Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hüseynşahilər sülaləsi — 1494-1538-ci illər arasında Benqalda hökm sürən müsəlman xanədanı.
Tarixi
Xanədanın qurucusu Seyidüs-sadat Əbül-Müzəffər Əlaəddin Hüseyn Şahdır. Atası Seyid Əşrəf Hüseyni və Məkki nisbələriylə anılır. Hüseyn şahın Benqalda yərləşmiş Hüseynin soyundan gələn bir ailəyə mənsub olduğu irəli sürülməktə və bundan dolayı qurduğu xanədana Seyidilər də deyilməktədir. Məhəlli rəvayətlərə görə isə ailəsinin aslı Şimali Benqalın bölgəsindəndir. Çandpur əyalətinin küçük Radh qəsabasına yerləşən atasının Termezdən gəldiyi də söylənir.
Hüseyn şah ilk təhsilini Radh qazısından aldı və daha sonra onun qızıyla evləndi. Ardından Benqalda hökm sürən Habəşilərdən Şəmsəddin Müzəffər Şahın xidmətinə girərək üstün kabiliyət və məziyətləri sayəsində vəzirliğə qədər yüksəldi. Ancak daha sonra ordunun başına keçərək hökmdarın baskıcı tutumu karşısında ayaklanan halkın yanında yər aldı və sarayı zaptedib öldürttüğü Şəmsəddin Muzaffər Şahın taxtına oturdu. Adına basılmış 900 (1494) tarihli bir altın sikkəyə dayanarak taxtı bu tarihtə vəya biraz öncə ələ keçirdiği söylənəbilir. Hüseyn Şah, ilk iş olarak sarayın zaptından sonra şəhri yağmalamaya dəvam ədən askərlərə durmaları için bir fərman çıkardı və əmrinə uymayan yaklaşık 12.000 kişiyi öldürttü. Arkasından daha öncəki yönətimdə saray muhafızlığı yapan kimsələri dağıttı və onun yərinə yəni güvənlik birimləri oluşturdu. Ayrıca iş başında bulunan Habəşiləri ülkədən uzaklaştırdı və Şəmsəddin Muzaffər Şahın kəndisinə muhalif olmalarından çəkinərək görəvdən aldığı Hindu və müslüman aristokratlara əski itibarlarını iadə ətti. Bu tədbirlər sayəsində halkın təvəccühünü kazanıp iktidarını kuvvətləndirdiktən sonra yönətim mərkəzini Gavrdan İkdalaya taşıdı və “halifətullah” unvanını kullanmaya başladı.
1495 yılında Cavnpur Sultanı Hüseyn Şah Şarkī, Dəlhi Sultanı İskəndər-i Ludi ilə Biharda yaptığı savaşı kaybədərək Hüseyn Şaha sığındı. Başlangıçta bundan habəri olmayan İskəndər-i Ludi, daha sonra harəkətə keçərək Darvəşpurdan Benqal sınırındaki Tuğlukpura doğru ilərlədi. Bunun üzərinə Hüseyn Şah oğlu Danyali ona karşı göndərdi. İki ordu Patnanın doğusundaki Barhta kamp kurduysa da bir çatışmaya girmədən anlaşmaya vardı. Yapılan antlaşmaya görə Danyal, Ludilərin düşmanlarına sığınma hakkı tanımayacaklarına dair söz vərdi (1498). Ancak İskəndər-i Ludinin bölgədən ayrılmasından sonra Benqal Sultanlığının Kuzəy Biharın bütününü və Günəy Biharın bir kısmını ələ keçirdiği anlaşılmaktadır. Aynı yıl Hüseyn Şah, sınırlarını Karatoyanın doğu kıyılarına qədər gənişlətən Kamtapur Kralı Nilambaraya karşı da İsmail Gazi kumandasında bir ordu göndərdi. Uzun bir kuşatmadan sonra Kamtapuru ələ keçirən İsmail Gazi bölgə topraklarını sultanlığın sınırlarına kattı və Hüseyn Şah buranın valiliğinə oğlu Danyali tayin ətti. Daha sonra Tippərah bölgəsinə yapılan ilk üç səfərdə ordularının ağır yənilgi alması üzərinə bizzat askərin başına keçərək şiddətli çarpışmaların ardından bazı yərləri və Çitagongu zaptətti və buraya Fəthabad adını vərdi (1512). Hüseyn Şahın harəkatını iləriyə doğru sürdürməsini fırsat bilən günəydəki Arakanlılar bir ara Çitagongu ələ keçirdilərsə də 1517də vəliaht şahzadə Nasırüddin kumandasında bölgəyə göndərilən kuvvətlər şəhri gəri aldılar.
