Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yuxu apnesi — yuxuda nəfəs kəsilməsi olaraq bilinən apne, həyatı təhdid edən uzun müddətli ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb olur. İlk dəfə 1965-ci ildə adı qoyulan apne, yunan dilində ‘nəfəs arzusu’ deməkdir. İki cür yuxu apnesi müəyyən olunub: birincidə beyin tənəffüsü başladan nəfəs alma əzələlərinə doğru siqnalları göndərə bilmir, digərində isə hava tənəffüs yollarında tıxanır. Apne əsnasında nəfəs almaq üçün həddindən artıq səy göstərildiyi üçün damarlar və ürək müqavimətə qarşı işləyir. O əsnada qandakı oksigen sıxlığı azalır. Ürəkdə bir sıra ritm pozğunluqları baş verir. Yuxuda ani ölümlər, yüksək təzyiq, ürək xəstəlikləri, infakt və ifliclər baş verir. Göründüyü kimi yuxu əsnasında insan həyatı bir çox təhlükə ilə qarşı qarşıyadır. Belə olduqda hər səhər sağlam olaraq yuxudan oyanmaq möcüzəvi haldır. Yuxuda olarkən insan, şüurunu və xarici mühiti hiss etmə bacarıqlarını qismən itirir. “Ölüm bənzəri” olan yuxudan şüurlu və bir gün əvvəlki vəziyyətinə qovuşmuş olaraq oyanmaq, qüsursuz görmək, eşitmək və hiss etmək düşünmək üçün möcüzəvi hadisələrdir. Gecə yatmaq üçün yatağına uzanan insan bu bənzərsiz nemətlərin səhər ona yenidən veriləcəyindən əmin ola bilməz. Bundan başqa insan hər hansı bir fəlakətlə qarşılaşmadan və ya sağlamlıq problemi olmadan oyanacağından da əsla əmin ola bilməz.
İşarələr və simptomlar
Yuxu apnesi olan insanlarda gündüz həddindən artıq yuxululuq (EDS) və diqqətliliyin pozulması ilə bağlı problemlər var. Bu xəstəlik sürücülük qəzaları və iş qəzaları riskini artıra bilər. Əgər, müalicə olunmazsa, insanlar diabet kimi digər sağlamlıq problemləri riski ilə üzləşirlər. Gündüz koqnitiv vəziyyətin pozulması səbəbindən davranış təsirləri ola bilər. Bunlara əhvali-ruhiyyə, döyüşkənlik, həmçinin diqqətlilik və enerjinin azalması daxil ola bilər. Bu təsirlər depressiyaya gətirib çıxara bilər.
Orta və ya ağır yuxu apnesi olanlar arasında diabet riskinin daha yüksək olduğuna dair sübutlar var. Nəhayət, əvvəllər sadalanan bəzi təsirlərə səbəb ola biləcək bir çox amil olduğundan, bəzi insanlar yuxu apnesi olduğunu bilmirlər və ya səhv diaqnoz qoyulur və ya simptomları tamamilə görməməzliyə vururlar.
Risk faktorları
Yuxu apnesi cinsi, irqi və ya yaşından asılı olmayaraq insanlara təsir edə bilər. Bununla belə, risk faktorlarına aşağıdakılar daxildir:
- kişi olmaq
- piylənmə
- 40 yaşdan yuxarı
- böyük boyun ətrafı (16-17 düymdən çox)
- genişlənmiş tonzillər və ya dil
- dar üst çənə
- burun tıxanıqlığı
- allergiya
- geri çəkilən çənə
- Qastro-ezofageal reflyuks xəstəliyi
- ailədə yuxu apnesi tarixi
- siqaret
Alkoqol, sedativlər və trankvilizatorlar da boğaz əzələlərini rahatlaşdıraraq yuxu apnesini inkişaf etdirə bilər. Tütün çəkən insanlarda yuxu apnesi heç vaxt çəkməmiş insanlardan üç dəfə çoxdur.
