Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Parnik qazlar - Atmosferdə bəzi qazlar, o cümlədən su buxarı parnik effekti yaratmaqla fərqlənir, onlar yer səthinə yüksək dərəcədə Günəş radiyasiyası buraxmağa qabildirlər.
Yaranması
Yer səthinin orta temperaturu +15 ° təşkil edir, pamik effekti olmasa idi o ,(- 18°) olardı. Odur ki, parnik effekti Yerdə həyatın mövcudluğu üçün əsas mexanizmlərdən biri sayılır. Parnik effekti yaratmaqda atmosferdə olan su buxarı aparıcı rol oynayır. Bu baxımdan, atmosferdə yüksək konsentrasiyada olan qazlar da böyük rol oynayır.
Parnik qazları
Əsas parnik qazları aşağıdakılardır: karbon 2 - oksid (CO2), azot oksidləri, xüsusilə NO2 metan (CH4) və troposfer ozonu (O3). Sonuncu yüz illərdə bu təbii qazların miqdarı artmışdır. Atmosferə əlavə olaraq qlobal ekosistemin təbii komponenti olmayan digər qazlar da daxil olur. Onlardan ən əsasları insan tərəfindən sintez edilən xlor - flüor üzvi birləşmələri, freonlar da bu katiqoriyaya aiddir.
Son 200 ildə , xüsusilə 1950 - ci ildən sonra , hazırda da davam edən insan fəailiyyəti atmosferdə pamik effektli qazların konsen- trasiyasmm artmasına səbəb olur.Bu qaz qarışıqları radiasiyanı udur və süni əks etdirir. Odur ki, Yerin iqliminə təsir etmək qabil- liyətine malikdir. Bu qazların rolu aşağıdakı kimidir.
Su buxarı - Ümumdünya miqyasında atmosferdə olan su buxarının parnik effekti daha yüksəkdir. İqlimin istiləşməsi atmosferdə pamik qazlarının miqdarını artıraraq pamik effektinin yüksəlməsinə səbəb olacaqdır.
Karbon qazı
Karbon qazı - hazırda parnik effektində payı 64 % - çatır. Bu miqdar ilbəil artmaqda davam edir. 1860 - cı ildən 1984 il arası qazıntı yanacaqlarından istifadə nəticəsində atmosferə (183 +. 15) 1015q karbon (C) daxil olmuşdur. 1984 - cü ildə CO2 - nin İİ ərzində miqdarı 5.2.10I5q (5.2.1015q C/il) olmuşdur.Bu dövr ərzində meşələrin qırılması və torpaqdan istifadə qaydasının dəyişməsi hesa¬bına atmosferə daxil olan CO2 - nin miqdarı (150+. 50)1015 q C, 1984-cü ildə isə (1.6+08) x 1015q C/il təşkil etmişdir. Hesablamalara görə qazıntı yanacaqlarından istifadə nəticəsində 2025 - ci ilə CO2 - nin artma intensivliyi 2 - dən 20 Q t/il olması gözlənilir. 1984 - cü ildə bu rəqəm5 Q t/il olmuşdur. Atmosferdə onun konsentrasiyasını aşağı salmaq üçun tullantıların azaltmaq vacibdir.
Metan bataqlıq qazı
Metan bataqlıq qazı - parnik effektində böyük rol oynayıb 19 % təşkil edir . Son 10 illərdə atmosferdə metanın miqdarının artması müşahidə olunur. Onun konsentra- siyasının çoxalması mənbələri sənaye tərəfindən (nefta¬yırma sənayesi), bataqlıqların qurudulması və meliorasiya, çəltik tarlalarının sahəsinin genişləndirilməsi, maldarlığın artması və s. hesab olunur. Metanın SO2 - dən olduqca az olmasına baxmayaraq infraqırmızı şüaların udulmasında yüksək effektli uducu sayılır. Lakin onun konsentrasiyası- nın illik artımı SO2 - yə nisbətən 2 dəfə çoxdur . Əhalinin sayının artması ilə atmosferdə metanın çoxalması müşahidə olunur. Hazırda onun artma sürəti ildə 1.3 - 1.5 % təşkil edir. Belə ki, əhali artdıqca çəltik tarlalarının sahəsi genişlənir , iribuynuzlu mal - qaranın sayı çoxalır. Neft, daş kömür, təbii qazm istehsalı zamanı havaya uçan qazların çoxalması da müşahidə edilir . xxı əsrin ortala¬rında metanın konsentrasiyasınm 2 - 2.5 dəfə artması gözlənilir.
Azot oksidləri
Azot oksidləri - ümümi pamik effektinin 6 % - ni təşkil edir. Onun da konsentrasiyası (miqdarı) atmosferdə artmaqda davam edir. Kənd təsərrüfatında azot kübrələrinin tətbiqinin artması və üzvü yanacaqlardan kütləvi istifadə edilməsi zamanı NO2 in miq¬darı artır. Hər il NO2 - in miqdarının artımı 0,3 % təşkil edir.2050 - ci ilə 0.35 - 0.40 miliyon ’* təşkil edəcəkdir.
Xlor flüor üzvi karbonlar
Xlor flüor üzvi karbonlar - bunlar tərkibində xlor, flor və brom olan maddələrdir. Bunlar yüksək effektli potensiala malik olub atmosferdə uzun müddət qalır. Onun miqdarı 7- % -ə çatır.
Ozon
Ozon (OJ - mühüm parnik qazı hesab olunur. O, həm stratosferdə , həm də troposferdə yerləşən qısadalğalı və uzundalğalı radiasiyaya təsir göstərir.
