Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pol Mörfi (ing. Paul Morphy; 22 iyun 1837[…], Nyu-Orlean, Luiziana – 10 iyul 1884[…], Nyu-Orlean, Luiziana) — Amerika şahmatçısıdır. O, qeyri rəsmi şahmat üzrə dünya çempionudur. Pol şahmat dahisi idi. Parlaq karyerası olduğu halda şahmatı erkən yaşda tərk elədiyi üçün "Şahmatın Kədəri və Qürüru" adlandırırdılar. Bobbi Fişer Mörfini özünün bütün zamanlarda ən yaxşı 10 şahmatçısı siyahısına salmışdır və indiyə kimi yaşamış ən dəqiq oyunçu kimi təsvir etmişdir.
 | |
|---|---|
| ing. Paul Morphy | |
 | |
| Ölkə | |
| Doğum tarixi | 22 iyun 1837[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 10 iyul 1884[…](47 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Erkən illər
Pol Mörfi Nyu-Orleanda zəngin ailədə doğulmuşdur. Pol hələ uşaqlıqdan heyrətamiz yaddaşı ilə yaşıdlarından fərqlənirdi. Ailələrindəki kişilərin hamısı şahmat oynayırdı: atası, böyük qardaşı və əmisi isə Nyu-Orleanın ən güclü şahmatçılarından sayılırdılar. O, əmisi ilə atasının oyunlarını izləyərək şahmatı öyrənmişdir. Macarıstan çempionu, usta I. Levental ABŞ-də qastrol səfərində olarkən Pola məğlub olur və təntənəli surətdə deyir: "Ümidvaram ki, sizin dünya çempionu olacağınız günü görəcəyəm."
Levental üzərindəki qələbədən sonra Pol 6 il ərzində elmlə məşğul olaraq 1857-ci ildə universiteti bitirib vəkil ixtisasına yiyələndi.
ABŞ-də o dövrün qanunlarına əsasən 20 yaşda qanuni vəkil işləmək qadağan olunğu üçün Mörfi şahmatla məşğul olur. Həmin ildə Nyu-Yorkda baş tutan Birinci Amerika Şahmat Konqresinə dəvət alır. Morfi bütün rəqiblərinə asanlıqla qalib gələrək, birinci yeri tutur.
1858-ci ildə Mörfi Avropa çempionu Hovard Stantonla (Howard Staunton) oynamaq üçün Avropaya səyahət edir. Mörfi bir çox güclü şahmatçılarla görüşür, Avropadakı oyunlarin bir çoxunda asanlıqla qələbələri sıralayır. Stanton ilə qarşılaşma heç vaxt baş vermədi amma Mörfi Avropada əksəriyyət tərəfindən dünyanın ən yaxşi oyuncusu kimi yüksəldildi.
Mörfi ABŞ-yə zəfərlə döndü.1859-cu ildə Nyu-Orleanda şahmatı tərk etdiyini və hüqüq karyerasına başladığını elan etdi. Ancaq hüquq sahəsində uğur qazana bilmədi, nəticədə işsiz qaldı və ailəsinin hesabına yaşadı. Şahmat pərəstişkarlarının müraciətlərinə baxmayaraq Mörfi heç vaxt şahmata geri dönmədi və 47 yaşında insultdan vəfat etdi.
10 iyul 1884-cü ildə gündüz vaxtı Mörfi vannada ölü tapıldı. Tibbi ekspertizadan sonra məlum oldu ki,günəş altında uzun gəzintidən sonra soyuq duş qəbul etmiş və iflic keçirtmişdir. Mörfinin yaşadığı malikanə 1891-ci ildə ailəsi tərəfindən satılmışdır və Brennan's restoranı olmuşdur.
Oyun üslubu
Bu gün bir çox həvəskarlar öz vəzirini qurban verən və bir neçə dahiyanə gedişdən sonra rəqibi mat etməyə müvəffəq olan gözqamaşdırıcı kombinasiyalı oyuncu kimi Mörfi haqqında düşünürlər. Bu təəssürat üçün bir səbəb odur ki, şahmat kitabları onun parlaq oyunlarını yenidən çap etmək istəyirlər. Kitabda Mörfinin oynamadığı bir çox oyunlar yer tuturdur hansıki bu oyunlar onun üslubuna uyğun deyildir. Əslində, dövrünün ustaları onun üslubunu mühafizəkar hesab edirdilər və La Bourdonnais , Adolf Andersen kimi parlaq ustalarla müqayisə edirdilər.
