Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
the
| Corc Bayron | |
|---|---|
| ing. George Gordon Byron | |
 | |
| Doğum adı | George Gordon Byron |
| Doğum tarixi | 22 yanvar 1788[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 19 aprel 1824(36 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | sepsis |
| Dəfn yeri |
|
| Həyat yoldaşları |
|
| Uşaqları | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şair, söz yazıçısı[d], siyasətçi, dramaturq, avtobioqraf[d], tərcüməçi, hərbi qulluqçu, gündəlik yazıçısı[d], yazıçı, librettoçu, əsilzadə |
| Əsərlərinin dili | ingilis dili |
| İstiqamət | romantizm |
| Üzvlüyü |
|
 | |
 Vikianbarda Corc Bayron ilə əlaqəli mediafayllar var. | |
Corc Qordon Bayron 22 yanvar 1788[…], Vestminster borosu, Böyük London[…] – 19 aprel 1824, Mesolonqion[d][…]) — ingilis romantik şairi. İki əsr bundan öncə olduğu kimi bu gün də ingilis şairi Corc Qordon Bayronun yaradıcılığı, əsərlərinin dili və poetikası, ədəbiyyatda bayronizm ictimai əhvali-ruhiyyəsi dünya ədəbiyyatşünaslığının və dilçiliyinin diqqət mərkəzində qalır. Bayronun əsərləri mütaliə edilir, öyrənilir, tədqiqata və təhlilə cəlb olunur. Müvafiq tendensiya Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı və dilçiliyi üçün də yad deyildir. Lakin XXI əsrdə Bayron yaradıcılığını tədqiq etmək həmin işi 50 il bundan öncə həyata keçirməkdən konseptual şəkildə olmasa da, forma etibarilə xeyli fərqlənir. Mütərəqqi romantizmin görkəmli nümayəndələrindən hesab olunan Bayronun yaradıcılığı dünya ədəbiyyatının inkişafına güclü təsir göstərmişdir. Əbəs yerə deyil ki, dünya ədəbiyyatında məhz Bayron "Sevimli şair" ləqəbi ilə tanınır. Dünyagörüşündəki ziddiyyətlər-fərdiyyətçilik, ümidsizlik, ekzotikaya aludəçiliklə yanaşı, üsyankar ruh, azadpərvərlik, məzlum xalqlara rəğbət Bayron yaradıcılığının əsas xüsusiyyətləridir. Onun qəhrəmanları əsasən təkbaşına vuruşur, mübarizə aparır, həyatın ən çətin sınaqlarından çıxış yolunu şəxsi azadlığında görür.
Həyatı
Corc Qordon Noel Bayron 1788-ci il yanvar aynın 22-də Londonda yoxsullaşmış bir lord ailəsində anadan olmuşdur. Onun uşaqlığı Şotlandiyanın Eberdin adlanan kiçik şəhərində keçmişdir. Şairin böyük zadəgan ailəsindən olan atası Corc Bayron müflis vəziyyətə düşərək 1791-ci ildə öz borclularının əlindən Fransaya qaçır və orada vəfat edir.
Bayronun tərbiyəsi ilə anası məşğul olur. 1798-ci ildə babasının qardaşından 10 yaşlı Bayrona miras kimi lord titulu və Nottingemşir qraflığındakı Nyusted malikanəsi verilir. Məhz buna görə də Bayron ilk təhsilini zadəgan uşaqlarına məxsus qapalı Harrou məktəbində ala bilir. Dərslərinə məsuliyyətlə yanaşmasa da, mütaliəyə kifayət qədər vaxt ayırır, ilk şeirlərini də burada qələmə alır. Harrou məktəbini bitirdikdən sonra 1805-ci ildə Kembric universitetinə daxil olur və 1808-ci ildə universiteti bitirir. 1807-ci ildə "Asudə saatlar" adlı ilk şeir məcmuəsini, 1809-cu ildə isə mürtəce romantiklər və burjua tənqidi əleyhinə "İngilis bardları və şotland icmalçıları" satirik poemasını nəşr etdirir. Elə həmin il Lordlar palatasının üzvü seçilir. Bayronun təhsil aldığı Kembric universitetində həqiqi elmdən başqa hər şey öyrədilirdi. Bu barədə Bayron istehza ilə yazırdı: "Gərək Kembric və Oksford universitetlərində "Bayron mükafatı" təsis edilsin, çünki bu universitetlərdə həqiqi elmin öyrədilmədiyini ilk dəfə kəşf edən mən olmuşam".