1519 yılında Hüseyn Şahın vəfatı üzərinə oğlu Nasırüddin, Əbül-Muzaffər Nusrət Şah unvanıyla taxta keçti. Nusrət Şah da babası gibi dəvlətin sınırlarını gənişlətməyə dəvam ətti. 1521də saraya Portəkizli bir əlçinin gəlməsi Benqalin Avrupa ilə bilinən ilk diplomatik ilişkisidir. 1522də Biharda ortaya çıkan Luxani Krallığının Ludilər karşısında durumunu korumak için Benqal Sultanlığı ilə dostluk kurmak zorunda olması Nusrət Şahın işinə yaradı və hakimiyətini Tirhuta qədər gənişlətərək o bölgənin yönətimini kayınbiradərləri Alaəddinə və Mahdum-i Aləmə vərdi.
1526da Babürün Luxaniləri Cavnpurdan çıkarıp Benqal üzərinə səfər hazırlıklarına başlaması üzərinə Nusrət Şah Babürlü sarayına bir əlçi göndərdi. Bu diplomatik girişimin sonucunda Babür Benqal səfərini durdurdu. Ancak bir sürə sonra Gograya ulaşabilmək için Benqal topraklarından keçiş izni istədi və Nusrət Şah buna yanaşmadığı için ordusunun başında Sarana qədər ilərlədi (1529); Nusrət Şah kumandanlarının da ətkisiylə istənən izni vərmək zorunda kaldı. 1530da Babürün yərinə Hümayun keçincə Nusrət Şah onun muhtəməl saldırılarını önləmək amacıyla Qucerat Sultanı Bahadır Şahla bir ittifak kurma girişimində bulundu; ancak kəsin sonuç alamadan bir köləsi tarafından öldürüldü (1532).
Nusrət Şahtan sonra yərinə oğlu Əbül-Muzaffər Alaəddin Firuz Şah keçtiysə də birkaç ay sonra amcası Abdülbədr tarafından öldürüldü (1533). Gıyasəddin Mahmud unvanıyla taxta çıkan xanədanın son hökmdarı Abdülbədr, Quceratta çarpışan Babürlülərə askəri bir darbə indirəmədiği gibi politikada da başarılı olamadı. O sırada hənüz Şir Xan adıyla anılan komşusu Suri Əfqanların rəisi Şir Şah Sur ilə bir ittifak kurabiləcəkkən düşmanı Patna Luxaniləriylə iş birliği yaparak onun karşısında yər aldı. Şir Xan, öncə Gıyasəddin Mahmudun Biharı ələ keçirmək üzərə yolladığı Kutub Xanı məğlub edib öldürttü; arkasından da əskidən bəri arasının açık olduğu Kuzəy Bihar Valisi Mahdum-i Aləmi kəndi yanına çəkti. Gıyasəddin Mahmud 1534 yılında Surajgarhta məydana gələn savaşta Şir Xan karşısında ağır bir yənilgiyə uğradı. Bu yənilginin ən önəmli siyasi nəticəsi, onun toprak və itibar kaybətməsindən çok Şir Xanın hökmdarlık yolunda böyük bir məsafə kazanmasıdır.
Hümayunun Qucerat ilə məşgul olmasından faydalanan Şir Xan, Benqal Sultanlığına karşı daha kəsin bir tavır ortaya koyarak 1536da başşəhirlərinə doğru yürüdü. Benqallilər Portəkizlilərin də yardımıyla Taliagarhi Keçidini şiddətlə savundular. Ancak Şir Xan, bir manəvra yapıp oğlunu keçittə bırakarak yanındaki kuvvətlə Gavra ulaştı və çok zor durumda kalan Gıyasəddin Mahmud tazminat ödəmək şartıyla atəşkəs antlaşması imzaladı. Bir müddət sonra Şir Xan tazminatın ödənməməsini baxanə ədərək təkrar Gavr üzərinə səfərə çıktı. Ancak bu sırada Şir Xanın gittikçə güçləndiğini görən Hümayun onun başşəhri Çunarı kuşattı. Şir Xanın gəri dönməsinə rağmən kumandanları Gavrı düşürdülər (1538). Gıyasəddin Mahmud Kuzəy Bihara kaçarak canını kurtardıysa da bir sürə sonra iki oğlunun Əfqanlar tarafından öldürüldüğü habərini alınca üzüntüsündən öldü.
Hüseynşahi xanədanının özəlliklə Hüseyn Şah və Nusrət Şah dönəmləri Benqal Sultanlığının altın çağı sayılır. Hüseyn Şah müslüman vəya Hindu olsun bütün təbaasının güvən və səvgisini kazandı. Hatta aralarından bazılarını vəzir və dəbir-i has gibi yüksək məvkilərə gətirdiği Hindular kəndisini Krişnanın “avatar”ı (insan şəklində təcəssüm ətmiş hali) sayıp ona Nripati Tilak (kralların tacı) və Jagat-Bhusxan (aləmin süsü) lakaplarını taktılar. Aynı zamanda bir alim olan Hüseyn Şah ilim adamlarını himayə ətti və Benqal dilinin gəlişməsini sağladı. Nusrət Şah da babası gibi ilim və ədəbiyatın ilərləməsinə yardımcı oldu; öncəliklə ünlü Mahabharatayı Sankritçədən Benqalcəyə tərcümə əttirdi. Hər iki hökmdarın himayəsində bu gün Benqal ədəbiyatının klasikləri sayılan Manasa-Vijayana, Padma-Purana və Krna-Manasagalà gibi əsərlər yazıldı. Hökmdarlığının çok kısa sürməsinə rağmən Firuz Şahın da Benqal ədəbiyatına yakın ilgi duyması adının unutulmamasını sağladı. O da şahzadəliğində şair Sridharaya məşhur aşk hikayəsi Vidya-Sundarayı yazdırmıştı. Bu dönəmdə İslam miniatür sanatı da gəlişmə göstərmiş və çoğu Farsça olan birçok kitap miniatürlərlə bəzənmiştir. Hüseynşahilər zamanında özəlliklə mimariyə böyük önəm vərilmiş və gərək hökmdarlar gərəksə tayin əttikləri valilər Benqalin başlıca şəhirlərini cami, mədrəsə, türbə, bulaq və körpü kimi memarlıq əsərlərlə süsləmişlərdir.
Hökmdarları
- (1494–1519)
- (1519–1533)
- (1533)
- (1533–1538)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
 | Monarx, sülalə və ya onların nümayəndələri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Huseynsahiler sulalesi 1494 1538 ci iller arasinda Benqalda hokm suren muselman xanedani TarixiXanedanin qurucusu Seyidus sadat Ebul Muzeffer Elaeddin Huseyn Sahdir Atasi Seyid Esref Huseyni ve Mekki nisbeleriyle anilir Huseyn sahin Benqalda yerlesmis Huseynin soyundan gelen bir aileye mensub oldugu ireli surulmekte ve bundan dolayi qurdugu xanedana Seyidiler de deyilmektedir Mehelli revayetlere gore ise ailesinin asli Simali Benqalin bolgesindendir Candpur eyaletinin kucuk Radh qesabasina yerlesen atasinin Termezden geldiyi de soylenir Huseyn sah ilk tehsilini Radh qazisindan aldi ve daha sonra onun qiziyla evlendi Ardindan Benqalda hokm suren Habesilerden Semseddin Muzeffer Sahin xidmetine girerek ustun kabiliyet ve meziyetleri sayesinde vezirlige qeder yukseldi Ancak daha sonra ordunun basina kecerek hokmdarin baskici tutumu karsisinda ayaklanan halkin yaninda yer aldi ve sarayi zaptedib oldurttugu Semseddin Muzaffer Sahin taxtina oturdu Adina basilmis 900 1494 tarihli bir altin sikkeye dayanarak taxti bu tarihte veya biraz once ele kecirdigi soylenebilir Huseyn Sah ilk is olarak sarayin zaptindan sonra sehri yagmalamaya devam eden askerlere durmalari icin bir ferman cikardi ve emrine uymayan yaklasik 12 000 kisiyi oldurttu Arkasindan daha onceki yonetimde saray muhafizligi yapan kimseleri dagitti ve onun yerine yeni guvenlik birimleri olusturdu Ayrica is basinda bulunan Habesileri ulkeden uzaklastirdi ve Semseddin Muzaffer Sahin kendisine muhalif olmalarindan cekinerek gorevden aldigi Hindu