Mərkəzi yuxu apnesi daha çox aşağıdakı risk faktorlarından hər hansı biri ilə əlaqələndirilir:
- kişi olmaq
- 65 yaşdan yuxarı
- atrial fibrilasiya və ya PFO kimi atrial septal qüsurlar kimi ürək pozğunluqları olan
- vuruş
Yüksək qan təzyiqi yuxu apnesi olan insanlarda çox yayğındır.
Mexanizm
Nəfəs alma dayandırıldıqda, qanda karbon qazı yığılır. Qan dövranında olan kemoreseptorlar yüksək karbon dioksid səviyyələrini qeyd edirlər. Beyinə insanı oyatmaq üçün siqnal verilir, bu da tənəffüs yollarını təmizləyir və nəfəs almağa davam edir. Normal nəfəs almaq oksigen səviyyəsini bərpa edəcək və insan yenidən yuxuya gedəcək. Bu karbon qazının yığılması sinə divarını və ya faringeal əzələləri tənzimləyən beyin sapının çıxışının azalması ilə əlaqədar ola bilər ki, bu da farenksin çökməsinə səbəb olur. Yuxu apnesi olan insanlar yavaş-yavaş yuxuya getmirlər və REM yuxusunda daha az vaxt keçirirlər.
Oksimetriya
Bir insanın evində bir və ya bir neçə gecə həyata keçirilə bilən oksimetriya polisomnoqrafiyaya daha sadə, lakin daha az etibarlı alternativdir. Test yalnız həkim tərəfindən tələb edildikdə tövsiyə olunur və simptomları olmayanları yoxlamaq üçün istifadə edilməməlidir. Evdə oksimetriya avtomatik olaraq özünü tənzimləyən davamlı müsbət tənəffüs yolu təzyiqi üçün reseptin təyin edilməsində təsirli ola bilər.
Həmçinin bax
- Periodiklik
- İnsanın tənəffüs sistemi
İstinadlar
- Tural Qəmbərov. . 10 aprel 2018. Archived from the original on 2023-04-19.
- . U.S. Department of Health and Human Services. 10 iyul 2012. Archived from the original on 2023-04-19.
- El-Ad B, Lavie P. "Effect of sleep apnea on cognition and mood". International Review of Psychiatry. avqust 2005. (#cite_web_url)
- Aloia MS, Sweet LH, Jerskey BA, Zimmerman M, Arnedt JT, Millman RP. Treatment effects on brain activity during a working memory task in obstructive sleep apnea. 2009. 404–10.
- Sculthorpe LD, Douglass AB. . iyul 2010. Archived from the original on 2023-04-19.
- Morgenstern M, Wang J, Beatty N, Batemarco T, Sica AL, Greenberg H. "Obstructive sleep apnea: an unexpected cause of insulin resistance and diabetes". Endocrinology and Metabolism Clinics of North America. 43 (1). March 2014: 187–204. doi:10.1016/j.ecl.2013.09.002. PMID 24582098.
- . Archived from the original on 6 May 2023.
- Mayo Clinic. "Sleep apnea". 2014-04-30 tarixində .
- "What Is Sleep Apnea?". Nhlbi health. 2015-08-20 tarixində .
- Green, Simon. Biological Rhythms, Sleep and Hyponosis. England: Palgrave Macmillan. 8 February 2011. səh. 85. ISBN .
- Purves, Dale. Neuroscience (Sixth). New York. 2018-07-04. ISBN . OCLC 990257568.
- "AASM releases position statement on home sleep apnea testing – American Academy of Sleep Medicine – Association for Sleep Clinicians and Researchers". aasm.org. 2017-10-13. 2017-10-18 tarixində . İstifadə tarixi: 18 October 2017.
- Whitelaw, William A.; Brant, Rollin F.; Flemons, W. Ward. "Clinical Usefulness of Home Oximetry Compared with Polysomnography for Assessment of Sleep Apnea". American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 171 (2). 15 January 2005: 188–193. doi:10.1164/rccm.200310-1360OC. PMID 15486338.