Öz fəlakətlərinin səbəbini yeni ixtira edilmiş maşınlarda görən və buna görə də maşınları sındıran fəhlələr haqqında dövlətin çıxardığı qərarın əleyhinə lordlar palatasında ilk dəfə çıxış edən də məhz Bayron olmuşdur. 1809-cu ildə Bayron səyahətə çıxır. O, İspaniyada, Malta adasında, Yunanıstanda və Türkiyədə olur. Bu Bayronun Yaxın Şərqə ilk səyahəti idi. Səyahətdən qayıtdıqdan sonra "Cayld Harold" poemasının birinci iki mahnısını çap etdirir. İkinci səyahəti zamanı isə Bayron İsveçrədə, Venesiyada, bir daha Yunanıstanda və Türkiyədə olmuşdur. Bayron ömrünün son günlərini vətənə və yunan xalqının səadəti uğrunda mübarizəyə həsr edir. Böyük şair 1824-cü il aprelin 24-də Yunanıstanda vəfat etmişdir. Bayron bütün millətlərə bir gözlə baxırdı. O, deyirdi ki, əgər türklər məhkum, yunanlar hakim olsaydı, yəqin ki, o, türklərə qoşulub, yunanların əleyhinə, türk azadlığı uğrunda vuruşardı. Bayron bütün məhkum xalqların müdafiəçisi idi. Lakin hələ də Türkiyədə Bayronun türk düşməni kimi qələmə verməyə çalışanlar vardır. Bayronun yaşadığı dövr avropalıların Şərq ölkələri ilə ciddi maraqlanmağa başladığı dövrdür. Bu dövrdə Avropada bir neçə Şərq cəmiyyəti, o cümlədən 1784-cü ildə Parisdə "Asiya cəmiyyəti", 1821-ci ildə Londonda "Asiya kral cəmiyyəti", 1823-cü ildə Leypsiqdə "Alman Şərq cəmiyyəti" yaranır. İngiltərədə U. Cons (1746–1796) və Q. Kolburq (1765–1837) sanskrit dilini Avropa dilləri ilə müqayisə edərək öyrənməyə başlayırlar. Şərq mövzusu bir müddət dünya klassik əsərlərində əsas yer tutur. Avropada Hötenin "Şərq divanı", V. Hüqonun "Orientaliya"sı çap olunur. Radişşev Hafiz Şirazinin divanından bəhs edir. 1812–1813-cü illərdə Hafiz Şirazi alman dilinə tərcümə olunur. Şərqi öyrənməyə dair bir sıra kitablar çapdan çıxır. Bayron da Şərqə səyahətdən sonra, "Şərq poemaları"nı "Çayld Harold" məhz bu dövrdə yazmışdır. Bayronun Yaxın Şərq xalqlarının adət və ənənəsi ilə tanışlığı iki vasitə ilə olmuşdur. Bunlardan birincisi Şərq haqqında yazılmış tarixi kitablar və Şərq klassiklərinin ingilis dilinə tərcümə edilmiş əsərləridir ki, Bayron bu kitabların əksəriyyətini hələ uşaqkən oxumuşdu. İkincisi Şərqə səyahəti zamanı Bayronun Şərq xalqlarının həyatı ilə yaxından tanış olmasıdır.
Şübhəsiz ki, sonralar Bayronun Şərq ölkələrini səyahət etmək arzusuna düşməsinə səbəb də onun bu ölkələrin tarixi, ədəbiyyatı və mədəniyyəti ilə tanışlığı idi. Bayron qeyd edirdi: "Türkiyə tarixi" mənə hələ uşaq ikən ləzzət verən ilk kitablardan biri olmuşdur. Əminəm ki, sonradan mənim Levantı səyahət etmək arzuma bu kitabın müəyyən təsiri olmuş, ola bilsin ki, şeirlərimdə hiss olunan şərq ruhuna da səbəb budur". Bayronun səyahətə getməsinin əsas səbəbi o zaman hamını maraqlandıran Şərq ölkələrini görmək və əylənmək arzusu olmamışdır. İngiltərə cəmiyyətindən üz döndərən İngilis burjuaziyasının çirkin simasından cana gələn şair, oranı əbədi olaraq tərk etmək məqsədilə səyahətə çıxır. Bayron yola düşməzdən əvvəl müasiri Hansona yazdığı məktubunda deyir: "Mənə lənətə gəlmiş bu ölkədən çıxıb getməyə icazə verin və mən sizə söz verirəm ki, müsəlmanlığı qəbul edərəm lakin geriyə qayıtmaram". Şərq ölkələrinə səyahət zamanı Bayron həmin xalqların dillərini öyrənməyə böyük həvəs göstərir. Malta adasına gələn kimi Bayron bir rahibdən ərəb dilini öyrənməyə başlayır. Şərq xalqlarının adət və ənənələrini öyrənmək məqsədilə Bayron bu xalqların içərisində yaşamış, onların gündəlik həyatı ilə çox yaxından tanış olmuşdu. O, 1810-cu ildə anasına yazdığı məktubunda deyir: "Mən yunanların, türklərin, italyanların eləcə də ingilislərin (şərqdə yaşayan ingilislərin) evlərində qalmışam. Bir gün sarayda, o biri gün inək damında, bir gün paşa ilə, ertəsi gün çoban ilə olmuşam. Bayron İrana da səyahət etmək arzusunda olmuşdur. Bu məqsədlə o, Kembric universitetinin ərəb dili professorundan lazımi məlumatlar toplayır, anasından isə, o, zaman "Qoca hindli" kimi tanınan mayor Vastondan bəzi sualları öyrənməsini xahiş edir.
