Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elfride Yelinek (alm. Elfriede Jelinek; 20 oktyabr 1946[…])) — Avstriya yazıçısı, dramaturq, şair və ədəbi tənqidçi, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı (2004), Henrix Böll mükafatı (1986), Georq Büxner mükafatı (1998), Henrix Heyne mükafatı (2002), Frans Kafka mükafatı (2004) laureatı.
| Elfrida Yelinek | |
|---|---|
| alm. Elfriede Jelinek çex. Elfriede Jelineková | |
 | |
| Doğum tarixi | 20 oktyabr 1946[…](77 yaş) |
| Fəaliyyəti | yazıçı, dramaturq, ssenarist, şair, tərcüməçi, roman yazıçısı, librettoçu, ədəbiyyat tənqidçisi |
| Fəaliyyət illəri | 1987-ci ildən |
| Əsərlərinin dili | alman dili |
| Mükafatları |  |
 | |
| elfriedejelinek.com | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Avstriya yazıçısı və dramaturqu Elfrida Yelinek ölkənin cənubunda, Sloveniya ilə sərhəddə yerləşən Ştıria torpağında, qarışıq yəhudi-çex ailəsində doğulmuşdu. Yazıçının soyadı da çex-slavyan mənşəlidir. "Yelinek" çex dilində "maral" mənasını ifadə edir.
Atası kimyaçı idi. Məhz peşəsinə zərurət olduğuna görə Hitlerin hakimiyyəti dönəmində yəhudi soyqırımından – Holokostdan salamat qurtara bilmişdi. Yelinek ailəsinin bir çox üzvlərinin həyatına isə həbs düşərgələrində son qoyulmuşdu. Görünür, bütün bunlar təsirsiz ötüşməmiş və aradan illər keçəndən sonra atasının psixikasının pozulması ilə nəticələnmişdi. Müalicə nəticə verməmişdi. Ağlını tamam itirən və evdən bayıra buraxılmayan Fridrix Yelinek 1972-ci ildə vəfat etmişdi. Elfridanın tərbiyəsi anasının üzərinə düşmüşdü. Vyananın köklü ailələrindən olan frau Olqa qızını vunderkind musiqiçi kimi görmək istəyirdi. Elfrida təhsil aldığı məktəbdə fortepiano, fleyta, alt və skripkada çalmaq öyrənmişdi. 13 yaşında isə Vyana konservatoriyasına daxil olmuşdu. Burada fortepiano və orqan ifaçılığına, habelə musiqi kompozisiyasına yiyələnmişdi. Eyni zamanda Vyana universitetində sənət tarixini öyrənmişdi. 1967-ci ildə daimi qorxu hissi ilə müşayiət olunan əsəb pozğunluğuna tutulduğundan bütöv bir ili evdə keçirmişdi. İlk əsərlərini də bu zaman yazmışdı.
Elfrida Yelinek yaradıcılığa şeirlə başlamışdı. Bu şeirlər 1967-ci ildə çapdan çıxan "Lizanın kölgələri" kitabında toplanmışdı. Yalnız atasının ölümündən sonra o, daimi qorxu hissindən qurtara bilmişdi. İctimai-siyasi həyatla daha yaxından maraqlanmağa başlayan Yelinek alman tələbələrin solçu hərəkatına qoşulmuşdu. Onun "Mixael. Korafəhmlər üçün təlimat" (1972) romanı müasir cəmiyyət həyatına xas olan mədəniyyətin kütləviliyi probleminin sərt tənqidi üzərində qurulmuşdu. Yazıçı qadın 1971-1994-cü illərdə Avstriya Kommunist Partiyasının üzvü olmuşdu.
