Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məhbus və ya dustaq — öz istəyi əleyhinə azadlığından məhrum olunmuş şəxs. Məhbusluq həbs, azadlığın məhdudlaşdırılması, əsirlik və digər yollarla formalaşa bilər. Bu termin həbsxanada azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilmiş şəxslər barəsində işlədilir və məhkəmə prosesi zamanı cavabdeh qismində çıxış edən münasibətdə istifadə edilmir.
İngilis hüququnda
"Məhbus" həbsdə saxlanılan şəxsi bildirən hüquqi termindir.
1992-ci il Məhbusların təhlükəsizliyi haqqında Aktın 1-ci maddəsində verilən anlayışa görə, "məhbus" məhkəmə qərarının icrası nəticəsində həbsxanada saxlanılan şəxsdir.
"Məhbus" sözü görə təqsirləndirilən şəxsləri bildirən hüquqi termin olmuşdur və misdiminor (ing. misdemeanour) törətmiş şəxslərə şamil edilmirdi. 1967-ci il Cinayət Hüququ haqqında Aktın 1-ci maddəsinə əsasən misdiminor ilə feloniya arasında fərqin aradan qalxması ilə o da öz əhəmiyyətini itirmiş oldu.
Qlanvil Vilyams məhkum olunmamış şəxslərə "məhbus" deyilməsi praktikasının "haqsızlıq" olduğunu qeyd etmişdir.
Tarixi
Məhbusların mövcudluğuna dair ən qədim tapıntılar bizim eradan 8,000 il əvvələ qədər gedib çıxır və Aşağı Misirdə aşkar edilmiş ibtidai qəbirlərlə sübut edilmişdir. Bu sübut Liviyalıların Buşmenləri köləyə çevirdiyini nümayiş etdirirdi.
Psixoloji təsirlər
Təkbaşına məhkumluq
Məhbuslara mənfi təsir edən başlıca səbəblər sırasında onların uzun müddət məhkumluqda təkbaşına qalması qeyd edilir. Onların cəmiyətdən, sosial əlaqələrdən təcrid olunması məhbusların əqli durumuna ciddi mənfi təsir edir.
Uzunmüddətli məhkumluq depressiyaya səbəb ola və beynin fiziologiyasını dəyişə bilər. Cəmiyyətdən təcrid olunma nəticəsində məhbuslar artıq dərəcədə həssas olur və ona nəzarət edənlərin təsirinə qarşı zəiflik göstərirlər. Sosiallıq və cəmiyyətlə qarşılıqlı əlaqələr nəticəsində təmin edilən dəstək məhbusların uzunmüddətli məhkumluğa davam gətirməsi üçün ilkin şərtlərdir.
Məhbuslar uzun müddət təkbaşına kamerada qaldıqdan sonra cəmiyyətdən uzaqlaşmanın paradoksal təsirini nümayiş etdirirlər. Və zaman keçdikcə cəmiyyət içərisində olmaq istəyi öz yerini qorxuya verir. Eləcə də, halsız və keyimiş olmaq ehtimalları çox olduğundan azadlığa çıxdıqdan sonra uzun müddət davranışlarına nəzarət edə bilmirlər. Həmçinin, nəzarət edilmək və davranışlarına məhdudiyyət qoyulması üçün həbsxana rejiminə ehtiyac duya və ondan asılı vəziyyətə düşə bilərlər.
Uzunmüddətli məhkumluqda qalmaq məhbuslarda kliniki depressiyanın və uzun müddət nəzarət zəifliyinə səbəb olan pozuntuların inkişafına səbəb ola bilər. Əvvəldən psixi xəstəliyi olanlar isə psixiatrik simptomların inkişafı baxımından daha yüksək riskdədirlər. Bu zaman onlarda özünü yaralama, intihar meylləri və psixoz müşahidə olunur.
Stokholm sindromu
Stokholm sindromu kimi tanınan psixoloji sindrom, paradoksal bir fenomen olub, zaman keçdikcə girovların onları girov götürən şəxslərə qarşı müsbət duyğularının inkişaf etdiyini göstərir.
Hüquqları
ABŞ
Həm federal, həm də ştatlar səviyyəsində məhbusların hüquqları qanunla tənzimlənir. ABŞ-da məhbuslar Konstitusiya çərçivəsində tam hüquqlu hesab edilməsələr də, qəddar və qeyri-adi cəzaları qadağan edən müdafiə olunurlar.
Artan araşdırmalar məhbuslar, idarələr və cəmiyyət üçün müsbət formada səciyyələnən nəticələri təhsillə əlaqələndirir. Müxtəlif tədqiqatlar bunu göstərməyə kömək edir. Məsələn, 1997-ci ildə Merilend, Minnesota və Ohayo ştatında 3,200 məhbusa yönəldilmiş bir tədqiqat göstərirdi ki, yenidən təhsil almaq təkrar həbs olunma ehtimalını 29 faiz azaltmışdı. 2000-ci ildə Texas Təhsil Nazirliyi azadlıqdan məhrum edilərkən universitet diplomu olan 883 qadın və kişinin uzunmüddətli tədqiqatını aparmış və bütövlükdə residivizmin dərəcəsinin 40–43 faiz arasında dəyişməsi ilə müqayisədə tədqiqata cəlb edilmiş şəxslər arasında residivizmin 27,2 (AA dərəcəsini bitirənlər) və 7,8 faiz (BA dərəcəsini bitirənlər) arasında dəyişdiyini aşkar etmişdir. Beləliklə də, tədqiqatlar onu göstərir ki, təhsil residivizmin azalmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir.
Azərbaycan
Azərbaycan Respublikasının Cəzaların İcrası Məcəlləsinin 10-cu maddəsində məhbusların əsas hüquqları qeyd olunub. Buna əsasən, cəzaların icrası və çəkilməsi zamanı məhkumların aşağıdakı hüquqları vardır:
- cəzanı insan şəxsiyyətinə hörməti təmin edən şəraitdə çəkmək;
- ictimai faydalı əməklə məşğul olmaq;
- bədən tərbiyəsi və idmanla məşğul olmaq;
- istirahət etmək;
- pensiya və ya sosial müavinət almaq;
- ilk tibbi yardım daxil olmaqla, tibbi rəydən asılı olaraq ambulator və ya stasionar şəraitdə tibbi yardım almaq;
- öz hüquq və vəzifələri barədə, o cümlədən məhkəmə tərəfindən təyin edilmiş cəzanın icrası qaydası və şərtləri barəsində məlumat almaq;
- hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üzrə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş qaydada təklif, ərizə və şikayətlə dövlət dilində və ya başqa dildə müraciət etmək, zəruri hallarda isə bu məqsədlər üçün cəzanı icra edən müəssisə və ya orqan tərəfindən təqdim edilən tərcüməçi xidmətindən istifadə etmək;
- cəzanın icrası və çəkilməsi ilə əlaqədar barəsində qəbul edilən qərarlara dair öz rəyini bildirmək və ya onlardan şikayət etmək;
- dini ayinlərin icra edilməsində iştirak etmək;
- hüquqi yardım almaq;
- psixoloji yardım almaq;
- təhsil almaq və peşə hazırlığı keçmək;
- əcnəbi, vətəndaşlığı olmayan və ya qaçqın statusuna malik olan məhkumların qısa müddətdə şəxsi məsələlər üzrə öz dövlətlərinin Azərbaycan Respublikasındakı diplomatik və konsulluq nümayəndəlikləri ilə və ya onlara himayədarlığı öz üzərinə götürmüş milli, yaxud beynəlxalq təşkilatlarla əlaqəyə girmək;
- cəzanın çəkilməsinin təxirə salınması və ya onun ləğv edilməsi, xəstəliyə görə cəzanı çəkməkdən azad edilməsi, ittiham hökmünün icrası müddəti ilə əlaqədar cəza çəkməkdən azad edilməsi, cəzadan şərti olaraq vaxtından əvvəl azad edilməsi, cəzanın çəkilməmiş hissəsinin daha yüngül cəza növü ilə əvəz edilməsi, cəzaçəkmə müəssisəsinin növünün dəyişdirilməsi, amnistiyanın tətbiq edilməsi, müalicə müəssisəsində saxlanma vaxtının cəzaçəkmə müddətinə daxil edilməsi, məhkumluğun vaxtından əvvəl götürülməsi üçün ərizə ilə məhkəməyə, əfv edilmək üçün isə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə bilavasitə və ya qanuni nümayəndələrinin vasitəsilə, habelə yetkinlik yaşına çatmayan və ya fiziki qüsurlardan, yaxud psixi xəstəlikdən əzab çəkən məhkumlar barəsində isə onların müdafiəçilərinin və qanuni nümayəndələrinin vasitəsilə müraciət etmək.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Prisoner - Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary". Merriam-webster.com. 2016-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-19.
- John Rastell. Termes de la Ley. 1636. Page 202. Digital copy 2022-06-30 at the Wayback Machine from Google Books.
- The Prison Security Act 1992, section 1(6) 2022-06-29 at the Wayback Machine
- O. Hood Phillips. A First Book of English Law. Sweet and Maxwell. Fourth Edition. 1960. Page 151.
- Glanville Williams. Learning the Law. Eleventh Edition. Stevens. 1982. Page 3, note 3.
- "Historical survey > Slave-owning societies 2007-02-23 at the Wayback Machine". Encyclopædia Britannica.
- Thomas, Hugh: The Slave Trade Simon and Schuster; Rockefeller Centre; New York, New York; 1997
- "Prisoners' rights | LII / Legal Information Institute". Topics.law.cornell.edu. 2012-03-02. 2011-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-19.
- SpearIt, Restoring Pell Grants for Prisoners- Growing Momentum for Reform http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2814358 2022-07-07 at the Wayback Machine
- . 2018-09-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-07.
Xarici keçidlər
- Human Rights Watch on Detainees 2020-07-17 at the Wayback Machine
- ACLU on Detainees
- Prisoner Search in U. S. A 2020-08-12 at the Wayback Machine
- Victorian Prisoners' Photograph Albums from Wandsworth prison on The National Archives' website.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehbus ve ya dustaq oz isteyi eleyhine azadligindan mehrum olunmus sexs Mehbusluq hebs azadligin mehdudlasdirilmasi esirlik ve diger yollarla formalasa biler Bu termin hebsxanada azadliqdan mehrum etme cezasina mehkum edilmis sexsler baresinde isledilir ve mehkeme prosesi zamani cavabdeh qisminde cixis eden munasibetde istifade edilmir Qustav Dorenin heyetini numayis etdiren resm eseri 1872 Ingilis huququnda Mehbus hebsde saxlanilan sexsi bildiren huquqi termindir 1992 ci il Mehbuslarin tehlukesizliyi haqqinda Aktin 1 ci maddesinde verilen anlayisa gore mehbus mehkeme qerarinin icrasi neticesinde hebsxanada saxlanilan sexsdir Mehbus sozu gore teqsirlendirilen sexsleri bildiren huquqi termin olmusdur ve misdiminor ing misdemeanour toretmis sexslere samil edilmirdi 1967 ci il Cinayet Huququ haqqinda Aktin 1 ci maddesine esasen misdiminor ile feloniya arasinda ferqin aradan qalxmasi ile o da oz ehemiyyetini itirmis oldu Qlanvil Vilyams mehkum olunmamis sexslere mehbus deyilmesi praktikasinin haqsizliq oldugunu qeyd etmisdir TarixiFlaman ressam Mehbuslara bas cekmek eseri 1640 Mehbuslarin movcudluguna dair en qedim tapintilar bizim eradan 8 000 il evvele qeder gedib cixir ve Asagi Misirde askar edilmis ibtidai qebirlerle subut edilmisdir Bu subut Liviyalilarin Busmenleri koleye cevirdiyini numayis etdirirdi Psixoloji tesirlerTekbasina mehkumluq Mehbuslara menfi tesir eden baslica sebebler sirasinda onlarin uzun muddet mehkumluqda tekbasina qalmasi qeyd edilir Onlarin cemiyetden sosial elaqelerden tecrid olunmasi mehbuslarin eqli durumuna ciddi menfi tesir edir Uzunmuddetli mehkumluq depressiyaya sebeb ola ve beynin fiziologiyasini deyise biler Cemiyyetden tecrid olunma neticesinde mehbuslar artiq derecede hessas olur ve ona nezaret edenlerin tesirine qarsi zeiflik gosterirler Sosialliq ve cemiyyetle qarsiliqli elaqeler neticesinde temin edilen destek mehbuslarin uzunmuddetli mehkumluga davam getirmesi ucun ilkin sertlerdir Mehbuslar uzun muddet tekbasina kamerada qaldiqdan sonra cemiyyetden uzaqlasmanin paradoksal tesirini numayis etdirirler Ve zaman kecdikce cemiyyet icerisinde olmaq isteyi oz yerini qorxuya verir Elece de halsiz ve keyimis olmaq ehtimallari cox oldugundan azadliga cixdiqdan sonra uzun muddet davranislarina nezaret ede bilmirler Hemcinin nezaret edilmek ve davranislarina mehdudiyyet qoyulmasi ucun hebsxana rejimine ehtiyac duya ve ondan asili veziyyete duse bilerler Uzunmuddetli mehkumluqda qalmaq mehbuslarda kliniki depressiyanin ve uzun muddet nezaret zeifliyine sebeb olan pozuntularin inkisafina sebeb ola biler Evvelden psixi xesteliyi olanlar ise psixiatrik simptomlarin inkisafi baximindan daha yuksek riskdedirler Bu zaman onlarda ozunu yaralama intihar meylleri ve psixoz musahide olunur Stokholm sindromu Stokholm sindromu kimi taninan psixoloji sindrom paradoksal bir fenomen olub zaman kecdikce girovlarin onlari girov goturen sexslere qarsi musbet duygularinin inkisaf etdiyini gosterir HuquqlariABS ABS hebsxanasinda mehbusun cezalandirildigini gosteren illustrasiya 1912 Hem federal hem de statlar seviyyesinde mehbuslarin huquqlari qanunla tenzimlenir ABS da mehbuslar Konstitusiya cercivesinde tam huquqlu hesab edilmeseler de qeddar ve qeyri adi cezalari qadagan eden mudafie olunurlar Artan arasdirmalar mehbuslar idareler ve cemiyyet ucun musbet formada seciyyelenen neticeleri tehsille elaqelendirir Muxtelif tedqiqatlar bunu gostermeye komek edir Meselen 1997 ci ilde Merilend Minnesota ve Ohayo statinda 3 200 mehbusa yoneldilmis bir tedqiqat gosterirdi ki yeniden tehsil almaq tekrar hebs olunma ehtimalini 29 faiz azaltmisdi 2000 ci ilde Texas Tehsil Nazirliyi azadliqdan mehrum edilerken universitet diplomu olan 883 qadin ve kisinin uzunmuddetli tedqiqatini aparmis ve butovlukde residivizmin derecesinin 40 43 faiz arasinda deyismesi ile muqayisede tedqiqata celb edilmis sexsler arasinda residivizmin 27 2 AA derecesini bitirenler ve 7 8 faiz BA derecesini bitirenler arasinda deyisdiyini askar etmisdir Belelikle de tedqiqatlar onu gosterir ki tehsil residivizmin azalmasina ehemiyyetli derecede tesir edir Azerbaycan Azerbaycan Respublikasinin Cezalarin Icrasi Mecellesinin 10 cu maddesinde mehbuslarin esas huquqlari qeyd olunub Buna esasen cezalarin icrasi ve cekilmesi zamani mehkumlarin asagidaki huquqlari vardir cezani insan sexsiyyetine hormeti temin eden seraitde cekmek ictimai faydali emekle mesgul olmaq beden terbiyesi ve idmanla mesgul olmaq istirahet etmek pensiya ve ya sosial muavinet almaq ilk tibbi yardim daxil olmaqla tibbi reyden asili olaraq ambulator ve ya stasionar seraitde tibbi yardim almaq oz huquq ve vezifeleri barede o cumleden mehkeme terefinden teyin edilmis cezanin icrasi qaydasi ve sertleri baresinde melumat almaq huquq ve azadliqlarinin mudafiesi uzre Azerbaycan Respublikasinin qanunvericiliyi ile mueyyen edilmis qaydada teklif erize ve sikayetle dovlet dilinde ve ya basqa dilde muraciet etmek zeruri hallarda ise bu meqsedler ucun cezani icra eden muessise ve ya orqan terefinden teqdim edilen tercumeci xidmetinden istifade etmek cezanin icrasi ve cekilmesi ile elaqedar baresinde qebul edilen qerarlara dair oz reyini bildirmek ve ya onlardan sikayet etmek dini ayinlerin icra edilmesinde istirak etmek huquqi yardim almaq psixoloji yardim almaq tehsil almaq ve pese hazirligi kecmek ecnebi vetendasligi olmayan ve ya qacqin statusuna malik olan mehkumlarin qisa muddetde sexsi meseleler uzre oz dovletlerinin Azerbaycan Respublikasindaki diplomatik ve konsulluq numayendelikleri ile ve ya onlara himayedarligi oz uzerine goturmus milli yaxud beynelxalq teskilatlarla elaqeye girmek cezanin cekilmesinin texire salinmasi ve ya onun legv edilmesi xesteliye gore cezani cekmekden azad edilmesi ittiham hokmunun icrasi muddeti ile elaqedar ceza cekmekden azad edilmesi cezadan serti olaraq vaxtindan evvel azad edilmesi cezanin cekilmemis hissesinin daha yungul ceza novu ile evez edilmesi cezacekme muessisesinin novunun deyisdirilmesi amnistiyanin tetbiq edilmesi mualice muessisesinde saxlanma vaxtinin cezacekme muddetine daxil edilmesi mehkumlugun vaxtindan evvel goturulmesi ucun erize ile mehkemeye efv edilmek ucun ise Azerbaycan Respublikasinin Prezidentine bilavasite ve ya qanuni numayendelerinin vasitesile habele yetkinlik yasina catmayan ve ya fiziki qusurlardan yaxud psixi xestelikden ezab ceken mehkumlar baresinde ise onlarin mudafiecilerinin ve qanuni numayendelerinin vasitesile muraciet etmek Hemcinin baxGirov Insan huquqlari Azadliqdan mehrumetme FeleqqeIstinadlar Prisoner Definition and More from the Free Merriam Webster Dictionary Merriam webster com 2016 10 06 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 19 John Rastell Termes de la Ley 1636 Page 202 Digital copy 2022 06 30 at the Wayback Machine from Google Books The Prison Security Act 1992 section 1 6 2022 06 29 at the Wayback Machine O Hood Phillips A First Book of English Law Sweet and Maxwell Fourth Edition 1960 Page 151 Glanville Williams Learning the Law Eleventh Edition Stevens 1982 Page 3 note 3 Historical survey gt Slave owning societies 2007 02 23 at the Wayback Machine Encyclopaedia Britannica Thomas Hugh The Slave Trade Simon and Schuster Rockefeller Centre New York New York 1997 Prisoners rights LII Legal Information Institute Topics law cornell edu 2012 03 02 2011 08 10 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 19 SpearIt Restoring Pell Grants for Prisoners Growing Momentum for Reform http papers ssrn com sol3 papers cfm abstract id 2814358 2022 07 07 at the Wayback Machine 2018 09 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 12 07 Xarici kecidlerVikianbarda Mehbus ile elaqeli mediafayllar var Human Rights Watch on Detainees 2020 07 17 at the Wayback Machine ACLU on Detainees Prisoner Search in U S A 2020 08 12 at the Wayback Machine Victorian Prisoners Photograph Albums from Wandsworth prison on The National Archives website