Yaradıcılığı
Bayron "Çayld Haroldun səyahətləri", "Şərq poemaları", "Qabil", "Don Juan", "Manfred" və sair kimi dünya ədəbiyyatı xəzinəsinə daxil olmuş əsərlərin müəllifidir. Yaxın Şərq ölkələrinə səyahətdən qayıtdıqdan sonra 1813–1815-ci illər ərzində Bayron bir neçə poema yazır. Sonradan bu poemaları ədəbiyyat tarixində "Şərq poemaları" adı ilə məşhur olur. "Şərq poemaları"na aşağıdakı altı poema daxildir: "Gavur" (may, 1813) "Abidos gəlini" (dekabr, 1813), "Korsar" (1814-cü ilin əvvəlləri), "Lara" (avqust, 1814), "Korinfin mühasirəsi", "Parizina" (1815-ci ilin sonu, 1816-cı ilin əvvəlləri). Bu poemaların süjeti gərgin dramatik hadisələrlə başlayıb, kəskin faciəvi sonluqla bitir. Bu poemalarda əsas rolu mahiyyətcə üç şəxs : qəhrəman, onun məşuqəsi və rəqibi oynayır. Bayronun qəhrəmanları cəmiyyətə qarşı üsyan edən mübariz, lakin, təkbaşına mübarizə aparan qəhrəmanlardır. Bayron, şəxsiyyəti hər şeydən üstün tutur, onun poemalarında əsas yeri ancaq tək-tək qəhrəmanlar tutur və Bayron ancaq bu şəxsləri mədh edir. Buna misal olaraq "Gavur" poemasından Gavuru, "Abidos qəlini"ndə Səlimi göstərmək olar. "Korinfin mühasirəsi"ndə Bayron bir qədər də ilə gedir. Azadlıq ideyası, vətən istiqlaliyyəti uğrunda kütləvi hərəkət, kütlə və qəhrəmanın münasibəti burada artıq ayın naxışlarla seçilir. "Şərq poemaları"ndan danışarkən Bayronun həmin dövr yaradıcılığının iki əsas xüsusiyyəti nəzərə alınmalıdır. Bunlardan biri Bayronun Şərq ölkələrinə səyahətdən sonra yazdığı əsərlərə Şərq poeziyasının müsbət təsiri, digəri isə bu poemalardan daxili və xarici irtica qüvvələrinə qarşı kəskin etiraz və üsyan motivlərinin zəngin olmasıdır.
Məlum olduğu kimi Şərq mövzusu başqa ingilis ədiblərini əsərlərində də öz bədii əksini tapmışdır. Yazıçılardan fərqli olaraq Bayron şərqi özünəməxsus bir şəkildə. Avropaya təqdim etmişdir. Bayron Avropa ədəbiyyatında yeni lirik-romantik tipli poema janrını yaratmışdır. Bayron Soutinin əksinə olaraq türk, yunan, alban xalqlarının folklorundan, adət və ənənələrindən kor-koranə şəkildə deyil insan şəxsiyyətini yüksəklərə qaldırmaq məqsədilə istifadə etmişdir. Həmin mahnını Bayron da eşitmişdi. Bu günahsız qızın taleyi Bayronu və onun yol yoldaşı Hobhauzu çox maraqlandırmış və onlar bu hadisəni müfəssəl öyrənməyə çalışmışdılar. Əli paşanın gəlini, əri Muxtarın son zamanlar onu gözdən saldığından qayınatasına şikayət edir. Poemanın qəhrəmanları atəşli məhəbbətlə sevən, qəlbi düşmənə qarşı nifrət və intiqam hissi ilə dolu olan şərqlidir. Bayron üsyankar təbiətli qəhrəmanlarını yaradarkən onların iztirab, hiss və düşüncələrini, alovlu duyğularını, dünyagörüşlərini bütün dolğunluğu və dərinliyi ilə təsvir etmək üçün islam dini və əqidəsi ilə bağlı olan sözlər də işlətmişdir. Şübhəsiz, şairin bu sözləri həmin əqidənin təbliğinə deyil, hər şeydən əvvəl onların xarakterik xüsusiyyətlərinin, mənəviyyatının təsvirinə xidmət etmişdir. "Şərq poemaları"nda "Leyli və Məcnun" dastanındakı Leyli obrazını xatırladan əlamətlərə də təsadüf edilir. Professor Əli Sultanlı Nizaminin "Leyli və Məcnun" poemasının Avropada ən çox təsirini "Abidos gəlini"ndə görür.
Şərq haqqında yazan başqa ingilis şairlərindən Bayronun üstünlüyü ondadır ki, o, Şərq adətlərini özünəməxsus bir şəkildə vermişdir. Müsəlman qadınlarının naməhrəmlərə baxmaq hüququndan məhrum olması və sair buna misaldır. "Abidos gəlini"ndə üsyan, protest motivləri kəskin bir şəkildə verilmişdir. Böyük emosional gücə malik olan bu əsərin qəhrəmanı Konrat daha üsyankar, daha barışmaz bir obrazdır. "Korsar", "Dara", və "Parisin əsərləri"ndə Bayron Şərq adət və ənənələrinə nə qədər yaxından bələd olduğunu nümayiş etdirmiş, Şərq həyatını gözəl , romantik ifadəsini verə bilmişdir.
Şərq şeirinin ən gözəl xüsusiyyətlərini, ifadə tərzini, ingilis poeziyasında ilk dəfə özünəməxsus bir şəkildə işlətməklə yanaşı, müəyyən şərq sözlərini də ingilis dilinə ilk dəfə gətirən Bayron olmuşdur. Bayron istifadə etdiyi bu sözləri mexaniki mənada işlətmir və bəzən onlara yeni məna verir. Bayronun yeni məna verib işlətdiyi şərq sözlərinə həmin mənada başqa ingilis yazıçılarının da əsərlərində rast gəlirik. Məsələn, Sultanə-xanım mənasında, saray-hərəmxana mənasına və s.
"Şərq poemaları"nda ilk dəfə işlədilən şərq sözlərinin əksəriyyəti türk sözləridir. Bunun da səbəbi bu poemalarda türk həyatı adət və ənənələrinin təsvir olunmasıdır. Bu sözlərin bəziləri xalis türk, bəziləri isə türk dilində vətəndaşlıq hüququ almış, öz ilk şəklini dəyişmiş, fars, ərəb sözləridir ki, Bayron da bu fars, ərəb sözlərini fars, ərəb dillərində olduğu kimi deyil, məhz türkləşdirmiş formada işlətmişdir. Bayron öz gündəliyində mübarizəyə qalxmış İtaliya xalqı haqqında yazırdı: "hakimlər xalqlarla vuruşmaq niyyətindədir. Qoy belə də olsun! Axırda onlar əziləcəkdir. Krallıq dövrü qurtarmaq üzrədir. Bayronun "Korinfin mühazirəsi" poeması "Şərq poemaları" içərisində ən xarakterik əsərlərdən biridir. Şair burada vətəndən didərgin düşən qəhrəmanların öz düşmənlərinə qarşı necə amansız intiqam ehtirası ilə yandığını, sevgilisi Françeskaya olan yüksək məhəbbətini, dinə münasibətini göstərir.
Bayron və yunan inqilabı
Osmanlı imperiyasının mövcüdluğu və türklərin Balkanlarda hökmranlığı Bayronun xoşuna gəlmir, və o, 1821–1830-cu illər baş verən yunan inqilabında türklərə qarşı cəbhədə vuruşur, 1824-cü ildə ölür. Bayron türk ordusunun müharibəsini müəyyən bir amal uğrunda gedən mübarizə kimi deyil, qarətçilik müharibəsi kimi göstərmişdir. Bayron müharibə dəhşətlərini, onun yaratdığı faciələri böyük sənətkar qələmi ilə göstərmişdir. Bu poemada kütləvi səhnələr daha çoxdur.
Bayronun digər "Şərq poemaları", – "Korsar", "Dara" və "Parizana" da öz spesifik xüsusiyyətləri ilə seçilən yüksək bədii ilhamla yazılmış əsərlərdir. Hələ 1827-ci ildə Puşkin göstərirdi ki, Lord Bayronun əsərlərindən heç birisi İngiltərədə "Korsar" qədər güclü və dərin təəssürat oyatmamışdır. Bu əsərdə protest hissi daha üstündür.