- Caples SM. "The accuracy of physicians in predicting successful treatment response in suspected obstructive sleep apnea did not differ between home monitoring and polysomnography". ACP Journal Club. 143 (1). 2005: 21. doi:10.7326/ACPJC-2005-143-1-021. PMID 15989309.
Xarici keçidlər
- Синдром АПНОЭ во сне — причины, симптомы, патогенез, диагностика, лечение
- Sleep Apnea
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yuxu apnesi yuxuda nefes kesilmesi olaraq bilinen apne heyati tehdid eden uzun muddetli ciddi saglamliq problemlerine sebeb olur Ilk defe 1965 ci ilde adi qoyulan apne yunan dilinde nefes arzusu demekdir Iki cur yuxu apnesi mueyyen olunub birincide beyin teneffusu basladan nefes alma ezelelerine dogru siqnallari gondere bilmir digerinde ise hava teneffus yollarinda tixanir Apne esnasinda nefes almaq ucun heddinden artiq sey gosterildiyi ucun damarlar ve urek muqavimete qarsi isleyir O esnada qandaki oksigen sixligi azalir Urekde bir sira ritm pozgunluqlari bas verir Yuxuda ani olumler yuksek tezyiq urek xestelikleri infakt ve iflicler bas verir Gorunduyu kimi yuxu esnasinda insan heyati bir cox tehluke ile qarsi qarsiyadir Bele olduqda her seher saglam olaraq yuxudan oyanmaq mocuzevi haldir Yuxuda olarken insan suurunu ve xarici muhiti hiss etme bacariqlarini qismen itirir Olum benzeri olan yuxudan suurlu ve bir gun evvelki veziyyetine qovusmus olaraq oyanmaq qusursuz gormek esitmek ve hiss etmek dusunmek ucun mocuzevi hadiselerdir Gece yatmaq ucun yatagina uzanan insan bu benzersiz nemetlerin seher ona yeniden verileceyinden emin ola bilmez Bundan basqa insan her hansi bir felaketle qarsilasmadan ve ya saglamliq problemi olmadan oyanacagindan da esla emin ola bilmez Isareler ve simptomlarYuxu apnesi olan insanlarda gunduz heddinden artiq yuxululuq EDS ve diqqetliliyin pozulmasi ile bagli problemler var Bu xestelik suruculuk qezalari ve is qezalari riskini artira biler Eger mualice olunmazsa insanlar diabet kimi diger saglamliq problemleri riski ile uzlesirler Gunduz koqnitiv veziyyetin pozulmasi sebebinden davranis tesirleri ola biler Bunlara ehvali ruhiyye doyuskenlik hemcinin diqqetlilik ve enerjinin azalmasi daxil ola biler Bu tesirler depressiyaya getirib cixara biler Orta ve ya agir yuxu apnesi olanlar arasinda diabet riskinin daha yuksek olduguna dair subutlar var Nehayet evveller sadalanan bezi tesirlere sebeb ola bilecek bir cox amil oldugundan bezi insanlar yuxu apnesi oldugunu bilmirler ve ya sehv diaqnoz qoyulur ve ya simptomlari tamamile gormemezliye vururlar Risk faktorlariYuxu apnesi cinsi irqi ve ya yasindan asili olmayaraq insanlara tesir ede biler Bununla bele risk faktorlarina asagidakilar daxildir kisi olmaq piylenme 40 yasdan yuxari boyuk boyun etrafi 16 17 duymden cox genislenmis tonziller ve ya dil dar ust cene burun tixaniqligi allergiya geri cekilen cene Qastro ezofageal reflyuks xesteliyi ailede yuxu apnesi tarixi siqaret Alkoqol sedativler ve trankvilizatorlar da bogaz ezelelerini rahatlasdiraraq yuxu apnesini inkisaf etdire biler Tutun ceken insanlarda yuxu apnesi hec vaxt cekmemis insanlardan uc defe coxdur Merkezi yuxu apnesi daha cox asagidaki risk faktorlarindan her hansi biri ile elaqelendirilir kisi olmaq 65 yasdan yuxari atrial fibrilasiya ve ya PFO kimi atrial septal qusurlar kimi urek pozgunluqlari olan vurus Yuksek qan tezyiqi yuxu apnesi olan insanlarda cox yaygindir MexanizmNefes alma dayandirildiqda qanda karbon qazi yigilir Qan dovraninda olan kemoreseptorlar yuksek karbon dioksid seviyyelerini qeyd edirler Beyine insani oyatmaq ucun siqnal verilir bu da teneffus yollarini temizleyir ve nefes almaga davam edir Normal nefes almaq oksigen seviyyesini berpa edecek ve insan yeniden yuxuya gedecek Bu karbon qazinin yigilmasi sine divarini ve ya faringeal ezeleleri tenzimleyen beyin sapinin cixisinin azalmasi ile elaqedar ola biler ki bu da farenksin cokmesine sebeb olur Yuxu apnesi olan insanlar yavas yavas yuxuya getmirler ve REM yuxusunda daha az vaxt kecirirler OksimetriyaBir insanin evinde bir ve ya bir nece gece heyata kecirile bilen oksimetriya polisomnoqrafiyaya daha sade lakin daha az etibarli alternativdir Test yalniz hekim terefinden teleb edildikde tovsiye olunur ve simptomlari olmayanlari yoxlamaq ucun istifade edilmemelidir Evde oksimetriya avtomatik olaraq ozunu tenzimleyen davamli musbet teneffus yolu tezyiqi ucun reseptin teyin edilmesinde tesirli ola biler Hemcinin baxPeriodiklik Insanin teneffus sistemiIstinadlarTural Qemberov 10 aprel 2018 Archived from the original on 2023 04 19 U S Department of Health and Human Services 10 iyul 2012 Archived from the original on 2023 04 19 El Ad B Lavie P Effect of sleep apnea on cognition and mood International Review of Psychiatry avqust 2005 cite web url Aloia MS Sweet LH Jerskey BA Zimmerman M Arnedt JT Millman RP Treatment effects on brain activity during a working memory task in obstructive sleep apnea 2009 404 10 Sculthorpe LD Douglass AB iyul 2010 Archived from the original on 2023 04 19 Morgenstern M Wang J Beatty N Batemarco T Sica AL Greenberg H Obstructive sleep apnea an unexpected cause of insulin resistance and diabetes Endocrinology and Metabolism Clinics of North America 43 1 March 2014 187 204 doi 10 1016 j ecl 2013 09 002 PMID 24582098 Archived from the original on 6 May 2023 Mayo Clinic Sleep apnea 2014 04 30 tarixinde What Is Sleep Apnea Nhlbi health 2015 08 20 tarixinde Green Simon Biological Rhythms Sleep and Hyponosis England Palgrave Macmillan 8 February 2011 seh 85 ISBN 978 0 230 25265 3 Purves Dale Neuroscience Sixth New York 2018 07 04 ISBN 978 1 60535 380 7 OCLC 990257568 AASM releases position statement on home sleep apnea testing American Academy of Sleep Medicine Association for Sleep Clinicians and Researchers aasm org 2017 10 13 2017 10 18 tarixinde Istifade tarixi 18 October 2017 Whitelaw William A Brant Rollin F Flemons W Ward Clinical Usefulness of Home Oximetry Compared with Polysomnography for Assessment of Sleep Apnea American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 171 2 15 January 2005 188 193 doi 10 1164 rccm 200310 1360OC PMID 15486338 Caples SM The accuracy of physicians in predicting successful treatment response in suspected obstructive sleep apnea did not differ between home monitoring and polysomnography ACP Journal Club 143 1 2005 21 doi 10 7326 ACPJC 2005 143 1 021 PMID 15989309 Xarici kecidlerSindrom APNOE vo sne prichiny simptomy patogenez diagnostika lechenie Sleep Apnea