Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Strukturalizm — XX əsrin əvvəllərində dilin təbiəti haqqında meydana çıxan yeni nəzəriyyələrin tərkibində yaranmış ədəbi şərhin tarixi formalarından biri.
Ümumi məlumat
Qədimlərdən bir elm sayılmış ədəbiyyat və dilçilik strukturalizmdə yenidən birləşmişdir. Strukturalizmə qədərki dilçilik əsas iki anlayışa – söz və məna anlayışlarına bağlı idi. Klassik dilçilik çox zaman sözlərin mənasını izah edən və tərcümədə gərəkli olan lüğətçilik elmindən ibarət idi. Lap qədimdən, Platondan gələn sadə nəzəriyyəyə görə, sözlər mənalı səslər kimi qəbul edilirdi.
Yeni dil nəzəriyyəsi klassik dilçiliyi alt-üst edən dilin işarəviliyi anlayışını irəli sürdü. Sözün yeni formulu belə oldu: işarə edilən – işarə – məna. Bu nəzəriyyədə sözlə onun bildirdiyi şeylər arasında heç bir əlaqə olmadığı aşkara çıxdı. Sözü işarə, dili isə işarə sistemi kimi təqdim edən semiotikanın əsas müddəalarını amerikan filosofu Çarlz Pirs (1839–1914) və isveçrəli dilçi və psixoloq (1857–1913) irəli sürdülər.
Ç. Pirs bu ideyaları F. Sösürdən əvvəl qələmə almışdı, lakin strukturalizm F. Sösürün müdiri olduğu Ümumi dilçilik kafedrasının tələbə və müəllimləri tərəfindən inkişaf etdirildi və Avropa universitetlərinin dilçilik kafedralarında yayıldı.
Strukturalizmin sürətlə yayılmasının bir səbəbi psixoloji dilçilik məktəbinin və ədəbiyyatşünaslıqda psixoloji məktəbin öz istiqaməti ilə dilin işarəviliyi nəzəriyyəsinə yaxınlaşmaları idi. O biri tərəfdən, psixologiya elmi insan təfəkkürünü tədqiq edərkən yaddaşın işarə prinsipi ilə qurulduğu nəticəsinə yaxınlaşırdı. Ədəbiyyatşünaslıqda psixoloji məktəb poetik epiteti, bənzətməni, təini araşdıraraq onun bədii təsvirdə və deməli, dünyanı elmi təsvirdə də universal əhəmiyyət daşıdığı nəticəsinə gəldilər.
Strukturalizmin əsas nailiyyətləri dilin, mətn mədəniyyətinin işarə sistemi olması barədə təsəvvürlərin müəllif yaradıcılığına və mədəniyyətin müxtəlif sahələrinə şamil edilməsidir. Bunun sayəsində mədəniyyətin müxtəlif sahələrində şərti işarəvi obraz, mətn dilləri barədə təsəvvürlər xeyli konkretləşmişdir. Bu bədii əsərin və obrazın strukturunun yeni nəzəriyyəsini irəli sürməyə imkan vermişdir. Lakin bu nəzəriyyə hələ süjet, , fabula, konflikt, əhvalat və s. kimi klassik terminlərin əhəmiyyətini heç də tam aradan qaldırmamışdır. Strukturalizm bu gün də dilin təbiəti və quruluşu barədə nəzəriyyələrdən bədii əsər şərh etmək üçün istifadə etmək təşəbbüsüdür və klassik ədəbi şərhdən fərqli təsəvvürlərə yol aça bildiyi üçün müasir ədəbiyyat elmində öz yeri vardır.
Mənbə
- Rəhim Əliyev. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. – Bakı: Mütərcim, 2008. – 360 səh./76–83-cü səhifələr
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Strukturalizm XX esrin evvellerinde dilin tebieti haqqinda meydana cixan yeni nezeriyyelerin terkibinde yaranmis edebi serhin tarixi formalarindan biri Umumi melumatQedimlerden bir elm sayilmis edebiyyat ve dilcilik strukturalizmde yeniden birlesmisdir Strukturalizme qederki dilcilik esas iki anlayisa soz ve mena anlayislarina bagli idi Klassik dilcilik cox zaman sozlerin menasini izah eden ve tercumede gerekli olan lugetcilik elminden ibaret idi Lap qedimden Platondan gelen sade nezeriyyeye gore sozler menali sesler kimi qebul edilirdi Yeni dil nezeriyyesi klassik dilciliyi alt ust eden dilin isareviliyi anlayisini ireli surdu Sozun yeni formulu bele oldu isare edilen isare mena Bu nezeriyyede sozle onun bildirdiyi seyler arasinda hec bir elaqe olmadigi askara cixdi Sozu isare dili ise isare sistemi kimi teqdim eden semiotikanin esas muddealarini amerikan filosofu Carlz Pirs 1839 1914 ve isvecreli dilci ve psixoloq 1857 1913 ireli surduler C Pirs bu ideyalari F Sosurden evvel qeleme almisdi lakin strukturalizm F Sosurun mudiri oldugu Umumi dilcilik kafedrasinin telebe ve muellimleri terefinden inkisaf etdirildi ve Avropa universitetlerinin dilcilik kafedralarinda yayildi Strukturalizmin suretle yayilmasinin bir sebebi psixoloji dilcilik mektebinin ve edebiyyatsunasliqda psixoloji mektebin oz istiqameti ile dilin isareviliyi nezeriyyesine yaxinlasmalari idi O biri terefden psixologiya elmi insan tefekkurunu tedqiq ederken yaddasin isare prinsipi ile quruldugu neticesine yaxinlasirdi Edebiyyatsunasliqda psixoloji mekteb poetik epiteti benzetmeni teini arasdiraraq onun bedii tesvirde ve demeli dunyani elmi tesvirde de universal ehemiyyet dasidigi neticesine geldiler Strukturalizmin esas nailiyyetleri dilin metn medeniyyetinin isare sistemi olmasi barede tesevvurlerin muellif yaradiciligina ve medeniyyetin muxtelif sahelerine samil edilmesidir Bunun sayesinde medeniyyetin muxtelif sahelerinde serti isarevi obraz metn dilleri barede tesevvurler xeyli konkretlesmisdir Bu bedii eserin ve obrazin strukturunun yeni nezeriyyesini ireli surmeye imkan vermisdir Lakin bu nezeriyye hele sujet fabula konflikt ehvalat ve s kimi klassik terminlerin ehemiyyetini hec de tam aradan qaldirmamisdir Strukturalizm bu gun de dilin tebieti ve qurulusu barede nezeriyyelerden bedii eser serh etmek ucun istifade etmek tesebbusudur ve klassik edebi serhden ferqli tesevvurlere yol aca bildiyi ucun muasir edebiyyat elminde oz yeri vardir MenbeRehim Eliyev Edebiyyat nezeriyyesi Baki Mutercim 2008 360 seh 76 83 cu sehifeler