İstinadlar
- L. S. Byron, George Gordon (ing.). // Dictionary of National Biography / L. Stephen, S. Lee London: Smith, Elder & Co., 1885. Vol. 8. P. 132–155.
- Байрон, Джордж-Ноэль-Гордон (rus.). // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский СПб: Брокгауз — Ефрон, 1891. Т. IIа. С. 726–730.
- E. H. C. Byron, George Gordon Byron, 6th Baron (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 4. P. 897–905.
- Bibliothèque nationale de France George Gordon Byron Byron // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Kindred Britain.
- Oxford Dictionary of National Biography (ing.). / C. Matthew Oxford: OUP, 2004.
- Байрон // Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 1.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
Xarici keçidlər
- Bayron Corc Qordon. Seçilmiş əsərləri /tərcüməçi. A. Aslanov və b..- B.: Şərq-Qərb, 2006.- 224 s.
 | Şair ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
theCorc Bayroning George Gordon ByronDogum adi George Gordon ByronDogum tarixi 22 yanvar 1788 1788 01 22 Dogum yeri Vestminster borosu Boyuk London Ingiltere Boyuk Britaniya kralligi Vefat tarixi 19 aprel 1824 1824 04 19 36 yasinda Vefat yeri Mesolonqion d Vefat sebebi sepsisDefn yeri Nottinqemsir d Heyat yoldaslari Leydi Bayron 1815 1816 Usaqlari Ada LavleysTehsili Harrou Mektebi d 1801 Triniti Kolleci Kembric UniversitetiFealiyyeti sair soz yazicisi d siyasetci dramaturq avtobioqraf d tercumeci herbi qulluqcu gundelik yazicisi d yazici librettocu esilzadeEserlerinin dili ingilis diliIstiqamet romantizmUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1816 Kral Edebiyyat Cemiyyeti d Vikianbarda Corc Bayron ile elaqeli mediafayllar var Corc Qordon Bayron 22 yanvar 1788 Vestminster borosu Boyuk London 19 aprel 1824 Mesolonqion d ingilis romantik sairi Iki esr bundan once oldugu kimi bu gun de ingilis sairi Corc Qordon Bayronun yaradiciligi eserlerinin dili ve poetikasi edebiyyatda bayronizm ictimai ehvali ruhiyyesi dunya edebiyyatsunasliginin ve dilciliyinin diqqet merkezinde qalir Bayronun eserleri mutalie edilir oyrenilir tedqiqata ve tehlile celb olunur Muvafiq tendensiya Azerbaycan edebiyyatsunasligi ve dilciliyi ucun de yad deyildir Lakin XXI esrde Bayron yaradiciligini tedqiq etmek hemin isi 50 il bundan once heyata kecirmekden konseptual sekilde olmasa da forma etibarile xeyli ferqlenir Mutereqqi romantizmin gorkemli numayendelerinden hesab olunan Bayronun yaradiciligi dunya edebiyyatinin inkisafina guclu tesir gostermisdir Ebes yere deyil ki dunya edebiyyatinda mehz Bayron Sevimli sair leqebi ile taninir Dunyagorusundeki ziddiyyetler ferdiyyetcilik umidsizlik ekzotikaya aludecilikle yanasi usyankar ruh azadperverlik mezlum xalqlara regbet Bayron yaradiciliginin esas xususiyyetleridir Onun qehremanlari esasen tekbasina vurusur mubarize aparir heyatin en cetin sinaqlarindan cixis yolunu sexsi azadliginda gorur HeyatiCorc Qordon Noel Bayron 1788 ci il yanvar aynin 22 de Londonda yoxsullasmis bir lord ailesinde anadan olmusdur Onun usaqligi Sotlandiyanin Eberdin adlanan kicik seherinde kecmisdir Sairin boyuk zadegan ailesinden olan atasi Corc Bayron muflis veziyyete duserek 1791 ci ilde oz borclularinin elinden Fransaya qacir ve orada vefat edir Bayronun terbiyesi ile anasi mesgul olur 1798 ci ilde babasinin qardasindan 10 yasli Bayrona miras kimi lord titulu ve Nottingemsir qrafligindaki Nyusted malikanesi verilir Mehz buna gore de Bayron ilk tehsilini zadegan usaqlarina mexsus qapali Harrou mektebinde ala bilir Derslerine mesuliyyetle yanasmasa da mutalieye kifayet qeder vaxt ayirir ilk seirlerini de burada qeleme alir Harrou mektebini bitirdikden sonra 1805 ci ilde Kembric universitetine daxil olur ve 1808 ci ilde universiteti bitirir 1807 ci ilde Asude saatlar adli ilk seir mecmuesini 1809 cu ilde ise murtece romantikler ve burjua tenqidi eleyhine Ingilis bardlari ve sotland icmalcilari satirik poemasini nesr etdirir Ele hemin il Lordlar palatasinin uzvu secilir Bayronun tehsil aldigi Kembric universitetinde heqiqi elmden basqa her sey oyredilirdi Bu barede Bayron istehza ile yazirdi Gerek Kembric ve Oksford universitetlerinde Bayron mukafati tesis edilsin cunki bu universitetlerde heqiqi elmin oyredilmediyini ilk defe kesf eden men olmusam Oz felaketlerinin sebebini yeni ixtira edilmis masinlarda goren ve buna gore de masinlari sindiran fehleler haqqinda dovletin cixardigi qerarin eleyhine lordlar palatasinda ilk defe cixis eden de mehz Bayron olmusdur 1809 cu ilde Bayron seyahete cixir O Ispaniyada Malta adasinda Yunanistanda ve Turkiyede olur Bu Bayronun Yaxin Serqe ilk seyaheti idi Seyahetden qayitdiqdan sonra Cayld Harold poemasinin birinci iki mahnisini cap etdirir Ikinci seyaheti zamani ise Bayron Isvecrede Venesiyada bir daha Yunanistanda ve Turkiyede olmusdur Bayron omrunun son gunlerini vetene ve yunan xalqinin seadeti ugrunda mubarizeye hesr edir Boyuk sair 1824 cu il aprelin 24 de Yunanistanda vefat etmisdir Bayron butun milletlere bir gozle baxirdi O deyirdi ki eger turkler mehkum yunanlar hakim olsaydi yeqin ki o turklere qosulub yunanlarin eleyhine turk azadligi ugrunda vurusardi Bayron butun mehkum xalqlarin mudafiecisi idi Lakin hele de Turkiyede Bayronun turk dusmeni kimi qeleme vermeye calisanlar vardir Bayronun yasadigi dovr avropalilarin Serq olkeleri ile ciddi maraqlanmaga basladigi dovrdur Bu dovrde Avropada bir nece Serq cemiyyeti o cumleden 1784 cu ilde Parisde Asiya cemiyyeti 1821 ci ilde Londonda Asiya kral cemiyyeti 1823 cu ilde Leypsiqde Alman Serq cemiyyeti yaranir Ingilterede U Cons 1746 1796 ve Q Kolburq 1765 1837 sanskrit dilini Avropa dilleri ile muqayise ederek oyrenmeye baslayirlar Serq movzusu bir muddet dunya klassik eserlerinde esas yer tutur Avropada Hotenin Serq divani V Huqonun Orientaliya si cap olunur Radissev Hafiz Sirazinin divanindan behs edir 1812 1813 cu illerde Hafiz Sirazi alman diline tercume olunur Serqi oyrenmeye dair bir sira kitablar capdan cixir Bayron da Serqe seyahetden sonra Serq poemalari ni Cayld Harold mehz bu dovrde yazmisdir Bayronun Yaxin Serq xalqlarinin adet ve enenesi ile tanisligi iki vasite ile olmusdur Bunlardan birincisi Serq haqqinda yazilmis tarixi kitablar ve Serq klassiklerinin ingilis diline tercume edilmis eserleridir ki Bayron bu kitablarin ekseriyyetini hele usaqken oxumusdu Ikincisi Serqe seyaheti zamani Bayronun Serq xalqlarinin heyati ile yaxindan tanis olmasidir Subhesiz ki sonralar Bayronun Serq olkelerini seyahet etmek arzusuna dusmesine sebeb de onun bu olkelerin tarixi edebiyyati ve medeniyyeti ile tanisligi idi Bayron qeyd edirdi Turkiye tarixi mene hele usaq iken lezzet veren ilk kitablardan biri olmusdur Eminem ki sonradan menim Levanti seyahet etmek arzuma bu kitabin mueyyen tesiri olmus ola bilsin ki seirlerimde hiss olunan serq ruhuna da sebeb budur Bayronun seyahete getmesinin esas sebebi o zaman hamini maraqlandiran Serq olkelerini gormek ve eylenmek arzusu olmamisdir Ingiltere cemiyyetinden uz donderen Ingilis burjuaziyasinin cirkin simasindan cana gelen sair orani ebedi olaraq terk etmek meqsedile seyahete cixir Bayron yola dusmezden evvel muasiri Hansona yazdigi mektubunda deyir Mene lenete gelmis bu olkeden cixib getmeye icaze verin ve men size soz verirem ki muselmanligi qebul ederem lakin geriye qayitmaram Serq olkelerine seyahet zamani Bayron hemin xalqlarin dillerini oyrenmeye boyuk heves gosterir