Mörfini birinci çağdaş oyuncu hesab etmək olar. Bəzi oyunları çağdaş deyil çünki ,o, ləng mövqeli oyunlara ehtiyac duymurdu hansı ki, müasir qrosmeysterlər istifadə edirdilər. Onun rəqibləri açıq oyunu mənimsəməmişdilər. Mörfi də bundan istifadə edirdi və açıq oyunlara üstünlük verirdi çünki açıq oyunlar tez uğur qazandırırdı. O öz dövrünə görə çox illər irəli olan şahmat intellekti sayəsində açıq oyunları demək olar ki mükəmməl oynayırdı, lakin istənilən vəziyyətdə oynamağı bacarırdı. Mörfi daxilən nəyin ən yaxşı olduğunu bilən oyunculardan idi və bu münasibəti onu Kapablankaya oxşadırdı. Onun uşaq dahiliyi, sürətli oynamağı və çətin məğlub olması da Kapablankaya oxşadılırdı. Mörfi bütün gedişlərinə bir saatdan az vaxt sərf etdiyi halda rəqibləri 8 və daha çox saat vaxt sərf edirdilər. Löwenthal və Anderssen sonralar qeyd edirdilər ki, Mörfini udmaq həqiqətən çətin idi çünki ,o, necə müdafiə olunmağı, hətta pis və bərabər vəziyyətdən çıxıb qələbə qazanmağı bilirdi. Anderssen xüsusilə qeyd edir ki, Mörfi ilə oynanılan oyunda rəqibin atdığı hər bir səhv gediş oyunun itirilməsi ilə nəticələnirdi. "Mən rəqibi 70 gedişə mat elədiyim halda Mörfi bunu 20 gedişə bacarırdı. Əlbəttə ki,özünə xas oyun tərzi ilə"- Anderssen Mörfinin əleyhinə olan zəif nəticəsini izah edir.
Keçmiş Dünya Cempionu Robert Fişer qeyd edirdiki, Mörfi və Kapablanka böyük istedada malikdirlər. Mörfinin bütün eralarda qalib gəlmək istedadı vardır bir şərtlə ki, ona müasir şahmat nəzəriyyələrini və idealarını hazırlaşmağa vaxt verilsin.
Beynəlxalq qrosmeyster M. Botvinnik Mörfinin şahmat irsini belə qiymətləndirir: «İndiyədək Mörfi açıq oyunların keçilməz ustası olaraq qalır. Onun əhəmiyyəti bundan görünür ki, Mörfidən sonra açıq oyunda yeni heç bir şey yaranmamışdır. Təzəcə oynamağa başlayan şahmatçıdan tutmuş ustayadək hamı dahi Amerika şahmatçısının yaradıcılığından öyrənməlidir».
Fiqurların inkişaf etdirilərək döyüşə atılması nə qədər tez olsa, bir o qədər yaxşıdır. Debütdə üstünlüyü ələ alan kimi, qurban verməkdən qorxmayaraq, öz fiqurların üçün xətti açmalısan-Mörfinin ən böyük kəşflərindən biri olmuşdur.
İstinadlar
- Paul Charles Morphy // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Bibliothèque nationale de France Paul Charles Morphy // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pol Morfi ing Paul Morphy 22 iyun 1837 Nyu Orlean Luiziana 10 iyul 1884 Nyu Orlean Luiziana Amerika sahmatcisidir O qeyri resmi sahmat uzre dunya cempionudur Pol sahmat dahisi idi Parlaq karyerasi oldugu halda sahmati erken yasda terk elediyi ucun Sahmatin Kederi ve Qururu adlandirirdilar Bobbi Fiser Morfini ozunun butun zamanlarda en yaxsi 10 sahmatcisi siyahisina salmisdir ve indiye kimi yasamis en deqiq oyuncu kimi tesvir etmisdir Pol Morfiing Paul MorphyOlke ABSDogum tarixi 22 iyun 1837 1837 06 22 Dogum yeri Nyu Orlean Luiziana ABSVefat tarixi 10 iyul 1884 1884 07 10 47 yasinda Vefat yeri Nyu Orlean Luiziana ABSTehsili Tuleyn Universiteti d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiErken iller Pol Morfi Nyu Orleanda zengin ailede dogulmusdur Pol hele usaqliqdan heyretamiz yaddasi ile yasidlarindan ferqlenirdi Ailelerindeki kisilerin hamisi sahmat oynayirdi atasi boyuk qardasi ve emisi ise Nyu Orleanin en guclu sahmatcilarindan sayilirdilar O emisi ile atasinin oyunlarini izleyerek sahmati oyrenmisdir Macaristan cempionu usta I Levental ABS de qastrol seferinde olarken Pola meglub olur ve tenteneli suretde deyir Umidvaram ki sizin dunya cempionu olacaginiz gunu goreceyem Levental uzerindeki qelebeden sonra Pol 6 il erzinde elmle mesgul olaraq 1857 ci ilde universiteti bitirib vekil ixtisasina yiyelendi ABS de o dovrun qanunlarina esasen 20 yasda qanuni vekil islemek qadagan olungu ucun Morfi sahmatla mesgul olur Hemin ilde Nyu Yorkda bas tutan Birinci Amerika Sahmat Konqresine devet alir Morfi butun reqiblerine asanliqla qalib gelerek birinci yeri tutur 1858 ci ilde Morfi Avropa cempionu Hovard Stantonla Howard Staunton oynamaq ucun Avropaya seyahet edir Morfi bir cox guclu sahmatcilarla gorusur Avropadaki oyunlarin bir coxunda asanliqla qelebeleri siralayir Stanton ile qarsilasma hec vaxt bas vermedi amma Morfi Avropada ekseriyyet terefinden dunyanin en yaxsi oyuncusu kimi yukseldildi Morfi ABS ye zeferle dondu 1859 cu ilde Nyu Orleanda sahmati terk etdiyini ve huquq karyerasina basladigini elan etdi Ancaq huquq sahesinde ugur qazana bilmedi neticede issiz qaldi ve ailesinin hesabina yasadi Sahmat perestiskarlarinin muracietlerine baxmayaraq Morfi hec vaxt sahmata geri donmedi ve 47 yasinda insultdan vefat etdi 10 iyul 1884 cu ilde gunduz vaxti Morfi vannada olu tapildi Tibbi ekspertizadan sonra melum oldu ki gunes altinda uzun gezintiden sonra soyuq dus qebul etmis ve iflic kecirtmisdir Morfinin yasadigi malikane 1891 ci ilde ailesi terefinden satilmisdir ve Brennan s restorani olmusdur Oyun uslubuBu gun bir cox heveskarlar oz vezirini qurban veren ve bir nece dahiyane gedisden sonra reqibi mat etmeye muveffeq olan gozqamasdirici kombinasiyali oyuncu kimi Morfi haqqinda dusunurler Bu teessurat ucun bir sebeb odur ki sahmat kitablari onun parlaq oyunlarini yeniden cap etmek isteyirler Kitabda Morfinin oynamadigi bir cox oyunlar yer tuturdur hansiki bu oyunlar onun uslubuna uygun deyildir Eslinde dovrunun ustalari onun uslubunu muhafizekar hesab edirdiler ve La Bourdonnais Adolf Andersen kimi parlaq ustalarla muqayise edirdiler Morfini birinci cagdas oyuncu hesab etmek olar Bezi oyunlari cagdas deyil cunki o leng movqeli oyunlara ehtiyac duymurdu hansi ki muasir qrosmeysterler istifade edirdiler Onun reqibleri aciq oyunu menimsememisdiler Morfi de bundan istifade edirdi ve aciq oyunlara ustunluk verirdi cunki aciq oyunlar tez ugur qazandirirdi O oz dovrune gore cox iller ireli olan sahmat intellekti sayesinde aciq oyunlari demek olar ki mukemmel oynayirdi lakin istenilen veziyyetde oynamagi bacarirdi Morfi daxilen neyin en yaxsi oldugunu bilen oyunculardan idi ve bu munasibeti onu Kapablankaya oxsadirdi Onun usaq dahiliyi suretli oynamagi ve cetin meglub olmasi da Kapablankaya oxsadilirdi Morfi butun gedislerine bir saatdan az vaxt serf etdiyi halda reqibleri 8 ve daha cox saat vaxt serf edirdiler Lowenthal ve Anderssen sonralar qeyd edirdiler ki Morfini udmaq heqiqeten cetin idi cunki o nece mudafie olunmagi hetta pis ve beraber veziyyetden cixib qelebe qazanmagi bilirdi Anderssen xususile qeyd edir ki Morfi ile oynanilan oyunda reqibin atdigi her bir sehv gedis oyunun itirilmesi ile neticelenirdi Men reqibi 70 gedise mat elediyim halda Morfi bunu 20 gedise bacarirdi Elbette ki ozune xas oyun terzi ile Anderssen Morfinin eleyhine olan zeif neticesini izah edir Kecmis Dunya Cempionu Robert Fiser qeyd edirdiki Morfi ve Kapablanka boyuk istedada malikdirler Morfinin butun eralarda qalib gelmek istedadi vardir bir sertle ki ona muasir sahmat nezeriyyelerini ve idealarini hazirlasmaga vaxt verilsin Beynelxalq qrosmeyster M Botvinnik Morfinin sahmat irsini bele qiymetlendirir Indiyedek Morfi aciq oyunlarin kecilmez ustasi olaraq qalir Onun ehemiyyeti bundan gorunur ki Morfiden sonra aciq oyunda yeni hec bir sey yaranmamisdir Tezece oynamaga baslayan sahmatcidan tutmus ustayadek hami dahi Amerika sahmatcisinin yaradiciligindan oyrenmelidir Fiqurlarin inkisaf etdirilerek doyuse atilmasi ne qeder tez olsa bir o qeder yaxsidir Debutde ustunluyu ele alan kimi qurban vermekden qorxmayaraq oz fiqurlarin ucun xetti acmalisan Morfinin en boyuk kesflerinden biri olmusdur IstinadlarPaul Charles Morphy Encyclopaedia Britannica ing Bibliotheque nationale de France Paul Charles Morphy BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011