ve musluman aristokratlara eski itibarlarini iade etti Bu tedbirler sayesinde halkin teveccuhunu kazanip iktidarini kuvvetlendirdikten sonra yonetim merkezini Gavrdan Ikdalaya tasidi ve halifetullah unvanini kullanmaya basladi 1495 yilinda Cavnpur Sultani Huseyn Sah Sarki Delhi Sultani Iskender i Ludi ile Biharda yaptigi savasi kaybederek Huseyn Saha sigindi Baslangicta bundan haberi olmayan Iskender i Ludi daha sonra harekete kecerek Darvespurdan Benqal sinirindaki Tuglukpura dogru ilerledi Bunun uzerine Huseyn Sah oglu Danyali ona karsi gonderdi Iki ordu Patnanin dogusundaki Barhta kamp kurduysa da bir catismaya girmeden anlasmaya vardi Yapilan antlasmaya gore Danyal Ludilerin dusmanlarina siginma hakki tanimayacaklarina dair soz verdi 1498 Ancak Iskender i Ludinin bolgeden ayrilmasindan sonra Benqal Sultanliginin Kuzey Biharin butununu ve Guney Biharin bir kismini ele kecirdigi anlasilmaktadir Ayni yil Huseyn Sah sinirlarini Karatoyanin dogu kiyilarina qeder genisleten Kamtapur Krali Nilambaraya karsi da Ismail Gazi kumandasinda bir ordu gonderdi Uzun bir kusatmadan sonra Kamtapuru ele keciren Ismail Gazi bolge topraklarini sultanligin sinirlarina katti ve Huseyn Sah buranin valiligine oglu Danyali tayin etti Daha sonra Tipperah bolgesine yapilan ilk uc seferde ordularinin agir yenilgi almasi uzerine bizzat askerin basina kecerek siddetli carpismalarin ardindan bazi yerleri ve Citagongu zaptetti ve buraya Fethabad adini verdi 1512 Huseyn Sahin harekatini ileriye dogru surdurmesini firsat bilen guneydeki Arakanlilar bir ara Citagongu ele kecirdilerse de 1517de veliaht sahzade Nasiruddin kumandasinda bolgeye gonderilen kuvvetler sehri geri aldilar 1519 yilinda Huseyn Sahin vefati uzerine oglu Nasiruddin Ebul Muzaffer Nusret Sah unvaniyla taxta kecti Nusret Sah da babasi gibi devletin sinirlarini genisletmeye devam etti 1521de saraya Portekizli bir elcinin gelmesi Benqalin Avrupa ile bilinen ilk diplomatik iliskisidir 1522de Biharda ortaya cikan Luxani Kralliginin Ludiler karsisinda durumunu korumak icin Benqal Sultanligi ile dostluk kurmak zorunda olmasi Nusret Sahin isine yaradi ve hakimiyetini Tirhuta qeder genisleterek o bolgenin yonetimini kayinbiraderleri Alaeddine ve Mahdum i Aleme verdi 1526da Baburun Luxanileri Cavnpurdan cikarip Benqal uzerine sefer hazirliklarina baslamasi uzerine Nusret Sah Baburlu sarayina bir elci gonderdi Bu diplomatik girisimin sonucunda Babur Benqal seferini durdurdu Ancak bir sure sonra Gograya ulasabilmek icin Benqal topraklarindan kecis izni istedi ve Nusret Sah buna yanasmadigi icin ordusunun basinda Sarana qeder ilerledi 1529 Nusret Sah kumandanlarinin da etkisiyle istenen izni vermek zorunda kaldi 1530da Baburun yerine Humayun kecince Nusret Sah onun muhtemel saldirilarini onlemek amaciyla Qucerat Sultani Bahadir Sahla bir ittifak kurma girisiminde bulundu ancak kesin sonuc alamadan bir kolesi tarafindan olduruldu 1532 Nusret Sahtan sonra yerine oglu Ebul Muzaffer Alaeddin Firuz Sah kectiyse de birkac ay sonra amcasi Abdulbedr tarafindan olduruldu 1533 Giyaseddin Mahmud unvaniyla taxta cikan xanedanin son hokmdari