Malta adasina gelen kimi Bayron bir rahibden ereb dilini oyrenmeye baslayir Serq xalqlarinin adet ve enenelerini oyrenmek meqsedile Bayron bu xalqlarin icerisinde yasamis onlarin gundelik heyati ile cox yaxindan tanis olmusdu O 1810 cu ilde anasina yazdigi mektubunda deyir Men yunanlarin turklerin italyanlarin elece de ingilislerin serqde yasayan ingilislerin evlerinde qalmisam Bir gun sarayda o biri gun inek daminda bir gun pasa ile ertesi gun coban ile olmusam Bayron Irana da seyahet etmek arzusunda olmusdur Bu meqsedle o Kembric universitetinin ereb dili professorundan lazimi melumatlar toplayir anasindan ise o zaman Qoca hindli kimi taninan mayor Vastondan bezi suallari oyrenmesini xahis edir YaradiciligiByron 1830 Bayron Cayld Haroldun seyahetleri Serq poemalari Qabil Don Juan Manfred ve sair kimi dunya edebiyyati xezinesine daxil olmus eserlerin muellifidir Yaxin Serq olkelerine seyahetden qayitdiqdan sonra 1813 1815 ci iller erzinde Bayron bir nece poema yazir Sonradan bu poemalari edebiyyat tarixinde Serq poemalari adi ile meshur olur Serq poemalari na asagidaki alti poema daxildir Gavur may 1813 Abidos gelini dekabr 1813 Korsar 1814 cu ilin evvelleri Lara avqust 1814 Korinfin muhasiresi Parizina 1815 ci ilin sonu 1816 ci ilin evvelleri Bu poemalarin sujeti gergin dramatik hadiselerle baslayib keskin facievi sonluqla bitir Bu poemalarda esas rolu mahiyyetce uc sexs qehreman onun mesuqesi ve reqibi oynayir Bayronun qehremanlari cemiyyete qarsi usyan eden mubariz lakin tekbasina mubarize aparan qehremanlardir Bayron sexsiyyeti her seyden ustun tutur onun poemalarinda esas yeri ancaq tek tek qehremanlar tutur ve Bayron ancaq bu sexsleri medh edir Buna misal olaraq Gavur poemasindan Gavuru Abidos qelini nde Selimi gostermek olar Korinfin muhasiresi nde Bayron bir qeder de ile gedir Azadliq ideyasi veten istiqlaliyyeti ugrunda kutlevi hereket kutle ve qehremanin munasibeti burada artiq ayin naxislarla secilir Serq poemalari ndan danisarken Bayronun hemin dovr yaradiciliginin iki esas xususiyyeti nezere alinmalidir Bunlardan biri Bayronun Serq olkelerine seyahetden sonra yazdigi eserlere Serq poeziyasinin musbet tesiri digeri ise bu poemalardan daxili ve xarici irtica quvvelerine qarsi keskin etiraz ve usyan motivlerinin zengin olmasidir Melum oldugu kimi Serq movzusu basqa ingilis ediblerini eserlerinde de oz bedii eksini tapmisdir Yazicilardan ferqli olaraq Bayron serqi ozunemexsus bir sekilde Avropaya teqdim etmisdir Bayron Avropa edebiyyatinda yeni lirik romantik tipli poema janrini yaratmisdir Bayron Soutinin eksine olaraq turk yunan alban xalqlarinin folklorundan adet ve enenelerinden kor korane sekilde deyil insan sexsiyyetini yukseklere qaldirmaq meqsedile istifade etmisdir Hemin mahnini Bayron da esitmisdi Bu gunahsiz qizin taleyi Bayronu ve onun yol yoldasi Hobhauzu cox maraqlandirmis ve onlar bu hadiseni mufessel oyrenmeye calismisdilar Eli pasanin gelini eri Muxtarin son zamanlar onu gozden saldigindan qayinatasina sikayet edir Poemanin qehremanlari atesli mehebbetle seven qelbi dusmene qarsi nifret ve intiqam hissi ile dolu olan serqlidir Bayron usyankar tebietli qehremanlarini yaradarken onlarin iztirab hiss ve dusuncelerini alovlu duygularini dunyagoruslerini butun dolgunlugu ve derinliyi ile tesvir etmek ucun islam dini ve eqidesi ile bagli olan sozler de isletmisdir Subhesiz sairin bu sozleri hemin eqidenin tebligine deyil her seyden evvel onlarin xarakterik xususiyyetlerinin meneviyyatinin tesvirine xidmet etmisdir Serq poemalari nda Leyli ve Mecnun dastanindaki Leyli obrazini xatirladan elametlere de tesaduf edilir Professor Eli Sultanli Nizaminin Leyli ve Mecnun poemasinin Avropada en cox tesirini