1975-ci ildə çapdan çıxan və vətənpərvər Avstriya romanına marksist-feminist parodiya olan "Sevgililər" romanı Yelinekin simasında milli ədəbiyyata güclü və orijinal yazıçının gəldiyini göstərdi. "Bağlı qapı arxasında" (1980) adlı növbəti əsərində Yelinek Avstriya cəmiyyətinin ciddi çətinliklərindən birini — yaxşı ailələrdə böyüyən "pis uşaqlar" problemini gündəliyə çıxarmışdı. Artıq onun yaradıcılığında milli varlığın və mentalitetin tənqidi yüksələn xəttlə davam edirdi. Yetmişinci illərdə yazıçını maraqlandıran mühüm mövzulardan biri də seksual azadlıq və cinslərin qarşılıqlı münasibətləri idi. Elfrida Yelinekin "Pianoçu" (1983) və "Şəhvət" (1989) romanlarında qadına münasibətdə seksual zorakılıq problemi işıqlandırılmışdı. Xüsusilə "Pianoçu"da müəllifin şəxsi həyatı ilə bağlı motivlər qabarıq şəkildə əks olunmuşdu. Hər iki roman Avstriya cəmiyyətində ciddi əks-səda doğurmuş və geniş polemikalara səbəb olmuşdu. "Pianoçu"nun motivləri əsasında tanınmış Avsrtiya rejissoru Mixael Xanakenin çəkdiyi eyni adlı radikal səciyyəli film bir sıra yüksək mükafatlar qazanmışdır. Yaradıcılığı, insanlara və hadisələrə münasibəti baxımından Elfrida Yelinek kifayət qədər ziddiyyətli yazıçıdır. Məhz bu səbəbdən də, Avstriyanın ədəbi elitası arasında onun əsərlərini az qala bədiilik etalonu səviyyəsinə qaldıranlar olduğu kimi, adi və bayağı pornoqrafiyadan fərqləndirməyənlər də yox deyildir.
Vatikan onu "absolyut nihilizmin" bayraqdarı hesab edir və onu "söz yaradıcılığında" ədəbsizliyi yaydığına görə kəskin tənqid edir. Avstriya yazıçısının əsərlərində seks patalogiya, hakimiyyət isə zorakılıqla bir olur. Bu isə Vatikanın rəyinə görə "qadının erotizmdən emansipasiyasına" dəlalət etmir.
Yelinekin səhnə əsərləri də ölkəsində populyardır. "Klara Ş." (1982), "Ehtiras, yaxud yol açıqdır" (1986), "Bulud. Ev" (1988), "Düşərgə, yaxud bu işlə hamı məşğul olur" (1994), "İdman" (1998), "O, özü olduğu kimi deyil" (2000) pyesləri ölkənin ən yaxşı teatrlarda tamaşaya qoyulmuşdur. 1998-ci ildə Zalsburqda keçirilən ümumdünya teatr festivalının bütün repertuarı başdan-başa Elfrida Yelinekin əsərlərindən tərtib edilmişdi. Həmin il o, Avstriyanın ən nüfuzlu ədəbi mükafatı sayılan Büxner ödülünə layiq görülmüşdü. 2002-ci ildə öz ölkəsində "İlin dramaturqu" adını, Almaniyada isə Henrix Heyne mükafatını qazanmışdı. Son illərdə yazıçının "Alp dağlarında" (2002) kitabında toplanan pyesləri, habelə "Qız və ölüm" (2004) dramı ədəbi ictimaiyyətə təqdim olunmuşdur.
2004-cü ildə Elfrida Yelinek "yalnız bu müəllifə xas ehtiraslı dillə cəmiyyət həyatındakı cəfəng meylləri və hakimiyyətin sosial klişelərini ifşa edən roman və dramlarının musiqi polifonikliyinə görə" Nobel mükafatı almışdı. Müəllif təqdimat mərasimində iştirak etməmişdi. Nobel mühazirəsini isə İsveç Akademiyasına videogörüntü şəklində göndərmişdi. Yelinek məhz özünün seçildiyi üçün çox sevindiyini, lakin ədəbiyyat Nobelinin populyarlığını daha da artırmasından və ictimai şəxsiyyətə çevirməsindən kədərləndirdiyini bildirmişdir.
İsveç Akademiyasının bu seçimi də mübahisəsiz ötüşməmişdi. Akademiyanın üzvü Knut Ahnlund həmkarlarının qərarına qəti etirazını bildirərək Elfrida Yelinekin yazdıqlarının ədəbiyyat deyil, ictimai pornoqrafiya, bədiilikdən məhrum sistemsiz söz yığını olduğunu iddia etmişdir. Mükafatla bağlı qərar qəbul olunandan sonra Ahnlund bu addımın "yalnız mütərəqqi qüvvələrə deyil, bütünlükdə ədəbiyyat və sənət anlayışına sağalmaz yara vurduğunu" bildirərək İsveç Akademiyası üzvlüyündən istefa verdiyini açıqlamışdı.
Xanım Yelinekin bu hadisədən sarsıldığını söyləmək çətindir. Əslində o, təbiəti etibarı ilə şöhrətə can atan adam olmadığından adı və əsərləri ətrafında yaranan hər hansı ajiotajın fövqündə dayanmağı bacarır. Və yeni əsərlər üzərində işləyir.
İstinadlar
- Elfriede Jelinek // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Elfriede Jelinek // filmportal.de. 2005.
- "Elfriede Jelinek". 2012-02-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-09-06.
Mənbə
- Vilayət Quliyev. Ədəbiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatları. Bakı: "Kitab aləmi" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh.
Xarici keçidlər
- Elfride Yelinek - Qız və ölüm. Almancadan çevirdi: Ramiz Abbaslı. 2013-01-28 at the Wayback Machine
- Эльфрида Елинек, (Elfriede Jelinek), (1946)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elfride Yelinek alm Elfriede Jelinek 20 oktyabr 1946 Avstriya yazicisi dramaturq sair ve edebi tenqidci Edebiyyat uzre Nobel mukafati 2004 Henrix Boll mukafati 1986 Georq Buxner mukafati 1998 Henrix Heyne mukafati 2002 Frans Kafka mukafati 2004 laureati Elfrida Yelinekalm Elfriede Jelinek cex Elfriede JelinekovaDogum tarixi 20 oktyabr 1946 1946 10 20 77 yas Fealiyyeti yazici dramaturq ssenarist sair tercumeci roman yazicisi librettocu edebiyyat tenqidcisiFealiyyet illeri 1987 ci ildenEserlerinin dili alman diliMukafatlarielfriedejelinek com Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAvstriya yazicisi ve dramaturqu Elfrida Yelinek olkenin cenubunda Sloveniya ile serhedde yerlesen Stiria torpaginda qarisiq yehudi cex ailesinde dogulmusdu Yazicinin soyadi da cex slavyan menselidir Yelinek cex dilinde maral menasini ifade edir Atasi kimyaci idi Mehz pesesine zeruret olduguna gore Hitlerin hakimiyyeti doneminde yehudi soyqirimindan Holokostdan salamat qurtara bilmisdi Yelinek ailesinin bir cox uzvlerinin heyatina ise hebs dusergelerinde son qoyulmusdu Gorunur butun bunlar tesirsiz otusmemis ve aradan iller kecenden sonra atasinin psixikasinin pozulmasi ile neticelenmisdi Mualice netice vermemisdi Aglini tamam itiren ve evden bayira buraxilmayan Fridrix Yelinek 1972 ci ilde vefat etmisdi Elfridanin terbiyesi anasinin uzerine dusmusdu Vyananin koklu ailelerinden olan frau Olqa qizini vunderkind musiqici kimi gormek isteyirdi Elfrida tehsil aldigi mektebde fortepiano fleyta alt ve skripkada calmaq oyrenmisdi 13 yasinda ise Vyana konservatoriyasina daxil olmusdu Burada fortepiano ve orqan ifaciligina habele musiqi kompozisiyasina yiyelenmisdi Eyni zamanda Vyana universitetinde senet tarixini oyrenmisdi 1967 ci ilde daimi qorxu hissi ile musayiet olunan eseb pozgunluguna tutuldugundan butov bir ili evde kecirmisdi Ilk eserlerini de bu zaman yazmisdi Elfrida Yelinek yaradiciliga seirle baslamisdi Bu seirler 1967 ci ilde capdan cixan Lizanin kolgeleri kitabinda toplanmisdi Yalniz atasinin olumunden sonra o daimi qorxu hissinden qurtara bilmisdi Ictimai siyasi heyatla daha yaxindan maraqlanmaga baslayan Yelinek alman telebelerin solcu herekatina qosulmusdu Onun Mixael Korafehmler ucun telimat 1972 romani muasir cemiyyet heyatina xas olan medeniyyetin kutleviliyi probleminin sert tenqidi uzerinde qurulmusdu Yazici qadin 1971 1994 cu illerde Avstriya Kommunist Partiyasinin uzvu olmusdu 1975 ci ilde capdan cixan ve vetenperver Avstriya romanina marksist feminist parodiya olan Sevgililer romani Yelinekin simasinda milli edebiyyata guclu ve orijinal yazicinin geldiyini gosterdi Bagli qapi arxasinda 1980 adli novbeti eserinde Yelinek Avstriya cemiyyetinin ciddi cetinliklerinden birini yaxsi ailelerde boyuyen pis usaqlar problemini gundeliye cixarmisdi Artiq onun yaradiciliginda milli varligin ve mentalitetin tenqidi yukselen xettle davam edirdi Yetmisinci illerde yazicini maraqlandiran muhum movzulardan biri de seksual azadliq ve cinslerin qarsiliqli munasibetleri idi Elfrida Yelinekin Pianocu 1983 ve Sehvet 1989 romanlarinda qadina munasibetde seksual zorakiliq problemi isiqlandirilmisdi Xususile Pianocu da muellifin sexsi heyati ile bagli motivler qabariq sekilde eks olunmusdu Her iki roman Avstriya cemiyyetinde ciddi eks seda dogurmus ve genis polemikalara sebeb olmusdu Pianocu nun motivleri esasinda taninmis Avsrtiya rejissoru Mixael Xanakenin cekdiyi eyni adli radikal seciyyeli film bir sira yuksek mukafatlar qazanmisdir Yaradiciligi insanlara ve hadiselere munasibeti baximindan Elfrida Yelinek kifayet qeder ziddiyyetli yazicidir Mehz bu sebebden de Avstriyanin edebi elitasi arasinda onun eserlerini az qala bediilik etalonu seviyyesine qaldiranlar oldugu kimi adi ve bayagi pornoqrafiyadan ferqlendirmeyenler de yox deyildir Vatikan onu absolyut nihilizmin bayraqdari hesab edir ve onu soz yaradiciliginda edebsizliyi yaydigina gore keskin tenqid edir Avstriya yazicisinin eserlerinde seks patalogiya hakimiyyet ise zorakiliqla bir olur Bu ise Vatikanin reyine gore qadinin erotizmden emansipasiyasina delalet etmir Yelinekin sehne eserleri de olkesinde populyardir Klara S 1982 Ehtiras yaxud yol aciqdir 1986 Bulud Ev 1988 Duserge yaxud bu isle hami mesgul olur 1994 Idman 1998 O ozu oldugu kimi deyil 2000 pyesleri olkenin en yaxsi teatrlarda tamasaya qoyulmusdur 1998 ci ilde Zalsburqda kecirilen umumdunya teatr festivalinin butun repertuari basdan basa Elfrida Yelinekin eserlerinden tertib edilmisdi Hemin il o Avstriyanin en nufuzlu edebi mukafati sayilan Buxner odulune layiq gorulmusdu 2002 ci ilde oz olkesinde Ilin dramaturqu adini Almaniyada ise Henrix Heyne mukafatini qazanmisdi Son illerde yazicinin Alp daglarinda 2002 kitabinda toplanan pyesleri habele Qiz ve olum 2004 drami edebi ictimaiyyete teqdim olunmusdur 2004 cu ilde Elfrida Yelinek yalniz bu muellife xas ehtirasli dille cemiyyet heyatindaki cefeng meylleri ve hakimiyyetin sosial kliselerini ifsa eden roman ve dramlarinin musiqi polifonikliyine gore Nobel mukafati almisdi Muellif teqdimat merasiminde istirak etmemisdi Nobel muhaziresini ise Isvec Akademiyasina videogoruntu seklinde gondermisdi Yelinek mehz ozunun secildiyi ucun cox sevindiyini lakin edebiyyat Nobelinin populyarligini daha da artirmasindan ve ictimai sexsiyyete cevirmesinden kederlendirdiyini bildirmisdir Isvec Akademiyasinin bu secimi de mubahisesiz otusmemisdi Akademiyanin uzvu Knut Ahnlund hemkarlarinin qerarina qeti etirazini bildirerek Elfrida Yelinekin yazdiqlarinin edebiyyat deyil ictimai pornoqrafiya bediilikden mehrum sistemsiz soz yigini oldugunu iddia etmisdir Mukafatla bagli qerar qebul olunandan sonra Ahnlund bu addimin yalniz mutereqqi quvvelere deyil butunlukde edebiyyat ve senet anlayisina sagalmaz yara vurdugunu bildirerek Isvec Akademiyasi uzvluyunden istefa verdiyini aciqlamisdi Xanim Yelinekin bu hadiseden sarsildigini soylemek cetindir Eslinde o tebieti etibari ile sohrete can atan adam olmadigindan adi ve eserleri etrafinda yaranan her hansi ajiotajin fovqunde dayanmagi bacarir Ve yeni eserler uzerinde isleyir IstinadlarElfriede Jelinek Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Elfriede Jelinek filmportal de 2005 Elfriede Jelinek 2012 02 05 tarixinde Istifade tarixi 2010 09 06 MenbeVilayet Quliyev Edebiyyat sahesinde Nobel mukafati laureatlari Baki Kitab alemi Nesriyyat Poliqrafiya Merkezi 2009 seh Xarici kecidlerElfride Yelinek Qiz ve olum Almancadan cevirdi Ramiz Abbasli 2013 01 28 at the Wayback Machine Elfrida Elinek Elfriede Jelinek 1946 Hemcinin bax