Xarici keçid
- Atmosferin çirklənməsi və parnik effekti 2017-07-07 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
İstinad
- Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Ekologiya və ətraf mühit Bakı 2003
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Parnik qazlar Atmosferde bezi qazlar o cumleden su buxari parnik effekti yaratmaqla ferqlenir onlar yer sethine yuksek derecede Gunes radiyasiyasi buraxmaga qabildirler YaranmasiYer sethinin orta temperaturu 15 teskil edir pamik effekti olmasa idi o 18 olardi Odur ki parnik effekti Yerde heyatin movcudlugu ucun esas mexanizmlerden biri sayilir Parnik effekti yaratmaqda atmosferde olan su buxari aparici rol oynayir Bu baximdan atmosferde yuksek konsentrasiyada olan qazlar da boyuk rol oynayir Parnik qazlariEsas parnik qazlari asagidakilardir karbon 2 oksid CO2 azot oksidleri xususile NO2 metan CH4 ve troposfer ozonu O3 Sonuncu yuz illerde bu tebii qazlarin miqdari artmisdir Atmosfere elave olaraq qlobal ekosistemin tebii komponenti olmayan diger qazlar da daxil olur Onlardan en esaslari insan terefinden sintez edilen xlor fluor uzvi birlesmeleri freonlar da bu katiqoriyaya aiddir Son 200 ilde xususile 1950 ci ilden sonra hazirda da davam eden insan feailiyyeti atmosferde pamik effektli qazlarin konsen trasiyasmm artmasina sebeb olur Bu qaz qarisiqlari radiasiyani udur ve suni eks etdirir Odur ki Yerin iqlimine tesir etmek qabil liyetine malikdir Bu qazlarin rolu asagidaki kimidir Su buxari Umumdunya miqyasinda atmosferde olan su buxarinin parnik effekti daha yuksekdir Iqlimin istilesmesi atmosferde pamik qazlarinin miqdarini artiraraq pamik effektinin yukselmesine sebeb olacaqdir Karbon qaziKarbon qazi hazirda parnik effektinde payi 64 catir Bu miqdar ilbeil artmaqda davam edir 1860 ci ilden 1984 il arasi qazinti yanacaqlarindan istifade neticesinde atmosfere 183 15 1015q karbon C daxil olmusdur 1984 cu ilde CO2 nin II erzinde miqdari 5 2 10I5q 5 2 1015q C il olmusdur Bu dovr erzinde meselerin qirilmasi ve torpaqdan istifade qaydasinin deyismesi hesa bina atmosfere daxil olan CO2 nin miqdari 150 50 1015 q C 1984 cu ilde ise 1 6 08 x 1015q C il teskil etmisdir Hesablamalara gore qazinti yanacaqlarindan istifade neticesinde 2025 ci ile CO2 nin artma intensivliyi 2 den 20 Q t il olmasi gozlenilir 1984 cu ilde bu reqem5 Q t il olmusdur Atmosferde onun konsentrasiyasini asagi salmaq ucun tullantilarin azaltmaq vacibdir Metan bataqliq qaziMetan bataqliq qazi parnik effektinde boyuk rol oynayib 19 teskil edir Son 10 illerde atmosferde metanin miqdarinin artmasi musahide olunur Onun konsentra siyasinin coxalmasi menbeleri senaye terefinden nefta yirma senayesi bataqliqlarin qurudulmasi ve meliorasiya celtik tarlalarinin sahesinin genislendirilmesi maldarligin artmasi ve s hesab olunur Metanin SO2 den olduqca az olmasina baxmayaraq infraqirmizi sualarin udulmasinda yuksek effektli uducu sayilir Lakin onun konsentrasiyasi nin illik artimi SO2 ye nisbeten 2 defe coxdur Ehalinin sayinin artmasi ile atmosferde metanin coxalmasi musahide olunur Hazirda onun artma sureti ilde 1 3 1 5 teskil edir Bele ki ehali artdiqca celtik tarlalarinin sahesi genislenir iribuynuzlu mal qaranin sayi coxalir Neft das komur tebii qazm istehsali zamani havaya ucan qazlarin coxalmasi da musahide edilir xxi esrin ortala rinda metanin konsentrasiyasinm 2 2 5 defe artmasi gozlenilir Azot oksidleriAzot oksidleri umumi pamik effektinin 6 ni teskil edir Onun da konsentrasiyasi miqdari atmosferde artmaqda davam edir Kend teserrufatinda azot kubrelerinin tetbiqinin artmasi ve uzvu yanacaqlardan kutlevi istifade edilmesi zamani NO2 in miq dari artir Her il NO2 in miqdarinin artimi 0 3 teskil edir 2050 ci ile 0 35 0 40 miliyon teskil edecekdir Xlor fluor uzvi karbonlarXlor fluor uzvi karbonlar bunlar terkibinde xlor flor ve brom olan maddelerdir Bunlar yuksek effektli potensiala malik olub atmosferde uzun muddet qalir Onun miqdari 7 e catir OzonOzon OJ muhum parnik qazi hesab olunur O hem stratosferde hem de troposferde yerlesen qisadalgali ve uzundalgali radiasiyaya tesir gosterir Xarici kecidAtmosferin cirklenmesi ve parnik effekti 2017 07 07 at the Wayback MachineHemcinin baxYer atmosferinin cirklenmesi AtmosferIstinadMemmedov Q S Xelilov M Y Ekologiya ve etraf muhit Baki 2003