Abidos gelini nde gorur Serq haqqinda yazan basqa ingilis sairlerinden Bayronun ustunluyu ondadir ki o Serq adetlerini ozunemexsus bir sekilde vermisdir Muselman qadinlarinin namehremlere baxmaq huququndan mehrum olmasi ve sair buna misaldir Abidos gelini nde usyan protest motivleri keskin bir sekilde verilmisdir Boyuk emosional guce malik olan bu eserin qehremani Konrat daha usyankar daha barismaz bir obrazdir Korsar Dara ve Parisin eserleri nde Bayron Serq adet ve enenelerine ne qeder yaxindan beled oldugunu numayis etdirmis Serq heyatini gozel romantik ifadesini vere bilmisdir Serq seirinin en gozel xususiyyetlerini ifade terzini ingilis poeziyasinda ilk defe ozunemexsus bir sekilde isletmekle yanasi mueyyen serq sozlerini de ingilis diline ilk defe getiren Bayron olmusdur Bayron istifade etdiyi bu sozleri mexaniki menada isletmir ve bezen onlara yeni mena verir Bayronun yeni mena verib isletdiyi serq sozlerine hemin menada basqa ingilis yazicilarinin da eserlerinde rast gelirik Meselen Sultane xanim menasinda saray heremxana menasina ve s Serq poemalari nda ilk defe isledilen serq sozlerinin ekseriyyeti turk sozleridir Bunun da sebebi bu poemalarda turk heyati adet ve enenelerinin tesvir olunmasidir Bu sozlerin bezileri xalis turk bezileri ise turk dilinde vetendasliq huququ almis oz ilk seklini deyismis fars ereb sozleridir ki Bayron da bu fars ereb sozlerini fars ereb dillerinde oldugu kimi deyil mehz turklesdirmis formada isletmisdir Bayron oz gundeliyinde mubarizeye qalxmis Italiya xalqi haqqinda yazirdi hakimler xalqlarla vurusmaq niyyetindedir Qoy bele de olsun Axirda onlar ezilecekdir Kralliq dovru qurtarmaq uzredir Bayronun Korinfin muhaziresi poemasi Serq poemalari icerisinde en xarakterik eserlerden biridir Sair burada vetenden didergin dusen qehremanlarin oz dusmenlerine qarsi nece amansiz intiqam ehtirasi ile yandigini sevgilisi Franceskaya olan yuksek mehebbetini dine munasibetini gosterir Bayron ve yunan inqilabiOsmanli imperiyasinin movcudlugu ve turklerin Balkanlarda hokmranligi Bayronun xosuna gelmir ve o 1821 1830 cu iller bas veren yunan inqilabinda turklere qarsi cebhede vurusur 1824 cu ilde olur Bayron turk ordusunun muharibesini mueyyen bir amal ugrunda geden mubarize kimi deyil qaretcilik muharibesi kimi gostermisdir Bayron muharibe dehsetlerini onun yaratdigi facieleri boyuk senetkar qelemi ile gostermisdir Bu poemada kutlevi sehneler daha coxdur Bayronun diger Serq poemalari Korsar Dara ve Parizana da oz spesifik xususiyyetleri ile secilen yuksek bedii ilhamla yazilmis eserlerdir Hele 1827 ci ilde Puskin gosterirdi ki Lord Bayronun eserlerinden hec birisi Ingilterede Korsar qeder guclu ve derin teessurat oyatmamisdir Bu eserde protest hissi daha ustundur IstinadlarL S Byron George Gordon ing Dictionary of National Biography L Stephen S Lee London Smith Elder amp Co 1885 Vol 8 P 132 155 Bajron Dzhordzh Noel Gordon rus Enciklopedicheskij slovar pod red I E Andreevskij SPb Brokgauz Efron 1891 T IIa S 726 730 E H C Byron George Gordon Byron 6th Baron ing Encyclopaedia Britannica a dictionary of arts sciences literature and general information H Chisholm 11 New York Cambridge England University Press 1911 Vol 4 P 897 905 Bibliotheque nationale de France George Gordon Byron Byron BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Kindred Britain Oxford Dictionary of National Biography ing C Matthew Oxford OUP 2004 Bajron Kratkaya literaturnaya enciklopediya rus Moskva Sovetskaya enciklopediya 1962 T 1 Archivio Storico Ricordi 1808 Xarici kecidlerBayron Corc Qordon Secilmis eserleri tercumeci A Aslanov ve b B Serq Qerb 2006 224 s Sair ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin