yetirilme derecesini ve kommunikasiyalarin lazimi qaydada idare olunmasini temin etmek ucun idareetme tehlili aparilir Elave olaraq sistemin daha da tekmillesdirilmesi ucun tovsiyeler vermek ucun qanuni telebler kimi deyisen hallari qiymetlendirilir Bu tovsiyeler davamli inkisaf yolu ile nezere alinir planlar yenilenir ve ya yeni planlar hazirlanir ve EMS irelileyir Davamli Tekmillesdirme Prosesi CI ISO 14001 bir sirketi etraf muhit gostericilerini daima yaxsilasdirmaga tesviq edir Askar olanlardan elave faktiki ve mumkun menfi ekoloji tesirlerin azalmasi bu uc yolla elde edilir Genislenme Is saheleri getdikce tetbiq olunan EMS le ehate olunur Zenginlesdirme Fealiyyetler mehsullar prosesler emissiyalar menbeler ve s getdikce tetbiq olunan EMS terefinden idare olunur Yenilenme EMS in struktur ve teskilati bazasi habele biznes etraf muhit meseleleri ile elaqeli biliklerin toplanmasi yaxsilasdirilir Umumilikde CI konsepsiyasi teskilatin tedricen etraf muhit problemlerinden nece istifade edileceyi ile bagli daha operativ etraf muhit tedbirlerinden daha strateji bir yanasmaya dogru getmesini gozleyir Faydalari ISO 14001 ilk novbede sirketlerin etraf muhite tesirlerinin azaldilmasi ile neticelene bilecek daha yaxsi idareetme nezareti ucun bir yola komek etmek ucun hazirlanmisdir Performansdaki inkisaflara elave olaraq teskilatlar ISO standartini qebul ederek qanunvericilik ve tenzimleme teleblerine daha yuksek uygunluq da daxil olmaqla bir sira iqtisadi fayda elde ede bilerler Tenzimleme ve ekoloji mesuliyyet cerimeleri riskini minimuma endirmek ve bir teskilatin semereliliyini artirir Ikincisi beynelxalq seviyyede taninmis bir standart olaraq dunyanin bir cox yerinde fealiyyet gosteren muessiseler ISO 14001 standartlarina uygunluqlarindan istifade ederek bir cox sertifikatlasdirma ehtiyacini aradan qaldira bilerler Ucuncusu son on ilde istehlakcilar terefinden sirketlerin daha yaxsi daxili nezareti menimsemesi ucun bir tekan meydana geldi ve ISO 14001 in tetbiq edilmesini islerin uzunmuddetli davamliligi ucun agilli bir yanasma halina getirdi Bu standarti qebul etmeyen sirketlere qarsi reqabet ustunluyu temin ede biler Bu da oz novbesinde bir sirketin aktiv deyerine musbet tesir gostere biler Uygunlugun qiymetlendirilmesi ISO 14001 bir teskilatin menfeet ve ya qeyri kommersiya etraf muhitle elaqelerini daha yaxsi idare etmesine komek etmek ucun tamamile ve ya qismen istifade edile biler ISO 14001 in butun elementleri idareetme prosesine daxil edilerse teskilat dord taninmis variantdan birini istifade ederek beynelxalq standart ISO 14001 e tam uygunlasma ve ya uygunluq elde etdiyini subut etmeyi sece biler Bunlar oz muqedderatini teyin etme ve oz beyannamesini vermek ve ya musteriler kimi teskilatda maragi olan terefler terefinden uygunlugunun tesdiqini istemek ve ya oz beyanatini teskilatdan kenar bir teref terefinden tesdiqlemesini istemek ve ya xarici bir teskilat terefinden EMS nin sertifikatlasdirilmasi qeydiyyati ucun muraciet etmek ISO uygunluq qiymetlendirilmesine nezaret etmir vezifesi standartlari inkisaf etdirmek ve qorumaqdir ISO uygunlugu qiymetlendirme movzusunda biteref bir siyasete sahibdir ki bir secim digerinden yaxsi deyil Her bir secim ferqli bazar ehtiyaclarina xidmet edir Qebul eden teskilat bazar ehtiyaclari ile birlikde onlar ucun hansi variantin daha yaxsi olduguna qerar verir Variantlardan bezen sehven ozunu tesdiqlemek ve ya ozunu tesdiqlemek kimi adlandirilir Bazarda qarisiqliga sebeb ola bileceyi ucun bu ISO sertleri ve teriflerine esasen meqbul bir istinad deyil Istifadeci oz qerarlarini vermekden mesuldur Ucuncu secim bir nisan fealiyyetine esaslanan ve xususi telim kecmis praktikler terefinden catdirilan bir teskilat terefinden musteqil bir ucuncu teref prosesidir Bu secim kicik ve orta olculu teskilatlara komek meqsedile yaradilmis EnviroReady Report kimi taninan muhasibat proseduruna esaslanirdi Inkisafi evvelce Muhasibler ucun Kanada El Kitabina esaslanir indi beynelxalq muhasibat standartina esaslanir Dorduncu secim sertifikatlasdirma butun nov teskilatlar terefinden genis sekilde tetbiq olunan basqa bir musteqil ucuncu teref prosesidir Sertifikat bezi olkelerde qeydiyyat kimi de taninir Sertifikat ve ya qeydiyyat xidmet teminatcilari Ingilteredeki UKAS kimi milli akkreditasiya xidmetleri terefinden akkredite olunmusdur ISO 14001 ve EMAS2010 cu ilde son EMAS Nizamnamesi EMAS III quvveye mindi sxem artiq qlobal seviyyede tetbiq olunur ve esas performans gostericilerini ve bir sira elave tekmillesdirmeleri ozunde birlesdirir 2017 ci ilin aprel ayindan etibaren 3 900 den cox teskilat ve texminen 9200 sayt EMAS qeydiyyatindadir Tamamlayiciliq ve ferqlilikler ISO 14001 in EMS telebleri EMAS in teleblerine benzeyir EMAS ucun elave teleblere asagidakilar daxildir etraf muhitin fealiyyetinin meqsed ve hedeflere qarsi olculmesi ve qiymetlendirilmesine dair daha sert telebler etraf muhitin yoxlanilmasina dovlet nezareti guclu iscilerin istiraki EMAS teskilatlari iscilerin feal istirakinin davamli ve ugurlu etraf muhitin yaxsilasdirilmasi ucun hereketverici quvve ve sert oldugunu qebul edirler teskilatlar daxilinde ve teskilatlar arasinda coxillik muqayise yaradan etraf muhitin esas gostericileri genis ictimaiyyete melumatlarin mecburi teqdim edilmesi dovlet orqani terefinden qeydiyyat ISO 14001 in techizat zencirlerinde istifade olunmasiISO 14000 seriyasi standartlarinin siyahisiISO 14001 Etraf muhitin idareedilmesi sistemleri Istifadeye dair rehberliyi olan telebler ISO 14004 Etraf muhit idareetme sistemleri Icra ile bagli umumi telimatlar ISO 14005 Etraf muhit idareetme sistemleri Merhele ile heyata kecirilmesine cevik yanasma ucun telimatlar ISO 14006 Etraf muhitin idareedilmesi sistemleri ekodizaynin daxil edilmesine dair telimatlar ISO 14015 Etraf muhitin idareedilmesi Sahelerin ve teskilatlarin etraf muhitin qiymetlendirilmesi EASO ISO 14020 14025 Etraf muhit etiketleri ve beyannameleri ISO NP 14030 Yasil istiqrazlar Namized layihe ve aktivlerin etraf muhite gostericileri istehsal sonrasi etraf muhitin qiymetlendirilmesini muzakire edir ISO 14031 Etraf muhitin idareedilmesi Etraf muhitin fealiyyetinin qiymetlendirilmesi Telimatlar ISO 14040 14049 Etraf muhitin idareedilmesi Heyat dovrunun qiymetlendirilmesi istehsal oncesi planlasdirma ve etraf muhit hedeflerinin mueyyenlesdirilmesini muzakire edir ISO 14050 Etraf muhitin idareedilmesi Luget terminler ve terifler ISO TR 14062 Etraf muhitin idareedilmesi Etraf muhitin mehsullarin dizayni ve inkisafina inteqrasiya edilmesi ISO 14063 Etraf muhitin idareedilmesi Etraf muhitle elaqe Telimat ve numuneler ISO 14064 Istixana qazlari istixana qazi tullantilarinin olculmesi miqdari ve azaldilmasiHemcinin baxEMAS Etraf muhit iqtisadiyyati Etraf muhitin idareedilmesi sistemi Standartlasdirma uzre Beynelxalq Teskilat ISO 26000 ISO 37001 Rusvet eleyhine idareetme sistemleri Elave SLXarici linklerISO org saytinda ISO 14000 ailesiIstinadlar