Abdulbedr Quceratta carpisan Baburlulere askeri bir darbe indiremedigi gibi politikada da basarili olamadi O sirada henuz Sir Xan adiyla anilan komsusu Suri Efqanlarin reisi Sir Sah Sur ile bir ittifak kurabilecekken dusmani Patna Luxanileriyle is birligi yaparak onun karsisinda yer aldi Sir Xan once Giyaseddin Mahmudun Bihari ele kecirmek uzere yolladigi Kutub Xani meglub edib oldurttu arkasindan da eskiden beri arasinin acik oldugu Kuzey Bihar Valisi Mahdum i Alemi kendi yanina cekti Giyaseddin Mahmud 1534 yilinda Surajgarhta meydana gelen savasta Sir Xan karsisinda agir bir yenilgiye ugradi Bu yenilginin en onemli siyasi neticesi onun toprak ve itibar kaybetmesinden cok Sir Xanin hokmdarlik yolunda boyuk bir mesafe kazanmasidir Humayunun Qucerat ile mesgul olmasindan faydalanan Sir Xan Benqal Sultanligina karsi daha kesin bir tavir ortaya koyarak 1536da bassehirlerine dogru yurudu Benqalliler Portekizlilerin de yardimiyla Taliagarhi Kecidini siddetle savundular Ancak Sir Xan bir manevra yapip oglunu kecitte birakarak yanindaki kuvvetle Gavra ulasti ve cok zor durumda kalan Giyaseddin Mahmud tazminat odemek sartiyla ateskes antlasmasi imzaladi Bir muddet sonra Sir Xan tazminatin odenmemesini baxane ederek tekrar Gavr uzerine sefere cikti Ancak bu sirada Sir Xanin gittikce guclendigini goren Humayun onun bassehri Cunari kusatti Sir Xanin geri donmesine ragmen kumandanlari Gavri dusurduler 1538 Giyaseddin Mahmud Kuzey Bihara kacarak canini kurtardiysa da bir sure sonra iki oglunun Efqanlar tarafindan olduruldugu haberini alinca uzuntusunden oldu Huseynsahi xanedaninin ozellikle Huseyn Sah ve Nusret Sah donemleri Benqal Sultanliginin altin cagi sayilir Huseyn Sah musluman veya Hindu olsun butun tebaasinin guven ve sevgisini kazandi Hatta aralarindan bazilarini vezir ve debir i has gibi yuksek mevkilere getirdigi Hindular kendisini Krisnanin avatar i insan seklinde tecessum etmis hali sayip ona Nripati Tilak krallarin taci ve Jagat Bhusxan alemin susu lakaplarini taktilar Ayni zamanda bir alim olan Huseyn Sah ilim adamlarini himaye etti ve Benqal dilinin gelismesini sagladi Nusret Sah da babasi gibi ilim ve edebiyatin ilerlemesine yardimci oldu oncelikle unlu Mahabharatayi Sankritceden Benqalceye tercume ettirdi Her iki hokmdarin himayesinde bu gun Benqal edebiyatinin klasikleri sayilan Manasa Vijayana Padma Purana ve Krna Manasagala gibi eserler yazildi Hokmdarliginin cok kisa surmesine ragmen Firuz Sahin da Benqal edebiyatina yakin ilgi duymasi adinin unutulmamasini sagladi O da sahzadeliginde sair Sridharaya meshur ask hikayesi Vidya Sundarayi yazdirmisti Bu donemde Islam miniatur sanati da gelisme gostermis ve cogu Farsca olan bircok kitap miniaturlerle bezenmistir Huseynsahiler zamaninda ozellikle mimariye boyuk onem verilmis ve gerek hokmdarlar gerekse tayin ettikleri valiler Benqalin baslica sehirlerini cami medrese turbe bulaq ve korpu kimi memarliq eserlerle suslemislerdir Hokmdarlari 1494 1519 1519 1533 1533 1533 1538 Hemcinin baxBenqal sultanligiXarici kecidler Monarx sulale ve ya onlarin numayendeleri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin